Inwentarz Wróblew (1869)

Źródło inwentarza:
Dowody majątku Wróblew. Księgi i akta hipoteczne Sądów w Sieradzu 839/1978. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

"Działo się w dobrach Wróblew Okręgu i Powiecie Sieradzkim Gubernii Kaliskiej dnia 11/23 listopada 1869 r."

Dobra ziemskie Wróblew należące do Ksawery z Kobierzyckich Rudnickiej, żony Zygmunta Rudnickiego zostały zajęte przez Komornika Wiktora Lipskiego na sprzedaż w drodze sądowego przymusowego wywłaszczenia w poszukiwaniu sumy 900 rsr. z procentem.

Opis zabudowań dworskich.

1. Dwór z drzewa budowany, długości arszynów 34, szerokości 17, wysokości 5, dach szkudłami kryty, na podmurowaniu z cegły o jednym kominie nad dach murowanym z przystawką od tyłu o dwóch sieniach, czterech pokojach, jednej kuchni i schowanku i góry, okien w tym dworze dziesięć. Zamieszkuje Maxymilian Szczucki rządca Dzierżawcy Karola Dehnel. Pod dworem znajdują się piwnice.
Przy tem ogród warzywny i owocowy, w którym drzew owocowych jako to śliwek, jabłoni itp. sztuk 20, drzew dzikich sztuk sześć.

2. Kloaka o jednym przedziale, z drzewa budowana, dach szkudłami kryty, długości arszynów 3, szerokości 3, wysokości 3.

3. Obory i wolarnia, z drzewa budowane, dach szkudłami i słomą kryty, długości arszynów 44, szerokości 14, wysokości 5.

4. Owczarnia, z cegły palonej budowana, dach słomą kryty, długości arszynów 85, szerokości 21, wysokości 6.

5. Stodoła na podmurowaniu z cegły o dwóch klepiskach, z drzewa budowana, dach słoma kryty, długości arszynów 80, szerokości 20, wysokości 8. Około stodoły drzew dzikich sztuk 14.

6. Dom [o] jednym kominie, trzech sieniach, 4ch izbach z przystawką, z drzewa na podmurowaniu budowany, dach szkudłami i słomą kryty, długości arszynów 26, szerokości 14, wysokości 5. Zamieszkują ludzie dworscy.

7. Chałupa o jednym kominie, jednej sieni, trzech izbach, z drzewa budowana, dach słomą kryty, długości arszynów 27, szerokości 14, wysokości 4. Zamieszkują ludzie dworscy i ogrodowy Marcin Filiciński, który dzierżawi ogród owocowy i warzywny (którego opis poniżej nastąpi) za kontraktem ustnym przez Dzierżawcę Karola Dehnel onemu na lat dwa wydzierżawiony poczynając od So Michała 1868 r. do tegoż dnia 1870 r. za cenę roczną rsr. 105, którą Dehnel do terminu dzierżawy odebrał w całości.

8. Chlewik, z drzewa budowany, dach słomą kryty, długości arszynów 4, szerokości 13, wysokości 3.

Ogród owocowy i warzywny w którym drzew rodzajnych śliwek, gruszek, jabłoni itp. około sztuk 120, drzew dzikich sztuk 15cie, krzewów agrestu około sztuk 50. Ogród częścią z żerdzi, łat a reszta rowem. Przy tym studnia balami ocembrowana, z zasiewem bez wiadra.

9. Dom czyli karczma przy szosie, długości arszynów 32, szerokości 18, wysokości 6, z cegły palonej na glinę budowana, dach szkudłami kryty, z kominem murowanym nad dach, sień jedna, trzy izby, okien siedm. Od frontu wystawa na słupach. Zamieszkuje Ignacy Piestrzyński jako propinator za kontraktem prywatnym przez Dzierżawcę Karola Dehnel pod d. 19 września 1868 r. na lat dwa poczynając a dnia 24 kwietnia 1869 r. do dnia tegoż roku 1871 za cenę dzierżawną rsr. 360 rocznie dzierżawa ta z góry po dzień kończącego się kontraktu z góry zapłaconą została. Wszelkie zaś trunki mocen propinator sprowadzać skąd mu się podoba, do tego ma gruntu 6 mórg.

Przy karczmie od tyłu przybudowana przystawka z drzewa budowana, dach szkudłami kryty, długości arszynów 5, szerokości 4, wysokości 3, która stosownie do oświadczenia Propinatora stanowi jego własność, jako przez niego z pozwolenia dzierżawcy wybudowana, ta więc z pod zajęcia wyłącza się.

10. Do karczmy przybudowana stajnia wjezdna z wrotniami, z cegły palonej budowana, dach szkudłami kryty, długości arszynów 27, szerokości 24, wysokości ?. W tej 4 żłoby i trzy drabiny. Nadto w karczmie znajduje się szynkwas, szafa i pień do gruntu przywiązane.

11. Dom o jednym kominie przy szosie o trzech izbach, sieni, z drzewa budowany, dach szkudłami kryty, długości arszynów 14, szerokości 13, wysokości ?. Zamieszkują ludzie dworscy.

