Źródło inwentarza:
Akta notariusza Jana Strachowskiego z lat 1813-14. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.
Sadokrzyce w 1793 roku
Opis stanu Dóbr tych Szadokrzyc
Wołoryczkowych i Trzeszczykowych.
Dwór od publiczny drogi wieżdżaiąc
w podwórzowe wrota z tarcic podwóyne na biegunach iuż stare z
poręczą górą u tych wrot kuny żelazne przytych fortka do
przechodzenia deskami założona, po prawey stronie tych wrot płot z
żerdzi łupanych ciągnący się ku dworowi, stary, na froncie dworu
od końca węgłów sztacheciki w słupki do połowy dobre, w drugiey
połowie ku węgłom wywrowne.
Do dworu wchodząc dwa słupy murowane
do laterniow przytych podobnie cztery słupy murowane na których
wspiera się ganek na którym galereyka z graniastych sztachecik
krzyżowa czarno malowana. Wchodząc do sieni dworu drzwi podwóyne
dubeltowe gwozdziami nabiane na zawiasach i chakach żelaznych z
zasufkami dołem, i gora w połowie z klamką i ryglem żelaznym
zasuwane z sieni. W sieni posadzka z cegły kwadratowey, w ścianach
z frontu okna dwa niewielkie, z tafli, pobokach drzwi, ztey sieni po
prawey stronie drzwi do pokoiu podwóyne na chakach i zawiasach z
zamkiem i kluczem do zamykania. Wszedłszy do pokoiu okna taflowe po
sześć tafel, dwa z okienicami, przy drzwiach komin szufiaty,
mozaikowaną robotą malowany, przytym piec biały kachlany okrągły
z drzwiczkami żelaznemi. Z tego pokoiu drzwi podwóyne, do pokoiu
sypialnego na chakach zawiasach żelaznych z zamkami i kluczem, okna
dwa po sześć tafel, piec okrągły, biały, w którym z garderobki
się pali bez drzwiczek, z tego pokoiu drzwi poiedyńcze na
zawiasach, chakach z zamkiem kluczem do garderoby w którey posadzka
ceglana i drzwi na wchod do sadu ze wszystkiem ztey garderoby podobne
drzwi zewszystkiem do drugiey garderoby, z tarcic posadzkę ułożoną
maiącą, w którey okno taflowe z prętami żelaznemi, krzyżowemi,
w którey garderobie schody na górę wpół garderoby tey szafa przy
ścianie do papiorow z drzwiczkami dołem i górą, u którey zawiasy
żelazne i zamki, w tey szuflady do papiorow. Z pierwszego pokoiu
drzwi podwóyne na salę zewszystkim w połowie szklane, posadzka
kwadratowa stolarską robotą, piec biały, płaski z drzwiczkami
żelaznemi i dymniczkami bocznemi, cała w malaturze o dwóch oknach
po sześć tafel zewszystkim całe i okiennicami, z tey sali drzwi na
drugą salę podwóyne ze wszystkim w którey okna dwa o sześciu
taflach, piec okrągły, niebieski, podle niego rufka do szkła
zewszystkim, w orzech malowana, druga przy drzwiach podobna, trzecia
z drugiey strony drzwi takaż, przytey komin szufiaty, podłoga z
tarcic cała, sala w malaturze, po lewey ręce drzwi sienie, izba z
poiedyńczemi drzwiami o dwóch oknach w tafli sześć, bez pieca z
kominem kapturowym, ściany bez obicia z lamperyami gołemi, podłoga
z tarcic, z tey izby na prawą stronę drzwi poiedyńcze zewszystkim,
podłoga z tarcic stara, piec piekarski z cegły, komin przy nim, z
kapturem, okna dwa w których kwatery dwie wytłuczone, ztey izby i
zpierwszey drzwi poiedyńcze ze wszystkim, do komor w sieni zaś do
pieców drzwiczki zewszystkim, i z szafką na boku do schowania.
Dwór ten cały w koło gliną
wylepiony, dachem nowym przed kilku lat pobitem. Zatem dworem w
srodku sklep o dwóch przegrodach, murowany, o iednych tylko drzwiach
na hakach, drugie zepstute, trzecie do wniścia zamykanena zamek i
kłotkę. W rogu tego dworu ogród włoski od wsi zapoczynaiący, a
ku folwarkowi ciągnący się i za folwark różnym drzewem owocowem
zasadzony, w kwaterach wokół ogrodzony, żerdziami dartemi w wielu
mieyscach iuż powywalany, w
którym sadzie altana na słupach z dachem szkudlanym, obita poczęści
tarcicami, przytym sadzie sklepik murowany do mleka ze starym dachem,
drzwi iedne na zawiasach i hakach na kłotkę zamykane, obok dworu
narożnego folwark.
