-->

piątek, 28 sierpnia 2020

Inwentarz Piotrowice (1827)

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Antoniego Pstrokońskiego w Sieradzu z roku 1827. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu) Inwentarz przepisał Piotr Tameczka.

Dobra Piotrowice na Mapie Kwatermistrzowskiej

"Działo się we Dworze wsi Piotrowic Powiatu Sieradzkiego dni Jedenastego Września roku Tysiąc Osiemset Dwudziestego Siodmego".
Tego dnia Rejent Powiatu Sieradzkiego w osobie Antoniego Pstrokońskiego zjawia się w Piotrowicach wezwany przez Adama Sokolnickiego, teraźniejszego dzierżawcę dóbr Piotrowic z folwarkiem Abramki i karczmą z wiatrakiem na Zmyślonej. Tu zastaje poprzedniego dzierżawcę dóbr Romualda Wągrowskiego oraz Józefa Pomian Łubieńskiego z Kamionki koło Wielunia, posiadającego wierzytelność hipoteczną na tutejszych dobrach. Na żądanie Adama Sokolnickiego przystępuje Rejent do spisania stanu pomienionych dóbr.

Folwark Abramki.
1.Dwór stary z drzewa kostkowego w węgły. Dach częścią pod snopkami, częścią pod szkudłami reperacyi potrzebuiący w obu szczytach i kawale tylney strony. Komin lepiony nadmurowany, przyciesi na około stare przegniłe. Nad gankiem dachu nowego potrzeba. U drzwi na ganek zawiasy żelazne z szkoblami i wrzecądzem. Drzwi drugie sienne bo pierwszych brakuie na zawiasach z klamką, szkoblem i ryglem. U drzwi do pokoiu wchodząc po prawey ręce zawiasy i zamek z kluczem, w pokoiu podłoga i posowa z tarcic, trzy okna stare szkło w nich całe - piec kominkowy z cegły z klapą żelazną, ściany w wapnem teraz dobrze wyrzucone. Do drugiego pokoju drzwi na zawiasach żelaznych z zamkiem i kluczem, dwa okna stare ze szkłem dobrym, piec kominkowy z cegły, podłog spaczona i posowa z tarcic, do trzeciego pokoiku drzwi na zawiasach z klamką bez rygla i haka, okno stare z szkłem, podłogi nie masz, posowa dobra, piec kominkowy z cegły. Do komory drzwi na zawiasach z szkoblami i wrzeciądzem. W kuchence dwoie drzwi na zawiasach z klamkami i hakami żelaznemi. Do kuchni z sieni drzwi na zawiasach z haczykiem i drewnianą klamką, w kominku sztyca żelazna, trzy okna stare nieokute, piętnaście szyb wybitych, podłogi brakuie, posowa z tarcic stara. Drugie drzwi do komory na zawiasach z wrzecądzem i szkoblami. Drzwi na górę z zawiasami, wrzecądzem i szkoblami żelaznemi. Schody w średnim stanie. Ten dwór ma długość łokci 30, szerokości łokci 19, wysokości łokci 4 miary warszawskich. Okienic cztery na zawiasach z przetyczkamiw średnim stanie.
Za tym dworem ogród włoski i warzywny z sadem, w którym znayduie się owocowych drzew iako to: gruszek 30, jabłoni 83, wiśni 300, śliwek 61. W tym ogrodzie iest zasianych kwater 9, iedna pasternakiem, cztery marchwią, jedna brukwią, iedna grochem cukrowym, iedna cebulą, iedna pietruszką, porami i czosnkiem.
Ogród ten z frontu ma płot stary, z tyłu zaś rowem okopany.
2o Dom folwarczny o trzech izbach i dwóch komorach, sieni iedney w ryglówkę gliną wylepione ściany, dach słomiany. Ściana tylna wyprężona, tak iż baliki u dołu wypadaią. Z boku iedney potrzeba nowey przyciesi. W oknach ośm szyb brakuie, iakoteż w szczycie pod okienkiem dwóch kawałów tarcic. Ma długości łokci 23 1/2, szerokości 12, wysokości 3 1\2 miary krajowey.
3o Chlewy o czterech przedziałach z drzewa z dyli w słupy. Dach słomiany bez posowy. Obeymuią na dłuż łokci 22, na szerz łokci siedm, na wysokość trzy i puł łokci.
Studnia z drzewa, u którey cztery baliki stare od wierzchu nie zdatne. Żuraw z słupem bez wiadra, koryto do wody dobre.
4o Staynia stara o trzech przedziałach, z drzewa w węgły, słomą kryta. U drzwi szkoble żelazne z wrzecądzami. Koryta z drabkami, posowa z tarcic, podłogi stare złe w części brakuiące. ściany popruchniałe, dach słomiany. Ma długości łokci 23 1\2, szerokości 17, wysokości 3 1\2.
5o Obora z drzewa kostkowego w węgły słomą kryta bez posowy, tylna ściana ma dwie podpory, dach dobry, z iedney strony szczyt z tarcic, żłoby, przyciesi bez podmurowania. Zawiera na dłuż łokci 50 1\2, na szerz 12, na wysokość 3 1\2.
6o Stodoła o iednym klepisku z drzewa kostkowego trochę pochylona bo stara. Dach słomiany, przyciesi spruchniałe, wrota stare z tarcic i dylików z dwiema kunami żelaznemi.
7o Stodoła druga stara o trzech klepiskach z drzewa różnego w węgły i słupy pochylona, przyciesi pogniłe bo bez podmurowania, dach słomiany, wklęsły, pochylony bo żadnego wiązania wewnątrz nie masz oprócz bontów, owierki i kozły niektóre połamane. Ta stodoła koniecznego potrzebuie przestawienia. Wrota stare do użytku mniey zdatne z czterma konami i szkoblami.
8o Spichrz z drzewa kostkowego w węgły, trochę pochylony bo niepodmurowany, lecz dobry. słomą kryty, u pierwszych drzwi zamek z kluczem, wrzecądzem i szkoblami, u drugich drzwi wrzecądz i szkoble oraz zamek bez klucza, w trzecich wrzecądz z szkoblami bez zamku. Wszystkie drzwi na zawiasach i hakach żelaznych. Idąc po prawey stronie pięć przegród do zboża. Po lewey stronie duże schody na górę dobre, posowa i podłoga z tarcic.
9o Obora razem z trzema chlewami i wozownią, z drzewa ściany w iedney połowie u dołu, u góry w strychulce na glinę. Posowy nie masz. Dach słomiany - przyciesi pogniły. U obory drzwi na biegunach drewnianych u chlewików takież drzwi z wrzecądzami i szkoblami żelaznemi. Drzwi u wozowni z konami, wrzecądzem i szkoblami. W ścianie boczney w wozowni strychulce z gliną powypadały. Ściana od zachodu słońca wyprężona.
10. Owczarnia nowo przestawiona z drzewa różnego podmurowana kamieniami. Dach słomiany, wrót dwoie i iedne drzwi na szrodku u iednych wrot i drzwi wrzecądze z szkoblami.
Dziedziniec ogrodzony w słupy płoty częścią dobre, częścią stare, wrot troie. Wszystko w średnim stanie.

