Inwentarz Brzeski (1813)

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Józefa Dydyńskiego z Szadku z roku 1813-14. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu, akt nr. 704)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

 Wieś Brzeski na Mapie Kwatermistrzowskiej

"Działo się na gruncie dóbr Brzysk dnia siedemnastego września roku tysiąc ośmset trzynastego"
Sąd Pokoju Powiatu Szadkowskiego wskutek rezolucji Rady Familijnej wysyła do wsi Brzeski Pisarza Sądu Pokoju Powiatu Szadkowskiego Jedlińskiego.
Dobra Brzeski leżące w ówczesnym powiecie szadkowskim, departamencie kaliskim, należały do Jana Nepomucena Sulimierskiego, który był ich zastawnym posesorem. Po jego śmierci Rada Familijna zadecydowała, że Mikołaj Sulimierski, zastawny posesor wsi Zalesie należącej do majętności zadzimskiej, oraz Seweryn Skórzewski, zastawny posesor wsi Otok leżącej koło Zadzimia, zostają opiekunami nieletnich dzieci Jana Nepomucena Sulimierskiego, czyli Filipa, Teresy i Katarzyny.
W latach 1812-13 Brzeski były dzierżawione przez Józefa Zabłockiego. Po expiracji kontraktu wspomniany wcześniej pisarz przybył do wsi i zajął się opisywaniem inwentarza. Kolejnym dzierżawcą zostaje Mikołaj Sulimierski.

Dwór: Do którego wchodząc drzwi pierwsze na zawiasach ze szkoblem i klamką żelaznemi. Po lewey stronie wchodząc drugie drzwi do pokoju na zawiasach żelaznych z haczykiem i z szkoblem. W tym pokoju okien dwa w tafle kwadratowe, iedna tylko pęknięta tafla, suffit i podłoga z tarcic, obicie papierowe złe, piec ceglany zły, kuminek dobry. Z pokoju tego drzwi na zawiasach z chaczykiem do przystawionego letniego pokoju o dwóch oknach całych w tafelki z podłogą i suffitem całemi. Z sieni teyże wchodząc na prawą stronę czeladna izba, w którey drzwi na zawiasach troie, w szrodku przez puł izby przeforsztowanie na kształt pokoiku bez podłogi, piec i kumin jeden, okna dwa złe, przy czeladniey komora, z którey drzwi na dwór, na zawiasach z szkoblem. Pod całym dworem  przyciesi złe, oprócz iedney części po śmierci niegdy Nepomucena Sulimierskiego drzewem nowym rzniętym przystawioney. Kumin w tym budynku wielki, lepiony, górą nadmurowany, dach słomą pokryty dobry.
Za dworem studnia obcembrowana z żurawiem bez wiadra, niepotrzebowana, z przyczyny że wody w niey często brakuie.

