Inwentarz dóbr Grójec Mały (1813)

Źródło inwentarza:

Akta notariusza Antoniego Pstrokońskiego w Sieradzu z roku 1814. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu) Inwentarz przepisał Piotr Tameczka.

Działo się we Dworze wsi Groyca małego w Powiecie Sieradzkim dnia trzeciego Stycznia, roku tysiąc osiemset czternastego.—

Przed Antonim Pstrokońskim, Pisarzem Aktowym Powiatu Sieradzkiego Departamentu Kaliskiego, niżey podpisanym, w Mieście Powiatowym Sieradzu w Kamienicy pod liczbą 38. przy ulicy Kollegiackiej zamieszkałym, przez Prezesa Trybunału Cywilnego Departamentu Kaliskiego dnia dziesiątego kwietnia roku przeszłego tysiąc osiemset trzynastego ad Nro 261. do spisania inwentarza pozostałości niegdy Jasnie Wielmożnego Ignacego Błeszyńskiego byłego Starosty Brodnickiego, Ex Posła Powiatu Sieradzkiego, Orderow Polskich Kawalera, Maiętności Złoczowskiey Nowowieyskiey Brzezińskiey i Mało-Groieckiey w Powiecie tuteyszym Sieradzkim leżących dziedzica, mianowanym, do dobr Złoczowskich na żądanie pozostałey wdowy Jasnie Wielmożney Petronelli z Radolinskich Błeszynskiey Starosciny Brodnickiey wdowy przy byłym, w przytomnosci dwoch swiadkow nizey wymienionych, stanęli osobiście:

1.o Jasnie Wielmożny Maxymilian Zadora Łączkowski, Sędzia Pokoiu Powiatu Sieradzkiego, dobr Groyca małego i Stanisławowa przez nieboszczyka puszczonych Posiadacz, tu w Groycu małym mieszkaiący,

2.o Wielmożny Jozef Gozdawa Godlewski Pisarz Aktowy Departamentu Kaliskiego, w Miescie Kaliszu w Kamienicy Gibasiewicza przy ulicy Maryanskiey zamieszkały, od Prezesa Trybunału Cywilnego Departamentu Kaliskiego pod dniem dziesiątym kwietnia roku przeszłego wyznaczony do zastąpienia Sukcessorow nieprzytomnych i domniemanych wyżey wspomnionego niegdy Jasnie Wielmożnego Ignacego Błeszynskiego Starosty, bezpotomnie dnia dwudziestego stycznia roku przeszłego w Złoczowie zmarłego, tychże Sukcessorow zastępuiący.—

Pisarz Aktowy Powiatu Sieradzkiego po ukonczeniu opisu stanu dobr Maiętnosci Złoczowskiey Nowowieyskiey i Brzezinskiey oraz blisko będąc ukonczenia inwentarza pozostałosci zadosyc czyniąc obowiązkom i żądaniu strony przystąpił do opisania stanu dobr Groyca małego i Stanisławowa, w sposob iak następuie:

I Groiec mały, wieś.

1.mo Dwor z drzewa rzniętego stary, komin z gruntu murowany. Dach pod szkudłami. Wchodząc do dworu iest przedsionek, do ktorego drzwi stare składane na zawiasach z kunami dwiema żelaznemi do zasuwania drąga, w przedsionku tym okna dwa tylko okienicami zasuwane, nad drzwiami okienko szklane, z tego przedsionku dwoie drzwi na zawiasach z iednym wrzecądzem i dwiema szkoblami do ogrodu.— Z przedsionka drzwi do sieni na zawiasach z dwiema kunami żelaznemi do zasuwania drąga. Z tey sieni schody na gorę z drzwiami na zawiasach z wrzecądzem i dwiema szkoblami, drugie drzwi do kuchenki na zawiasach z wrzecądzem i szkoblami w ktorey sciany murowane. W obudwoch sieniach podłogi i posowy z tarcic.—Po lewey stronie pokoiu, do ktorego wchodząc drzwi na zawiasach troygu z zamkiem i kluczem, w tym pokoiu okien trzy, każde o czterech taflach szklanych, okna otwierane na zawiaskach z szkobelkami i haczykami, kominek z cegły, piec z kafli fazturowych obicie na płotnie niebiesko malowane.— Z tego pokoiu drzwi składane na zawiasach z zamkiem kluczem i antabą do drugiego pokoiu. W tym pokoiu okno iedno otwierane o czterech taflach, kominek z cegły. Obicie na murze i częscią na płotnie seledynowo malowane z szlakami paryzkiemi.—