Zmyślona

11. Karczma z drzewa kostkowego, ściany stare spruchniałe. Dach słomiany, stary obrządzany komin lepiony. Izba z alkierzem i komorą a u drugiey stronie dwie izby i dwie komory. Sień na wylot, okna złe sporządzane po części gliną zalepione. Zawiera na dłuż łokci 33, na szerz 16, na wysokość 5 łokci. Ta karczma czyli gościniec nie wart reperacyi ani przestawienia, nowy trzeba postawić i z staynią wiezdną iako na trakcie będący - z drzewa tego gościńca ledwo iaki budyneczek mały może bydź zrobiony.
Stodołka stara w słupy, dach słomiany narządzany, wrota stare sporządane. Zawiera na dłuż łokci 15, na szerz łokci 9, na wysokość 3 1\2.
Studnia dość głęboka cembrowana, ale w kilku mieyscach ugniły bale, trzeba dać wyższą cembrzynę i obsypać gliną i ziemią. Niemasz żurawia ani słupa, ani wiadra, sznurem wodę ciągną.
12o Wiatrak z drzewa tarcicami obity. Dach szkudlany zupełnie zły, też owierki, podłoga dziurawa i ściana iedna. Potrzebuie konieczney reperacyi w dachu ścianie iedney, kozłach, owierkach, podłodze i okucia żelaznego na wale bo się żelazo wylazło. Gruntowe porządki są: pytle stare trzy, oszkardy dwa, linka iedna biedna, ćwierć i łańcuch żelazny ze stu ogniw się składaiący.

Wieś Piotrowice.
1. Chałupa Józefa Kloski pułrolnika sołtysa z drzewa rzniętego dobra, komin nadmurowany, dach słomiany. Ma izbę z komorą izdebke, sień, okna dwa, iedno z nich sporządzane.
Stodoła z różnego drzewa w słupy, pochylona, stara, dach słomiany.
Oborka w słupy o dwóch przegrodach z różnych kawałków drzewa pochylona, dach pod snopkami. Studnia w podwórzu z słupem i żurawiem.
2o Chałupa druga stara po Sobku pułrolniku potrzebuie przyciesi, posowa, komin i dach stare, złe. Ma izbe z komorą, okno sporządzone, owierki popróchniałe.
Stodoły i obory nie masz bo takowe iako stare wiatr poobalał.
3. Chałupa trzecia Krysztofa Tomaszewskiego pułrolnika, dach dobry słomiany, komin nadmurowany, ma izbę z komorą i sienią, okno narządzane, przyciesi trzeba podwlec.
Stodoła w słupy, dach słomiany, iedney czwartey części ściany od zachodu brakuie, oborka z drzewa różnego pod snopkami.
4o Chałupa czwarta Szymona Mielcarka pułrolnika, z drzewa. Ma ściany pochylone, dach słomiany, komin nadmurowany, izbę z komorą i sienią okno narządzane, stodołę osobną w słupy pod snopkami, oborkę z drzewa przestawioną z dachem słomianym.
5o Chałupa piąta Wawrzyńca Jadamiaka pułrolnika, stara zupełnie zła kawała balu od dołu brakuie. Dach stary zły, komin lepiony zły. Ma izbę z komorą, sienią, okno sporządzone.- Do niey należy stodoła stara w słupy pod snopkami. Oborka z staienką w średnim stanie pod snopkami.
6o Chałupa szósta Woyciecha Stasiaka byłego pułrolnika teraz komornika, stara zła, potrzebuie znaczney reperacyi albo przestawienia, komin lepiony zły, dach stary. Ma izbę z komorą sienią okno sporządzane. Stodoła stara zła pochylona. Oborka z staienką podobna, wszystko pod snopkami.
7o Chałupa Błażeia Krzaka zagrodnika z drzewa rzniętego, stara. Dach słomiany narządzany, komin nadmurowany ale zły. Stodoła w słupy pochylona, chlewik przy chałupie biedny. Dachy pod snopkami.
8o Chałupa ósma Józefa Legota komornika stara, rozwiedziona w złym stanie, izba z komorą i sienią, okno zwyczaynie złe. Oborka stara przy chałupie pod snopkami.
9o Chałupa dziewiąta: Franciszka Kasprzaka pułrolnika z drzewa rzniętego w węgły. Dach słomiany komin nadmurowany. Ma izbę komorę, sień i okno sporządzane. Stodołę przy boku przystawioną pod snopkami. Oborkę z chlewikiem stara, dach słomiany.
10o Karczma druga w ryglówkę, ściany w strychulce na glinę dane, dach słomiany. Komin nadmurowany, ma dwie izby, dwie komory i sień, okna dwa w których osiem szyb brakuie. Obeymuie na dłuż łokci 33 1\2, na szerz łokci 12, na wysokość łokci pięć.
Stodoła przy niey w słupy i baliki słomą kryta, ma na dłuż łokci 16, na szerz łokci 8, na wysokość łokci trzy i puł. Chlewik na drugim boku z drzewa w słupy i baliki słomą kryty, długi łokci 12, szeroki łokci cztery, wysoki łokci dwa i puł.
11o Kuźnia z drzewa kostkowego w słupy, przodek w strychulce na glinę. Dach szkudlany nieco reperacyi potrzebuiący w kilku szkudłach. Komin cały murowany, izba z komorą i sienią i okno. Zawiera na dłuż łokci piętnaście, na szerz łokci ośm, na wysokość łokci cztery.

Chałupy
12o Chałupa dziesiąta owczarza Józefa Nowickiego z drzewa rzniętego. Dach słomiany, komin nadmurowany. Izba z komorą, sienią i oknem. Chlewik stary pod snopkami.
13o Chałupa iedenasta Antoniego Marciniaka zagrodnika z drzewa rzniętego. Dach słomiany stary. Komin lepiony. Ma izbę z komorą sienią i oknem. Stodołę starą pod snopkami i chlewik podobny.
14o Chałupa dwunasta Piotra Adamiaka komornika byłego pułrolnika z drzewa różnego pod snopkami. Ma izbę z komorą sienią i oknem. Komora pochylona przyciesi trzeba, komin lepiony, ściana przy izbie w tyle zgniła. Stodoła i obora z drzewa pod snopkami.
15o Chałupa trzynasta Jakóba Bielaka pułrolnika, stara, dach stary po części zły, komin nadmurowany. Ma izbę, komorę, sień i okno. Stodołe i obore stare pod snopkami.
16o Chałupa czternasta Szczepana Kobieli komornika, stara, potrzebuie przestawienia, komin nadmurowany, dach słomiany. Ma izbę, komorę, sień i okno sporządzane. Stodołe starą i oborkę pochyloną pod snopkami.

Osada włościan w Piotrowicach.
1. Podług Inwentarza dnia 12 lipca roku 1824o z przeszłym dzierżawcą W. Romualdem Wągrowskim przez P. Leona Nowierskiego Komornika Trybunalskiego spisanego było pułrolników 9, zagrodników 4 i komorników 6, teraz znayduie się:
a, pułrolników 6, iako to: Józef Kloska, Kryzostom Tomaszewski, Szymon Mielcarek, Wawrzyniec Adamiak, Franciszek Kasprzak i Jakób Bielak.
b, zagrodników tylko dwóch, Błażey Krzak i Antoni Marciniak.
Teraźnieyszy dzierżawca W. Adam Sokolnicki ma osadzić pułrolnika iednego i iednego zagrodnika, dla których się po ubyłym zostawiaią we dworze: konie dwa, woły cztery, krowy dwie, kosy trawne dwie, kosa od sieczki iedna, siekiery dwie, sierpy dwa, pługi dwa, radlica 1, grądzielówka iedna i wozy dwa: poniżey otaxowane przez dwóch gospodarzy.
c, komorników 9, Stasiak, Legota, Adamiak, Kobiela, Jędrzey Pawlak, Maciey Pietrzykoski, Szymon Kubiak, Jan Pawlak i Kazimierz Pioch przez teraźnieyszego dzierżawcę przyięty.
Każdy pułrolnik ma inwentarz gruntowy: parę koni, parę wołów, krowę, świnię, wóz, pług, na kosę złot. 2 gro. 15 i zasiew. Robi w tydzień pięć dni bydłem, a w S. Małgorzaty do S. Michała po sześć dni. Odbywa następuiące powinności,- trzy tłuki, do pasania trzody z kolei chodzi, owce myie i strzyże, len moczy i wysusza, stróżą koleyno z drugim odbywa, daniny daie po cztery kapłony, po dwa medele jay, po dwie sztuki przędzie z lnu pańskiego a z iedney płotne oddaie.
Każdy zaś zagrodnik posiada po parze wołów, krowe, krowę i zasiew ma. Robi w tydzień po trzy dni ręczno lub bydłem, a od S. Małgorzaty do So Michała po cztery dni, inne powinności iak pułrolnik odbywa na daninę daie przez połowę mniey iak pułrolnik.
Komornicy robią w tydzień po dwa dni, a od S. Małgorzaty do S. Michała po trzy dni ręczno.

