Inwentarz Rusiec (1815)

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Antoniego Pstrokońskiego z Sieradza z roku 1815. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

 

Dobra Rusiec na Mapie Kwatermistrzowskiej.

Ignacy Kolumna Walewski wspólnie ze swoją małżonką Salomeą z Walewskich Walewską, oboje zamieszkali w Jelczy w powiecie Miechowskim, w departamencie Krakowskim wydzierżawili dobra Rusiec, Kuźnicę i Krasowę na okres sześciu lat Kajetanowi Kolumna Walewskiemu, chorążemu Sieradzkiemu, zamieszkałemu we wsi Rusiec.
Na żądanie wyżej wymienionych osób dnia ósmego czerwca 1815 roku przybył do wsi Rusiec pisarz aktowy Powiatu Sieradzkiego Antoni Pstrokoński, aby dokonać opisu stanu wcześniej wspomnianych dóbr.

Budynki Dworskie w Ruścu.

1o Dwór z drzewa rzniętego pod szkudłami, z czterma kominami z gruntu murowanemi zawieraiący siedm pokoi, iednę salę i dwie garderoby. Ten dwór podmurowany, ale od ogrodu potrzebuie przyciesi w jednym mieyscu. Przed dworem trzynaście topoli. Za dworem zaś ogród ogrodzony i osłupiony(?) lecz potrzebuie w niektórych mieyscach reperacyi, ktorą W Kaietan Walewski bierze na siebie wraz z uczynieniem pomnożenia szczepów i topoli oraz zaprowadzenia lepszego porządku.
2o Oficyna z drzewa rzniętego o czterech pokoiach z kominem murowanym, pod szkudłami.
3o Kuchnia z drzewa rzniętego pod szkudłami o dwóch izbach z różnemi schowaniami, z kominem murowanym. Za kuchnią ma bydź założony chmielnik.
4o Staynie dwie ciągłe na lewey stronie z wozownią w szrodku pod szkudłami dach, o dwoygu drzwiach i wrotach iednych.
5o Po prawey stronie druga staynia pod szkudłami, maiąca na szrodku wrota.
6o Kamienica murowana pod snopkami, o dwóch schowaniach na dole, o trzech pokoiach na górze, którą obiecuie W. Kajetan Walewski zreperować i w podwórze wciągnąć, a staynią starą ad nro 5. wyrażoną, daley w tył posunąć przez nowe przestawienie.
7o Karmnik za kuchnią z drzewa rzniętego pod szkudłami.- Te wszystkie budynki znayduią się w dziedzińcu ogrodzonym a na przodzie w słupy murowane zesztachetowanemi. Na boku dziedzińca między kuchnią i staynią studnia potrzebuiąca naprawy.

Za dziedzińcem na prawey stronie:
8o Oficyny stare z drzewa kostkowego. Dach pod szkudłami, zły. Ma dwie izby z schowaniami, a komin lepiony nadmurowany.
9o Budynek stary pod szkudłami z kominem lepionym o jedney izbie - do reperacyi należy.

Za ogrodem.
10o Wolarnia z drzewa kostkowego pod szkudłami potrzebuie przyciesi nowych.
11o Gorzalnia od siedmiu lat postawiona z drzewa kostkowego pod szkudłami, komin z gruntu murowany, ma izbę i dwie komory.
12o Browar z drzewa kostkowego pod szkudłami, dachy pod szkudłami od czterech lat, komin od spodne na iedney stronie murowany, na innych i na góry lepiony, ma dwie izby z komorą forsztowany.
13o Ozdownia z kostkowego drzewa. Dach pod szkudłami dobry, piec murowany.
14o Spichrz z drzewa kostkowego. Dach pod snopkami. Ma dwie osobne przegrody, troie drzwi, iedne z nich zamykane na zamek i klucz, z wrzecądzami i szkoblami.
15o Drugi spichrz stary z drzewa kostkowego pod snopkami dach, o iednych drzwiach.
16o Stodoła o iednym klepisku w słupy z zrzynów, dobra. Dach pod snopkami.
17o Stodoła o dwóch klepiskach  z drzewa kostkowego, dach pod snopkami.
18o Stodoła trzecia o dwóch klepiskach z drzewa kostkowego, dach słomiany. Tę stodołę przestawić trzeba.
19o Szopa do słomy w ściany z zrzynów, dekowana.
20o Obory dwie po stronach postawione z drzewa kostkowego. Dachy pod snopkami. Z przodu są dwie staienki i dwie wozownie małe. Z tyłu ogrodzone balami rzniętemi.To potrzebuie konieczney reperacyi.
21o Chlewy trzy z drzewa kostkowego, deskami dach pokryty, potrzebuią naprawy.
22o Folwark blisko drogi z drzewa rzniętego, dach pod szkudłami stary, zły. Komin lepiony nadmurowany. Ma dwe izby, dwie komory.
23o Owczarnia nad drogą Dąbrowską. Dach pod snopkmi maiący czwartą część desek, ściany z drzewa kostkowego.

W Łąkach ku Dąbrowom
24o Szopa czyli stodoła pod snopkami dobra, na siano.

Ku Dąbrowom
25o Szopa druga pod snopkami, naprawy potrzebuie.

Blisko Owczarni
26o Dwojaki czyli pomieszkanie dla owczarza, z drzewa kostkowego pod snopkami, o dwóch izbach i dwóch komorach.
27o Oborka owczarska pod snopkami dla płuk dziewięciorga.
28o Stodołka pod snopkami.
29o Domek z ciosanego drzewa postawiony kosztem krawca Jana Łazińskiego.

Na Toporowie
30. Gościniec czyli karczma z drzewa kostkowego nowa, pod szkudłami, komin cały murowany. Ma trzy izby, i dwie komory. Do niey staynia wiezdna z drzewa kostkowego nowa, pod szkudłami. Blisko karczmy studnia ocembrowana.
31. Dom kowala stary pod deskami dach.
32o Kuźnia z drzewa kostkowego pod szkudłami.
33o Młyn stary z drzewa rzniętego pod szkudłami o dwóch kołach, z dwiema upustami na stawie. Do młyna należy stodołka i oborka pod snopkami.

W polu za wsią
34o Wiatrak stary z porządkami zwyczaynemi.
35o Dom młynarza z drzewa  kostkowego pod deskami dach. Do tego stodołka pod snopkami.
36o Chałupa ordynaryina przy wsi polowego, częścią pod deskami częścią pod snopkami, komin lepiony.
37o Chałupka kucharza z obory postawiona.
38o Chałupka czynszowa dobra z drzewa kostkowego, pod deskami dach. Do niey stodołka.
39o Karczma na wsi z drzewa kostkowego nowa pod szkudłami. Komin z gruntu murowany. Ma dwie izby i dwie komory.

Na Żarze
40o Chałupa z  kostkowego drzewa częścią pod snopkami częścią pod deskami.
41o Chałupa takaż stara. Do niey dwie oborki.

W Kuźnicy.
42o Karczma z drzewa kostkowego pod snopkami, dach stary. Ma komin lepiony, iednę izbę i iednę komorę. Do niey staynia wiezdna z drzewa kostkowego. Dach słomiany. Obydwie dachy naprawy potrzebuią.
43o Tartak do rznięcia drzewa pod szkudłami, potrzebuie naprawy.

Na Krasowy.
44o Młyn nowy z drzewa kostkowego. Dach pod szkudłami. Do niego upusty dwa na stawie Krasowy zwanym. Stodołka, spichlerzyk i oborka dwie z dachami pod deskami i snopkami. Do młyna o dwoch kołach będącego, są zwyczayne porządki.
45o Chałupa do szynkowania z starego młyna postawiona, pod deskami nowemi dach.

Rzeczy rożne na gruncie zostawione. (w kuźni, ogrodzie, na tartaku, w różnych miejscach)*
Owce na gruncie zostawione.*
Wysiew zboża ozimego i jarego na rok 1814/15 w maiętności Rusieckiey.*

Osiadłość, czynsze, daniny i powinności.

Pułrolnicy.
Pułrolników w Ruścu znayduie się teraz dwudziestu siedmiu, a w Kuźnicy dziewięciu. Każdy z nich ma pańskich wołów parę, konia iednego, puł krowy-puł swini, i inne narzędzia gospodarskie. Robi w tydzień dni sześć, a kiedy orze, to dni trzy, odbywa tłuk cztery w żniwa, przędzie sztukę. Daie czynszu złotych sześć, owsa korcy dwa, kapłonów dwa, jay trzydzieści, grzybów kopę iednę, manny kwart dwie, konopi garści sześć. Trzodę po kolei pasą, czyli raczey każdy daie na trzodnicę żyta garcy cztery, i groszy dziesięć, a że ieszcze wypada osadzić czterech pułrolników dawniey upadłych, z których ieden nazwiskiem Paiąk posiada dotąd wołu pańskiego, przeto ieśli takową osadę uskuteczni wielmożny Kaietan Walewski, zatakową Wielmożny Ignacy Walewski obowiązuie się zupełnie wynadgrodzić.
W Krasowy posiada pułrolek młynarz tamteyszy, ktory zwyczayny czynsz płaci.

Zagrodnicy.
W Ruścu iest zagrodników trzech dniowych dwóch a w Kuźnicy trzech, z tych dwóch czynszuiących iako to pilarz i cieśla-Inni zaś to iest z tych każdy robi w tydzień dnia dwa - Daie czynszu złotych trzy, kapłonów dwóch, jay trzydzieści, grzybów sześćdziesiąt, manny puł kwarty, konopi garści sześć, sztukę przędzie, tłuki cztery w żniwa odbywa.- Dwóch dniowych  i puł zaś zagrodników w Ruścu iest dziesięciu, a w Krasowie czterech, ale ci przeznaczeni są na Gajowych do boru pilnowania. Ci zagrodnicy robią po dni dwa i puł - Czynszu daią po złotych trzy, po jednym kapłonie, po piętnaście jay, grzybów trzydzieści, manny po kwaterce, konopi po trzy garście, przędą po puł sztuki. Tłuki odbywaią w żniwa po cztery.

Komornicy.
Komorników w Ruścu dziewięciu, w Krasowy ieden, w Kuźnicy trzech, i co ich może bydź, każdy robi w tydzień  dni dwa, a w żniwa tłuk cztery.

Czynszownicy.
Młynarze, stolarze, żydzi i inni czynszownicy daią czynsze iedni podług kontraktów, inni podług umowy słowney i zwyczaiu.
Ogólnie mówiąc wszyscy pułrolnicy i zagrodnicy stróżą po kolei odbywaią. Trzodę pasą albo na trzodnicę składaią się po groszy dziesięć i żyta po gorcy cztery. Sadzę wymiataią koleyno. Owce dwa razy w rok strzygą, a sami pułrolnicy myią też owce.
Ostrzega sobie Wielmożny Ignacy Walewski, iż w tym roku wolni bydź od płacenia dzierżawy maią wszyscy pułrolnicy czynszu po sześć złotych od każdego wynoszącego, i od wydawania owsa sepowego, oprócz innych danin wydawać powinnych. To zaś darowanie roczne czynszów i owsa dlatego następuie, aby się pułrolnicy zapomogli przez kwaterunki i podwody zniszczeni.
Podwody kiedy się nadarzą maią bydź wydawane raz za pański dzień, drugi raz za włościański koleyno.
Jakoż między pułrolnikami ma bydź zachowana koley nie tylko w dawaniu podwód woyskowych ale też w interessach pańskich wysyłania w drogę.
Postanawia oraz dziedzic iż do dalszego urządzenia każdy pułrolnik orać tylko ma na dzień tyk siedem, która zawierać będzie łokci siedm. Czyni się na koniec wzmianka, aby dzierżawca miał o tym pamięć przez swych depozytorów, iżby ochędostwo w karczmach i stayniach wiezdnych, oraz budynkach dworskich, osobliwie u żydów utrzymywane było, przez wywożenie i odzrzucanie gnojów i tym podobnych nieczystości od ścian.

* pominięte przez autora bloga

Kępina staw

Kępina, nazwa zbiornika retencyjnego utworzonego na rzece Pichna w mieście Zduńska Wola  o powierzchni 5,5 hektara. Zbiornik położony jest między ulicą Leśną a wsią Poręby, w sąsiedztwie Lasu Paprockiego. Nazwa „Kępina” pochodzi od kęp traw porastających mokradła. 
Naturalnie podmokły teren wraz z mieszczącym się tutaj zbiornikiem przeciwpożarowym wykorzystano dla zmagazynowania lokalnych zasobów wody*.
Pracę nad utworzeniem zbiornika rozpoczęto w 1988 roku. W następnym roku budowa została ukończona**.

"Kępina powstała jako zbiornik retencyjny na obszarze granicznym części miasta Zduńska Wola zwanym Pastwiska  z dawnym folwarkiem Zduńska Wola i lasem należącym do folwarku/wsi Paprotnia. Celem budowy Kępiny było osuszenie istniejących tam trzęsawisk (na obszarze tym w okresie II WŚ wydobywano torf) w celu min. powiększenia obszaru zabudowy Pastwisk. Celem było też stworzenie miejskiej przestrzeni rekreacyjnej. Teren wokół zbiornika został udostępniony w roku 1990 sam zbiornik nigdy jednak nie stał się formalnym kąpieliskiem ze względu na jego zanieczyszczenie.***" 

Źródło informacji:

*  gazeta Życie Zduńskiej Woli z roku 1988
** Urząd Miasta Zduńska Wola 

***Muzeum Historii Miasta Zduńskiej Woli.

 Zbiornik Kępina na mapie z 1992 roku.

Kępina na zdjęciu satelitarnym z Geoportalu.

KĘPINA W MAJU 2020 ROKU

Inwentarz Choszczewo (1811)

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Józefa Dydyńskiego z Szadku z roku 1810-17. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

 Choszczewo na Mapie Kwatermistrzowskiej

Inwentarz został spisany na gruncie wsi Choszczewo 1 sierpnia 1811 roku. Dobra zostały oddane w dzierżawę Aleksandrze Łempickiej przez dziedzica Józefa Klimaszewskiego. Przyszłą posesorkę reprezentował Józef Sulimierski.

I co do zabudowania
a) Dwór do mieszkania ze wszystkim wygodny o czterech zamieszkaniach, obiciem na ścianach, sienią, kuchnią, daley sionką i schowaniem, w którym znayduią się wewnątrz i zewnątrz drzwi opatrzone zawiasami i zamkami oraz stosownemi oknami, ze śrubami zelaznemi do okienic, całe zabudowanie pod iednym dachem gontami pokryty.
b) Spichrz do sypania zboża o dwóch komorach i górą do sypania zdatną, z drzwiami na zawiasach z zamkami i wrzecądzami zamyka się, słomą pokryty.
c) Staynia dla koni wydelowana, z łańcuchem, kłótką i kluczem w słup przy drzwiach(?) do zamykania koni na noc w kutym: w bok teyże druga z posową, złobami i drabinami pod iednym dachem będące.
d) Obora nowa w roku 1808 wystawiona długa łokci 30, szeroka łokci 13  na wylot …. wrot wielkich z posową do składu siana z szczyty zabiiane tarcicami i drzwiczkami, wystawiona, zamykaiąca się pod ciągłym dachem, blisko pierwszey będąca z posową, słomą pokryta.
e) obora stara z wrotami na wylot na wegnanie(?) bydła pod iednym także dachem z posową, słomą pokryta.
f) stodoły trzy, pierwsza ciągła pod iednym dachem o dwóch klepiskach i spichrzem z dębowych bali wystawiona, z wrotami podwóynemi y myszakami. Druga zaś o iednym klepisku ze wszystkiem także dobra, z wrotami, prągłami wystawiona. Wszystkie trzy pod słomianym dachem stoiące. Przytych=
g) = chlewiki na drobiazgi wystawione = przed dworem, zaś kurniki  i chlewy karmniki pod iednym dachem.
h) szopa na wozy zrąb tylko iest.
i) Gorzelnia stara z komorą niedawno przystawioną na sypowanie surowców i słodów blisko zaś stoi obora.
k) Ozd czyli szuszarnia do szuszenia słodów z piecem murowanym i na górze skrzynia z lasami, dranicami pokryty, drzwi z wrzecądzem zamykaiące się iedne.
l) Pan dziedzic sprowadził na gront swym kosztem bale rznięte i przyciesi pod gorzelnią i mielcuch przeto W.  Łempicka obowiązuie się iak nayprędzey z tego drzewa nową gorzelnią wystawić swym kosztem w raz z mielcuchem czego gdyby nie uskuteczniła po skończoney possesyi na iey koszt(?) W. Dziedzic inną postawi a W. Łempicka koszt wyłozony zwrócić obowiązuie się.
ł) Kuźnia przy drodze do Zygier iadąc pod dranicami będąca.