Chlewy blisko dworu z rzniętego drzewa, pod któremi przyciesi złe, dach reperacyi potrzebuie, drzwi na biegunach troie bez wrzecądzów.
Obórka za wrotami wiezdnemi z cabków?, ze szczętem zła.
Staienka. Za tą ku pułnocy staienka w słupy dobra, niedawno postawiona bez pokładu z szkoblem u drzwi. Daley
Obora z drzewa rzniętego, duża, zła, reperacyi potrzebuiąca z dwoygiem wrot i iednemi drzwiami małemi na biegunach blisko tey
Stodoła nowa o dwóch klepiskach z czworgiem wrót, z wrzecądzami czteroma, kłotkami dwoma. Przy tey obok
Spikrz stary w ogrodzeniu obalony, przy którym znayduią się drzwi na zawiasach z wrzecądzem, z drzewa tego teraz dwoiaki na wsi stawiaią. Idąc ku dworowi
Spikrz nowy pod dobrym dachem, podłoga i suffit z tarcic, ten przeforsztowany balikami, drzwi w niem dwoie, na biegunach z wrzecądzami.
Kaplica obok dworu z drzewa rzniętego, ieszcze dobra pod gontami, u wierzchu wieża z dzwonkiem, drzwi na zawiasach z szkoblem i wrzecądzem, w tey ołtarz ieden, okna dwa dobre, podłoga i suffit złe, ławki dwie. Za kaplicą w tyle
Owczarnia z rzniętego drzewa bez pokładu, u niey wrot dwoie na biegunach, trzecie boczne małe także na biegunie. Podwórze ogrodzone w ciesane płatwy i słupy, w dwóch tylko mieyscach, przy oborze i stodołach chruściany płot znayduie się.
Browar za stawkiem pustym, z drzewa rzniętego ze szczętem zły obala się.
Gościniec na trakcie widawskim z izdebką i komorą bez stayni, zupełnie zły ze wszystkim, na komorze dach obalony. Na przeciw tego
Chałupa komornicza ze szczętem zła, obalona bez mieszkania.
Młyn na rzece Grabia zwaney z drzewa rzniętego, do którego wchodząc drzwi na biegunach, kumin w lepionkę, w izbie kumin i piec murowany, okno w tafle złe, podłoga i suffit z tarcic pogniłe. Z tey izby izbetka, do którey drzwi z chaczykiem na biegunach, z komory drzwi na dwór na biegunach z zaporą, młynica zaś u tego młyna o dwóch kołach, u iednego koła kamień wierzchni cali dwanaście a spodni cali cztery, a u drugiego kamień wierzchni cali sześć, zaś spodni cali trzy trzymaiące. W młynicy podłoga zgniła zła, żelastwo także tylko potrzebne do młyna znayduie się wszystko dobre. Przyciesi pod tym młynem pogniłe, dach nad izbą słomiany dobry, młynica dranicami pobita w roku przeszłym.
Stodoła do młyna należąca z rzniętego drzewa, przyciesi, kozły, dach ze szczętem złe.
Oborka do tego młyna należąca  z kawałków zupełnie zła, niezdatna do reperacyi. Blisko tego młyna
Browar  do którego wchodząc drzwi na biegunach, z sieni zaś do izby na zawiasach z chaczykiem, kumin wielki w lepionkę zły, piec murowany z kuminkiem zły, okien dwa w tafelki małe, z których trzy stłuczone, w tey izbie podłogi nie ma, suffit z tarcic zły. Do komory drzwi na zawiasach z wrzecądzem żelaznym, z komory na dwór na biegunach. Cały ten browar z drzewa rzniętego zupełnie zły.
Statki browarne- garniec miedziany zły, ważący wraz z pokrywą i rurami funtów siedmdziesiąt ieden,kociołek do piwa także miedziany ważący fontów trzydzieści dwa zły |: ... attest? kotlarza z Widawy przyłącza się :| zaciernie trzy, kadki do piwa dwie, iedna większa druga mnieysza, przycier do wywaru ieden, beczka iedna, sądków dwa, reszta statków arędarskie.

Zabudowania wieyskie.
Pułrolnicy.
Pierwszy Franciszek Strycharczyk, chałupa jego i stodoła reperacyi potrzebuiąca. Ten robi dni sześć ręczno w tydzień, lub dni trzy orze, daie kapłonów dwóch, jay puł kopy, sztukę przędzie i obrabia, za co bierze groszy piętnaście. Ma wołów pańskich cztery, krowę iednę, swinię iednę, siekierę, kosę, wóz, pług, radło. Stróżą strzeże i trzodę pełni, oraz w żniwa tłuki cztery odbywa.
Drugi Andrzey Mirowski chałupę i stodołę ma złą, ma to wszystko i robi co pierwszy.

Zagrodnicy.
Pierwszy Jan Strycharczyk, chałupa jego i stodoła zła, robi dni trzy pieszo, lub bydłem dwa, stróżą i trzodę oraz tłuk cztery odbywa, daie kapłona iednego, jay mendel, wołów pańskich ma trzy, krowę iednę, swinię iednę, siekierę, kosę, wóz, pług, radło, przędzie puł sztuki.
Drugi Felek Woysciach, chałupę i stodołę ma złą, ma to wszystko co pierwszy, powinności odbywa równie.
Trzeci Szymon Marszał. Chałupa i stodoła iego złe, ma to wszystko i robi co pierwsi.
Czwarty Wincenty Nowiński, chałupa i stodoła iego złe, ma i robi co pierwsi.
Piąty Stanisław Bakalarczyk, chałupa iego i stodoła dobre, ma i robi co pierwsi.

Komornicy.
Pierwszy Jakób Zdulski, chałupa i stodoła jego złe, grunt ma na komorne nadany bez obsiewu dworskiego zaprzęgu i sprzętu dworskiego żadnego nie ma, robi ręczno dni dwa w tydzień, w żniwa zaś dni cztery, tłuki odbywa.
Drugi Mikołay Grocholski, chałupa iego i stodoła złe, na których dach obalony, ma również grunt i robi iak pierwszy.
Trzeci Jan Walczyński, ten gruntu nie ma, kopiznę tylko bierzę, robi to samo co pierwsi, mieszka w gościńcu z gościnnym.

Stanisławów w gminie Mokrsko

Wieś Stanisławów w gminie Mokrsko dawniej nosiła nazwę Rozalka. W 1835 roku otrzymała używaną do tej pory nazwę Stanisławów. Należała ona do dóbr Komorniki, których ówczesnym właścicielem był ksiądz Stanisław Eugeniusz Kłodzianowski, od którego imienia prawdopodobnie wzięła się nowa nazwa istniejącej kolonii.

