Inwentarz Charłupia Mała (1867)

Źródło inwentarza:
Dowody majątku Charłupia Mała. Księgi i akta hipoteczne Sądów w Sieradzu 839/1920. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

 

"Działo się w Charłupi małey, Okręgu Sieradzkim na gruncie tychże dóbr w mieszkaniu Jakóba i Julii z Kostrzewskich małżonków Bem dnia dwudziestego dziewiątego marca/dziesiątego kwietnia tysiącznego ośmsetnego sześćdziesiątego siódmego roku."

Dobra Ziemskie Charłupia Mała z częścią Dzierlina składające się z wsi i folwarku oraz Probostwa, leżące w Okręgu i Powiecie Sieradzkim, Gubernii Kaliskiej, Parafii i Gminie Charłupia Mała, należące do Jakuba i Julii z Kostrzewskich małżonków Bem, zajęte zostały przez Komornika Wiktora Lipskiego na rzecz i na żądanie Karoliny z Zabłockich Olszowskiej Władysława Olszowskiego małżonki w asystencji i za upoważnieniem męża czyniącej, na sprzedaż publiczną w drodze przymuszonego wywłaszczenia w poszukiwaniu sumy rubli srebrem 1500 z procentem.

Opis zabudowań folwarcznych.

1. Dwór z drzewa na podmurowaniu, wyrzucany gliną, pod gontami, długości arszynów 26, szerokości 19, wysokości 4, z kominem nad dach murowanym, w którym sześć pokoi, dwie sienie i góra. Do dworu od frontu wchód po schodach z wystawą na słupach z drzewa, na górę również wchód po schodach. W pokojach podłoga z desek, piece kachlane i malowane ściany, okna dubeltowe z zewnętrznemi okiennicami, w sieni pojedyńcze drzwi szalowane, u drzwi i okien okucia kompletne żelazne, jak również i u okiennic, w sieni boczney podłoga z astrychu. W dworze tym szczyty z desek, zamieszkują małżonkowie Bem.

2. Dwór tak zwany dawny, dwór masyw murowany, z kominem murowanym i dachem gontowym, z wystawą na słupach, z drzewa także pod gontami, długości arszynów 18, szerokości 13, wysokości 4. W tym cztery pokoje, sień i góra. W pokojach podłoga z desek, ściany tapetowane, okna dubeltowe z okiennicami, u drzwi, okien i okiennic okucia kompletne żelazne. W pokojach piece kachlane do tey przybudowane.

3. Przystawa z drzewa pod gontami, w którey urządzona kuchnia angielska i schowanko, długości arszynów 24, szerokości 9, wysokości 2. Dom ad secundum i przystawę zamieszkuje matka exekwowanych.

3. Kuchnia z drzewa pod gontami na podmurowaniu, długości arszynów 17, szerokości 9, wysokości 2 1/2, z kominem murowanym, w którey dwie izby większe i dwie mnieysze. W jedney kuchnia angielska, w drugiey czeladnia z piecem do chleba pieczenia, resztę zajmują służący, nadto góra do którey wchód po schodach z drzewa, w izbach okna pojedyńcze jak również drzwi, w których okucia kompletne żelazne, podłoga i sufit z desek, sieni dwoje z drzwiami pojedyńczemi i okutemi.

Pod kuchnią tą są massiw murowane sklepy, do których wchód z boku po schodach z wystawą murowaną i drzwiami dubeltowemi w żelazo okutem. Do budynku tego przybudowane:

4. Kurniki z drzewa bali pod gontami o sześciu przedziałach z drzwiami w żelazo okutemi, długości arszynów 20, szerokości 4, wysokości 2.

5. Dom massyw murowany, słomą kryty, długości arszynów 50, szerokości 11, wysokości 3, o dwóch kominach nad dach murowanych, o siedmiu izbach, czterech sieniach i górze. W tych podłoga z gliny, okna i drzwi pojedyńcze, z okuciem kompletnem, żelaznem, piece z cegły, w jedney piec do chleba pieczenia. W domu tym zamieszkuje służba dworska, oraz dwie izby zajmuje pachciarz Mosiek Mośkowicz, który trzyma w pachcie krowy dworskie i z jedney opłaca rocznie rubli srebrem dziewięć, rok kończy mu się z dniem Świętego Jana roku bieżącego, wolno mu przytem na pańskiey oborze trzymać cztery krowy i parę koni na pańskiey oborze i pobiera ordynaryą. Przy budynku tym przystawka z drzewa pod deskami przez którą wchód do piwnicy murowaney a do pachciarza należący.

