Inwentarz Prażmów (1866)

Źródło inwentarza:
Dowody majątku Prażmów. Księgi i akta hipoteczne Sądów w Sieradzu 839/1959. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

"Działo się w dobrach Prażmowie, w Ogu Pcie Sieradzkim, Gubernij Warszawskiej, w mieszkaniu Romana Domaniewskiego debenta dnia 29 października 10 listopada 1866 r."

Roman Domaniewski właściciel dóbr Prażmowa zadłużył się na kwotę 3540 rubli srebrem z procentem u Mojżesza Bloch Negocyanta właściciela nieruchomości zamieszkałego w mieście Kaliszu. Z powodu niespłacenia długu dobra zostają zajęte w drodze przymuszonego wywłaszczenia i wystawione na sprzedaż. Komornik przy Trybunale Cywilnym w Kaliszu Franciszek Rowecki przystąpił do opisania stanu dóbr.

Opis zabudowań dworskich w wsi Prażmowie

1. Dwór zbudowany z cegły palonej i drzewa, kryty szkudłami, o 2ch kominach, dwóch sieniach, kuchni i 4 stancyach i schowanie, pod dworem iest sklep czyli piwnica, długości arszynów 21, szerokości 13, wysokości 4.

Przystawka zbudowana z cegły palonej, kryta szkudłami, przybudowana do dworu, o 1 kominie, przy tej są schody na górę, okien w całym dworze 12, z okienicami 10, długości arszynów 8, szerokości 8, wysokości 4.
W dworze tym mięszka Roman Domaniewski debent.

Studnia balami ocembrowana, przy której iest żuraw z wiadrem okutym.

Ogród owocowy i warzywny za dworem, w którym się mieści drzew rodzaynych jako to: gruszek, jabłoni, śliwek, wisien, tereśni sztuk 289, drzew dzikich różnych 160, krzewów agrestu i stojanek sztuk 110.

2. Chuzdawka w ogrodzie na słupach. Inspekta w ogrodzie zdezelowane.

3. Kloak o 1 przedziale w ogrodzie zbudowany z drzewa, kryty szkudłami, długości arszynów 3, szerokości 3, wysokości 3.

4. Pszczelnik w ogrodzie bez pszczół zbudowany z drzewa, kryty szkudłami, długości arszynów 13, szerokości 2, wysokości 3.

5. Sklep w ziemi w ogrodzie zbudowany z drzewa, kryty drzewem i ziemią, długości arszynów 12, szerokości 4, wysokości 2.

6. Budynek w budowli będący, budowany z drzewa, bez nakrycia, długości arszynów 44, szerokości 11, wysokości 4 1/2.

7. Oficyna zbudowana z cegły palonej, kryta słomą, o 2ch kominach, długości arszynów 3, szerokości 3, wysokości 2. W tey mięszkają ludzie dworscy.

Chlewik zbudowany z drzewa, kryty słomą, długości arszynów 3, szerokości 2, wysokości 2.

Chlewik drugi zbudowany z drzewa, kryty słomą, długości arszynów 4, szerokości 3, wysokości 2.

Chlewik trzeci zbudowany z drzewa, kryty słomą, długości arszynów 4, szerokości 2, wysokości 2.

8. Kurniki i chlewy pod 1 dachem zbudowane z drzewa, kryte szkudłami, długości arszynów 17, szerokości 11, wysokości 6.

9. Dom o 1 kominie w budowli będący, budowany z drzewa, bez nakrycia, długości arszynów 16, szerokości 11, wysokości 4 1/2.

W podwórzu są urządzone słupy drewniane w ziemi z różnemi przyrządzeniami do gimnastyki.

10. Owczarnia i obory pod jednym dachem, zbudowane z cegły palonej, kryte szkudłami, długości arszynów 77, szerokości 15, wysokości 5. W owczarni pastwików? 6, lasów 6, do gruntu przywiązane, jak również w oborze koryt 4, drabin 3.

11. Stodoła o 2ch klepiskach, zbudowana z drzewa, kryta słomą i szkudłami, długości arszynów 84, szerokości 18, wysokości 5. W tej iest kompletna młockarnia do gruntu przywiązana.

12. Spichrz zbudowany z cegły palonej, kryty szkudłami, długości arszynów 22, szerokości 12, wysokości 5 1/2.

Studnia balami ocembrowana z wiadrem okutym przy której iest żuraw.

13. Stodoła 2ga o 2ch klepiskach, zbudowana z cegły palonej, kryta słomą i szkudłami, długości arszynów 66, szerokości 15, wysokości 5 1/2. W końcu tej iest sklep na kartofle.

14. Stajnia, wozownia i sieczkarnia pod 1 dachem, zbudowane z drzewa, kryte szkudłami, długości arszynów 50, szerokości 12, wysokości 4. Sieczkarnia kompletnie do gruntu przywiązana.

15. Szopa na porządki gospodarcze niewykończona, nad którą na słupie iest gołębnik, zbudowana z drzewa, bez nakrycia, długości arszynów 14, szerokości 8, wysokości 4 1/2.
Powyż opisane zabudowania i ogród są ogrodzone z żerdzi łupanych w parniki kołkami zwierciane.

16. Chałupa o 1 kominie, zbudowana z drzewa, kryta szkudłami, długości arszynów 18, szerokości 9, wysokości 4. W tej mięszkają ludzie dworscy.