12. Studnia balami ocembrowana z żurawiem i wiadrem okutym.

W dobrach zajmowanych znajdują się dwa stawki w części zarybione, nadto kościół parafialny z zabudowaniami proboszczowskiemi i gruntem czyli ogrodem, tudzież kancellarja gminna i obórka do tejże należąca.
Cmentarz rowem ogrodzony, drogi wysadzone w części drzewem dzikiem.

13. Chałupa o jednym kominie murowanym z sienią i izbą, zamięszkuje Ferdynand Angelm młynarz, budowana z drzewa pod słomą, długa arszynów 12, szerokości 10, wysokości 3.

14. Obórka przy tej chałupie własna młynarza.

15. Stodoła o jednym klepisku zdezelowana, z drzewa słomą kryta, długa arszynów 18, szerokości 14, wysokości 4.

Studnia balami ocembrowana.

Wiatrak z drzewa pod szkudłami o jednym ganku, dwóch szmigach, dyszlu z kołowrotem, długi arszynów 8, szerokości 8, wysokości 15. Porządki do gruntu przywiązane następujące: cywia dwa, kosz do zboża, bloty, wrzeciono, łańcuch, lina, drąg żelazny, socha, mącznica, dwa kamienie z okuciami.
Wiatrak wyż wspomniony dzierzawi Ferdynand Angelm za kontraktem prywatnym od dzierżawcy pod dniem 13 października 1867 r. na lat dwa poczynając od dnia 24 kwietnia 1868 r. za cenę rocznej dzierżawy po rsr. 90 i mlewo do dworu uskuteczniać, do tego ma gruntu mórg 7 1/2.

Kolejno opisano granice i rozległość dóbr, wysiew, podatki.

Inwentarz Głaniszew (1836)

Źródło inwentarza:
Dowody majątku Głaniszew. Księgi i akta hipoteczne Sądów w Sieradzu 839/1997. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

"Działo się na gruncie wsi Głaniszewa w Powiecie Wartskim Obwodzie i Województwie Kaliskim w zamieszkaniu dworskim dnia piętnastego / dwudziestego siódmego kwietnia tysiąc ośmset trzydziestego szóstego roku."

Dobra Głaniszew położone w Powiecie Wartskim, Obwodzie i Województwie Kaliskim, gminie Głaniszew i parafii Góra należące do Antoniego Łęskiego zostały zajęte na sprzedaż publiczną w drodzę przymuszonego wywłaszczenia przez Komornika Trybunału Cywilnego Województwa Kaliskiego Józefa Waliszewskiego.

I. Zabudowania dworskie

1. Dwór stary w średnim stanie, stawiany w ryglówkę na podmurowaniu, dach gontami pokryty, wewnątrz składa się z 4ch pokoi i 4ch alkierzy i jedna sala, długość na łokci miary warszawskiey 63, szerokość 19, wysokość 6. Mieszka w nim Chonorata Pławińska dzierżawczyni.

2. Officyna przy dworze, zruinowana potrzebuie przestawienia, stawiana w ryglówkę, dach gontami pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 17, szerokość 9, wysokość 5.

3. Staynia i wozownia pod jednym dachem, zruinowane potrzebuią przestawienia, stawiane w ryglówkę, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 31, szerokość 12, wysokość 4.

4. Chlewy trzodne i kurniki pod jednym dachem, stawiane w ryglówkę, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 34, szerokość 7, wysokość 4.

5. Chlewy trzodne i kurniki pod jednym dachem, stare, zruinowane, stawiane z drzewa w słupy, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 19, szerokość 7 1/2, wysokość 4.

6. Stara gorzelnia na mieszkanie obrócona, przestawienia potrzebuie, stawiana w ryglówkę, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 52 1/2, szerokość 12, wysokość 4. Mieszka w niey Ignacy Kubacki, owczarz.

7. Owczarnia w trójkąt stawiana, stara, przestawienia potrzebuie, stawiana w ryglówkę, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 94, szerokość 14, wysokość 4.

8. Chałupa, potrzebuie nowego dachu, stawiana w ryglówkę, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 18, szerokość 18, wysokość 5. Mieszka w niey ekonom Franciszek Witowski.

9. Sklep przy dworze, potrzebuie nowego dachu, masyw budowany, dach gontami pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 19, szerokość 10, wysokość 4.

10. Stodoła o jednym klepisku w dobrym stanie, stawiana z drzewa w słupy, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 52, szerokość 19, wysokość 6.

11. Stodoła o dwóch klepiskach w średnim stanie, stawiana w ryglówkę, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 92, szerokość 19, wysokość 6.

12. Stodoła o jednym klepisku, stara, przestawienia potrzebuie, stawiana w ryglówkę, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 52, szerokość 22 1/2, wysokość 5.

13. Studnia ocembrowana z poddaszkiem, potrzebuie dachu nowego, stawiana na słupach, dach gontami pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 7, szerokość 7, wysokość 4.

14. Gościniec z stainią zajezdną w dobrym stanie, wewnątrz po jedney stronie izby i komory, po drugiey stronie z izby i komory, stawiana w ryglówkę, komin murowany, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 35, szerokość 13, wysokość 4. Mieszka w niey Wawrzyniec Pługoski gościnny i zarazem kowal.

15. Stajnia wjezdna przy karczmie, w średnim stanie, stawiana w ryglówkę w strychulce, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 45, szerokość 12, wysokość 5.

16. Kuźnia wraz z mieszkaniem, potrzebuie dachu nowego, stawiana w ryglówkę w strychulce, komin murowany, dach dranicami pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 23, szerokość 15, wysokość 3. Mieszka w niey Mateusz Doławski.

II. Zabudowania wieyskie.

17. Chałupa o dwóch izbach i dwóch komorach, potrzebuie dachu nowego, stawiana w ryglówkę w strychulce, komin murowany, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 24, szerokość 12, wysokość 4. Mieszkają w niey Mateusz Walendzki i Bartłomiey Karpik, rataje.

18. Chałupa o dwóch izbach, w średnim stanie, stawiana w ryglówkę strychulcami, komin z gliny, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 19, szerokość 10, wysokość 4. Mieszkają w niey Józef Mucha ratai i Kazimierz Michalak komornik.

Stodoła, potrzebuie przestawienia, stawiana z drzewa w słupy, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 19, szerokość 10, wysokość 4.

Chlew, stary, potrzebuie przestawienia, stawiany z drzewa w słupy, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 10, szerokość 6, wysokość 2.

19. Chałupa o jedney izbie, w średnim stanie, stawiana w ryglówkę z strychulcami, komin z gliny, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 18, szerokość 18, wysokość 4. Mieszka w niey Mateusz Przybysz, zagrodnik.

Stodoła, potrzebuie przestawienia, stawiana z drzewa w słupy, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 20, szerokość 12, wysokość 4.

Obora, potrzebuie przyciesi nowych, stawiana z drzewa w słupy, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 16, szerokość 8, wysokość 4.

20. Chałupa o dwóch izbach, potrzebuie nowego dachu, stawiana z drzewa w słupy, komin z gliny, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 23, szerokość 10, wysokość 4. Mieszkaią w niey Andrzey Solarek fornal i Józef Jarzemcki?

21. Chałupa o dwóch izbach i dwóch komorach, potrzebuie nowych ścian, stawiana z drzewa w słupy, komin z gliny, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 23, szerokość 10, wysokość 3. Mieszkają w niey Jan Tedder zagrodnik. Bartłomiey Wiesiołowski? parobek.

Stodoła o dwóch klepiskach, potrzebuie przestawienia, stawiana z drzewa w słupy, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 30, szerokość 12, wysokość 4.

Chlew, potrzebuie przestawienia, stawiany z drzewa w słupy, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 15, szerokość 8, wysokość 3.

22. Chałupa o jedney izbie z komorą, potrzebuie przyciesi nowych, stawiana w ryglówkę w strychulce, komin z gliny, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 19, szerokość 8, wysokość 4. Mieszka w niey Maciey Mrogalski? parobek.

Stodoła, w średnim stanie, stawiana z drzewa w słupy, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 20, szerokość 10, wysokość 4.

Obora, zruinowana na przestawienie, stawiana z drzewa w słupy, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 14, szerokość 8, wysokość 4.

23. Chałupa o dwóch izbach, w średnim stanie, stawiana w ryglówkę, komin z gliny, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 22, szerokość 16, wysokość 4. Mieszkają w niey Andrzey Stempiński zagrodnik i Felix Rędziak parobek.

24. Chałupa o dwóch izbach, w średnim stanie, stawiana w ryglówkę, komin z gliny, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 20, szerokość 10, wysokość 4. Mieszkają w niey Paweł Walczak zagrodnik i Piotr Woliński fornal.

Stodoła, potrzebuie przestawienia, stawiana z drzewa w słupy, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 20, szerokość 12, wysokość 3.

Chlew, w średnim stanie, stawiana z drzewa w słupy, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 12, szerokość 8, wysokość 4.

25. Chałupa o dwóch izbach, w średnim stanie, stawiana w ryglówkę w strychulce, komin z gliny, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 19, szerokość 10, wysokość 4. Mieszkają w niey Kazmierz Gralak zagrodnik i Tomasz Rynkiewicz szewc.

Stodoła, potrzebuie przestawienia, stawiana z drzewa w słupy, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 20, szerokość 12, wysokość 3.

Chlew przy chałupie, stawiany z drzewa w słupy, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 14, szerokość 10, wysokość 3.

26. Chałupa o jedney izbie, zruinowana potrzebuie przestawienia, stawiana z drzewa w węgły, dach słomą pokryty, długość na łokci miary warszawskiey 21, szerokość 10, wysokość 4. Mieszka w niey Tomasz Lis komornik.

Więcey nad powyższą ilość budynków folwarcznych ani wieyskich nie masz. Jest ogród owocowy dworski za dworem na okół oparkaniony, lecz parkan ten przez starość znacznie napruchniały.