Drzwi podwóyne gwoździami nabiane z
klamką i reglem do sieni w którey podłoga z starych tarcic ułożona
ztey sieni po prawey stronie izba z podłogą z tarcic oknami dwiema
po cztery tafle piec kachlany, stary komin z kapturem, z tey izby
drzwi poiedyncze zewszystkim do alkierza w którym kominek mały
kapturowy, okno iedno, o sześciu tafelkach z tego alkierza w drzwi
zewszystkim żelastwem do kuchenki, komin murowany massyv po lewey
stronie sieni drzwi poiedyńcze do czeladnice
w którey okno poiedyncze złe, piec ceglany, komin z kapturem,
podłogi wtey izbie niemasz z izby czeladny
iest komora bez podłogi do którey drzwi zewszystkim porządkiem do
zamykania, bez okna ta komora iest, z schody z sieni na górę.
Spichrz
z wystawą z drzwiami na chakach z zamkiem i szkoblem, dwóch
komorach podobnie z drzwiami, schody na górę z dachem szkudlanym w
oknach pręty żelazne krzyżowe. W rogu folwarku oborka dla trzody o
pięciu komorkach z drzwiami na biegunach dobremi z skublami dachem
szkudlanym dobrym, podworek wygrodzony żerdziami łupanemi,
niedaleko tey komorki czyli chlewow iest kubl do karmienia wieprza,
stary, słomą posyty, za temi oborkami sadzaweczka mała za którą
płot z żerdzi łupanych, zatym płotem budynek
o dwóch izbach obrócony na gorzelnią
bez podłogi, z piecem w iedney
izbie i kominkiem, komorą iedną, okien cztery z tafelek małych,
stare, dach ze szkudeł, dobry, drzwi sześcioro na zawiasach i
chakach z szkublami, daley idąc, Gorzelnia stara o iedney izbie i
komorze bez podłogi, okno iedno, drzwi na zawiasach i komin
bezpieca, komin murowany w massyv dach, dobry, szkudlany, daley ku
stodołom idąc chlewy o sześciu przeforsztach z sześciorgiem drzwi
na biegunach, dachem słomianym, od tych wciąsz idąc ku stodołom
wrota z tarcic stare na biegunach, daley Stodoła o dwóch klepiskach
pod którą przyciesi pogniły, dach stary, słomiany, reperacyi
potrzebuiąca przeciwko tey stodoły szopka mierna do kładzenia
zboża bez klepiska, ściany poczęści dołem zblochow, dach stary,
przez drogę po drugiey stronie Owczarnia która w ścianach i
przyciesiach, iako i w dachu znaczney reperacyi potrzebuiąca, w rogu
tey owczarni iest szopka w blochy stara do swin a na
drugiey stronie chlewiki dwa z drzwiami na biegunach które na rozna
gospodarskie inwentarze mogą bydź użytemi, koło stodoł i
owczarni ku wrotom od drogi publiczney, zdrugiey strony za folwarkiem
ku sadowi płoty trzy z żerdzi łupanych, częścią dobre, częścią
popsute, w prost od owczarni ku dworowi staynie wraz z oborami, z
drzwiami, dachem, ścianami, przyciesiami iuż podmurowane, przed
temi stayniami studnia na słupach z krzyżownicami, dachem nowym,
kołem do ciągnienia wody, w rogu tych staien wozownia z
przyciesiami, ścianami, dachem podmurowanym, także wbok podwórza
przed folwarkiem sadek mały w czworogran ogrodzony żerdziami
łupanemi i dla wygody
wniysce.
Opis zabudowań włościanskich.
Owczarnia.Wychodząc
z wrot podwórzowych na prawą stronę Chałupa owczarska z ścianami
przyciesiami średniemi, dachem złym, oknem, piec z cegły i komin
bez podłogi tak u chałupy iako i u komory są drzwi nabiegunach,
komin u góry z tyczek wylepiony gliną.
Pułrolnicy
1mo Franciszek Weszczak chałupa iego
średnio opatrzona, okno niedobre, drzwi czworo na biegunach ze
szkoblami i wrzecądzmi, kominek z kapturem, lepiony, piec z kamieni,
chlew i oborka dobra, z poszyciem stodoła u ktorey wrotnie na
biegunach, ściany i dach zmynowane,
ogrodzenie dobre, żerdziami, wołów parę, koni parę, woz,
pług, radło, kosy dwie, siekierę i sierp, .........