Czynszownicy czasowi.
1.Młynarz wiatraczny Konstanty Domagalski płaci z wiatraka i z roli czynszu rocznie zło. 216 dico dwieście szesnaście i wolne mlewo do dworu czyni.
2. Karczmarz z Zmyśloney Maciey Klusczyński płaci rocznie czynszu zło. pol. 43, dwiema ratami na S. Woyciech i S. Marcin.
3. Karczmarz z Piotrowic Wincenty Jarosławski płaci czynszu rocznie zło. pol. 43.

Pominąłem opis zasiewów oraz inwentarz po upadłych gospodarzach.

środa, 19 sierpnia 2020

Inwentarz Zelgoszcz (1841)

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Wawrzyńca Lubicz Janczewskiego z Warty z roku 1841, nr aktu 158. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

Zelgoszcz na Mapie Kwatermistrzowskiej

W czerwcy 1841 roku dziedzice dóbr Zelgoszczy Franciszek i Salomea z Kossowskich małżonkowie Nassalscy wezwali do siebie Rejenta Powiatu Wartskiego Wawrzyńca Janczewskiego aby ten opisał stan dóbr Zelgoszczy znajdujących się w dzierżawnej possesji Antoniego i Marianny z Wierzchlejskich Zakrzewskich.

Zabudowania dworskie.
Na dachach, które są słomiane nie znać ich reparacyi, którey szczególnie co do kalonek potrzebują a mianowicie dach na kurnikach.
Gorzelnia- nie zupełnie wykończona na jednej wannie brakuje jednej żelaznej obręczy - ze strony possesorki przedstawiono, że ta użyta została na obręcze do pomp. Drybusy dwa do robienia piwa, które były rozsypane są teraz zestawione i pobite obręczami. Na całej izbie gorzelney i na mielcuchu są posowy. W mieszkaniu gorzelanego są wszystkie drzwi i okna.
U kurników pod pozycyą dwunastą w opisie umieszczonych brakuje trzech wrzeciądzy.
W sklepie u drzwi wchodowych brakuje części futra z hakami i jednej zawiasy.
Płotu brakuje przy ogrodzie za gorzelnią.
W. Zakrzewski oświadczył, że zrzyny z niego użył na posowę w gorzelni a płaty do reparacyi płotu koło ogrodu włoskiego.
W kurniku na indyki pod Nr. 18 nie ma drzwi z zawiasami i wrzeciądzem a z posowy są tylko dwa zrzyny.
U studni niema żurawia i wiadra.
W okolniku stodolnym brakuje bramy i wrot.

W zabudowaniach włościańskich.
Dachy są w złym stanie i nie znać reparacyi. Drzewo rznięte, tarcice i blachy podaje W. Zakrzewski że użył do gorzelni a włościanie zaświadczyli, że nic ze strony possesora za granicę nie zostało wywiezione i że wzięte do Gostkowa sztuk dziesięć blochów odwiezione.


Pominięty został przeze mnie opis obsiewów na folwarku Światonia i folwarku Zelgoszcz.

wtorek, 18 sierpnia 2020

Jaskinia Stalagmitowa

Jaskinia Stalagmitowa, jaskinia znajdująca się w gminie Działoszyn, obok wsi Węże, w granicach Załęczańskiego Parku Krajobrazowego. Stanowi ona jedną z atrakcji Rezerwatu przyrody Węże.

Jaskinia Stalagmitowa zaznaczona na mapie z 1965 r.

JASKINIA STALAGMITOWA 25.07.2020





Opis drogi dojścia do otworu

Do jaskini dochodzimy idąc od osady Węże w kierunku północnym. Droga asfaltowa kończy się przy zabudowaniach osady, dalej prowadzi droga gruntowa. Po przejściu (od Wężów) około 300 m z prawej dołącza niebieski szlak turystyczny, idziemy jeszcze kilkadziesiąt metrów drogą, po czym skręcamy tak, jak prowadzi szlak, na drogę biegnącą w lewo (na zachód) i dalej idziemy za znakowaną ścieżką, przez łąkę, potem lasem, podchodzimy na wzniesienie Zelców, mijamy symboliczną kapliczkę i dochodzimy do drogi już na wierzchowinie. Szlak skręca w lewo, my kierujemy się na prawo i dochodzimy do niezalesionej wierzchowiny Góry Zelce z widocznym budyneczkiem w którym znajduje się wejście do jaskini Stalagmitowej. Jaskinia w studni wstępnej posiada 9 metrową metalową drabinę, schodząc nią należy zachować ostrożność.

Opis jaskini

Naturalny otwór jaskini to 9 metrowa studnia, która jest w górnej części obetonowana i ma wymiary 2,5x3 m. Nad nią zbudowano mały budynek z drewnianym dachem i kamiennymi ścianami z bloczków wapiennych.
Góra studni jest przykryta drewnianym pomostem z klapą, pod którą znajduje się metalowa drabina z osłoną, mająca 9 m wysokości. Studnia sprowadza do Komory Wejściowej, skąd odchodzi system korytarzy i komór rozwiniętych na szczelinach NNW-SSE i NW-SE. W kierunku SE odchodzi 15 m długości korytarz Południowy o szerokości do 1 m z dwoma ciasnymi kominkami wznoszącymi się do 4 m nad dno korytarza. W nim znajdują się pozostałości po niezwykle bogatej szacie naciekowej w postaci masywnych polew naciekowych z żebrami, guzami, grzybkami naciekowymi i niewielkich stalaktytów.
Z Komory Wejściowej odchodzi ku NE ciąg 20 metrowej długości, na który składa się Sala pod Okapem, Wielka Komora i Korytarz Wschodni zakończony Syfonem Ilastym. Pierwotny charakter korytarza zmieniony jest tutaj przez eksploatację kalcytu. Początkowo znajdowała się tutaj duża ilość nacieków, głownie stalagmitów, stalaktytów i polew. Zachowały się niewielkie, przyrastające obecnie stalaktyty makaronowe i żyły o grubości do 30 cm z czystego kalcytu krystalicznego w fudze międzyławicowej pod ścianami. Miejscami pod ścianami leżą pryzmy bloczków wapiennych, gruz wapienny, hałdy gruzu, większe płyty, bloki i zbutwiałe stemple.
Z Komory Wejściowej w kierunku NNW prowadzi 9 metrowy Korytarz Północny, łączący się pod koniec z Wielką Komorą, a na jego końcu odchodzą w lewo niskie, ciasne korytarze - wyrobiska po eksploatacji kalcytu i wapienia. W odległości 4 m na E od Sali Wstępnej pod ścianą 0,5 m prożek sprowadza do ciągu Korytarza Naciekowego o długości około 30 m. Początkowo jest to 8 metrowy korytarz, biegnący na SE, o wysokości 0,5 m i szerokości 2 m, z żyłą kalcytu naciekowego o grubości 30 cm biegnącą wzdłuż ścian. Przechodzi on w salę o wymiarach 9x4 m i wysokości 1 metra, łączącą się z Korytarzem Południowym, a ku E 3 metrowy korytarz dochodzi do 9 metrowego, niskiego korytarza o przebiegu N-S. Dno Korytarza Naciekowego pokrywa brązowe, ilaste namulisko.Jaskinia ma genezę krasową, wewnątrz na ścianach zachowały się liczne formy erozyjne jak: kotły wirowe, rury, drobne kanały i kawerny. Powstała na rozmytej fudze międzyławicowej pomiędzy wapieniami skalistymi (w spągu) a ławicowymi wapieniami zawodziańskimi górnej jury (środkowy oksford), rozciętymi pionowymi szczelinami o kierunkach NNW-SSE i NE-SW.
Szata naciekowa po odkryciu w 1949 roku jaskini, była niezwykle bogata. Jak opisuje K. Kowalski (1951) Nacieki tworzyły się tu w postaci stalaktytów i stalagmitów tak gęsto, że pomiędzy nimi pozostały tylko nieznaczne przestrzenie wolne. Większość nacieków uległa zniszczeniu przez „szpaciarzy” eksploatujących je jako „śklany” kamień (surowiec dla hutnictwa szkła). Nacieki zachowały się w Korytarzu Południowym i są to polewy naciekowe z żebrami naciekowymi, pokrywające duże fragmenty ścian oraz niewielkie stalaktyty. W Wielkiej Komorze w nyży na końcu, widoczne są resztki bogatej szaty naciekowej, a na stropie występuje duża ilość niewielkich, kilkucentymetrowej długości stalaktytów makaronowych, stale przyrastających. W ścianach w Komorze Wielkiej i Korytarzu Kalcytowym znajdują się żyły czystego, grubokrystalicznego kalcytu naciekowego do 30 cm grubości. Nacieki są różnowiekowe, wielu generacji.
W jaskini występują osady klastyczne. W Sali Wejściowej i częściowo Wielkiej Komorze stanowią je hałda, będąca pozostałością po eksploatacji kalcytu, gruz skalny oraz większe bloki i płyty wapienne; w Korytarzu Południowym, Kalcytowym i na końcu Korytarza Wschodniego stanowią je brązowe i czerwone namuliska, wypełniające miejscami znaczną część przekroju korytarzy.
Jaskinia jest wilgotna, na stalaktytach widoczne są krople wody. Wewnątrz temperatura jest stała, około +8°C, wyczuwalny jest przewiew powietrza. Światło nie sięga po za otwór.
Flora nie występuje. W jaskini przebywają nietoperze.



