Inwentarz Grzymaczew B. (1865)

Źródło inwentarza:
Dowody majątku Włocin B. Księgi i akta hipoteczne Sądów w Sieradzu 839/1797. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

 

"Działo się na gruncie Dóbr Włoczyna B i Grzymaczewa B a mianowicie na gruncie folwarku Wscisłe w Okręgu Sieradzkim położonych Wincentego Pągowskiego i sukcessorów Michaliny Pągowskiej własnych dnia 7/19 września 1865 r."

Dobra ziemskie Włocin B. i Grzymaczew B. z folwarkiem Wcisłe, pustkowiem Dzikie i osadą Kąśnia, leżące w dobrach Grzymaczew B., w Okręgu i Powiecie Sieradzkim, Gubernii Warszawskiej, parafii Wojków, Gminie Gruszczyce, należące do Wincentego Pągowskiego i sukcesorów pozostałych po jego zmarłej żonie Michalinie z Oczkowskich Pągowskiej to jest: nieletnich córek Eufemii i Józefy, oraz syna Edmunda, zajęte zostały przez Komornika Wiktora Lipskiego na rzecz i na żądanie Antoniego Myszkowskiego czyli teraz jego prawo nabywcy Michała Wylazłowskiego na sprzedaż publiczną w drodze przymuszonego wywłaszczenia na satysfakcję sumy 2250 rubli srebrem z procentem i kosztami egzekucyjnymi.

Folwark Wcisłe

1. Dwór, z drzewa, bali w słupy, wewnątrz gliną wyrzucany, z kominem murowanym nad dach pod szkudłami, szczyty z desek z otworami bez drzwiczek, długości łokci zwyczajnych 22, szerokości 15, wysokości 3 1/2, przed którym na dwóch słupach z drzewa pod szkudłami podłogą z desek wystawa, nadto sztachety na łokieć przeszło wysokie przed całym frontem dworu. W tym dwie sienie, okien frontowych 4, tylnich dwoje i bocznich dwoje, pokoi trzy, kuchnia z kotliną i kapturem z gliny, z sabatnikiem do chleba pieczenia, nadto schowanie z okienkiem i góra do której wchód po schodach z sieni, w pokoju Iym piec z cegły z drzwiczkami i rurą blaszaną, w drugim i trzecim kominki ruskie bez drzwiczek z rurami z blachy żelaznej. Podłoga w całym budynku jako też sufit z desek, drzwi dwupołowicznych 3e, z tych u dwóch zamki i klucze, a u trzech klamka, drzwi zaś pojedyńczych pięć, jedne z zamkiem, troje z klamkami, a piąte bez zamka i klamki, nadto u drzwi od góry są haki, zawiasy, skobel i wrzecąg, tak u drzwi jako też u okien okucia kompletne żelazne, a cały budynek w dobrym stanie.

Przy dworze od wschodu z drzewa pod szkudłami budujący się sklep na okowitę.

Po za dworem ogród owocowy i warzywny na przestrzeni około morgi jednej, i w tym drzewa różnego gatunku owocowego młodocianego około sztuk 102, ogrodzony płotem z żerdzi z trzech stron, długość tego łokci 427.

Stajnia, obora, wozownia, i chlewy pod jednym dachem z słomy, a od okapu trzy szory szkudeł kryte, z drzewa, bali w słupy budowane, szczyty z desek, z frontu w dachu dymnik z drzwiczkami na hakach, zawiasach z skoblem i wrzecągiem, długości łokci zwyczajnych 32, szerokości 14, wysokości 3 1/2. W stajni drzwi pojedyńcze na zawiasach, hakach z skoblem i wrzecągiem, w tej żłób i drabina. Obora z drzwiami dwupołowicznemi na biegunach z skoblem, wrzecągiem, w tej cztery drabiny i pięć koryt. Wozownia z dwupołowicznemi wrotniami na biegunach, z prągłem i skoblem. Od południa w tym budynku są trzy przedziały z tyluż pojedyńczemi drzwiami na hakach, zawiasach z skoblami i wrzecągami.

Podwórze ogrodzone płotem z żerdzi i desek rzniętych, długim łokci 360, a w około którego obsadzona brzezina i wierzby, furtek i bram sztachetowych dwie, nadto małe drzwiczki i wrotnie z desek rzniętych. W podwórzu studnia z żurawiem i wiadrem okutem. Cembrzyna z bali wewnątrz i nad ziemią nadto dąb.