2do Chałupa w którey mieszka
Franciszek Weszczak pułrolnik, ta iest o iedney izbie i komorze,
piec ceglany, komin lepiony, okno iedno, troie drzwi na biegunach z
wrzecądzami i szkoblem. Dach na tey chałupie dobry, stodoła z
dachem i ścianami doyść
dobra, przy tey chałupie chlewy i staienka nienaygorsze i to ma samo
co i pierszy.
3tio Chałupa w którey Andrzey
Piotrowski, w tey chałupie izba iest iedna z komórą, z piecem
ceglanym, komin lepiony, okna dwa dobre, drzwi czworo na biegunach
dwoie a dwoie na zawiasach. Za tą chałupą, obora, chlewy, komora,
szopa i staynia, stodoła i komora wszystko dobre i to ma samo co i
pierszy pułrolnik.
4to Chałupa w którey zamięszkuie
Paweł Kowalczyk, ta chałupa iest nienaygorsza przy ktorey komora
dobra, piec, komin i okno dobre, drzwi czworo z wrzecądzami, chlewy
i trzecia szopa iako też stodoła z szopą dobre, i to samo ma co i
pierszy pułrolnik.
5to Andrzy Oleynik ta chałupa z komorą
iest zła tak w poszyciu iako i ścianach, u drzwi wrzecądze i
szkuble, chlewy, szopa, obora, stodoła średnie. Resztę to samo ma
co i pierszy pułrolnik.
6to Plac pusty pułrolniczy który dwór
obsiewa, na ktorym placu niektóre pobudynki zmynowane dotąd stoią.
7mo Józef Bednarek pułrolnik ma
chałupę z komorą, szopę z chlewami i stodołę. Wszystko dobre i
resztę to samo ma co i pierwszy.
8vo Alexander Weszczak który chałupy
niema tylko komorą siedzi, chlewy i stodołę ma dobrą i resztę to
samo co i pierszy.
9no Paweł Kowalczyk ma chałupę,
stodołę, chlew, dobre, ma koni dwa, pańskich wołów dwa, krowe
iedne, swinie iedne, pług, radło, brony, kosy dwie, do trawy i
sieczki, sierp ieden.
10mo Franciszek Weszczak ma chałupę
dobrą, stodołę, oborę i to samo ma dane sobie co i powyższy
pułrolnik oprócz wołu iednego który mu zdechł.
11mo Andrzy Oleynik ma chałupę dobrą,
stodołę, oborę i też same dane inwentarze co i inni pułrolnicy i
porządki.
12mo Józef Bednarek ma także chałupę,
stodołę, oborę dobre i te same porządki i inwentarze co i
pierwszy pułrolnik.
13.Alexander Weszczak ten chałupy nie
ma, komorą siedzi, stodołę i oborę ma dobre, ma wołów dwa,
konia iednego, krowe iedne i swinie iedne. Reszte porządków
gospodarskich ma tak iak i inni.
Zagrodnicy
14.Jacenty Rosiak siedzi w dwoiakach na
połowie, a na drugiey połowie wdowa Bartłomiejowa i Piotr komornik
na których dach iakoteż przyciesi i ściany złe, te dwoiaki są
odwóch izbach bez komor, oknach dwóch średnich, o piecu iednym,
kominach dwóch, drzwiach czworgu na biegunach, i za temi dwoiakami
obora, staienka i komora dla koni i bydła, stodoła o iednym
klepisku ze wszystkim niezłe te budynki iakoteż komora przystawiona
do teyże stodoły. Ma wołów pańskich dwa, krowe iedne, wóz i
pług, radło, kosy dwie, sierp ieden, siekierę iedne i swinie
iedne, robi dni trzy pieszo, lub orze za dzień lasek cztery długości
prętów trzydzieści, radli prętow ośm, darmochy, kapustę siekać
i obierać wszelkie warzywo, owce strzydz, trzodę koleyno paść
oraz i sadze wycierać, niemniey owce ptokać chodzi sztukę zgrzebną
lub paciesną oprząda i to obrabia która ieżeli będzie paczesna
bierze groszy piętnaście od obrobienia a ieżeli zgrzebna groszy
dwanaście daie czyńszyku jay mędel, kapłona iednego.