Następnie opisano zakłady i fabryki (nie ma żadnych), inwentarz gruntowy, włościanie (5 zagrodników: Kazmierz Gralak, Andrzey Stępień, Mateusz Przybysz, Paweł Walczak, Jan Tedder, 2 komorników: Kazmierz Michalak, Tomasz Lis), wysiew, ciężary gruntowe, rozległość dóbr (wzmiankowane pole Lipka, staw Lipka u granicy), granice.

Inwentarz Rybnik (1867)

Źródło inwentarza:
Dowody majątku Rybnik. Księgi i akta hipoteczne Sądów w Sieradzu 839/2012. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

"Działo się w dobrach Rybniku Okręgu i Powiecie Sieradzkim Gubernii Kaliskiej w mieszkaniu Antoniego Marszewskiego dnia dwudziestego pierwszego marca / drugiego kwietnia tysiącznego ośmsetnego sześćdziesiątego siódmego roku."

Dobra ziemskie Rybnik z wsią Gozdy zajęte zostały przez Komornika Franciszka Roweckiego na sprzedaż w drodze przymuszonego wywłaszczenia na skutek żądania Stanisława Karasińskiego w poszukiwaniu sumy 3000 rubli srebrem z procentem od właścicieli dóbr Rybnik. Dobra te graniczyły od wschodu z dobrami Brzeźnio i Nowa Wieś, na południe z dobrami Złoczew, na zachód z dobrami Starce i Łagiewniki i od północy z dobrami Ostrów. Rozległość dóbr wynosiła w przybliżeniu włók 33, mórg 5, prętów 200. Dobra należały do Antoniego Marszewskiego i jego dzieci pozostałych po zmarłej żonie Marii z Domaniewskich Marszewskiej, czyli synów Mieczysława, Stanisława i Józefa oraz córek Kazimiery i Józefy.

1. Dwór zbudowany z drzewa, dach szkudłami kryty, o czterech pokojach, jednej sieni przechodniej, jednego komina, o sześciu oknach, długości arszynów 26, szerokości 14, wysokości 3. W tym mieszka Antoni Marszewski ojciec i opiekun nieletnich Marszewskich, przed dworem jest facjata na słupach drewnianych, przed dworem są trzy klomby w których są różne krzewy i róże, przed dworem jest drzew dzikich kasztanów sztuk ośmnaście.
W ogrodzie przy dworze drzew rodzajnych młodocianych jako to: gruszek, jabłoni, śliwek i wisien około sztuk stu dwudziestu, dzikich drzew sztuk dziesięć, różnych krzewów malin, angrestu i święto janek około sztuk czterdzieści. W ogrodzie jest kopiec usypany, w około niego woda płynie.

2. W ogrodzie altana zbudowana z drzewa, dach szkudłami kryty, długości arszynów 4, szerokości 4, wysokości 3.

3. Stajnie i obory pod jednym dachem, zbudowane z drzewa, dach szkudłami i słomą kryty, długości arszynów 56, szerokości 15, wysokości 4.

4. Stodoła o dwóch klepiskach, w końcu tej jest spichrz pod jednym dachem zbudowane z drzewa, dach szkudłami i słomą kryty, długości arszynów 75, szerokości 16, wysokości 5.

5. Szopa przy stodole zbudowana z drzewa, dach deskami kryty, długości arszynów 14, szerokości 7, wysokości 3.

6. Chlewik przy stodole, zbudowany z drzewa, dach deskami kryty, długości arszynów 7, szerokości 2, wysokości 2.

7. Studnia balami ocembrowana przy której jest żuraw.

8. Studnia druga takaż balami ocembrowana, z żurawiem.

9. Słup na którym jest dzwonek mosiężny.

10. W stodole jest kompletna młockarnia.

11. Kloak o dwóch przedziałach, zbudowany z drzewa, dach szkudłami kryty, długości arszynów 4, szerokości 3, wysokości 3.

12. Szopa na dwunastu słupach, zbudowana z drzewa, dach słomą kryty, długości arszynów 31, szerokości 11, wysokości 6.

13. Owczarnia zbudowana z cegły palonej, dach szkudłami kryty, długości arszynów 38, szerokości 14, wysokości 5.

14. Dom officyna w której jest urządzona kuchnia, zbudowana z drzewa, dach szkudłami kryty, długości arszynów 21, szerokości 11, wysokości 5. W tej mieszkają ludzie dworscy.

15. Przy officynie przystawka, zbudowana z drzewa, dach szkudłami kryty, długości arszynów 11, szerokości 8, wysokości 3.

Doły trzy na kartofle, zbudowane z drzewa, dach ziemią kryty, długości arszynów 9, szerokości 5, wysokości 3.

15. Dom o jednym kominie, w którym mieszkają ludzie dworscy, zbudowany z drzewa, dach szkudłami kryty, długości arszynów 25, szerokości 12, wysokości 4.

16. Chlewik przy tym domu, zbudowany z drzewa, dach słomą kryty, długości arszynów 4, szerokości 1 1/2, wysokości 3.

17. Chlewik drugi przy tym domu, zbudowany z drzewa, dach słomą kryty, długości arszynów 5, szerokości 3, wysokości 3.

18. Dom drugi o jednym kominie w którym mieszkają ludzie dworscy, zbudowany z drzewa, dach szkudłami kryty, długości arszynów 25, szerokości 12, wysokości 4.