(żródło: Akta Notariusza Antoniego Kowalskego z 1835 roku, akt nr. 206)

Pęcherze

Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego 1827 r.

Pęcherze, województwo Kaliskie, obwód Wieluński, powiat Wieluński, parafia Dzietrzniki, własność rządowa. Ilość domów 3, ludność 29, odległość od miasta obwodowego 2.

Nazwa osady pochodzi od nazwiska zamieszkującej tu rodziny Pęcherzów, która na pobliskiej strudze zbudowała drewniany młyn.

1839 r.

1992 r.

Inwentarz Pęcherze 1832 r.

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Antoniego Kowalskiego z Wielunia z roku 1832. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

"Działo się na Pustkowiu Pęcherz do wsi Dzietrzniki w Powiecie Wieluńskim położoney, a mianowicie w zamieszkaniu dawniey Woyciecha, teraz Franciszki Pęcherzowey dnia dwudziestego drugiego sierpnia, tysiąc ośmsettrzydziestego drugiego roku o godzinie drugiey po południu."
Antoni Kowalski, rejent Powiatu Wieluńskiego, przybywszy do pustkowia Pęcherz przystępuje do spisania inwentarza pozostałości po zmarłym Woyciechu Pęcherzu, młynarzu i okupniku tu zamieszkałym.
Przed obliczem Antoniego Kowalskiego stawiła się rodzina zmarłego, czyli Franciszka Pęcherzowa, wdowa po Tomaszu Pęcherzu synu spadkodawcy, z którym miała dzieci Szymona, Dionizego, Łukasza, Michała, Mariannę (zamężną Klichową), Nepomucenę (zamężną Damicką), którzy nie stawili się w tym miejscu, oprócz Franciszka tu zamieszkałego. Pojawił się także mieszkający w Wieluniu prawy syn Wojciecha, Mikołaj Pęcherz w asyście pełnomocnika, urodzonego Łukasza Janiszewskiego. Obecny był także zamieszkały w Wieluniu Walenty Tchórzewski Pisarz Sądu Pokoju Powiatu Wieluńskiego jako reprezentant nieobecnych sukcesorów. Otaksowaniem, czyli wyceną wartości pozostawionych przez Wojciecha Pęcherza nieruchomości i ruchomości zajął się Maciej Konieczny, gospodarz rolny na pustkowiu Pęcherz zamieszkały. Biegły taksator złożył stosowną przysięgę recytując następującą rotę:
" Ja Maciey Konieczny przysięgam, iż wszystkie przedmiota do pozostałości  Woyciecha Pęcherza należące mi przedstawione wiernie i sumiennie według mey znaiomości taxować będę, a otaxowane do obecnego inwentarza podam."
Przy okazji warto wspomnieć jaka była siła nabywcza ówczesnego pieniądza. Tak więc jak podaje nr 119 Gazety Codziennej w kwietniu 1832 roku na targach warszawskich płacono np. za funt* masła 27 groszy, a wspomniany numer gazety kosztował wówczas 5 groszy.
Następnie wdowa Franciszka Pęcherz i jej syn Franciszek, obecni przy śmierci Wojciecha, a dysponujący całym majątkiem, przedstawili go Rejentowi do spisania.
Po ukończeniu spisu rejent przywołał Franciszkę, Franciszka i Mikołaja Pęcherzów do złożenia przysięgi na rzetelność wykonanego inwentarza. Ci wezwani przysięgli "iż żadnego przedmiotu, ani gotowizny do pozostałości Woyciecha Pęcherza należących, nietaiemnie niewzięli, ani też nie wiedzą, ani wiedzieli żeby którykolwiek z nich i przez kogobądźkolwiek wziętym został."
Wszelkie effekta, czyli rzeczy po zmarłym Wojciechu pozostały przy dotychczasowych posiadaczach.
Akt ukończono o godzinie szóstej wieczorem w obecności świadków, sołtysa wsi Dzietrzniki Sebastiana (Sobestyana) Męczyn i tam również zamieszkałego Antoniego Musiała. Na koniec, aby dopełnić czynność dokument został podpisany przez osoby umiejące pisać.

Status activus
Dobra nieruchome
Tytuł Iwszy

Pobudynki i młyn przez spadkodawcę wystawione i respective okupione.