Stodoła z drzewa, bali w słupy, pod słomą o jednem klepisku, długości łokci zwyczajnych 35, szerokości 15, wysokości 4, z dwoma dwupołowicznemi wrotniami na biegunach, u frontowych skobel i wrzecąg, a w tylnich zatyczka.

W około zabudowań i w polu drzew dębów sztuk 21.

Kuźnia, z drzewa, bali w węgieł, pod szkudłami, z kominem nad dach murowanym, długości łokci zwyczajnych 14, szerokości 10, wysokości 4, drzwi troje na zawiasach z klamkami żelaznemi. W tej sień, stancya o jednem oknie i kominku murowanym, izba urządzona na kuźnię, w której wszelkie narzędzia kowala, a w izbie mieszka Wojciech Staloch wyrobnik.

Dom naprzeciw, z drzewa, bali w węgieł, pod szkudłami z kominem nad dach murowanym, długości łokci zwyczajnych 26, szerokości 14, wysokości 3 1/2. W tym w połowie po prawej stronie sieni wchodowej izba karczemna i alkierz, w których dwa kominki murowane, podłoga z desek, okien trzy, drzwi dwoje na hakach, zawiasach z klamkami, w tych mieszka Augustyn Wasielewski, który szynkuje trunek dworski, za wynagrodzenie ma 21 sądek, nadto jest kowalem dworskim, do tego ma ogród i morgę roli, z czego opłaca dworowi rocznie złp. 120 w kwartalnych ratach, rok jego kończy się z dniem So Wojciecha. Po lewej stronie sieni do której drzwi na hakach i zawiasach z klamką, izba o dwóch oknach, piecu murowanym i jednych drzwiach jak zwyż. W tej mieszka Marcin Borwil, gospodarz posiadający gruntu ornego wraz z ogrodem około mórg 5, które to tak mieszkanie jako i grunt wskutek Najwyższego Ukazu, przeszły na jego własność.
Od tyłu sień, izba z kominkiem, okno jedno, drzwi dwoje jak zwyż. W tej mieszka Jan Liskiewicz, gospodarz, ma w ogrodzie i gruncie ornym mórg 1, prętów kwadratowych 87 i te przeszły na jego własność.

W tyle powyż opisanego domu znajduje się obora o trzech przedziałach z drzewa kostkowego pod słomą, długości łokci zwyczajnych 24, szerokości 7, wysokości ..., u każdego przedziału drzwi na hakach, zawiasach z skoblem i wrzecągiem, z tych jeden należy do karczmarza, a dwa do wzwyż wyrażonych gospodarzy.

Stodoła, z drzewa łupanego pod szkudłami z szczytami z słomy, długości łokci zwyczajnych 15, szerokości 12, wysokości 5, z wrotniami o jednem klepisku, należy do zwyż wyrażonych gospodarzy.

Chałupa, z drzewa, bali w słupy, pod słomą, kominem sztangowym a nad dach murowanym, długości łokci zwyczajnych 17, szerokości 8, wysokości 3, o jednej sieni, izbie i komórce. W tej mieszka Marcin Toruński gospodarz, przyczem ma gruntu ornego z ogrodem mórg 2, prętów kwadratowych 20 i te przeszły na jego własność.

Młyn wodny, o jednem kole i jednem zamyłku, młynicą i stancyą mieszkalną o 2 oknach, długości łokci zwyczajnych 24, szerokości 16, wysokości 3, drzwi 5ioro na hakach, zawiasach z zaporami, nadto komora. Budynek ten z drzewa, bali na słupach, szkudłami kryty, z kominem nad dach murowanym. W tym mieszka Wilhelm Szendel.

Obora wraz z stajnią i olearnią, z drzewa, bali w słupy, słomą kryta, z trzema drzwiami na hakach, zawiasach z skoblem i wrzecągami, długości łokci zwyczajnych 18, szerokości 10, wysokości 3.

Stodoła, z drzewa, bali w słupy, słomą kryta, o jednem klepisku i wrotniach, długości łokci zwyczajnych 20, szerokości 10, wysokości 4. Na przeciw młyna znajduje się staw na przestrzeni morgi jednej, przez drogę mostek z drzewa i takiż upust. Posiada takowe jak wzwyż Wilchelm Szendel prawem wieczystej dzierżawy i opłaca z tego do dworu w Wcisłem rocznie po zp. 100 na So Marcin, nadto miele temuż dworowi wszelkie mlewo bez miarki, przytem ma prawem własności jednę włókę gruntu i w tej mieści się ogród, a to wszystko stosownie do kontraktu z d. 10/22 maja 1861 r. przed Rejentem Rościszewskim w Kaliszu zeznanego.