19. Chlewik przy tym domu, zbudowany z drzewa, dach słomą kryty, długości arszynów 4, szerokości 2, wysokości 3.

20. Chlewik drugi przy tym domu, zbudowany z drzewa, dach słomą kryty, długości arszynów 3, szerokości 1 1/2, wysokości 2.

21. Chlewik trzeci przy tym domu, zbudowany z drzewa, dach słomą kryty, długości arszynów 4, szerokości 2, wysokości 3.

22. Chlewik czwarty przy tym domu, zbudowany z drzewa, dach słomą kryty, długości arszynów 4, szerokości 2, wysokości 3.

Studnia balami ocembrowana.

23. Dom o jednym kominie w którym jest kuźnia, zbudowany z drzewa, dach szkudłami kryty, długości arszynów 18, szerokości 9, wysokości 3. W kuźni tej mieszka Łukasz Matuszkiewicz kowal, który jest obowiązany dla dworu wszelką robotę uskuteczniać, za to pobiera od dworu rubli srebrem cztery, kopiejek pięćdziesiąt jak również pomieszkanie i gruntu morgę jednę i wszelkie porządki w kuźni będące są własnością kowala, lecz tylko miech czyli dymacz jest własnością dworu. W kuźni tej była szynkowana wódka dworska lecz z powodu nie wykupionego patentu, szynk przez Rząd zamknięty został.

Około zabudowań dworskich są znaczne ogrodzenia z żerdzi łupanych w parniki kołkami zwiercane. W polu przy boru jest cegielnia w którey jest kopalnia gliny, lecz pieca do palenia nie masz. Szopa przy cegielni jaka na teraz jescze exystuje zupełnie zrujnowana.

W wsi Gozdy jest dom, któy był karczmą, lecz z powodu że karczma ta przez Kommissarza włościańskiego dwóm gospodarzom na własność oddaną została, dla tego na teraz karczma i szynk nie exystuje.

Potem opisano wysiew zboża, inwentarz żywy i martwy, rozległość i granice dóbr, podatki i zaległości.

Janów

Janów, dawniej folwark znajdujący się przy wsi Sycanów w gminie Buczek. 

(źródło: mapa Teodora Sarnowskiego z 1871 roku, Plan DOBR SYCANÓW LIT. ABC [dziedzicznych Jana Nepomucena Głuchowskiego - przekreślone] w województwie Łódzkiem [w Gubernii Petrokowskiej - przekreślone] Powiecie Łaskim położonych)

 

Folwark Janów naniesiony na współczesną mapę

Fol. Janów 1871 r.

Inwentarz młyn Ruda (1873)

Źródło inwentarza:
Dowody majątku Jeżew. Księgi i akta hipoteczne Sądów w Sieradzu 839/2001. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

"Działo się na gruncie młyna Ruda zwanym dnia 27 listopada / 9 grudnia 1873 roku."

Komornik Trybunału Romuald Pinowski na żądanie Wiktorii Mianowskiej zamieszkałej w Szczytnikach zajął młyn wodny Ruda na sprzedaż w drodze przymuszonego wywłaszczenia. Właścicielem młyna był Józef Wilhelm Schultz, który nie był w stanie spłacić zadłużenia w kwocie 900 rubli srebrem wraz z procentem.

Młyn wodny Ruda

Zwany w raz z olearnią i jagielnikiem, tudzież do takowego należącym gruntem i łąką w dobrach Jeżów, parafii Małyń, gminie Krokocice, powiecie Sieradzkim, Gubernii Kaliskiej pod jurysdykcją Kassy Powiatowej w Sieradzu, Sądu Pokoju w Szadku, Trybunału Cywilnego w Kaliszu i oddziału Dyrekcyi Szczegółowej Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Kaliszu położony, a odległy od miast najbliższych: miasta Zduńskiej Woli mil trzy, miasta powiatowego Łodzi mil cztery i pół, miasta powiatowego Sieradza mil cztery i pół, miasta gubernialnego Kalisza mil dziewięć, a dawnych miast obecnie osad: osady Poddębice wiorst dziesięć, osady Szadek wiorst dziesięć i osady Lutomiersk mil dwie.
Do zajmującego się młyna Ruda zwanego należy:
a. Gruntu ornego obok tegoż młyna położonego włóka jedna miary nowopolskiej, który to grunt graniczy z trzech stron z gruntami folwarku Ruda, do dóbr Jeżowa należącym a z 4ci z sąsiedniemi dobrami Puczniew.
b. staw przy rzeczonym młynie i rzeka Ner w territoryum gruntów zajmującego się młyna, czego przestrzeń wody nie liczy się w przestrzeń powyższego gruntu.
c. klin gruntu pomiędzy młynem i upustem położony, obejmujący przestrzeni prętów 230.
d. łąka nad rzeką Ner od upustu młyna aż do komorniczych, czyli włościańskich ogrodów ciągnąca się mórg siedm miary nowopolskiej obejmująca z rzeką Ner upustem młyna i ogrodami włościan granicząca.