6. Budynek, czyli dom massyw murowany, pod słomą, z kominem nad dach murowanym, nie wykończony, długości arszynów 33, szerokości 14, wysokości 3.

7. Spichrz massyw murowany pod słomą, długości arszynów 17, szerokości 15, wysokości 4, w którym drzwi pojedyńcze kompletnie w żelazo okute, o trzech piętrach z podłogą, sufitami z bali, w kondygnacyach przegrody z desek, nadto od wchodu schody z drzewa, pod tym znajdują się sklepy murowane sklepione z wystawą, u weyścia murowaną.

8. Stodoła o trzech klepiskach massyw murowana, pod słomą, z wrotniami w żelazo okutemi, długości arszynów 95, szerokości 15, wysokości 3. Przy tey maszyna młockarnia z kompletnemi przyrządami i kieratem na zewnątrz, kompletnym, bez pokrycia.

9. Stodoła z drzewa bali pod słomą, długości arszynów 68, szerokości 14, wysokości 3 1/2, o dwóch klepiskach na podmurowaniu z kamieni i przyciesiach z drzewa z kompletnemi wrotniami w żelazo okutemi.

10. Stodoła, dawniey owczarnia massyw murowana pod słomą o jednem klepisku z wrotniami kompletnemi i kompletnie okutemi, długości arszynów 52, szerokości 17, wysokości 4.

11. Stodoła z pecy na glinę w słupy murowane i podmurowaniem z cegły paloney, pod słomą, o dwóch klepiskach z wrotniami kompletnemi, kompletnie okutem, długości arszynów 66, szerokości 14, wysokości 4. W tey maszyny młockarnia i sieczkarnia kompletne z kieratem konnym, długości arszynów 16, szerokości 16, wysokości 3, na zewnątrz krytym słomą, na słupach.

12. Obora z pecy w słupy murowane na podmurowaniu, słomą kryta, z drzwiami pojedyńczemi i wrotniami, polepa z gliny, u drzwi okucia żelazne kompletne na skoble i wrzecągi, do tey przystawione:

13. Chlewy z drzewa pod słomą o czterech przedziałach z drzwiami pojedyńczemi na skoble, wrzecągi i kuny żelazne okute, wewnątrz przegrody z bali a pułapy z gliny, długości arszynów 24, szerokości 8, wysokości 2.

14. Obora dworska tak zwana z pecy w słupy murowane na podmurowaniu, pod słomą, długości arszynów 93, szerokości 12, wysokości 3, o ośmiu przedziałach, ściany z pecy, pułapy z gliny, u tych drzwi pojedyńcze, okute jak ad 13, przy tey:

15. Wozownia na słupach z drzewa bali na przyciesiach, wrotnie w tey dubeltowe, kompletnie okute, długości arszynów 12, szerokości 7, wysokości 3.

Tak przy jednym jako i drugim dworze ogród owocowy i warzywny, nadto krzewy bzu i dzikich drzew. W tym drzew rodzaynych jako to gruszek, jabłoni, śliwek, wiśni, tereśni i t.p. sztuk około sto pięćdziesiąt, młodocianych około sztuk sto dwadzieścia, krzewów agrestu malin trzydzieści dwa, podrzyczek sztuk około sześćdziesiąt, drzew dzikich akacyi, topoli i t.p. sztuk pięćdziesiąt, nadto znajdują się truskawki i urządzona szparagarnia, przestrzeni którego to ogrodu zawiera około pięciu mórg, ogrodzony płotem z żerdzi z furtkami sztachetowemi, po za którym płynie struga.

16. Drwalnia z drzewa pod szkudłami i słomą, długości arszynów 27, szerokości 13, wysokości 3, w tey znajduje się młyn koński deptak, lecz bez użyteczny, z powodu zniszczenia obok którey:

Ogród warzywny, ogrodzony płotem z żerdzi, przestrzeni około morgi jedney i pół. W tym drzewek owocowych około trzydzieści, dzikich dwadzieścia.

Studnia, jedna balami ocembrowana z żurawiem i wiaderkiem okutem.

Oprócz powyższych zabudowań do dworu należy także i we wsi znajdujące się jako to:

We wsi Charłupi małey.