Dalej za młynem chałupa, z drzewa kostkowego pod słomą, z kominem nad dach murowanym, długości łokci zwyczajnych 20, szerokości 12, wysokości 3. W tej izb trzy i obórka, sieni dwoje, drzwi 6, okien czworo, w tej zamieszkują:
1. Andrzej Kazimierczak gospodarz, ma gruntu z ogrodem około mórg 1, pręt. kwadratowych 164.
2. Jan Łyczak v Łyczkowski posiada mórg 3 i 276 prę. kwadratowych.
3. Józef Siwiński? ma morgę 1 i 264 pręt. kwadratowych, nadto każdy z nich obok swego mieszkania ma przybudowany chlewik.

Stodoła, z drzewa pod słomą, długości łokci zwyczajnych 16, szerokości 10, wysokości 3, o jednem klepisku i wrotniach i tę posiadają powyższych 3ch gospodarzy.

Studzienka przed chałupą z cembrzyną z drzewa.

W końcu przystąpiono do opisu pustkowia zwanego Dzikiem do osady czyli folwarku Wcisłe należącego, w którem znajduje się:

Chałupa, z drzewa, bali w słupy, pod szkudłami, z kominem nad dach murowanym, długości łokci zwyczajnych 18, szerokości 10, wysokości 4. W tej izba mieszkalna, alkierz, sień, obórka i góra, okien dwoje, drzwi troje. Chałupę tę zajmuje Wojciech Guzdecki gospodarz, przy tem w ogrodzie, łące i gruncie ornym ma mórg 6, prętów kwadratowych 70, które przeszły na jego własność wraz z stodołą z drągów łupanych pod szkudłami.

Włościanie gospodarzami tu zwani zamieszczają się dlatego, iż ostatecznie kwestya, co do nich i budowli przez nich zajmowanych rozpoznaną nie została.

Grzymaczew B.

Dwór, z drzewa, bali w węgieł, pod szkudłami, o 3ch nad dach murowanych kominach, wewnątrz gliną wyrzucany, od wschodu w dachu mały dymnik bez drzwiczek. Przed dworem na słupach deskami obita, pod szkudłami i z tymże łącząca się wystawa, długości łokci zwyczajnych 7, szerokości 5, wysokości 5, do której dwupołowiczne w połowie oszklone, na hakach, zawiasach, z zamkiem i klamką mosiężną, nadto dwa okna kompletnie okute. W dworze tym sieni wchodowych dwie z przechodnią kuchenką, z której wchód na górę dworu. Pokoi cztery, schowanie, kuchnia w pokoju Iym z drzwiczkami żelaznemi, rurą blaszaną, piec kachlany, oraz dwa okna z okiennicami. W drugim pokoju piec takiż, jedno okno z okiennicą, w trzecim pokoju jedno okno z okiennicą bez pieca, w 4tym pokoju piec z cegły bez drzwiczek i jedno okno z okiennicą, w schowanku po nad drzwiami na ogród wychodzącemi małe okienko, w kuchni dwa okna, brak podłogi, a u jednego okna brak okiennicy, kotlina z cegły palonej z kapturem i sabatnikiem, drzwi w całym dworze dwupołowicznych siedm, pojedyńczych pięć, nadto podłogi z desek we wszystkich pokojach oprócz kuchni, schowania, małej sionki i kuchenki. Sufity w części wyrzucane, w części z desek, okucia u okien i drzwi żelazne kompletne. Stan tego budynku dobry.

Sklep, z drzewa kostkowego w słupy, słomą kryty, długości łokci zwyczajnych 4, szerokości 8, wysokości 2, o jednych drzwiach, ze skoblem, wrzecągiem na hakach, zawiasach, nad którym jest mała góra.

Chlewy, z drzewa, bali w słupy, szkudłami kryte, szczyty z desek, długości łokci zwyczajnych 15, szerokości 7, wysokości 3, drzwi na hakach, zawiasach, z skoblem i wrzeczągiem troje.

Stajnia z drzewa, bali w węgieł, szkudłami kryta, długości łokci zwyczajnych 12, szerokości 10, wysokości 4, szczyty z desek o jednych dwupołowicznych drzwiach z skoblem i wrzecągiem, przy których obok cztery słupy owalne, okienek dwa oszklonych, podłogi z drzewa, sufit z desek, nadto złobów dwa i drabin dwie, w dachu dymnik z drzwiczkami na hakach, zawiasach, z skoblem i wrzeciągiem.