Z tego pokoiu drzwi do garderoby na zawiasach z zamkiem i kluczem, w ktorey okno szklane zasuwane okienicą. Z tey garderoby znowu drzwi na zawiasach zamykane do komnatki, w ktorey okno iedno z kratami żelaznemi.— Z drugiego powyższego pokoiu drzwi na zawiasach z zamkiem, kluczem antabą i haczykiem do trzeciego pokoiu panieńskiego, w ktorym okien dwa otwieranych, kominek z cegły, na boku kominka skrytka czyli murek, posowa podbita tarcicami wybielonemi, piecyk zelazny possessora.— Z tego pokoiu drzwi na zawiasach z zamkiem kluczem i antabą oraz haczykiem do czwartego pokoiu, w tym pokoiu okno o czterech taflach z ktorych trzy sporządzane, kominek z cegły, piec z kafli białych i zołtych dwa pokoie grzeiący. Z tego pokoiu drzwi do spizarni na zawiasach z zamkiem kluczem i antabą, w tey okno iedno z kratami drewnianemi, posowa i podłoga z tarcic.— Z czwartego pokoiu drzwi składane na zawiasach z zamkiem kluczem i antabą do pokoiu piątego Jadalnego, w tym pokoiu kominek z cegły, okien trzy, każde o czterech taflach, w ktorych przetrąconych szyb cztery, kazde okno otwierane na zawiaskach z haczykami i szkobelkami, obicie papiorowe na płotnie lepione koloru zielonego.— Z tego pokoiu drzwi do sieni na zawiasach z zamkiem, kluczem i antabą.—Wszystkie drzwi zielono malowane. W wszystkich pokoiach i garderobie podłogi i posowy z tarcic. Ten dwor wewnątrz zupełnie przez Possessora zreperowany.— Za dworem ogrod czyli sad na dwie częsci podzielony, w ktorym drzewo owocowe z szpalerami grabowemi.—"—"—"—"—

2.do Kuchnia stara z drzewa kostkowego, dach pod dranicami, komin z gliny nadmurowany. W tym budynku sien, izba, izdebka i komora, kuchenka w szrodku mała, w kazdey izbie okno iedno naporządzane i łatane deszczkami, piec i kominek z cegły. Drzwi wszystkich szescioro złych prostych, z tych iedne tylko na zawiasach z szkoblami i wrzecądzem.—

3.tio Browar stary z drzewa kostkowego w ziemię wklęsły, dach stary pod dranicami, kominy dwa z gliny nadmurowane, na iedney stronie izba mieszkalna, w ktorey okno złe, kominek z gliny, piec z cegły. Do tey izby komora osobna. W sieni piwo robią, gdzie są kotliny.— Na drugiey stronie gorzalnia w ktorey kominek z cegły, kotliny dwie, okno iedno złe, wszystkich drzwi szescioro starych. Ten browar potrzebuie wielkiey reparacyi albo nowey budowy.— Za browarem studnia ocembrowana z słupem, kosiorem i rynnami do gorzalni i browaru idącemi. Przed browarem studnie dwie do wywaru.— Obok tego browaru obora stara zła sciany popruchniałe z dwoygiem drzwi. Dach słomiany stary.—

Lamus z drzewa rzniętego, dach pod szkudłami drzwi na zawiasach z zamkiem kluczem wrzecądzem i szkoblami. Pod lamuzem sklep murowany z szyią nakrytą szkudłami. Do sklepu dwoie drzwi na zawiasach, iedne zewnątrz z zamkiem kluczem wrzecądzem i szkoblami, u drugich tylko wrzecądz z szkoblami.

Stodoła z dyli częscią nowych częscią starych, dach pod snopkami, wrot czworo na wylot z kunami u gory z przodu z wrzecądzem i szkoblami. Samsieki dwa.—

Spichrz stary z drzewa rzniętego, dach słomiany. Drzwi na zawiasach z zamkiem kluczem wrzecądzem i szkoblami wszrodku są koyce. Na przodku wystawa z schodami i drzwiami wrzecądzem i szkoblami na gore.—

Obora razem z staynią fornalską z drzewa kostkowego. Dach słomiany. Wrota do obory, z drugiey strony też wrota na biegunach do stayni z wrzecądzem i szkoblami.—

Chlewy z drzewa kostkowego stare złe, w ziemię wklęsłe, z pięciorgiem drzwi na biegunach z iednym wrzecądzem i szkoblami. Na boku przystawiona szopa do stawiania wozow z wrotami na kunach u gory, z iednym wrzecądzem i szkoblami, dach tey szopy częscią pod dranicami, częscią pod snopkami.—

Kurniki z drzewa kostkowego dach słomiany z dymnikiem, czworo drzwi na biegunach z dwiema wrzecądzami i czterma szkoblami.—

Staynia z wozownią z drzewa rzniętego. Dach słomiany z iednym dymnikiem w ktorym drzwiczki— przyciesi zgniłe. Do stayni drzwi z wrzecądzem i dwiema szkoblami, podłoga i posowa z dyli. Do wozowni wrota na biegunach, z ryglem i dwiema szkoblami.—

Blisko dworu studnia ocembrowana z sochą, kosiorem i korytem.— Dziedziniec cały ogrodzony płatami z iednemi wrotami na kunach żelaznych u gory i u dołu z kuną małą i szkobelkami do prągła, są i drzwiczki ordynaryine na biegunach.—

Opodal od dworu owczarnia z stodołami, owczarnia z drzewa kostkowego. Dach słomiany z dwiema dymnikami na drzwiczki zamykanemi, u iednych wrzecądz z szkoblami. Wrot dwoie drzwi dwoie z dwiema wrzecądzami i czterma szkoblami.—

Stodoła nowa z drzewa kostkowego. Dach słomiany. Wrot dwoie na wylot z wrzecądzem i szkoblami na przodzie, na tyle z zatyczkami żelaznemi. Samsiekow trzy.—

Stodoła druga zupełnie poprzedzaiącey podobna, oprocz że ma dach starszy.— Te stodoły osłupione parkanem na przodzie z balikow rzniętych, z wrotami przy ktorych kuna i dwa szkoble.—

Budynki Wieyskie.

4.to Dwoiaki nowe z drzewa rzniętego, dach połową pod dranicami połową pod snopkami. Komin z gliny nadmurowany. Maią drzwi czworo, sień dwie izby, kuchenkę, okien dwa, piecow dwa, kominkow dwa z cegły, posowy z tarcic, podłoga w iedney izbie nauczycielskiey.—

5.to Dwoiaki drugie nowe zupełnie pierwszym podobne. Należy stodoła stara o dwoch samsiekach i obora.—

6.to Chałupa Jagieły stara z drzewa kostkowego. Dach słomiany. Komin z gliny. Ma drzwi czworo, sien, izbę komorę okno piec i kominek z gliny posowę z dyli, stodołę starą o dwoch samsiekach oborkę i chlewik.—

7.o Chałupa Jana Zagrodnika stara zła z drzewa kostkowego, dach częscią słomiany częscią z desek.— Reszta iak w pierwszy. Ma stodołkę z szopką, sołek oborkę z chlewikiem.—

8.vo Chałupa Walczaka Zagrodnika stara podobna poprzedzaiącey. Ma stodołkę przy chałupie, oborkę nową i sołek.—

9.o Czworaki z drzewa kostkowego, dach słomiany, komin z gliny. Maią drzwi szescioro, sien iednę, izb cztery, okna cztery, dwa piece, cztery kominki z gliny posowę z dyli, stodołek dwie. Każdą o iednym samsieku i oborkę.—

10.o Czworaki drugie nowe z drzewa rzniętego, dach słomiany z szczytami z tarcic komin z gliny nadmurowany. Maią drzwi szescioro, sien, izb cztery, okien pięc, piece dwa, kominki cztery z gliny, posowy z tarcic.— Tu należą dwie stodołki, każda o iednym samsieku i oborki dwie.

Pod Łagiewnikami.

11.o Chałupa Młynarska z drzewa kostkowego. Dach słomiany. Komin z gliny. Ma drzwi czworo, sień, izbę, komorę, okien dwa, piec i kominek z gliny, posowę z dyli, stodołkę o dwoch samsiekach.

Młynica z drzewa kostkowego o iednym kole na stawie. Dach z dranic nowy. We młynie są dwa kamienie. Oskard ieden, paprzyca, i wrzeciono żelazne, oraz pytel żubrowy, skrzynia iedna, wszystko sprawione przez Possessora.—

Przy młynie sa pogrodki z upustem i mostkiem.

12.o Chałupa Marcina Jagiełły z drzewa kostkowego, dach słomiany. Komin z gliny. Ma troie drzwi, sień, izbę, komorę, okno piec i kominek z gliny posowę z dyli i oborkę.—

13.o Chałupa Maniaka /: ktory ią swoim kosztem wystawił :/ podobna poprzedzaiącey. Do niey stodołka, o iednym samsieku przystawiona.—

14.o Chałupa Ignacego Kowaleskiego Szewca z drzewa kostkowego podobna poprzedzaiącey z stodołką.

Na Bugaiu.

15.o Karczma stara z drzewa kostkowego. Dach słomiany. Komin z gliny. Ma drzwi pięcioro, sień, izbę, komorę, w izbie okien dwa z ktorych iedno małe piec i kominek z gliny posowę z dyli.— Staynia wiezdna dobra z drzewa kostkowego. Dach słomiany. Wrot dwoie na biegunach, złob z drabiną.—

Wieś zarobna Stanisławow.

No 1.o et 2.o Chałupy dwie, każda z drzewa kostkowego dobra, ma dach słomiany, komin z gliny, drzwi troie, sien, izbę, komorę, okno, piec i kominek z gliny posowę z dyli, stodołę i oborę.—"—"—"—"—"—"

No 3.o Chałupa stara podobna poprzedzaiącey.—"—

No 4.to Chałupa stara zupełnie podobna tamtey.

No 5.to Dwoiaki nowe z drzewa kostkowego, maią dach słomiany, komin z gliny, drzwi szescioro, sien, dwie izby, dwie komory, dwa okna, dwa piece, dwa kominki, posowy z dyli. Stodoły dwie każdą o iednym samsieku, i oborki dwie.—

6.to Chata stara komornika maiąca dach słomiany, dwoie drzwi sień i izdebkę.—

7.o Chata druga nowa podobna poprzedzaiącey.—

8.o Chałupka z drzewa kostkowego, maiąca dach słomiany, komin z gliny, sien, izbę, w niey okno z kominkiem i piecem — oraz oborkę.—

9.o Karczma dobra z drzewa kostkowego, dach słomiany, komin z gliny. Ma drzwi wszystkich szescioro, sień, izbę izdebki dwie, komorę iednę, okien trzy, piece dwa, kominki trzy, posowę z dyli, i oborek trzy.— Studnia przed karczmą ocembrowana z słupem i kosiorem. Kuznia stara z drzewa kostkowego dobra. Ma dach z desek, komin z gliny. Drzwi na biegunach. Statki są własne kowala.—

Powinności Włościan.

W Groycu małym iest Zagrodnikow dwoch. Ma każdy dwa woły, woz, pług, kosę, sierp, siekierę. Daie kurę iednę jay pięc. Przędzie sztukę. Robi bydłem czy ręczno w tydzień dni trzy. Tłuk w żniwa odbywa dwie. Jednemu z nich para wołow i woz na podwodzie przepadły.— Chałupnikow czterech, kazdy przędzie puł sztuki, robi w tydzień ręczno dni dwa, tłuk w zniwa dwie.— Komornikow pięciu. Kazdy przędzie puł sztuki, robi w tydzień dzień. Tłukę w zniwa iednę.— Komornic trzy: kazda robi w tydzien dzien ieden, tłukę w zniwa iednę. Młynarz na stawie odbywa w żniwa tłuk dwanaście i Pańskie mlewo melę.—

W Stanisławowie: Zagrodnikow czterech. Każdy ma wołow trzy, woz, pług, kosę, sierp, siekierę. Daie kapłona iednego, jay dziesięć. Przędzie sztukę. Robi w tydzień dni trzy bydłem czy ręczno. Tłuk w zniwa dwie odbywa. Tym zagrodnikom wszystkie woły wyzdychały.— Chałupnikow dwoch: każdy ma parę wołow /: z ktorych trzy zdechły :/ woz, pług, kosę, sierp, siekierę, daie kurę iednę, jaiec pięc, przędzie pułsztuki. Robi w tydzień bydłem dzien ieden, albo ręczno dwa dni. Tłuk odbywa w żniwa dwie.— Komornikow trzech, kazdy robi ręczno w tydzien dni dwa, tłuk w żniwa dwie. Komornikow trzech robiących w tydzien dzien ieden, tłuk dwie. Komornic dwie to samo odrabiaiących.— Karczmarz odbywa w zniwa tłuk dwanascie.— Komornice kopizny biorą żyta, tatarki, owsa, i jęczmienia po korcu iednym, grochu garcy osiem. Gospodarze zas rolni odbywaią po kolei strożą i trzodę.—

Bor.