Zabudowania

Zajmujący się młyn Ruda składające się takie:
1. Dom mieszkalny w raz z młynem wodnym pod jednym dachem to jest: część budynku tego stanowiąca dom mieszkalny na podmurowaniu, zaś dalsza część budynku stanowiąca młyn przy korycie rzeki Ner na palach z drzewa na przyciesiach w słupy z bali zbudowany, gontami kryty. Z budynku tego to jest części domu mieszkalnego stanowiący wyprowadzony jest ponad dach, komin murowany. Młyn zaś ten wodny jest o dwóch gankach i dwóch wodnych, na zewnątrz upustu wychodzących w ruch młyn ten wprowadzających kołach.

2o. Budynek na przeciw powyższego po drugiej stronie koryta rzeki Ner na palach z drzewa na przyciesiach w słupy z bali zbudowany gontami kryty, w którym urządzona jest olearnia i jagielnik o jednym koszu. Olearnia ta i jagielnik wprowadza w ruch jedno wodne koło na zewnątrz przy upuście pomiędzy tym budynkiem, a budynkiem młyna ad 1o opisanym, urządzonym, gdzie znajdują się także pogródki. Z budynku tego ponad dach wyprowadzony jest także komin murowany.

3o. Sklep w ziemi z drzewa urządzony z wierzchu ziemią kryty po za budynek młyna powyżej pod pozycją 1 opisany położonego.

4o. Stajnie i obory pod jednym dachem z drzewa w słupy z bali zbudowane słomą kryte. Z boku tego budynku do takowego dobudowane są także z drzewa słomą kryte chlewy.

5. Stodoła na podmurowaniu z cegły z drzewa w ryglówkę obrobionego zbudowana tarcicami obita, gontami kryta o dwóch klepiskach, w której znajduje się maszyna młocarnia i sieczkarnia z kieratem konnym leżącym. Z frontu tej stodoły pod ścianą takowej jest dobudowaną z drzewa na słupach szopa na narzędzia gospodarcze, gontami kryta.

6. Chlewy stare z drzewa w słupy z bali zbudowane słomą kryte.

7. Budynki te powyżej pod pozycją 1-4-5-6 opisane oraz poprzeprowadzane pomiędzy takowemi płaty ogradzają podwórze. Po za budynkami pod pozycjami 1-4 opisanemi uważając, zaprowadzony jest ogród owocowy, w którym znajduje się młodocianych drzew rodzajnych sztuk kilkadziesiąt.

W tem miejscu nadmienia się, iż budynek dawniejszy stanowiący tartak olearnią i jagielnią przed paru laty uległ zniszczeniu i że w miejsce takowego pobudowany został budynek powyżej pod pozycją 2 opisany, obejmujący olearnię i jagielnik. Wskutek czego obecnie tartaku nie masz.

Inwentarz Prażmów (1832)

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Antoniego Pstrokońskiego w Sieradzu z roku 1832 cz. b. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu) Inwentarz przepisał Piotr Tameczka.

"Działo się na gruncie wsi Prażmowa Powiatu Sieradzkiego dnia jedenastego lipca roku tysiąc osmset trzydziestego drugiego."

Rejent Powiatu Sieradzkiego na żądanie Michała Ciesielskiego, byłego Dzierżawcy dóbr Prażmowa przystąpił do opisania stanu dóbr. Po wygaśnięciu czasu dzierżawy dobra zostały oddane dziedzicowi dóbr Prażmowa i Wólki Będkowskiej Wincentemu Zarembie Tyminieckiemu, zamieszkałemu w Wólce Będkowskiej. Inwentarz dóbr jest w tym akcie porównany z inwentarzem z roku 1828.

1. Dwór ten sam z oknami dobremi. Dach na nim świeżo reperowany, do drzwi średnich klucz przybył. Tynku z przodu dworu w niektórych mieyscach brakuie iak wprzód? były. Do drzwi przybyły trzy haczyki ze szkoblami. Sklep iak był, iest pod dworem, do drzwi przybył wrzecądz z szkoblami.

2. Folwark taki iak był. Przybyło w oknie szyb cztery?, dach posporządzany. Studnia w tyle, u którey socha nowa, wiadro teraz dobre.
Karmnik przy studni czyli przy folwarku dawniey zdezelowany, teraz z drugiego przerobiony. Chlewy, w nich podłoga teraz wszędzie dobra. Dach zły, lecz w niektórych mieyscach naprawiony. Na boku chlewów gdzie był karmnik legowisko dla swini. Na tranzecie dach naprawiony. Płoty w podwórku na południe stare, u wrot brakuie kuny. Na północ płot nowy w słupy, w wrotach frontowych niektóre goździe poukręcały się, przy słupinie frontowey chlewik na .... przystawiony. Parkan ku chałupie Galochy z tarcic stary. Także od wrot aż do wolarni podobny. Sad w drzewa bardzo gęste w tym stanie iak był i z tyłu podobnież ogrodzony. Na rogu sadu przy wolarni szkółka w którey iest drzewek przeszło 106 a w drugim mieyscu za domkiem ogrodzonego sztuk 30. W ogrodzie domek dla ogrodowego iak był, iest.