Dom czworaki, z drzewa, bali w słupy, szkudłami kryty, długości łokci zwyczajnych 28, szerokości 14, wysokości 4, szczyty z desek, komin nad dach murowany. W około domu okien sześć, drzwi sześć na hakach, zawiasach, z klamkami, siódme małe do kuchenki, izb cztery i w tych zamieszkują ludzie dworscy.

Owczarnia, z drzewa, bali w słupy, pod słomą, od okapu szkudłami, długości łokci zwyczajnych 52, szerokości 15, wysokości 3, drzwi frontowych, pojedyńczych dwoje na hakach, zawiasach, wrotni szczytowych dwupołowicznych dwoje na biegunach. W dachu dymnik z drzwiczkami, na hakach, zawiasach z haczykiem, posowa w części w żerdzi z polepą, reszta bez polepy.

Stara owczarnia, a dziś stodoła, z drzewa, bali w słupy, pod słomą, długości łokci zwyczajnych 46, szerokości 16, wysokości 4, z drzwiami pojedyńczemi i dwupołowicznemi wrotniami, na biegunach z prągłem, zamykanemi na szkobel i wrzecąg.

Stodoła, o dwóch klepiskach, z drzewa kostkowego, w węgieł, słomą kryta, długości łokci zwyczajnych 50, szerokości 14, wysokości 4, z dwoma dwupołowicznemi, tak frontowemi, jako i tylnemi wrotniami, w około tej sześć podpór z drzewa.

Bróg, z drzewa kostkowego, w krzyżulce stawiany, słomą kryty, długości łokci zwyczajnych 15, szerokości 10, wysokości 8.

Bróg drugi jak w zwyż, długości łokci zwyczajnych 15, szerokości 10, wysokości 8.

Obory z drzewa, bali w węgieł, słomą kryte, długości łokci zwyczajnych 24, szerokości 15, wysokości 4, o jednym dymniku w dachu z drzwiczkami na hakach, zawiasach z skoblem i wrzecągiem, pod którym wystawa na dwóch słupach szkudłami kryta, drzwi pojedyńcze, jedne na hakach, zawiasach z skoblem i wrzecągiem, okien bez oszklenia pięć.

Wozownia, spichrz i stajnia, z drzewa, bali w węgieł, pod jednym dachem z szkudeł, w którym dymnik z drzwiczkami kompletnie okutemi. Wozownia dwupołowiczna, wrotnie na hakach, zawiasach z zamkiem, i w tym podłoga z desek. W stajni drzwi na hakach z wrzecągiem i skoblem, a na całym budynku sufit z desek z polepą.

W środku podwórza na słupie z drzewa okrągły gołembnik.

Studnia, balami ocembrowana, z żurawiem, mostków cztery i stawek w podwórzu. Ogród owocowy i warzywny, w którym się mieści drzew różnego gatunku owocowych rodzaynych sztuk około 60, krzewów agrestu 6 i klomby kwiatów, który to ogród obsadzony drzewem dzikiem różnego gatunku, około sztuk 60. Ogród ten okolony rowem, a nadto w ogrodzie tym znajduje się kloaka z desek pod szkudłami o 2ch przedziałach i dwojgu drzwiach na hakach, zawiasach i haczykach. Kołów rzniętych z żerdzi przy zabudowaniach dworskich i ogrodzie około łokci zwyczajnych 1200.

Następnie przystąpiono do opisu zabudowań na Kąśni położonych.

Karczma, z drzewa, bali w słupy, słomą kryta, a od okapu trzema szorami szkudeł, długości łokci zwyczajnych 22, szerokości 12, wysokości 4, komin nad dach murowany, wewnątrz ściany gliną wyrzucone, w tej sieni wchodowych dwie na prost których kuchenka. Izb cztery oraz góra z tych w 1 izbie urządzona szynkownia o dwóch oknach i kominie. Za tą izbą alkierz o jednem oknie, izba mieszkalna o jednem oknie i kominku, podłogi w tych z desek i te zamieszkuje Michał Karski, który szynkuje trunki dworskie za wynagrodzeniem 31o sądka, a do tego ma ogród  z łąką i gruntem ornem, na przestrzeni około mórg 5ciu i z tego opłaca do dworu rocznie zł. 200, rok kończy mu się na So Wojciech, w tey stancyi o jednem oknie i kominku mieszka Antoni Gurniakowski kowal, do czego ma ogród z jednej morgi ziemi i opłaca rocznie dworowi zł. 50.