Bor od granic Łagiewnik i Ostrowa, aż do Pazy Nowowieyskiey, a z tamtąd do granic Złoczowa i Groyca wielkiego rozciągaiący się ktorego będzie ze trzy cwierci mili, maiący drzewo sosnowe i coś lesnego w Pazy. Jest w nim dosc zdatnego drzewa na budowlą lecz tylko w kostkę.— Do pikowania i doyrzenia tego boru iest utrzymywany przez Possessora Lesny czyli Borowy, ktoremu dawana iest rocznia ordynarya i zasług złotych pięcdziesiąt boty nowe i kapusta.—

Po tym wszystkim Jasnie Wielmożny Łączkowski Sędzia Pokoiu oświadczył: iż dobra wzmiankowane Groiec mały i Stanisławow miał sobie puszczone od Nieboszczyka iakby sposobem dożywocia, i na to ma blankiet własnoręczny nieboszczyka, dotąd nie zapisany, mieszkaiąc zaś przez znaczny przeciąg czasu w tych dobrach, i widząc potrzebę poprawienia lub nowo wystawienia budynkow, to własnym kosztem uskutecznił, iako to:

1.mo Zreperował dwor w Groycu przez danie wewnątrz piecow z kafli, kominkow, drzwi, okien, scian przyozdobienie częscią przez malowanie obicia na płotnie, częscią papiorowe, iakoteż podłogi i inne tym podobne.—

2.do Wybudował blisko dworu nowo — Lamuz z sklepem murowanym pod nim — oborę z staynią fornalską — Kurniki—. Owczarnią — Stodoły trzy osobne.—

3.o Zreperował kuchnią przez danie dachu nowego z dranic — także młynicę w dachu, i wewnątrz, iako też przez danie pogrodek upustu i mostku.—

4.o Postawił staynią wiezdną nową przy karczmie Bugay zwaney, za wsią.—

5.to Wybudował na wsi dawniey czworakow dwoie, czyli dwie chałupy kazdą o czterech izbach — podobniez swieżo wybudował dwie chałupy nowe z drzewa rzniętego, kazdą o dwoch izbach, z ktorych w iedney mieszka Nauczyciel dla wieyskich dzieci.—

6.to Na Stanisławowie postawił nową karczmę, kuznią, i dwoiaki.—

7.mo Wyszlamował dwie sadzawki, iednę za dworem, drugą za młynem.—

8.vo Wyrudował pola i łąki.—

9.no Przyszedłszy do possessyi tych dobr, wszystkim rolnikom dał załogi w bydle i porządkach gospodarskich.—

Co wszystko Jasnie Wielmożny Łączkowski Sędzia Pokoiu, jezli będzie potrzeba ofiaruie w czasie dowieść zostawuiąc to dalszey rozwadze.—

Ktory opis stanu dobr Groyca i Stanisławowa dnia trzeciego stycznia zaczęty, a dnia czwartego tegoż miesiąca na gruncie skonczony, w przytomności Jaśnie Wielmożney Petronelli z Radolińskich, niegdy Jasnie Wielmożnego Ignacego Błeszyńskiego, Starosty Brodnickiego, Orderow Polskich Kawalera, dóbr maiętnosci Złoczowskiey, Nowowieyskiey, Brzezinskiey i Groieckiey dziedzica Małżonki, pozostałey wdowy, w Złoczowie mieszkaiącey, z osoby dobrze znaney, iako Pani dozywotniey, stawaiącym przeczytany, wszyscy interessenci i dwory swiadkowie przymioty prawem przepisane maiący. Urodzony Jan Piotrowski, w wsi Starcach, i Jegomość Pan Jakob Ruszkowski, Nauczyciel, w wsi Brzezniu zamieszkali, i Pisarz Aktowy Powiatu Sieradzkiego, Akt ten opisuiący, rękami własnemi podpisali.—

(podpisy)

Oświadcza ieszcze że wszystkim Rolnikom w Groycu i Stanisławowie zakłady Panskie maiącym, bydło prawie wszystko dla powszechney karystyi nie tylko ich własne ale też i Pańskie wyzdychało, tak dalece: że Rolnikom nie zostało więcey bydła roboczego Panskiego, iak w Groycu wołow sześć, a w Stanisławowie wołow trzy, i że dla takiey karystyi, wypada znowu nowe dac załogi Rolnikom. oo.

(podpisy)