Historia badań

Jaskinia została odkryta w 1949 roku podczas eksploatacji kalcytu, którego intensywne wydobycie na Górze Zelce obejmowało lata 50 XX wieku. W konsekwencji tego, została zniszczona prawie całkowicie szata naciekowa jaskini. Pozostała otwarta studnia z bardzo stromym zejściem na dno, prowadzącym rozpadliną o przebiegu SW. Stan taki trwał do lat 80. XX wieku, kiedy to obudowano studnię wejściową nadając jej aktualny wygląd, a otwór zabezpieczono drewnianą podłogą. Wybudowano kamienny domek z drewnianym zadaszeniem. W studni wejściowej osadzono metalową drabinę. Stan tych zabezpieczeń pogarsza się, we wrześniu 2008 stwierdzono, że niektóre deski w podeście zaczynały butwieć.

Żródło informacji: http://jaskiniepolski.pgi.gov.pl/Details/Information/1768

środa, 12 sierpnia 2020

Inwentarz Charłupia Wielka (1818)

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Antoniego Pstrokońskiego w Sieradzu z roku 1818. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu) Inwentarz przepisał Piotr Tameczka.

Dobra Charłupia Wielka na Mapie Kwatermistrzowskiej

"Działo się w Charłupi wielkiey dnia jedenastego lipca roku tysiąc osiemset osiemnastego."
Na wezwanie Józefa Kolumna Walewskiego, posła powiatu Sieradzkiego, dziedzica Charłupi Wielkiej z przyległościami stawił się Ksawery Potworowski dzierżawca Charłupi Wielkiej, Drzązny, Józefowa, młynów Zadwornego, Myi, Bienka i Grobelnego oraz pustkowia Buczek, obaj zamieszkali w Charłupi Wielkiej. Zawierają oni kontrakt dzierżawny wyżej wspomnianych dóbr na okres trzech lat i domagają się od pisarza aktowego spisania stanu dóbr oddanych w dzierżawę.


Dworskie zabudowania w Charłupi Wielkiey.
1o Dwór.-Dwór murowany pod dachówką o iednym kominie, do którego sieni wchodzi się po schodach, drzwiami podwóynemi na zawiasach, z zamkiem i kluczem będącemi. W sionce troie drzwiczek do pieców - po tym drzwi podwóyne do pierwszego pokoiu bawialnego - w tym pokoiu dwa okna z okiennicami wewnątrz, obicie niebieskie papiorowe na ścianie kleione, w framudze, w iednym mieyscu troche splamione, w drugim przedarte.  Piec moskiewski z drzwiczkami żelaznemi czarno zmalowanemi.- Z tego pokoiu drzwi podwóyne do II bawialnego, w nim dwa okna z okiennicami wewnątrz. Obicie papiorowe w centki, piec moskiewski z żelaznemi drzwiczkami czarno malowanemi - przed obiema piecami blacha na podłodze przybita biała.- Z tego pokoiu drzwi podwóyne do gabinetu, w nim kominek z dymnikami u spodu mosiężnemi, przed kominkiem blacha biała do podłogi przybita, drzwi szklane do ogrodu z okiennicami wewnątrz. Obicie papiorowe kolorowe, kleione. Szafka w murze zamykana na klucz o trzech taflach szklanych, w którey są xiążki dziedzica. W tych trzech pokoiach haków mosiężnych do zwierciadeł sztuk dziesięć.
Z tego gabinetu dwoje drzwi do pokoiu sypialnego, w nim obicie papiorowe kleione, piec moskiewski z drzwiczkami żelaznemi, przed piecem blacha biała do podłogi przybita, haki cztery w ścianie mosiężne do zwierciadeł.- Drzwi do ogrodu szklane z okiennicami wewnątrz. Do firanek we wszystkich pokoiach haków żelaznych dwanaście.- Z pokoiu sypialnego drzwi poiedyńcze do garderoby, w tey okno iedno z okiennicą zewnątrz i szafa w murze czarno malowana. Z garderoby drzwi do sionki, z tey sionki znowu drzwi do drugiey sionki, w którey dwoie drzwi na dwór. W tey sionce okienko.- Z sionki drzwi do kredensu poiedyńcze, w którym okno z okiennicą wewnątrz. W murze szafka czarna. Z tego kredensu drzwi podwóyne czyli składane do sali białey, małey, w niey okno iedno z okienicą wewnątrz. Szafka malowana w murze, piec moskiewski z drzwiczkami żelaznemi. Z tey sali drzwi do sieni wchodowey składane.
Z sieni pryncypalney idzie się po schodach na górę, gdzie iest sionka malowana w niey dwa okienka, drzwiczki żelazne do komina, oraz czworo drzwi, dwoie do komorek, i dwoie do pokoi małych, każdy pokoik ma okno okrągłe i piec moskiewski, z iednego są drzwi do gabineciku czyli komorki.
Ogólnie mówiąc wszystkie drzwi i okienice są malowane, na zawiasach żelaznych, a drzwi z zamkami, kluczami i antabami u znacznieyszych drzwi. Podłogi i posowy dobre, okno całe.-
Sklepy pode dworem w dobrym stanie.
2o Oficyna pod szkudłami i sklepy pod oficyną zamykane, w dobrym stanie.
3o Kuchnia murowana pod szkudłami maiąca komin wielki i mały. Idzie się do niey po schodach, sień forsztowana, na prawey ręce izba kuchenna z kominkiem wspartym na dwóch prętach żelaznych, drzwi na zawiasach z zamkiem i kluczem, okno iedno, framugi dwie o dwóch pułkach każda. Na lewey ręce izba gospodarska, w niey dwa okna, drzwi z zamkiem i kluczem, piec moskiewski z cegły. Z tey izby czeladna izba o trzech oknach z piecem ceglanym i kominkiem maiąca drzwi z klamką żelazną, a dwoie innych drzwi z zamkami bez kluczy. Z tey izby sionka w którey okno iedno, schody na górę i drugie schody na dół do sklepu kapuścianego i do drugiego bocznego: w pierwszym sklepie okienko małe, a w drugim dwa okna w których tylko szybek kilka, reszta zła. Drzwi u tych sklepów troie na zawiasach z szkoblami i wrzecądzami, u iednego kłótka z kluczem.
4o Browar murowany pod dachówką o iednym kominie, w sieni dwa okna, w izbie pierwszey okien troie dobrych, nad drzwiami okienko o pięciu szybach bo szóste stłuczone. Drzwi składane stare z wrzecądzem i szkoblami dwiema. Ztey izby drzwi składane stare z dwiema haczykami do suszarni, w którey iedno okno dobre. Na górze lasy do słodu, gdzie są dwa okna za szkłem i blacha żelazna przy kominie.- Na spodzie stancya dla mielcarza z komorką, tam iest troie drzwi na zawiasach z wrzecądzami, szkoblami i dwiema klamkami żelaznemi, okno iedno w którym trzy szyby wybite. Sklep spodem na piwo do którego drzwi dwoie składanych na zawiasach, pierwsze z szkoblem i wrzecądzem bez kłótki, drugie z zamkiem bez klucza, okienek trzy, u każdego prętów żelaznych trzy, u dwóch okienek brakuie pięć tafelek, u trzeciego żadnego szkła.
Przy kuchni stancya mała do niey drzwi na zawiasach z wrzecądzem szkoblami, kłótką i kluczem, kominek, okno szklane o siedmiu prętach żelaznych okienko nad drzwiami bez iedney tafelki. Na przodzie zaś komorka excypuie się dla dziedzica. Na przeciwko powyższey stancyi transety? dwa zamykane i psiarnia przy nich mała.
5o Staynia murowana pod szkudłami dla koni cugowych razem z wozownią w dobrym stanie, zamykane oboie na dwa zamki z kluczem i schowanie na tey stayni excypowane dla dziedzica.
6o Staynia fornalska murowana pod szkudłami przy oficynie. Połowa tey stayni na przodzie z wozownią małą dla dziedzica excypowana.- Druga zaś połowa w tyle dla dzierżawcy zostawiona. Do którey drzwi na zawiasach z szkoblami i wrzecądzem, okna dwa bez szkła, dwa żłoby z drabinami - brukowana środkiem a przy ścianach dylowana. Są w niey dwie komorki z drzwiami na zawiasach z szkoblami, wrzecądzami i klamką, w tych znayduią się grodki do obroku w iedney okienko za szkłem.
Wozownia z żłobem iednym i drabiną, okna za szkłem. Wrota do wozowni z szkoblami i wrzecądzem, schowanie nad tą staynią i wozownią z dwiema oknami, w każdym po pięć prętów żelaznych. Do niego ze dworu drzwi na zawiasach żelaznych z zamkiem i kluczem, wyżey po schodach idąc drugie drzwi na zawiasach żelaznych z szkoblami i wrzecądzem.
7o Za tą staynią i oficynami studnia ocembrowana z sochą, żurawiem i wiadrem okutym - stodoła nowa przed kilku tygodniami zbudowana pod snopkami, dla dziedzica zostawiona.
8o Za browarem kurniki o dziewięciu drzwiach. U dwóch są sadze z tarcic, dwa wrzecądze żelazne.
Chlewy o dwudziestu drzwiach z korytami, przed chlewami grodka dylowana.- Obory o pięciu drzwiach, czterech żłobach i czerech drabinach.
Te trzy budynki wedle siebie stoiące są nowe z wszelkiemi porządkami i w dobrym stanie Dachy pod snopkami, u dołu maiące po trzy szory. Szkudeł na oborach, a na chlewach i kurnikach po dwa szory z oknami za szkłem. W cielętniku żłoby dwa z iedną drabiną. Dymników wszystkich siedm szkudłami obitych. Przed temi budynkami sztachety z łat rzniętych, troie wrotek, siedm mostków.
Blisko tych budynków sadzawka tarcicami po trzy na kupie obwiedziona.
9o Na boku browaru studnia z pompą w dobrym stanie z dwiema rurami drewnianemi do browaru.
10. W szrodku zabudowań dziedziniec okrągły płatami rzniętemi, czasem łupanemi ogrodzony, raz między budynkami, drugi raz w samym szrodku do słupków po dwie przybitemi. Wrot dwoie iednę wyiezdzaiąc drugie do ogrodu z trzema wedle nich fortkami staremi. Dziedziniec topolami wysadzony. W nim iest studnia z pompą.
11. Płoty częścią z rzniętych płatów częścią łupanych na około ogrodu angielskiego i fruktowego, tudzież przy ogrodzie przede dworem, iakoteż idąc ku stodołom i ku karczmie.
12. Przed wrotami dworskiemi kurniczek dla jędyków między topolami.
13. Na wschód słońca ogród angielski fruktowy i kuchenny w dobrym stanie.- W nim iest blisko dworu oranżerya z oknami szklanemi staremi maiąca sionkę i dwie komorki - na boku są osobno ogrodzone inspekta, a między fruktami lodownia pod snopkami, zamykana na wrzecądz z drzwiami na zawiasach.
14o Idąc od dworu opłotkami iest owczarnia na tysiąc owiec z drzewa rzniętego podmurowana, z dachem nowym pod dranicami. Do nich wrot dwoie, drzwi troie, okienek siedem. W owczarni są drabinki i dymniki w dachu trzy na zawiasach tak iak i drzwi, a wrota z kunami żelaznemi. Na końcu owczarni są dwie komorki bez drzwi i szczyty z tarcic w iednych znayduią się drzwiczki na zawiasach.
15o Niedaleko chałupa owczarska i stodołka pod dranicami.
16o Stodoła w słupy i od spodu z muru środkiem z drzewa z dwiema klepiskami, iedno dylowanie.
17. Stodoła druga podobna o czterech klepiskach dylowanych.
18. Stodoła trzecia w słupy murowane o dwóch klepiskach dylowanych.- Dachy tych stodół pod snopkami, u dołu zaś i u góry pod dranicami i u przednich wrot są zamki z kluczami, u tylnych kuny z zatyczkami żelaznemi.
19. Spichrz murowany pod snopkami. Dach w dobrym stanie, drzwi na wylot dwoie na zawiasach żelaznych z zamkami dwiema, kluczami, wrzecądzami i szkoblami bez kłótek. Okienek sześć w ścianach z okiennicami. W tym spichrzu drzwi trzecie do skarbca, który sobie dziedzic excypuie, do niego są dwa okna z okiennicami.
20. W szrodku stodół i spichrza brog pod snopkami. Te stodoły i spichrz płatami ogrodzone z wrotami o dwóch kunach żelaznych i fortka z szkoblami i wrzecądzem do zamykania.
21. Do gorzelni idąc oparkaniona grobla i droga łatami rzniętemi po dwie przybitemi do słupków dębowych. Na tey grobli są cztery mostki, w łąkach tutay są trzy rowy roku przeszłego wybite.
22. Gorzelnia z drzewa rzniętego, dach pod szkudłami, podmurowana, komin murowany. W niey są izba gdzie garce z statkami, izba druga mała z kominkiem, komora do niey, srotownia. Na drugiey stronie izdebka i komora dla pilarza. Podłogi z cegły, posowy z tarcic, okna dobrych pięć, oprócz dwóch szyb wybitych. Zgoła wszystko w dobrym stanie. Mostek przed przed gorzalnią.
23. Za gorzalnią studnia z daszkiem skąd idzie woda rurami ziemią do gorzalni.
24. Wolarnia w ryglówkę lepiona, dach szkudlany z trzema dymnikami, podmurowana posowa gliną wylepiona. W niey znayduie się: żłobów osiem, drabin cztery, żłobów mnieyszych siedm. Okien cztery, skrzynia od sieczki parzenia iedna.
Studnia od wywaru z wiadrem, skrzynia od ospy z zawiasami i wrzecądzem. Lada z kosą i stalnicą, w szczycie okno drugie w sieczkarni. Cebratka, konewka od wywaru, komorki dwie, iedna do sieczki druga dla cieląt - drzwi troie z frontu, podłoga dobra.