Stajnia zajezdna, z drzewa, bali w słupy, pod szkudłami, o dwóch dwupołowicznych wrotniach na biegunach, długości łokci zwyczajnych 18, szerokości 9, wysokości 4.

Obórka, z drzewa, bali w słupy, pod słomą, o jednych drzwiach, długości łokci zwyczajnych 10, szerokości 8, wysokości 4. Wedle zeznania karczmarza ma być jego kosztem wystawiona.

Kuźnia, z drzewa, bali w słupy, pod szkudłami, z kominem nad dach murowanym i wystawą na 2ch słupach z drzewa, długości łokci zwyczajnych 7, szerokości 7, wysokości 3. Porządki są własne kowala. Po za karczmą drzew wisien rodzaynych sztuk 6. Płatów z żerdzi łupanych przy stajni, karczmie i kuźni około łokci zwyczajnych 152, przy którym trzy wierzb[y]. Zabudowania te należą do dworu.

Na przeciw powyż opisanych budynków przy trakcie z Włoczyna ku Błaszkowa w jednej linii z powyższemi w gruncie cześci Grzymaczewa B wchodzi chałupa z stajnią i oborą oraz morgą roli, od tegoż gruntu kopcami odznaczone i te należą do części Grzymaczewa przez Gierałtowskiego posiadanej.

Zabudowania przez włościan zajmowane a na Kąśni położone, co do których ostatecznie rzecz rozpoznaną niezostała i te tu się zamieszczają.

Chałupa, z drzewa, bali w słupy, słomą kryta, z kominem nad dach murowanym, długości łokci zwyczajnych 18, szerokości 12, wysokości 3. Sieni i izb troje, drzwi sześcioro, kominki w izbach z cegły, podłoga z gliny, sufit z desek z polepą, te zamieszkują.

1. Feliks Klimczak v Feliks Kaźmierczak gospodarz, w ogrodzie i gruncie ma morgę 1, prętów kwadratowych 60.
2. Idzi Łakomiak ma także w ogrodzie i gruncie morgę 1, prętów kwadratowych 150.
3. Michał Nieborak fornal dworski na ordynaryi.

Chałupa czworaki, z drzewa, bali w słupy, słomą kryta, komin murowany, szczyty z desek, długości łokci zwyczajnych 28, szerokości 14, wysokości 3, izb 4, sieni 2, okien 5, drzwi 6, sufit z polepą, w izbach kominki, zamieszkują.

1. Paweł Wlazlak gospodarz, który ma w ogrodzie i gruncie mórg 11cie.
2. Walenty Drozd gospodarz ma takoż mórg dwie.
3. Józef Kałuża ma mórg dwie.
4. Szymon Pomykała ma ogród z pół morgi ziemi.

Stodoła z drzewa pod słomą, wrotniami na biegunach, długości łokci zwyczajnych 20, szerokości 12, wysokości 3. Ma należeć do Pawła Wlazlak i Józefa Wawrzyniak.

Obórka, jak wyż budowana, o trzech przedziałach, długości łokci zwyczajnych 16, szerokości 8, wysokości 3. Połowa należy do Pawła Wlazlak, 1/4 do Józefa Wawrzyniak, a 1/4 do kowala.

Chałupa czworaki, z drzewa pod słomą, długości łokci zwyczajnych 30, szerokości 15, wysokości 3, izb cztery, tyleż okien, drzwi i komórek, do których drzwi oddzielnie, nadto kuchenka z drzwiami i górą, zamieszkują:

1. Józef Wawrzyniak, gospodarz, ma 1 morgę gruntu.
2. Marcin Mielcarek, fornal dworski.
3. Ludwik Stodulski, gospodarz, ma morgę 1, prętów kwadratowych 90.
4. Michał Łakomy, wyrobnik.

Obok karczmy i zabudowań zwyż opisanych idzie droga bita z Włocina do Błaszek, jak również droga kommunikacyjna z Wojkowa do Grzymaczewa.

Czyni się wzmianka, że włościanom tak w Grzymaczewie, jako i Wścisłem oraz na Kąśni i Dzikiem znajdującym się, służy wolne pastwisko i zbieranina w boru, lesie i zagajnikach na Wscisłem położonych.