3. Dom za sadem na boku drogi z dachem szkudlanym z tyłu reperowanym w iednym oknie brakuie szybek czterech, w drugim więcey szybek iak było o trzy a zatem brakuie iedney szyby.

4. Gorzalnia murowana wszystkie drzwi na zawiasach i okute, oprócz dwoyga które są zabite, w suszarni lasy. W izbie gorzelnianey komorki wyrzucone dla rozprzestrzenienia, bo było szczupłe mieysce.

Statki Gorzelniane.

a. Garniec miedziany z pokrywą, wężem, kurkiem i szrubą.
b. Maszyna miedziana z alombikiem dwiema wężami, rurą, ogrzewaczem, szrubami trzema, przykryciami trzema, świdrem żelaznym w ogrzewaczu i kluczem do szrub.
c. Maszyna drewniana do gotowania kartofli o trzech żelaznych obręczach z pokrywą, rurą, drzwiczkami do niey zawiasach, haczykiem i dwiema szkoblami.
d. Dwie rurnice każda o trzech obręczach żelaznych, w nich cztery trąby drewniane do wypuszczania wody.
e. Wanien sosnowych do zacieru siedm, każda po dwie obręcze żelazne maiąca, osma zaś z obręczami drewnianemi.
f. Przykrywadeł do tych wanien cztery.
g. Pompy sosnowe dwie z stęplami, uchami i obręczami czterma żelaznemi i koszturami okutemi
h. Pompa trzecia z okuciem należąca do rozerwatora.
i. Rynien sosnowych siedm z drzewa possessora dowody i roboty.
k. Kufa dębowa trzymaiąca garcy 108.
l. Barka o czterdziestu garcach.
ł. Baryłek sześć do wódki o 10 i 11 garcach.
m. Lyi sosnowy.
n. Rynny sosnowe dwie do rezerwatora.
o. Zasowki żelazne dwie małe do czeluści.

Statki Browarne.

p. Kocioł miedziany o trzydziestu garcach ulepiony.
q. Pułbeczki dębowe do piwa trzy.

Przed gorzelnią studnia do wywaru przy którey dwa koryta przez Dzierżawcę sprawione.

5. Wolarnia dawno zaczęta przed dzierżawą, lecz nieskończona. Na boku wolarni studnia z cembrzyną spruchniałą, koryto przy studni do poienia bydła, studnia blisko gorzelni założona balami dla ciasnego wiazdu.
Płot między drogą do Strzałek idącą po obu stronach stary w niektórych mieyscach sporządzony, przy końcu brakuie przęseł trzech, a na szosciu niektórych żerdzi. Przy braniu possessyi było przęseł ośmdziesiąt ośm, a teraz ich się znayduie dziewięcdziesiąt dwa były Dzierżawca brakuiące postawił, ale drzewa niemógł dostać.
Parkan od owczarni aż do dwojaków stary iak był iest.

6. Owczarnia murowana, dach poprawiony, mur iak przedtem tak i teraz z tynku poopadał .....Okna iak były złe tak są. Płotek z przodu owczarni od roli i drogi przez Possessora dany. Płot między owczarnią a stodołą dobry.

7. Stodoła o dwóch klepiskach, dach stary reperowany. Płot między stodołą a drugą starą dobry. Stodoła druga stara iak była, iest. Dach stary naprawiany. Między stodołą a spichrzem są wrota i płotek mały sporządzony. Spichrz iak był iest. Szopka obok tego spichrza iak była iest. Obok tey szopki ogródek ogrodzony, w którym kartofle, groch i bober opelane. W tyle spichrza iest ogród znaczny ciągnący się aż do dwoyaków w nim są chmielnik drzewka różne, kartofle, kapusta, ięczmień i trawa między sliwkami. Ogrodowiny opelone, ten ogród dobrze ogrodzony.
Przy drodze dwojaki szkudłami pobite, tak iak były są. W tym domu mieszkaią bednarz Możerkoski i ekonom Woyciechoski.
Gdzie był pszczelnik płotu niemasz, ten płot przeniesiony na grodki? dla trzody w podwórze dworowe, lecz tam znayduią się różne drzewka. Obora z trzema stayniami i wozownią. W dwóch stayniach dał Dzierżawca podłogę.
Szopa w okólniku stara iak była zła, iest.
Gołębnik iest.
Spichlerzyk stary iak był, iest. Przy nim ogródek nowo zrobiony i zasiewy.

Następnie Rejent opisał stan zasiewów, które pomijam.

Budynki Wieyskie.

1. Chałupa iak była iest, w dachu poprawiona, mieszka w niey Ludwik Rutkoski zagrodnik w mieysce Galochy. Stodoła stara w sadzie drzewka, obora dość dobra. Około tego wszystkiego płoty ogrodzone.