na Wygodzie
26. Karczma pod gontami o trzech izbach i trzech komorach z kominem murowanym.
27. Staynia wiezdna pod snopkami z żłobem i drabinami.
28. Czworaki pod snopkami o czterech izbach, trzech komorach.
29. Dwoiaki pod snopkami o dwóch izbach dwóch komorach.
30. Dom gdzie szewc mieszka nad wodą o iedney izbie z komorą, pod snopkami dach.
31. Młyn o dwóch kołach z młynicą i komorą, dach słomiany.
32. Tartak pod snopkami stary.
33. Staw z iednym upustem i groblą.

Inne trzy młyny zwane:
34. Myia młyn o dwóch kołach pod snopkami częścią pod dranicami.
35. Bieniek młyn o iednym kole pod snopkami częścią pod dranicami.
36. Grobelny młyn o dwóch kołach, dach słomiany.

Wieś Charłupia Wielka.
37. Karczma wielka na trakcie Wartcko Złoczowskim. Dach z dranic, ma cztery izby z komorą, komin murowany.
38. Staynia wiezdna z żłobami, dach z dranic.
39. Kuźnia z dachem pod dranicami.
40. Dom przed kościołem gdzie żyd cło wybiera. Dach z dranic, izba z komorą, komin murowany.
41. Dwoiaki, dach pod snopkami, maią dwie izby, dwie komory, komin lepiony.
42. Dom gdzie stelmach mieszka. Dach pod dranicami, komin murowany. Izba iedna z komorą.
43. Chałup siedm nowych, iedną formą wybudowanych, każda ma komin murowany, izbę iednę, izdebkę i komorę wszystkie podmurowane.
44. Chałup starych osiemnaście dico Nro 18.

Folwark Józefów zwany.
1. Dwór murowany pod dranicami, dach stary, maiący trzy pokoie i komorę, okien sześć, w iednym pokoiu iedna szyba stłuczona, w drugim także iedna, w trzecim brakuie puł okna i szyb czterech, posowy dobre, podłogi stare, drzwi na zawiasach z czterma zamkami. Z sieni schody na górę z drzwiami zamykanemi, w sieni podłoga zła. Sklepy pod tym dworem dwa wewnątrz drzwi dobre z przodu złe na zawiasach, w dachu dymniki za szkłem.
Przy dworku sadek o siedmiu liniach szeroki drzewem zasadzony, ogrodzony płotami iako i podworze całe nowemi zerdziami, z trzema wrotkami. Między drzewkami tatarka zasiana. Za sadkiem kapusty kawałków trzydzieści pięć począwszy od chałupy aż do drogi na dłuż - a na szerz od łączki czyli wodocieki aż do płota.
Studnia przed dworem ocembrowana z sochą, żurawiem, wiadrem okutym i korytem.
2o Stodoła o trzech klepiskach w słupy murowane, na iednym boku spichrz także w słupy murowane, na drugim boku obora, w dobrym stanie, i znowu po bokach przystawki, iedna na sieczkę i świnie - druga na bydło i drobiazgi, przed temi budynkami w trianguł będącemi, ogrodzenie podwóyne z lat ciesanych.
3o Owczarnia nowa z drzewa rzniętego podmurowana i ogacona. Dach pod dranicami, szczyty dwa z tarcic, dwa dymniki w dachu zamykane, wrot na wylot dwoie, drzwi frontowych dwoie, zgoła cała w dobrym stanie. Ogrodzenie nowe aż do stodoły z dwóch stron.
4o Za dworem ku borowi chałupa sztrycharza, piec ceglany pod dranicami i dwie szopy na cegłe.

Wieś Drzązna.
1. Karczma pod snopkami, komin murowany, izba z izdebką i komorą.
2. Kuźnia pod dranicami o jedney izbie i komorze, komin murowany.
3. Chałup starych 14, dico czternaście.

Buczek.
4. Karczma z drzewa rzniętego o iedney izbie, izdebce w którey mieszka borowy dziedzica, przy tey iest komora. Dach pod dranicami, komin murowany.

Następnie opisane zostały ruchomości znajdujące się w pokojach w pomieszkaniu dworskim, w browarze, gorzelni, w schowaniu w stajni fornalskiej i cugowej, w wozowni fornalskiej, w kurnikach, chlewach, oborze, spichrzu, przed owczarnią, w ogrodzie, na boku dworu. Otaksowano konie fornalskie, woły ratajskie, jałowizna, krowy dojne, owce w Charłupi Wielkiej, owce w Józefowie. Na końcu opisane zostały zasiewy w Charłupi Wielkiej, Józefowie, czynsze, owce, chmiel i słód.







wtorek, 11 sierpnia 2020

Topiela bagno

Topiela, nazwa bagna znajdującego się w gminie Mokrsko, na wschód od części wsi Krzyworzeka o nazwie Rumpel. Z bagna wypływa strumień Krzyworzeka (zwany obecnie kanałem Krzyworzeckim).

 Topiela zaznaczona na mapie z 1965 r.

 Topiela na zdjęciu satelitarnym (geoportal)

 Bagno Topiela 29.04.2018



niedziela, 9 sierpnia 2020

Jaskinia Za Kratą

Jaskinia Za Kratą, jaskinia znajdująca się w gminie Działoszyn, obok wsi Węże, w granicach Załęczańskiego Parku Krajobrazowego. Stanowi ona jedną z atrakcji Rezerwatu przyrody Węże.

Jaskinia za Kratą na mapie z 1965 r.

 JASKINIA ZA KRATĄ 25.07.2020



Opis drogi dojścia do otworu

Do jaskini dochodzimy idąc od osady Węże w kierunku północnym. Prowadzi tędy droga gruntowa, a na pewnym odcinku towarzyszy nam niebieski szlak turystyczny. Po przejściu (od Wężów) około 1 km, dochodzimy do skrzyżowania, gdzie naszą drogę przecina czerwony szlak turystyczny (w tym miejscu jesteśmy już po północnej stronie góry Zelce). Kierujemy się w lewo (zachód) ścieżką którą biegnie czerwony szlak. Ścieżka prowadzi wzdłuż zalesionego zbocza góry, na prawo (północ) łąki-nieużytki. Około 200 m dalej ścieżka wchodzi w teren zalesiony i podchodzimy na wzniesienie, po przejściu 80 m. osiągamy najwyższe miejsce (mijamy Jaskinię Małą), stąd ścieżka prowadzi łagodnie w dół. Kilkadziesiąt metrów dalej, z lewej znajduje się wylot niewielkiej dolinki, skręcamy zaraz za nią w lewo, nieco wyżej wśród niewielkich skałek znajduje się otwór Jaskini za Kratą.