II
Co do obsiewów na polach na tey dziedzinie będących. (pominięte)

Osada Gospodarzy i ich zwyczay powinności zapisuie się
1. Gospodarz Paweł Ławnik dawniey wójtem mianowany w tydzień robi dni trzy, w żniwa robi tłuki trzy, na jesień do kapusty obierać wieczór(?) przysyła podatek do skarbu, tu teraz do magazynu iakie wypadaią oddaie, sadze we dworze w koley wyciera, stróżą strzeże, trzode pasie. Ma chałupe nową, woły pańskie, krowę, swinie, wóz, pług, żelaza wszelkie do gospodarstwa potrzebne, zasiewy tak oziminne iako y jare, ogrody, łąki, stodołe, obore, to wszystko ode dworu nadane osadzony zamieszkuie z żoną, dziećmi, i wnukami.
2. Gospodarz Michał Pawlak odbywa to wszystko co pierwszy, ma to co i pierwszy z kondycyą iż nie dwa lecz trzy ma woły dworskie.
3. Gospodarz Michał Kacprzak ma to wszystko robi to wszystko co pierwszy.
4. Gospodarz Szymon Walczak niedawno osadzony, ma to i robi iak pierwszy, lecz pomieszkanie wedle komina nie naylepsze, przeto obliguie się W. Possessorke aby zacięgiem zreperować pozwoliła temu nowo osadzonemu chałupe, co też W. Plenipotent imieniem swey Pryncypałki przyrzeka dopełnić.
5. Gospodarz Marcin Kaczmarek ma wołu iednego pańskiego i dwie swinie(?), robi to co i pierwszy.
6. Gospodarz Franciszek Maciaszek ma to wszystko co i pierwszy, odbywa to co i pierwszy.
7. Gospodarz Jakub ma to wszystko co i pierwszy, odbywa to co i pierwszy.
8. Gospodarz Ignacy Walczak ma to i robi co i pierwszy.

Komornicy

9. Antoni Janiak komornik bierze z folwarku pańskiego dwa składy każdego zboża, ma łąkę, ogród, pomieszkanie osobne, robi z tego w żniwa od S. Jakóba do S. Michała w tydzień dni trzy a daley tylko po dwa dni zarówno z innemi do powinności chodzi.
10. Jakub Janiak komornik podobnie co 9 Antoni komornik.
11. Woyciech Zbyszewski gościnny robi dzień w tydzień i tronki szynkuie w gościńcu nowym ma kawałek grontu i łąki nadany(?)
12. Szewc komornik robi dzień ma kontrakt i obowiązki w nim na te wszystkie powinności nie iest mocna W. Łempicka lub iey zastępcy do nadzwyczaynych powinności wyciągać i wy… na co odpowiada i przyrzeka tey Plenipotent że w tym stanie(?) samym ilości iak byli utrzymywanemi przez dziedzica do czasu oddania tak też ich w całości swym i Pryncypałki imieniem bez uciążenia utrzymywać zapewnia.