1. Chałupa z iedną izbą wielką i komorą iedną, z kominem lepionem z drzewa sosnowego w kostki wybudowana, w pięciu częściach słomą a w szóstey dranicami pobita, z dwiema oknami, z drzwiami na zawiasach żelaznemi złotych trzysta.
2. Młynek z drzewa sosnowego w bale, przez pół gątami a przez pół słomą pokryty, z iednem kołem wodnym i kołem wewnętrznym, koszem i skrzynią do zasypywania z kamieniem, podłogą, z drzwiami na zawiasach żelaznych, i z wszelkiemi porządkami do tegoż należącemi złotych sześćdziesiąt.
3. Szopa stara słomą pokryta złotych trzydzieści.
4. Chlewy, obory, staynie, owczarnia po prawey i lewey stronie w równym dystansie wystawione, słomą pokryte z drzewa sosnowego złotych dwieście.
5. Wystawa z wrotami słomą pokryta, z drzewa sosnowego złotych dwanaście.
6. Sklep słomą pokryty złotych trzy.
7. Stodoła wielka o dwóch klepiskach z drzewa sosnowego w kostki stawiana złotych sto pięćdziesiąt.
8. Spichlerzyk z drzewa sosnowego czyli ploniarnia? słomą pokryta złotych sześć.
9. Tarnia stara zdezelowana złotych trzy.
10. Płoty i wszelkie ogrodzenia złotych dwadzieścia.
11. Drabina groszy dwadzieścia cztery.
12. Drzewa owocowe przez spadkodawcę wystawione złotych dwanaście.

Tytuł II
Dobra Ruchome
Owce
Stosownie do podania Mikołaja Pęcherza z chwilą śmierci spadkodawcy znaydować się miało owiec sztuk ośmdziesiąt, które gdy na teraz w zupełności na gruncie się nie znayduią, pozostałe zaś sztuk dwadzieścia ośm, otaxowane złotych sto czterdzieści.

Tytuł III
Pszczoły
Według podania tegoż Mikołaya Pęcherza z chwilą śmierci spadkodawcy było pni pszczół siedmdziesiąt pięć, teraz zaś na gruncie znayduie się pni dwadzieścia taxowane po złotych dwanaście, razem złotych dwieście czterdzieści.
Pni próżnych pięćdziesiąt pięć po złotych ieden, razem złotych pięćdziesiąt pięć.

Tytuł IV
Inwentarz rogaty dziś na gruncie będący.

1. Krów trzy, iedna płowa, druga siwa, trzecia czerwona, razem taxowane złotych pięćdziesiąt.
2. Wołów cztery, ieden czerwony, drugi płowy, trzeci czerwony i czwarty płowy razem taxowane złotych sto pięć.
3. Jałowizna cztery złotych.

Konie.
Koni trzy, to iest skarogniady stary złotych siedemdziesiąt dwa, gniady stary złotych sześćdziesiąt, gniady stary takiż złotych czterdzieści dwa.
Trzody sztuk pięć młodych złotych sześćdziesiąt.

Według zeznania Mikołaja Pęcherza iako przy śmierci spadkodawcy będacego na gruncie, zaraz po śmierci tegoż zostawać miało krów siedm, wołów cztery, jałowizn pięć.

Tytuł V.
Sprzęty gospodarskie.
1. Do obecnego tytułu Mikołay Pęcherz wniósł, iż z chwilą śmierci spadkodawcy pozostało na gruncie wozów trzy kowanych, czwarty bosy, bron sześć z żelaznemi bronnikami, pługów dwa z potrzebnemi narzędziami, radło iedno, siekier siedm, łańcuchów żelaznych trzy, toporów dwa, piła iedna.
Dziś na gruncie pozostaie się.
2. Wóz kowany ieden z drabinami złotych pięćdziesiąt cztery.
3. Drugi wóz podobny niecały kowany złotych trzydzieści sześć.
4. Pługów dwa złotych ośm.
5. Bron sześć z żelaznemi bronnikami złotych piętnaście.

Tytuł VI
Sprzęty domowe.
1. Do ninieyszego tytułu Mikołay Pęcherz oświadczył, iż po śmierci spadkodawcy pozostało dwa garnki miedziane, inne zaś ruchomości zniszczeniu uległy.

Tytuł VII
Zboże i siano.
Ponieważ stan gospodarstwa w niczem się od czasu śmierci spadkodawcy niezmienił, a zatem iednakowy stan dziś podaie się, a mianowicie:
1. Wysiewu wierteli żyta 35.
2. Wysiewu wierteli owsa 4.
3. Wysiewu ćwierci grochu 3
4. Wysiewu tatarki wierteli 2.
5. Wysiewu lnu miary 3.
6. Wysiewu jęczmienia wierteli 1.
7. Siana wozów siedm.

Debita activa
Dla spadkodawcy należące.

Do masy powyższey należeć się ma od Józefa Pągowskiego obywatela z Wielunia dukatów sześćdziesiąt czyli złotych polskich tysiąc ośmdziesiąt.

*w Królestwie Polskim funt nowopolski równał się 0,405 504 kg