Inwentarz Czestków (1834)

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Kajetana Szczawińskiego w Szadku z roku 1834, akt nr 212. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu) Inwentarz przepisał Piotr Tameczka.

"Działo się na gruncie wsi Czestkow, Powiecie Szadkowskim, dnia osmego lipca tysiąc ośmset trzydziestego czwartego roku."

Kajetan Szczawiński Rejent Powiatu Szadkowskiego przybywa na żądanie Franciszka Proszkowskiego do Czestkowa. Franciszek Proszkowski jest opiekunem nieletniego Stanisława Proszkowskiego, syna zmarłej Feliksy z Wołłowiczów, małżonki Jana Proszkowskiego. Na miejscu obecni są również Piotr Domański, podopiekun Stanisława Proszkowskiego oraz Feliks Bartoszewski były posesor dóbr Czestkowa. Obecni zażądali od Rejenta odebrania posesji od Feliksa Bartoszewskiego, którego kontrakt dzierżawny upłynął 24 czerwca roku bieżącego, oraz spisania stanu dóbr. Opis skonfrontowano z inwentarzem z roku 1824.

Zabudowania dworskie w Czestkowie

ad1 Dwor, na komorze dach potrzebuie poprawy.
ad2 Staynie, znaleziono w stanie używalnym, w wozowni, czyli w iedney z przegród, iest pokład z tarcic wziętych z folwarku, poszytego natomiast słomą, na innych zaś przegrodach pokłady w części z okrąglaków, w części z łat rzniętych. Z tyłu i z przodu po iedney podporze, z tyłu w połowie do owczarni ściany przez starość pochylone, i częściami przyciesi i drzewo spruchniałe.
ad3 Owczarnia, od podwórza dwiema wyporami, w środku także dwiema pod belką na przyciesi, i iedną w słup wzmocniona, dach w części potrzebuie poprawy.
ad4 Lamusik, na podmurowaniu z cegły, dach z gontów w średnim stanie, potrzebuie nieco poprawy, drzwi na zawiasach żelaznych ze szkoblem z łańcucha. Pod spodem piwnica murowana z cegły z dwóch przegrod złożona, przy niey drzwi dwoie na zawiasach żelaznych ze szkoblami.
ad5 Obora, wewnątrz dwiema wyporami na przyciesi, pod belki wzmocniona, w sieczkarni kamień z korbą i korytkiem drewnianem do toczenia koss, w dachu kilka gontów w kalonce brakuie.
ad6 Spichrz, nic nie masz do nadmienienia.
ad7 Stodoła nowa, w większey połowie iak miała bydź przez wiatr obaloną, tarcic od dołu nie masz, podmurowanie z samych kamieni, w dwóch narożnikach poobrywane, potrzebuie reperacyi.
ad8 Stodoła druga, w pierwszym klepisku od wchodu czterma wyporami pod belki wzmocniona w narożniku od południa.
ad9 Stodoła trzecia, poprawiona wrotami, z skoblem, wrzeciążem, w stanie używalnym.
ad10 Chlewiki, w pierwszym chlewiku od stodół koyczyk z bali dwóch calowych z dwoma przegrodami na sypanie zboża. W czterech chlewikach nie ma podłogi i pułapu, drzwi iedne trzema deskami zabite, drugie staremi drzwiami bez zawias zabite, brak w nich także dwóch ścian.
ad11 Chlewiki drugie, całkiem nie do użycia, brak iedney ściany, są w niey dwie tylko przegrody, nad któremi dach popsuty.
ad12 Gorzelnia, dach potrzebuie w części reperacyi, w izbach po lewey stronie, posadzka w części z cegieł, w części z desek, na powale nad wołownią brak kilku kawałków desek, reszta nadpsuta. Pod oknem w pierwszey izbie brak słupka, okna niecałe, chlew duży zupełnie zdezelowany, brak ściany, drzwi, belek, kilku dylów, w ścianach, dach z gont popsuty. W mieysce studni w gorzelni zrobiona inna przed browarem, ocembrowana, z żurawiem, kubeł drewniany, obrączkami drewnianemi podbity, od niey dwie rynny do gorzelni.
ad13 Wołownia, w komorce na ospę brak kawałek pułapu z tarcic, podłoga całkiem przełożenia potrzebuie z dodaniem bali, zawiasa iedna u drzwi złamana, dach kawałkiem nad studnią słomą poszyty. Przy wołowni studnia do wywarów pod budą z desek, podmurowanie dwóch ścian od sadzawki i traktu potrzebne.
ad14 Dom mieszkalny, ganku nie ma, nad komorą pułap potrzebuie reperacyi, a ściana od frontu nadpsuta, dach w części potrzebuie poprawy. W sieni brak kawałka pułapu, po lewey stonie w mieysce komory, izdebka z kominkiem wyprowadzonym do głównego komina, i okno.
ad15 Sklep, niemasz nic do nadmienienia.
ad16 Dom drewniany, komin główny na strożynach, zupełnie zdezelowany, grożący niebezpieczeństwem, pułap spruchniały, mieyscami kawałek desek wyleciały, belki także spruchniałe, podporami wsparte, po lewey stronie w izbie pułap nadwerężony iedną podporą wsparty. Piece potrzebuią nowey budowy, lub znaczney reperacyi, poszywka na dachu z słomy, w złym stanie, i potrzebuie nagłey poprawy, gdyż z powodu tego cały dom niebezpieczny. W oknach piętnastu małych szybek brakuie, a w izbie po prawey stronie od tyłu, całego okna brakuie, deskami założone. Nad sienią tylko dwa zrzyny położone, ściana od frontu po prawey stronie w izbie wymaga wzmocnienia, zgoła cały ten dom zruynowany. Przy tym domu mały chlewiczek na parę swiń przystawiony. Studnia cembrowana z żurawiem i wiadrem drewnianemi obrączkami. Nadmienia się i to że pomiędzy stodołami a gorzelnią nowy sklep na kartofle wystawiony.
ad17 Wiatrak, koło paleczne zruynowane, obwodu całego nowego potrzebuiące, lina gruba porwana, te wedle kontraktu młynarz dworowi oddać ma, a inną ma prawo żądania. Kamień wierzchni na teraz trzyma grubość cali cztery i pół, łańcucha znaleziono tylko sążni siedm, któren młynarz winien oddać sążni dziewięć. Młynarz wniósł aby kamień wierzchni mógł bydź opasany obręczą żelazną, tak iak był poprzedni, gdyż pęknięcia jego grozi niebezpieczeństwem wiatrakowi i ludziom na ten czas znaydować się mogącym. Czynszu rocznie płaci młynarz do dworu złotych dwieście, a do kassy obwodu złotych ośmnaście. Do tego wiatraka iest chałupa w wsi Czestkowie z drzewa kostkowego w węgieł, z sieni i iedney izby składaiąca się, w którey kominek i piec lepiony z kamieni i gliny, komin główny na strożynach także lepiony. Dach słomą dekowany, zupełnie zły, przez co łaty, pułap z tarcic nad izbą ułożony, i belki w części pogniły. Okno iedno deskami zabite, w drugim szyb iest tylko cztery kawałki całych. W tym domu podłoga lepiona z gliny, nad sienią nie masz posowy, w tey iest przegrodka na konia z żerdzi dartych. Po prawey stronie stoi stodołka w słupy, ściany z kozłowiny i żerdzi obrabianych, z iednemi wrotami podwóynemi, na wrzeciąż i  skobel zamykane, dach słomą w trzech częściach, a w iedney gacią kryty, w złem stanie. Przy domu po lewey stronie oborka w słupy, niecałe ściany, z bali dartych, słomą pokryta, nie do użycia. Całkie zabudowanie konieczney reperacyi nagłey wymaga.
ad18 Kuźnia, na tey znayduie się posowa z zrzynów iak równie i nad sienią, w którey posowie iednego zrzyna brakuie. Z resztą budynek w dobrym stanie.
ad19 Austerya, przy izbie szynkowney iest komora na oborę przez szynkarza używana, bo inney nie ma. Podłoga pognita, nawet pułap częścią i iedna belka z powodu, że tak na karczmie iak i zaiezdney stayni dach gontami kryty iest w złym stanie potrzebuiący reperacyi i dania nowey rynny, pomiędzy karczmą a staynią, przyciesie w części w tem całem budynku pognite, dwa przesła ścian i od tyłu iest okno izdebki mieszkalney, wymagaią wzmocnienia. W szczycie nad komorą kilku desek brakuie, ściana pod tymże szczytem nadpruchniała, okna całe zaszklone. Karczmarzowi brakuie wedle spisu półgarcówki blaszaney, butla garcowego i barełki dziesięcio garcowey, nie otrzymaney od W. Bartoszewskiego. W tey austeryi brakuie żłobów, i drabin bez czego obeyść się nie może.