2. Chałupa w którey mieszka Bartłomiey komornik, dach w kalonce reperowany, oborka iak była, iest zdezelowana. Chałupka druga w tyle w niey mieszka komornica Woytkowa. Przy tey chałupie iest ogrodzenie.

3. Chałupa w którey dawniey mieszkał Tomasz Małgorzaciak? teraz pusto stoi. Drzwi i okna ............. porozbierane są iednak płoty wrota i sadek. Z tey chałupy dlatego się Małgorzaciak wyprowadził, że drzewo będąc spróchniałe waliło się, i komin też się zawalił.

4. Chałupa dwoiaki dobra, w niey mieszka Paweł Grodka? zagrodnik, a w izdebce Woyciech mayster szewc. Obory są dwie iak były. Szopa bez frontowey ściany. Na przeciw tey chałupy stodoła na drugiey stronie drogi. Płoty wszędzie są, w tyle dwoiaków sadek i gruszka wielka, w tym sadku obora pusta bez dachu iak była.

5. Chałupa stara przy niey podobna oborka, płoty są. W chałupie mieszka Józef Buczlaszczak? komornik. Dach na niey naprawiony. Przed tą chałupką stodołka stara.

6. Chałupa w tyle stara w niey mieszka Piotr Włodarczyk zagrodnik. Oborka w tyle chałupy stara spruchniała bez dachu. Sadek ogrodzony.

7. Chałupa dobra, mieszka w niey Jakob Włodarczyk komornik. Oborka zdezelowana, do czego się przyczynili woyskowi. To zabudowanie i sadek na przeciwko ogrodzone.

8. Chałupa dobra dwojaki przez Dzierżawcę cała poszyta. Mieszka w niey Tomasz Małgorzaciak komorniki i drugi komornik Tomasz Krzymianowski. Obora stara, na przeciwko stodoła z dachem dość dobra, płoty ogrodzone.

9. Chałupa dobra w niey mieszka Bernard Barczyński czynszownik i Krystyan Rymarz. Dach na chałupie poprawiony, płoty są.

10. Chałupa dobra w którey mieszkaią Woyciech Zawieracz? zagrodnik i Józef komornik. Sadki dwa ogrodzone, oborka o troygu drzwiach. Na przeciwko na drugiey stronie drogi stodoła stara.

11. Chałupa dobra, mieszkaią w niey Maciey Buczkoski zagrodnik i Franciszek Białczak komornik. Obora o dwoygu drzwiach, dach naprawiony, na przeciwko stodoła z dachem naprawionym, płoty wedle sadku i zabudowania są.

12. Chałupa ta spaliła się za Tomasza Krzymianoskiego w samo południe Wielkiego Czwartku z oborą, został komin murowany z dwiema kominkami i sabatnikiem oraz podmurowanie. Żelastwo z tey chałupy znayduie się u sołtysa Piotra. Na przeciwko chałupy na drugiey stronie drogi stodoła, płoty i niektóre drzewka w sadzie ........

13.Chałupa dobra podmurowana, w którey mieszka żyd Gądoski płacący czynsz z zagrody i Franciszek Cichuta. Stodoła na przeciwko z dachem starym, płoty są, sadek ogrodzony.

14. Chałupa dobra z kuźnią w którey mieszka kowal Bogumił Wolny. Sadek i ogródek ogrodzone. Obora przez kowala postawiona na którą dał Dzierżawca słomy

15. Chałupa mieszka w niey Marcin Król młynarz, dach i okna iak były są złe. Stodoła i oborka oraz chlewik przez kowala spustoszone. Sadek i ogrodek ogrodzone. Wiatrak na górce nie daleko stoiący, do którego wiatraka zaciągnął Dzierżawca wał i smigi kosztem swoim na które Dziedzic dał drzewa.

16. Karczma murowana, dach szkudlany naprawiony. W tyle ogrodzenie, lecz brakuie wrót i iednego przęsła płotu. Staynia murowana przy wrotach są zamki teraz i z kluczami. W tyle karczmy stodoła dość dobra, wrot na drodze Ligockiey brakuie, które z częścią płota Rossyanie spalili.

Na drugiey połaci

17. Chałupa w którey mieszka Szymon Włodarczyk pułrolnik. Stodoła o dwóch klepiskach, stajenka, oborki, spichlerzyk i szopka dość dobre. Całe to zabudowanie obniżone, sadki i ogrodki ogrodzone.

18. Chałupa bardzo stara z dachem, z którey uciekł Antoni Wroński zagrodnik, a teraz mieszka Błaży Szcześniak komornik, oborka stara, chlewik przy chałupie, stodoła dość dobra, ogrodek ogrodzony.

Niedochodząc do dziewiętnastey chałupy znayduie się zrąb niecały od starey chałupy w dawnym inwentarzu niewspomniany. Na przeciwko na drugiey stronie stodoła była też rozwalona przed possessyą.

19. Chałupa z dachem naprawianym, w niey mieszka Antoni Zawieracz zagrodnik. W tey chałupie są teraz dwa okna, oborka przy chałupie stara i opodal stodoła takaż, ogród, sadek i podworze ogrodzone.