Chlewik, zbudowany z drzewa, kryty słomą, długości arszynów 9, szerokości 4, wysokości 2.

Chlewik drugi, zbudowany z drzewa, kryty deskami, długości arszynów 5, szerokości 4, wysokości 2.

17. Dom o 1 kominie, zbudowany w pruski mur, kryty szkudłami, długości arszynów 20, szerokości 10, wysokości 4. W tym mięszkają ludzie kupca zakupionego boru.

18. Stodoła i szopa pod jednym dachem, zbudowane z drzewa, kryte szkudłami i słomą, długości arszynów 22, szerokości 11, wysokości 5.

19. Szopa w końcu stodoły, zbudowana z drzewa, kryta chrustem, długości arszynów 11, szerokości 4, wysokości 3.

20. Kloak o 1 przedziale, zbudowany z drzewa, kryty szkudłami, długości arszynów 3, szerokości 3, wysokości 4.

Chlewik, zbudowany z drzewa, kryty słomą, długości arszynów 3, szerokości 2, wysokości 2.

Sklep w ziemi, zbudowany z drzewa, kryty drzewem i ziemią, długości arszynów 10, szerokości 8, wysokości 1.

21. Chałupa o 1 kominie i kuźnia pod 1 dachem, zbudowane z drzewa, kryte słomą, długości arszynów 20, szerokości 10, wysokości 2?. W tej mięszka Józef Pawiński kowal. Wszelkie porządki w kuźni będące są wyłączną własnością kowala, obowiązany iest uskuteczniać dworowi bezpłatnie stare roboty, a za nowe bywa wynagradzany podług ugody posiada 12 zagonów gruntu na kartofle i pobiera ordynaryą od dworu, pozostaje za kontraktem ustnym od dnia 23 kwietnia 1866 roku, a kończy się w tym samym dniu 1867 r.

22. Chałupa o 1 kominie, zbudowana z drzewa, kryta słomą, długości arszynów 16, szerokości 9, wysokości 3. W tej mieszka Kacper Zelcho młynarz.

Stodoła i obora pod 1 dachem, zbudowane z drzewa, kryte słoma, długości arszynów 20, szerokości 10, wysokości 4.

23. Wiatrak kompletny, zbudowany z drzewa, kryty szkudłami, długości arszynów 9, szerokości 9, wysokości 14. W tym są dwa kamienie do mielenia zboża, kosz do zasypywania zboża, cywie, paprzyca, socha, skrzynia mącznica zwana, do gruntu przywiązane, reszta porządków do młynarza należy. Młynarz Kacper Zelcho opłaca czynszu rocznie dworowi rs. 82 k. 50, pozostaje za kontraktem ustnym od dnia 23 kwietnia 1866 r. a kończy się w tym samym dniu 1867 roku. Czynsz z góry zapłacony za cały rok, obowiązany wszelkie mlewo dworowi uskuteczniać bezpłatnie. Posiada gruntu od dworu mórg 8.

24. Karczma o 1 kominie, zbudowana z cegły palonej, kryta szkudłami, długości arszynów 22, szerokości 14, wysokości 4 1/2. W tej mięszka i szynkuje trunki Józef Kędzierski za wynagrodzeniem 21 procent płaci czynszu rocznie dworowi rs. 45 pozostaje za kontraktem ustnym od dnia 23 kwietnia 1866 r. a kończy się w tym samym dniu 1867 czynsz za rok z góry zapłacony dworowi, posiada gruntu od dworu mórg 8.

25. Stajnia wjezdna przy karczmie, zbudowana z cegły palonej i gliny pacy, kryta szkudłami, długości arszynów 29, szerokości 16, wysokości 6.

26. Chałupa czyli dom w boru o 1 kominie i obora pod jednym dachem, zbudowana z drzewa, kryta słomą, długości arszynów 30, szerokości 20, wysokości 4. W tej mięszka pisarz zakupionego boru.

Studnia balami ocembrowana. Dom powyż opisany iest własny kupiony Jenty Rubinsztain, która zakupiła bór, przeto z pod zajęcia takowy wyłącza się.

W polu kopalnia gliny w której czasami wyrabia się cegła i takowa wypala się, lecz żadnego pieca niemasz tylko szopa do suszenia cegły. Szopa ta na słupach, zbudowana z drzewa, kryta słomą, długości arszynów 18, szerokości 10, wysokości 2 1/2.

Na skutek ukazu Naijaśniejszego Cesarza Wszech Rossyi, Króla Polskiego pod dniem 19 lutego 2 marca 1864 roku wydanego, wszyscy włościanie w dobrach tych osiadli od wszelkich obowiązków dla dworu, raz na zawsze są wolni, wszelkie zabudowania przez włościan, oraz grunta, łąki, pastwiska przez tychże posiadane, stanowią ich wyłączną własność grunta, łąki, przez włościan posiadane, pomiędzy gruntami dworskiemi są rozgraniczone miedzami, wygonami i drogami, aż do czasu odseparowania gruntów, łąk i pastwisk włościańskich od gruntów, łąk i pastwisk dworskich.

Dalej opisano wysiewy, inwentarz żywy i martwy do gruntu przywiązany, granice, rozległość, podatki.