1. Karczma z drzewa w słupy na podmurowaniu z kamieni z przyciesią z drzewa, długości arszynów 27 1/2, szerokości 13, wysokości 3. W tey dwie sienie, izba karczemna i cztery pokoiki, z tych dwa zajmuje Urząd Gminy, a resztę karczmarz Wincenty Szwanka, szynkuje trunki dworskie za wynagrodzeniem trzydziestego pierwszego sądka, do tego ma ogród i na kartofle zagonów pięć, z czego opłaca rocznie rubli srebrem sześćdziesiąt, rok kończy mu się z dniem Świętego Woyciecha roku bieżącego. W izbie karczemney inwentarz gruntowy cztery stoły, cztery ławki i szynkwas.

2. Stajnia wjezdna z gliny, pecy, na podmurowaniu z cegły pod słomą, długości arszynów 25 1/2, szerokości 15, wysokości 4. W tey przegroda z drzewa, wrotnie szczytowe podwójne.

3. Kuźnia massyw murowana pod gontami z kominem murowanym, długości arszynów 4, szerokości 4, wysokości 3.

4. Dom z drzewa pod słomą z kominem murowanym, długości arszynów 9, szerokości 7, wysokości 2 1/2. W tym sień, izba i góra, w którym mieszka kowal dworski, który pobiera ordynaryą i pięćdziesiąt cztery złotych polskich na węgle, oraz ogród i pięć zagonów na kartofle, rok kończy mu się z dniem Świętego Woyciecha roku bieżącego, wszelkie porządki do kowalskiey roboty są kowala.

Wzmiankowano, że w 1845 roku odłączono od dóbr Dzierlina dobra Charłupia Mała.

W dobrach zajmowanych znajduje się:

Kościół Parafialny, w którym sławny obraz Matki Boskiey.

1. Kościół ten budowany z drzewa pod gontami, okolony płotem z żerdzi, długości arszynów 35, szerokości 13, wysokości 6.

2. Dzwonnica takaż budowana, długości arszynów 6, szerokości 6, wysokości 12.

3. Plebania z drzewa pod słomą z kominem murowanym, długości arszynów 25, szerokości 11, wysokości 3.

4. Dom wikaryatem zwany z kominem murowanym, z drzewa pod słomą, długości arszynów 13, szerokości 6, wysokości 2 1/2.

5. Szpital z drzewa pod słomą, długości arszynów 13, szerokości 5, wysokości 2.

6. Kurniki z drzewa pod słomą, długości arszynów 8, szerokości 7, wysokości 2.

7. Spichlerz z drzewa pod słomą, długości arszynów 7, szerokości 6, wysokości 2 1/2.

8. Stajnie i wozownie z drzewa pod słomą, długości arszynów 21, szerokości 8, wysokości 3.

9. Obora z drzewa pod słomą, długości arszynów 24, szerokości 7, wysokości 2 1/2.

10. Stodoła z drzewa pod słomą, długości arszynów 28, szerokości 13, wysokości 3.

11. Dom organisty z drzewa pod słomą z kominem murowanym, długości arszynów 12, szerokości 7, wysokości 2 1/2.

12. Przystawka z drzewa pod słomą, długości arszynów 10, szerokości 5, wysokości 2 1/2.

13. Stodoła z drzewa [pod] słomą, długości arszynów 15, szerokości 6, wysokości 3.

Obok zabudowań tych znajduje się ogród warzywny i owocowy, w którym drzew rodzajnych różnego gatunku, jako to: wiśni, gruszek, jabłoni i t.p. sztuk około trzydziestu, który ogrodzony płotem z żerdzi.

Obok kościoła znajduje się figura murowana, jak również druga takaż i trzecia na kopcu kamienna z wyobrażeniem Świętego Jana. Tak we wsi, jako przy drogach znajdują się trzy krzyże.

Właściciele dóbr tych obowiązani płacić dla Kościoła tu opisanego po rubli srebrem trzy, kopiejek siedmdziesiąt pięć rocznie.

W dobrach zajmujących się zakładów ani fabryk nie ma żadnych, jedynie widoczne okazują się dwie sadzawki, lecz te nie zarybniane. Na trakcie z Sieradza do Warty znajduje się most z drzewa długi arszynów dwanaście, szeroki arszynów dziewięć i pół, któren właściciele dóbr Charłupi Małey stosownie do objaśnienia właściciela Jakuba Bem winni utrzymywać swym kosztem, jak również na wsi znajdują się mostki małey wagi.