Folwark Dąbrowa

ad21 Dom mieszkalny, komin tylko do w połowy od fondamentu z cegły, daley aż nad cegły na strożynach lepiony, piec po prawey stronie do komory wychodzący reperacyi potrzebuiący, nad sienią nie masz pułapu, w oknach iedenaście szyb brakuie, dach innego pobicia wymagaiący, z powodu że deski pousychały i duże ustępy się porobiły, i wiele desek nadpruchniały, fundament z samych kamieni potrzebuie małych poprawek, drabina na dachu.
ad22 Owczarnia, wewnątrz trzeba wyporami z kozłowego drzewa wzmocnić, dach potrzebuie nowey kalonki i poprawki, zewnątrz ściana od podwórza dwoma wyporami a od pola iedną wsparta.
ad23 Stodoła, całkiem słomą poszyta, tarcice wzięte na pokład do wozowni w Czestkowie, sąsieki z obu stron klepiska z bali rzniętych, cztero calowych, wierzch tych belkami w kostkę obrabianemi przyłożony. Do ściany północney stodoły przystawione trzy ściany, na sąsiek i klepisko, w słupy, z drzewa w iedney części nowego a w trzech częściach starego, wziętego od szopy z Czestkowa, o iednych wrotach podwóynych, wziętych od teyże szopy, na biegunach, z skoblem i kuną żelaznemi, nad temi drzwiami otwór dwoma kawałkami z starych desek założony, sąsiek z dartey kozłowizny, dwa łokcie wysoki, długi ten sąsiek łokci ośmnaście, szeroki szesnaście, a wysoki łokci cztery, dach kryty słomą. Od południa pod iednym dachem stoi spichrzyk, drzwi w nim na biegunach, i niemasz żadnego śladu aby kiedy zawiasy istniały. Pokład i podłoga w tymże z tarcic ułożone, w średnim stanie, przy weyściu w pierwszey przegrodzie koiec na iedney stronie z dwóch bali, a na drugiey z iednego bala dartych, w drugiey przegrodzie koiec z trzech tarcic calówek. Przy spichrzu po lewey stronie przybudowane trzy ściany na oborke z drzewa w kostkę obrabianego z drzwiami na biegunach z skoblem i wrzeciązem żelaznemi, długa łokci dziesięć, szeroka łokci ośm, wysokości łokci trzy i ćwierć, snopkami poszyta, nowa, w dobrym stanie.
Do ściany od podwórza przy tymże spichrzu przystawiona komorka na sieczkarnią w słupy w połowie z zrzynków, a w drugiey z tarcic calówek, z podłogą z tarcic drzwiczki małe, z tarcic na biegunach, z skoblem i wrzeciązem żelaznemi, szczyty obydwa tarcicami zabite, dach słomą kryty, długa łokci dwa i pół, szeroka łokci trzy, wysokości ściany łokci dwa i pół.
Płoty oprocz iednego dawnego, przęsła wszystkie z łat sosnowych obrabianych, w kołki z takiegoż drzewa, witkami przeplatane, potrzebuią poprawki.
Studnia w podwórzu cembrowana dylami, stara, z żurawiem, nad wierzchem cembrowina zdezelowana. Przy tey studni iest koryto do poienia inwentarzy, zaś w owczarni koryto iedno, a w oborce koryt dwa znayduie się.

Kolejno opisano zasiewy na folwarku Czestków (wzmiankowane pola Czarne Pole, Moczelne, miejsce Porzecze i Pastewnik, łąka Staw) płoty, rowy, sadzawki. Potem opisano wysiew na Folwarku Dąbrowie (wzmiankowane pola Mniszki, Orzki).
Do aktu dołączono tabelę włościan z wsi Czestkowa z opisanymi załogami, budowlami, zasiewami i odbywanymi powinnościami. Tu pojawiają się następujące nazwiska:
Michał Jakóbczak, Andrzey Wilkowski, Antoni Zawiasa, Wincenty Swiegocki, Woyciech Borowski, Kasper Kowalczyk, Walenty Oleyniak, Wincenty Cieślak, Sobes[tyan] Jakóbczak, Walenty Fidig, Walenty Dana, Mateusz Dana, Błażey Dana, Jan Zawiasa, Jakób Grodzki, Jakób Kowalczyk, Mateusz Jakóbczak, Grzegorz Fidig, Jakub Sobala, Józef Owczarek, Tom[asz]? Biegański, Adryan Judczak, Waw[rzeniec] Baran, Fran[ciszek] Jakóbczak, Grzelina Maryczka.

Opis chałup pustych.

Chałupa po Guziku o iedney izbie z piecami z cegły, kominem tak podobnym  iak głównym lepionym. W izbie powała z dylów, w sieni, komorze, powała z dylów, drzwi do izby dwoie na biegunach, bez żadnego okucia, okno iedno, brak szybek ośmiu, drzwi do sieni dwoie na biegunach, bez okucia, do komory iedne takież, nad sienią sześć kawałków powały z dylów, poszycie z snopków z złym stanie, przycieś od zachodu zgniła, przez co ściana przy kominie głównym wzruszona. Do chałupy przystawiony chlewik z całków z złem poszyciem snopkowem. Na południe w podwórzu staynia z całków w kostkę obrabianych, w węgieł z dwoma przegrodami. Drzwi dwoie na biegunach bez okucia, przyciesi od zachodu spruchniałe, poszycie wymaga poprawy. Obok tego obora w słupy z całków obrabianych w ścianach czterech dylów brakuie, bez drzwi, których ma bydź dwoie, poszycia i reperacyi wymaga. Ku południowi w brodzie sołek, drzwi iednę na biegunach z wrzeciążkiem i skoblem, pułap z dylów, poszycie słomiane złe, przyciesi z dwóch stron zgniłe. Daley ku południowi stodoła o iednym klepisku, ściany i przyciesi w części reperacyi potrzebuie, poszycie dobre, cała w stanie używalnym. Ogród przy stodole zasadzony, tak iak sprzątnionio na rzecz dworu, drugi ogród w podwórzu zasadzony przez komornika, który był obsadzony po kmieciu. Ogrodzenie wszystkie z oblaków i witki dobre.

Chałupa po Kazimierzu Bandosie co do wymiaru wewnętrznego rozkładu i opisu takaż sama iak i poprzedzaiąca, iedne drzwi deskami zabite, przyciesi w koło spruchniałe. W oknie trzech szyb brakuie, poszycie, iak i cała chałupa wymaga znaczney poprawy. Stodoła takiey samey formy iak i poprzedzaiąca, przestawienia wymagaiąca, dach obdarty w połowie, ogród nie obsiany, na którym był len, przy spuszczaniu się tego gospodarza, była chałupka z komorą i staynią, to wszystko podupadłe, przez W. Bartoszewskiego rozebrane. Ogrodzenie w żerdzie dość dobre.

Chałupa po Jacentym Jakubczaku co do wymiaru wewnętrznego rozkładu i opisu, takaż sama iak i poprzedzaiąca, ogólnie iest w lepszym stanie, przyciesi od tyłu iedney brakuie, okno całe, komin, piec, i poszycie potrzebuie poprawy. W chlewiku przystawionym iedna ściana spróchniała bez poszycia. Sołek dość w dobrym stanie, stodoła przez pół w dachu zapadnięta, poszycia mizerne. Ogrody trawą zarosłe dawniey około stodoły był rzepak, a na przodzie chałupy len. Przy chałupie iest obora razem z staynią, przyciesi dwóch w oborze, i tyleż pod staienkę brakuie, dach w średnim stanie, ogrodzenie przez połowę brakuie.

Następnie podano obsiewy i inwentarze po chałupach pustych w tym również po gospodarzu Cieślaku i wyżej wspomnianych gospodarzy (wspomniano działek Ściegna, Na Czernem Polu pod groblą, łąka Poremby, Na Płuszcze, pole Brogowiec "idąc drogą od Łopatek do Czestkowa", miejsca Smug, Krzaki, Kietlica, pole Przygłówek, Kocia Góra "na przygłówkach").