Opis jaskini

Wejście do jaskini znajduje się w pionowej szczelinie o przebiegu SW-NE, pomiędzy skałkami. Strop szczeliny ułożono z betonowych płyt, wejście zamknięte było metalową kratą, która została zniszczona. Szerokość szczeliny w wejściu wynosi 1 m, dno nachylone jest do środka, po 5 metrach korytarz wstępny osiąga wysokość 5 m, a w dnie znajduje się 3 metrowa studnia z metalową drabiną ułatwiającą zejście. Z dna ciasny przełaz (Korkociąg) doprowadza do Korytarza Górnego o przebiegu N-S, wysokości początkowo 0,5 m, później podnoszącego się do 2 m i szerokości do 3 m. Po 15 metrach w dnie otwiera się II studnia z 6 metrową, metalową drabiną. W dnie korytarza wcięta jest rynna denna, na ścianach są widoczne liczne zagłębienia wirowe i drobne kanały. Przedłużeniem korytarza za studnią jest 3 metrowa Nisza nad Studnią, która wypełniona jest rozmaitymi formami naciekowymi - są tutaj między innymi masywne stalagmity, polewy z żebrami i drobne, przyrastające obecnie stalaktyty rurkowe („makarony”). Studnia na górze o ma wymiary 1x0,5 m, rozszerza się ku dołowi i przechodzi w Salę pod Studnią położoną na poziomie dolnego piętra jaskini. Dolne piętro tworzy ciąg sal: Komory i Sali pod Studnią oraz Korytarza Dolnego o długości 20 m i wysokości do 4 m. Główny ciąg dolnego piętra ma przebieg N-S. Na ścianach widoczne są resztki bogatej niegdyś, mocno zniszczonej szaty naciekowej, ściany z licznymi zagłębieniami wirowymi tworzącymi struktury komórkowe są silnie skorodowane. Na dnie spoczywają głazy i obfite namulisko. Korytarz Dolny, ukośny w przekroju, ma spąg z płyty wapiennej, nachylony ku SE. Pod koniec w zachodniej ścianie Korytarza Dolnego studnia 1,3 m głębokości sprowadza pomiędzy blokami do niewielkiej Sali z Namuliskami i ciasnych korytarzy (kilkumetrowej długości) pomiędzy blokami wapienia.
Jaskinia o genezie krasowej utworzyła się w wapieniach skalistych górnej jury (środkowy oksford). Na ścianach i w stropie zachowały się liczne formy erozyjne, freatyczne takie jak miseczkowe zagłębienia i kotły wirowe, drobne kanały i rury oraz wadyczna rynna denna w Korytarzu Górnym.
W jaskini znajduje się bogata szata naciekowa wielu generacji, nacieki tworzyły się w dużych przedziałach czasowych, niektóre mają ślady erozji w postaci kotłów i zagłębień wirowych. Starsze generacje pokrywają znaczne powierzchnie ścian, są to polewy o dużej grubości pokryte żebrami naciekowymi, często z naciekiem wełnistym i miseczkami nacieków barierowych (polami ryżowymi). Na dnie w Niszy nad Studnią występują masywne stalagmity, a na stropie ciągle przyrastające, niewielkie rurkowe stalaktyty (makarony). Na stropie i ścianach w Korytarzu Górnym miejscami spotyka się mleko wapienne. W wielu miejscach występują grzybki naciekowe. W ścianach Korytarza Górnego widoczne są warstwy kalcytu naciekowego, osiągające do 30 cm grubości. Większość nacieków została mocno zniszczona przez eksploatację kalcytu, a przyrastające obecnie są niszczone przez odwiedzających jaskinię.
Namulisko jest w jaskini obfite. Osady wypełniają dno komór i korytarzy szczególnie w dolnym piętrze jaskini, na powierzchni miejscami występuje gruz i bloki wapienia. W rynnie Korytarza Górnego namulisko ilasto-piaszczyste, brązowe. W piętrze dolnym czerwone, czarne z konkrecjami kalcytowymi, z goethytem i tlenkami manganu.
Jaskinia jest wewnątrz wilgotna. Przewiew jest wyczuwalny szczególnie w Korkociągu i w Korytarzu Górnym.
Światło sięga kilka metrów w głąb szczeliny przy wejściu.
Na ścianach w szczelinie, przy otworze, występują glony.
Wewnątrz spotyka się pajęczaki i komary. W jaskini przebywają nietoperze: nocek duży Myotis myotis, gacek brunatny Plecotus auritus i nocek Bechsteina Myotis bechsteinii.




Historia badań
    
Jaskinia została odkryta podczas poszukiwania kalcytu, którego eksploatację następnie w niej prowadzono. Pierwsza wzmianka o jaskini pochodzi z 1956 roku (Potęga 1956). Zinwentaryzowana została przez A. Szynkiewicza w 1971 roku. Zwiedzana od dawna, już w roku 1971 zamknięta była żelazna kratą.

Żródło informacji: http://jaskiniepolski.pgi.gov.pl/Details/Information/1752

czwartek, 6 sierpnia 2020

Jaskinia Zanokcica

Jaskinia Zanokcica, jaskinia znajdująca się w gminie Działoszyn, obok wsi Węże, w granicach Załęczańskiego Parku Krajobrazowego. Stanowi ona jedną z atrakcji Rezerwatu przyrody Węże.

Jaskinia Zanokcica zaznaczona na mapie w skali 1:10000

JASKINIA ZANOKCICA 25.07.2020




Opis drogi dojścia do otworu

Do jaskini dochodzimy idąc od osady Węże w kierunku północnym. Droga asfaltowa kończy się przy zabudowaniach osady, dalej prowadzi droga gruntowa. Po przejściu (od Wężów) około 300 m z prawej dołącza niebieski szlak turystyczny, idziemy jeszcze kilkadziesiąt metrów drogą, po czym skręcamy tak, jak prowadzi szlak, na drogę biegnącą w lewo (na zachód) i dalej idziemy za znakowaną ścieżką, przez łąkę, potem lasem, podchodzimy na wzniesienie Zelców, mijamy symboliczną kapliczkę i dochodzimy do drogi już na wierzchowinie. Szlak skręca w lewo, my kierujemy się na prawo i dochodzimy do niezalesionej wierzchowiny Góry Zelce z budyneczkiem kryjącym wejście do jaskini Stalagmitowej. Stąd idziemy wyraźną ścieżką w kierunku NE na wschodnią kulminację góry do widocznej niedużej skałki, u podnóża której znajduje się Jaskinia Zanokcica. Zwiedzanie jaskini wymaga użycia liny, studnia w dolnym, 5 metrowym odcinku rozszerza się i jest częściowo przewieszona. Korytarzyk odchodzący z sali na dnie ciasny.

Opis jaskini

Otwór studni wejściowej jest owalny, o metrowej długości i szerokości 0,9 m. Studnia prowadząca do wnętrza po 2,5 m podzielona jest przegrodą na odcinku 1 m, na 9,5 m głębokości wyprowadza w stropie sali o wymiarach 2,3x5 m. Dno Sali pokrywa gruz i większe bloki wapienne z ilasto-piaszczystym materiałem. Na ścianach występują częściowo zniszczone polewy naciekowe. Dno w sali jest lekko nachylone w kierunku NE, gdzie sala przechodzi w ciasny 4 metrowy korytarzyk (0,5 m szerokości i 0,4 m wysokości) z naciekami, zakończony ciasną, metrowej głębokości studzienką, za którą widoczny jest korytarz niemożliwy do przejścia.
Jaskinia o genezie krasowej, utworzyła się w wapieniach skalistych górnej jury (środkowy oksford) na pęknięciu o kierunku SW-NE. W jaskini występują formy erozyjne w postaci kotłów wirowych w stropie sali, rury i drobne kuliste wymycia. Jaskinia stanowi fragment większego, niedostępnego, krasowego systemu korytarzy w Górze Zelce.
Szata naciekowa w jaskini została mocno zniszczona podczas eksploatacji kalcytu. Na ścianach studni zachowały się polewy z żebrami naciekowymi. Sporo nacieków znajduje się w 4 metrowym korytarzyku, są tutaj polewy naciekowe pokrywające ściany i częściowo dno korytarza, na nich pod koniec korytarza znajdują się niewielkie misy naciekowe („pola ryżowe”), a w stropie korytarzyka stalaktyty (zniszczone), niektóre z nich, utrącone, mają kilka cm średnicy. Liczne fragmenty nacieków spotyka się w gruzie na dnie studni, oraz na hałdzie przed otworem jaskini.
Jaskinia zagruzowana jest materiałem pozostałym po eksploatacji kalcytu, w korytarzyku występują osady piaszczysto-ilaste, częściowo pokryte polewą naciekową.
Jaskinia jest wilgotna, wyczuwalny przewiew powietrza w korytarzyku. Światło w studni sięga do przegrody.
Na ścianie studni w zasięgu światła glony i licznie występująca zanokcica skalna Asplenium trichomanes L.



Historia badań 

Jaskinia została odkopana przez Jana Draba w latach 30 XX wieku, który natrafił po zgłębieniu 8 m. wąskiej, pionowej zwietrzeliną i piaskiem zatkanej szczeliny, na naturalną próżnię skalną (Kowalski 1951). Od lat 30-tych do 60-tych XX wieku była tu jedna z większych „kopalń szpatu”, pod koniec lat 60 XX wieku została zasypana (Szynkiewicz 1995). Ponowne odkopanie studni miało miejsce pod koniec lat 90-tych. Jaskinia pozostaje do chwili obecnej niezabezpieczona i stanowi duże zagrożenie dla odwiedzających licznie rezerwat.

Żródło informacji: http://jaskiniepolski.pgi.gov.pl/Details/Information/1767

wtorek, 4 sierpnia 2020

Jaskinia Samsonowicza

Jaskinia Samsonowicza, jaskinia znajdująca się w gminie Działoszyn, obok wsi Węże, w granicach Załęczańskiego Parku Krajobrazowego. Jest ona jedną z atrakcji Rezerwatu przyrody Węże.

 Jaskinia Samsonowicza zaznaczona na mapie z 1965 r.

JASKINIA SAMSONOWICZA 25.07.2020.


 




Opis drogi dojścia do otworu

Do jaskini dochodzimy idąc od osady Węże w kierunku północnym. Droga asfaltowa kończy się przy zabudowaniach osady, dalej prowadzi droga gruntowa. Po przejściu (od Wężów) około 300 m z prawej dołącza niebieski szlak turystyczny, idziemy jeszcze kilkadziesiąt metrów drogą, po czym skręcamy tak, jak prowadzi szlak, na drogę biegnącą w lewo (na zachód) i dalej idziemy za znakowaną ścieżką, przez łąkę, potem lasem, podchodzimy na wzniesienie Zelców, mijamy symboliczną kapliczkę i dochodzimy do drogi już na wierzchowinie. Tam idziemy na zachód, przez łąkę na zalesione zbocze. Obszerna studnia znajduje się około 30 m od granicy lasu. Wejście do jaskini wymaga pokonania 5 metrowego progu, częściowo skalnego, który szczególnie po deszczu może być trudny do przejścia, należy więc przy schodzeniu zabezpieczyć się używając liny do asekuracji.

Opis jaskini 

Jaskinia to studnia krasowa na płaskim, zalesionym, północnym zboczu Góry Zelce. Jej maksymalna głębokość wynosi 5,5 m. Ściany od W i E są pionowe, ściana S częściowo przewieszona, a południowa to 5 metrowy, częściowo skalny, stromy próg. Dno jest nierówne, nachylone do środka, ku S pokryte gruzem wapiennym z fragmentami brył kalcytu. Studnia na górze ma wymiary 8 x 5 m. a na dnie 4 x 2,5 m. Z dna studni niski na 1 m, dwumetrowy przełaz doprowadza do poprzecznego korytarza o długości 9,5 m, rozwiniętego na pionowym pęknięciu i fudze międzyławicowej. Występują w nim 3 duże kotły wirowe rozwinięte w stropie, osiągające 2,5 m wysokości i 1 m średnicy. Na końcach korytarza znajdują się kominki, rozwinięte na szczelinach o wysokości 2,7 m. Dno pokrywa gruz wapienny, bryły skruszonych polew naciekowych i duże płyty wapienne. Korytarz o szerokości do 2,5 m przechodzi ku południowi w 1,5 m studnię zasypaną gruzem i blokami wapiennymi. Ściany korytarza są bardzo skorodowane, z licznymi wżerami i jamami (gąbczastość krasowa), miejscami występują resztki polew z krystalicznego kalcytu.
Jaskinia o genezie krasowej powstała w wapieniach skalistych górnej jury (środkowy oksford). Na ścianach występują liczne formy erozyjne, powstałe w warunkach freatycznych, takie jak kotły wirowe w stropie korytarza, liczne jamy, kanały i gąbczastość krasowa. Widoczny jest wyraźny związek ich genezy z pionowym pęknięciem o kierunku W-E. Jaskinia stanowi fragment większego systemu kanałów cyrkulacji krasowej obecnie niedostępnych, ich istnienie potwierdziły badania geofizyczne.
Nacieki w jaskini w większości zostały zniszczone przez wydobycie kalcytu a później brekcji zawartej w warstwach polewy naciekowej. Niewielkie stalaktyty znajdują się pomiędzy płytami wapienia w korytarzu. Na ścianie zachodniej w studni wejściowej zachowały się resztki poziomych warstw polewy naciekowej ze słupami grubokrystalicznego kalcytu.
Namulisko z jaskini zostało prawie w całości usunięte. Obecnie na dnie studni znajduje się gruz wapienny z okruchami nacieków i szczątkami organicznymi, a głębiej większe bloki i płyty wapienne z gruzem.
Wyeksploatowane namulisko miało około 8 m miąższości, w nim znajdowały się 4 warstwy kalcytu naciekowego i czerwonych ilastych piaskowców zawierające niezwykle bogatą, plioceńską faunę - głównie drobnych kręgowców. Wydobyty materiał opracowywany przez wiele lat był podstawą do powstania wielu publikacji. Z całego profilu geologicznego opracowano ponad 100 gatunków kopalnych kręgowców lądowych. Na stanowisku Węże I (wczesny pliocen - Ruscinian, MN 15, późny pliocen - Villanian, plejstocen) stwierdzono występowanie szczątków: Amphibia, Reptilia, Aves, Insectivora, Chiroptera, Lagomorpha, Rodentia, Carnivora, Perissodactyla, Artiodactyla.
Jaskinia jest wewnątrz wilgotna. W studni na dnie wyczuwa się przewiew. Światło sięga dna studni.
Na ścianach wejściowej studni i częściowo jej dnie występują mchy i porosty. Niezwykle licznie występuje zanokcica skalna Asplenium trichomanes L.
Wewnątrz zaobserwowano pajęczaki i szczerbówkę ksieni Scoliopteryx libatrix (09.2008 r.). 





Historia badań 

Jaskinię odkryto podczas poszukiwań kalcytu w 1933 roku, kiedy to na gruncie gospodarza Rocha Jarząba odkryto kocioł krasowy wypełniony „skamieniałymi kośćmi”. Powiadomiony o tym został geolog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego Jan Samsonowicz, który wydobył stamtąd, w tym samym roku, około 11 ton brekcji kostnej, którą zdeponowano w Muzeum Ziemi w Warszawie. W latach 1951 i 1952 wydobyta została reszta warstw z brekcją kostną przez pracowników Zakładu Paleozoologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Pozostała po wykopaliskach studnia, niezabezpieczona trwa do czasu sporządzania aktualnej inwentaryzacji.

Żródło informacji: http://jaskiniepolski.pgi.gov.pl/Details/Information/1304