15. Chałupa w którey mięszka
Augustyn Weszczak ta chałupa iest o iedney izbie, komorze i oknie
dobrym, piecem ceglanym i kominem lepionym na którey dach dość
dobry, drzwi czworo na biegunach, chlewy wraz z szopą, stodoła o
iednym klepisku, przy tey komora do schowania dość dobre te
zabudowania. To wszystko ma co i pierszy i te same powinnosci odbywa.
16to Chałupa w którey zamięszkuie
Stanisław Swina, o iedney
izbie i komorze, drzwi czworo na biegunach, piec i komin lepiony,
dach natey chałupie dość dobry, chlewy, obora, szopa, stodoła z
komorą dość niezłe. Ten te same powinności odbywa co i pierszy i
to samo ma.
17mo Chałupa w którey Maci Krawczyk.
Ta chałupa obaliła się. Siedzi w inney chałupie. Oborę i stodołę
wtym placu ma dosyć niezłe. Robi to samo co i pierszy i ma to samo.
18vo Walenty Weszczak ma chałupę z
komorą, piecem i oknem dobrą, drzwi czworo na biegunach. Wtey
chałupie szopę i chlew i stodołę dobre, i robi to samo co i
powyżsi i te same ma inwentarze i porządki.
19no Filip Krawczyk ma chałupę z
komorą, oknem i drzwiami dobrą. Stodołę, chlewy, szopę dość
niezłe. Ten robi te same powinności co i powyżsi i te same
inwentarze i porządki ma co i inni.
20mo Szymon Grzelak ten chałupę ma
zewszystkim dobrą. Oborkę, chlewy i stodołę nienaygorsze. Te same
powinności pełni co i inni i inwentarze i inne załogi ma te same
co i inni.
21mo Karczma z staynią zaiezdną w
którey izba i komora, piec z cegły, okna dwa, drzwi czworo. Dach
na karczmie nowy, u drzwi izdebnych wrzecądze i szkoble, u stayni
wrota na biegunach drewnianych bez żelastwa. Wtey karczmie mięszka
gościnny Layzer który szynkuie pański trunek.
22do Dwoiaki w których mięszkaią
dway zagrodnicy. Pierwszy Franciszek Ciechowicz, drugi Maci Krawczyk.
Ta chałupa z komorą dobra, szopa, chlew i stodoła zewszystkim
dobre. Robią te powinności co i inni i maią takową załogę daną
iak i powyżsi.
23. Jakub Weszczak ma chałupę z
komorą dobre. Szopę, chlewy i stodołę dobre. Odrabia te same
powinności co i powyżsi i ma to co i inni.
24.Ambroży Smigrodzki ma chałupę z
komorą dobrą. Stodołę, chlew i oborkę także dobre. Te same
powinności odbywa i to samo ma co i powyżsi.
25. Mikołay Frączczak chałupę z
komorą ma zupełnie złą i nowego postawienia potrzebuiącą,
iakoteż stodołę, szopę, chlewy także nowego postawienia
potrzebuiące. Odbywa te same powinności co i inni i ma to samo.
26to Łukasz Klimczak ma chałupę,
komorę, chlewy, szopkę, stodołe, dobre. Robi te same powinności
co i inni i to samo ma co i inni.
27. Jan Tomaszek ma chałupę z komorą,
szopkę z chlewami i stodołę dobre. Te same powinności odbywa co i
inni i to samo ma co i inni.
28. Jacenty Bednarek ma chałupę z
komorą, stodołę, szopkę, chlewy ze wszystkim dobre i te same
powinności odbywa co i inni.
29. Felix Król miał chałupę z
komorą, chlewy, stodołę ma dobre. Teraz tylko siedzi komorą i
chałupy nie ma. Robi to co inni i to ma.
30.Wincenty Gerczak ten ma chałupę z
komorą dobrą, stodołę, chlew z oborą dobry. Robi te same
powinności co i inni i ma to samo co inni.
31. Jacenty Cichowicz ma chałupę,
stodołę i oborę dobrą. Miał pański inwentarz, lecz mu ten
wyzdychał, zaś reszte porządków gospodarskich ma tak iak inni i
swinie.
32. Marcin Urbaniak ma chałupę,
stodołę, komorę dobre i oborkę ma dworską krowę, siekierę,
swinię, kossę, sierp, pług, radło. Wóz zaś z parą wołmi
utracił w obowie moskiewskim.
33. Augustyn Weszczak ma chałupę,
stodołę, oborkę dobre, woły mu zdechły. Ma krowę, swinię i
resztę wszystko co i inni i te same powinności odbywa.
34. Stanisław Swiec ma chałupę,
stodołkę i oborkę dobre i wszystko ma iak i inni i powinności te
same pełni iak inni.
35. Maci Krawczyk ten chałupy nie ma,
gdyż mu się obaliła. Stodołę i oborę ma dobre. W placu wołu ma
tylko iednego, gdyż drugi zdechł. Resztę wszystko ma i te
powinności pełni co inni.
36. Walenty Weszczak ma chałupę,
stodołę i oborę dobre, krowy nie ma i wołu iednego. Resztę
wszystko i to robi co i inni.
37. Filip Krawczyk ma chałupę,
stodołę i oborę dobre i to ma wszystko co i inni i te same
powinności odbywa.
38. Szymon Grzelak ma chałupę,
stodołę i oborę dobre i to samo ma co i inni i te same powinności
odbywa.
39. Franciszek Cichowicz ma chałupę,
stodołę i oborę dobre i to wszystko ma co i inni, i te same
powinności pełni dworowi.
40. Jakub Weszczak chałupe, stodołę,
oborę ma dobre i to wszystko co i inni i te same powinności odbywa
co inni.
41. Ambroży Smigrodzki ma chałupę,
stodołę i oborę dobre i te same inwentarze co i inni, niemney
porządki gospodarskie, i te same powinności pełni dworowi.
42. Franciszek Mikołajczyk także ma
chałupę, stodołę i obore dobre i to wszystko co i inni oprócz
wołu iednego, ktorego mu moskale zabrali i te same powinności
pełni.
43. Łukasz Klimczak ma chałupę z
komorą, stodołę, oborę dobre, wozu nie ma, resztę inwentarza i
sprzętów potrzebnych ma wszystkie, i te same powinności odbywa co
i inni.
44. Jan Tomaszek ten także chałupę,
stodołę i oborkę ma dobre i inwentarze wszystkie, iako też
sprzęty gospodarskie, i powinności te same odbywa co i inni.
45. Jacenty Bednarczyk wszystkie
zabudowania ma i inwentarze iakoteż sprzęty i powinności te same
odbywa co inni.
46. Felix Król wszystko zabudowanie ma
dobre, i to wszystko co i inni, i te same powinności pełni.
47. Wincenty Gerczak wszystkie
pobudynki ma dobre, także i to robi co i inni.
Komornice
Katarzyna Jeniasowna
robi dni dwa w tydzień, za to bierze żyta kope iedne, jęczmienia
pręt, owsa tyleż, tatarki tyleż, grochu tyleż, lnu przysiewa
zagon ieden, i kartofli przysadza zagon ieden. Darmochów robi, owce
strzyże, chodzi płukać tłuki trzy, w żniwa odrabia, i do
obierania warzywa chodzi.
Tekla Skonieczna to samo robi co i
piersza i to samo bierze.
Pietrkowa to samo robi także i bierze
co i piersza.
Bartłomiejowa toż samo robi i bierze.
Napierayka toż samo robi i bierze.
Owczarkowa toż samo robi i bierze.
Ponieważ przy opisie pułrolników to
się nie wyraziło iż każdy pułrolnik robi dni sześć ręczno
albo trzy dni bydelnie przez rok cały, tłuk robi w żniwa sześć,
wywóz zboża do Błaszków lub gdzieindziey, za darmo w święta, a
co więcey nad milę idzie
to za zaciąg, potrąca mu się darmoch, robi do kapusty siekania,
obierania wszystkiego warzywa chodzi. Owce strzyże, trzodę koleyno
pasie oraz i sadze wyciera za koleią, a zagrodnicy przez połowę
tych darmoch robią, oprócz trzody, sadzy wycierania i ptokania,
strzyżenia owiec, które nierachuią się, chodzą. Zaczym i to
umieszcza się, jakoteż że pułrolnicy szadokrzyczy czyńszyku po
dwa kapłony, jay trzydzieści oddaią dworowi swemu, i kądzieli po
sztuce oprządaią od którey oprządzoney i obrobioney paczesny
łokci piętnastu groszy piętnaście, a od zgrzebney po groszy
dwanaście biorą nadmienia się.
Do pomienionych dóbr Szadokrzyc
Wołoryczkowych i Trzeszczykowych należy się znacz część Borku,
w którym drzewo balkowe znaiduie się sosnowe, którego obszerność
iest wyrażona w mappie iako też i obszerność dóbr tych całey
rozległości.
Ma wysiewu dwór żyta z psenicą
wierteli dwieście dziewiędziesiąt, jarzynnego wysiewu trzysta
dwadzieścia dziewięć wierteli, siana wozów z potrawem ośmdziesiąt
chłopskich.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz