Złoczew

Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego 1827 r.

Złoczew, województwo Kaliskie, obwód Sieradzki, powiat Sieradzki, parafia Złoczew, własność prywatna. Ilość domów 87, ludność 972, odległość od miasta obwodowego 3.

Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego 1827 r.

Złoczew probostwo, województwo Kaliskie, obwód Sieradzki, powiat Sieradzki, parafia Złoczew, własność prywatna. Ilość domów 1, ludność 4, odległość od miasta obwodowego 3.

Słownik Geograficzny:  

Złoczew, osada miejska, przedtem miasteczko, folw. i dobra, nad rzką Oleśnicą (dopł. Warty), pow. sieradzki, odl. 21 w. od Sieradza, posiada kościół paraf. murowany, kościół poklasztorny, szkołę początkową, urząd poczt., sąd gm. okr. III, urząd gm., olejarnią, 117 dm., 2065 mk. W r. 1827 było 87 dm., 972 mk.; 1864 r. było 90 dm. (2 mur.), 1890 mk. (1164 żyd.). Z. wraz z dobrami należał z kolei do Małachowskich, Tarnowskich, Dobrowolskich. Na początku XVI w. były tu tylko łany kmiece i sołtysie. Sołtysie łany dawały pleb. w Unikowie za dziesięcinę po 9 gr., kmiece zaś miód a za meszne po korcu owsa i korcu żyta (Łaski, L. B., I, 422, 424). W r. 1533 wś „Zlaczow" ma 10 łan. km. a 1576 r. 81, łan., 3 rzem. (Paw., Wielkop., II, 217). W r. 1601 dziedzic Z. Andrzej Ruszkowski h. Pobóg, miecznik kaliski, wzniósł tu kościół i założył parafią, erygowaną przez arcyb. Karnkowskiego. Konsekracya odbyła się r. 1722. Około r. 1870 został odbudowany. Tenże sam Ruszkowski wystawił r. 1600 klasztor bernardynów i przy nim kościół, który spłonął w r. 1808 ale został odbudowany r. 1810. Zapewne w czasie fundacyi tych świątyń Z. posiadał już prawo miejskie. W r. 1808 pożar zniszczył osadę. Z. par., dek. sieradzki, 2420 dusz. Dobra Z. składamy się w r. 1888 z fol.: Złoczew, Miklesz, Bujnów i Oleśnica, nomenklatury Syberya i Borki, rozl. mr. 4887: fol. Z. gr. or. i ogr. mr. 910, łąk mr. 43, past. mr. 206, lasu mr. 3025, nieuż. mr. 38; bud. mur. 23, drew. 28, las urządzony; fol. Miklesz gr. or. i ogr. mr. 152, łąk mr. 8, nieuż. mr. 4; bud. mur. 3, drew. 5, płodozm. 10-pol.; fol. Bujnów gr. or. i ogr. mr. 197, łąk mr. 40, past. mr. 34, nieuż. mr. 7; bud. mur. 2, drew. 9; płodozm. 10-pol; fol. Oleśnica gr. or. i ogr. mr. 88, łąk mr. 60, pastw. mr. 51, nieuż. mr. 24; bud. mur. 2, drew. 11. W skład dóbr poprzednio wchodziły: miasto Z. os. 108, mr. 228; wś Złoczewska Wola os. 101, mr. 318; os. Złoczewska Wieś os. 1, mr. 2; wś Bujnów os. 33, mr. 311; wś Zapowiednik os. 14, mr. 195; wś Borzęckie os. 44, mr. 215; wś Grójec Mały os. 19, mr. 191; wś Stanisławów os. 19, mr. 262; wś Huta Szklanna os. 22, mr. 423; wś Huta Stara os. 27, mr. 504; wś Miklesz os. 15, mr. 477; wś Czarna os. 40, mr. 396; wś Cegielnia os. 13, mr. 162. Z. gmina, należy do sądu gm. okr. III w Złoczewie, ma 16394 mr. obszaru i 7713 mk. Śród zapisanych do ksiąg stałej ludności jest 13 praw., 78 prot. i 1414 żydów (w osadzie Złoczew). Gmina obejmuje 32 wsi i osad i 546 dymów. Br. Ch.

Spis 1925:

Złoczew, m-to, pow. sieradzki, gm. Złoczew. Budynki z przeznaczeniem mieszkalne 450 (inne zamieszkałe 4). Ludność ogółem: 4904. Mężczyzn 2335, kobiet 2569. Ludność wyznania rzymsko-katolickiego 2890, ewangelickiego 18, prawosławnego 4, mojżeszowego 1959, bezwyznaniowego 38. Podało narodowość: polską 3605, żydowską 1298, rusińską 1.

Spis 1925:

Złoczew Poduchowny, kol., pow. sieradzki, gm. Złoczew. Budynki z przeznaczeniem mieszkalne 1. Ludność ogółem: 9. Mężczyzn 5, kobiet 4. Ludność wyznania rzymsko-katolickiego 9. Podało narodowość: polską 9. Spis 1925:Złoczew, folw., pow. sieradzki, gm. Złoczew. Budynki z przeznaczeniem mieszkalne 15. Ludność ogółem: 177. Mężczyzn 88, kobiet 89. Ludność wyznania rzymsko-katolickiego 177. Podało narodowość: polską 177.

Wikipedia:

Złoczew – miasto w woj. łódzkim, w powiecie sieradzkim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Złoczew. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. sieradzkiego. Według danych z 31 grudnia 2004 miasto miało 3448 mieszkańców. Miasto położone w odległości 23 km na południe od Sieradza oraz 23 km na północ od Wielunia.Złoczew wspomniany był po raz pierwszy w 1496 r. Wiadomo, iż wchodził w skład dóbr unikowskich i należał do parafii w Unikowie. Najprawdopodobniej właścicielem Złoczewa do poł. XV w. był Jan Ruszkowski h. Pobóg, "piszący się z Rokszyc".W połowie XVI w., dziedzicem dóbr złoczewskich był Stanisław Ruszkowski (1529-1597), rotmistrz w wyprawach Stefana Batorego przeciwko Moskwie, miecznik sieradzki i chorąży kaliski (pochowany w klasztorze oo. bernardynów w Kole, gdzie zachował się jego nagrobek). Swój miejski byt Złoczew zawdzięcza jednak jego synowi - Andrzejowi Ruszkowskiemu (1563-1619), miecznikowi kaliskiemu i właścicielowi Nowej Wsi, Barczewa i Ruszkowa. W 1600 r. sprowadził on do Złoczewa bernardynów, wznosząc im kościół zakonny wraz z klasztorem, a w 1601 r. ufundował tu kościół parafialny. Tworząc w ten sposób dla korzystnie położonej na szlaku między Sieradzem a Śląskiem wsi trwałe podstawy rozwoju, wyjednał dla niej przywilej lokacyjny od króla Zygmunta III (wydany 14 grudnia 1605 r. w Krakowie). Sam również przeniósł do Złoczewa swoją siedzibę, budując tam w latach 1614-16 murowany dwór. Miejscowość uzyskała miejskie rozplanowanie z rynkiem (100 x 60m), na którego środku wzniesiono w 1651 r. ratusz. Choć lokacja miasta okazała się trwała, to jego rozwój zatrzymał się na poziomie bardzo lokalnego ośrodka wymiany handlowej. Po Ruszkowskich właścicielami Złoczewa byli Denhoffowie, Załuskowscy, Błeszczyńscy (od 50. lat XVIII w.), i Tarnowscy. Jednym z ostatnich właścicieli tych dóbr był Michał Dobrowolski, który zasłynął z tego, iż mimo że matka jego była Rosjanką, odmówił przed rosyjskim sądem zeznań w tym języku. W mieście zaznaczył się napływ ludności żydowskiej, która w XVIII w. wzniosła tu synagogę. W wyniku II rozbioru Polski Złoczew znalazł się w 1793 r. w granicach Prus. Naczelnik Tadeusz Kościuszko wyznaczył Złoczew na miejsce wybuchu insurekcji w zaborze pruskim. Stąd powstańcy poszli do Sieradza, gdzie doszło do walk z Prusakami na rynku. Od 1815 r. Złoczew znalazł się w granicach Rosji; w r. 1827 liczył sobie 972 mieszkańców. W dniu 10 lutego 1863 r. Makary Drohomirecki (1842-1863), dowódca oddziału powstańczego, odczytał w mieście Manifest Rządu Narodowego i polecił usunąć orły rosyjskie z magistratu, poczty i innych urzędów (15 lutego oddział został rozbity w lasach lipnieńskich k. Pyszkowa, a Drohomirecki zabity). W dniu 22 sierpnia 1863 r. stoczył tu bitwę z Rosjanami oddział gen. Edmunda Taczanowskiego. Jak większość niewielkich ośrodków w Królestwie Kongresowym, Złoczew utracił prawa miejskie w 1870 r. Decyzja ta okazała się niesłuszna, bowiem mimo braku połączenia kolejowego miejscowość przeżywała w następnych dekadach wyraźny rozwój, osiągając w 1897 r. liczbę 2.301, a w 1910 r. aż 3.200 mieszkańców. Nic więc dziwnego, że administracja polska bezzwłocznie przywróciła Złoczewowi prawa miejskie w 1919 r. W roku 1939 miasto osiągnęło rekordową wielkość 5.300 mieszkańców, z czego ok. 40% stanowiła ludność żydowska. Tragicznym dniem w historii Złoczewa był się 4 września 1939 r., kiedy to, już po przejściu linii frontu, żołnierze niemieccy zamordowali tu ok. 200 osób narodowości żydowskiej i polskiej, zaś miasto zostało spalone w 80%. Jednej z pierwszych zbrodni ludobójstwa w II wojnie światowej dokonali żołnierze wchodzący w skład pułku SS Leibstandarte "Adolf Hitler" dowodzonej przez SS-Obergruppenfuhrera "Seppa" Dietricha oraz 17. Dywizji Piechoty dowodzonej przez gen. majora Herberta Locha. Sceneria płonącego Złoczewa została później wykorzystana w nazistowskiej kronice filmowej.W 1940 r. Niemcy utworzyli w Złoczewie getto, w którym zgromadzono ok. 2500 Żydów z miasta i okolic. Do 1942 r. jego mieszkańcy zostali wywiezieni do obozów zagłady i wymordowani. Z wojny Złoczew wyszedł ogromnie zniszczony i wyludniony. Centrum miasta nigdy nie zostało odbudowane, zaś jego ludność nie osiągnęła przedwojennego stanu do dziś. We Wrześniu 2009 miasto Złoczew zostało uhonorowane Odznaką "Za zasługi dla Związku Kombatantów RP i Byłych Więźniów Politycznych"[2].Złoczew to niewielki ośrodek przemysłowy. W Złoczewie funkcjonują głównie zakłady przemysłu spożywczego (przetwórstwo mięsa i owocowo-warzywne). Na terenie gminy Złoczew znajduje się złoże węgla brunatnego o zasobności ok. 490 mln ton, odkryte w 1962 przez Instytut Geologiczny. Złoże zlokalizowane jest kilka km na południe od Złoczewa (na pograniczu powiatów wieluńskiego i sieradzkiego). Eksploatację złoża wstępnie planuje się na lata 2025-2045. Wydobyty węgiel będzie transportowany do elektrowni Bełchatów. Transport do elektrowni będzie najprawdopodobniej odbywał się za pomocą przenośników taśmowych.Obecnie w okolicach Złoczewa trwa budowa drogi ekspresowej S8. W ramach projektu, na południe od Złoczewa, w miejscu przecięcia z drogą krajową 45 powstaje bezkolizyjny węzeł drogowy typu "A". Przez Złoczew nie przebiega i nigdy nie przebiegała żadna linia kolejowa.Pobernardyński zespół klasztorny z początku XVII w.: Kościół Św. Krzyża, późnorenesansowy, 1603-1607, na planie kwadratu z czterema półkolistymi konchami i rokokowym wystrojem. Klasztor z początku XVII w. wg projektu Jerzego Hoffmana i przebudowany 1683-1689. Piętrowy budynek z wirydarzem, od 1949 r. należący do ss. kamedułek, przybyłych do Polski z Francji. Na cmentarzu przykościelnym kaplica z XVII w. Kościół św. Andrzeja, późnorenesansowy, 1601-1619. Świątynia posiada w nawie sufit z fasetą, a w prezbiterium sklepienie kolebkowe z lunetami. Wyposażenie barokowo-rokokowe. Tuż przy trasie przelotowej w stronę Wrocławia stoi kościół św. Krzyża, zbudowany w l. 1600-3. Murowany, złożony z kwadratowej nawy i czterech półkoliście zamkniętych konch. Nawa nakryta jest czteropolową kopułą na pendentywach, z latarnią. W kopule herby: Rola, Nałęcz, Wąż, Jelita, Odrowąż, Gryf, Jastrzębiec, Pobóg i Leszczyc. Wyposażenie rokokowe. Na krużgankach - portret fundatora z 1619 r. W kruchcie epitafia rodziny Grodzickich, m.in. Adama (zm. 1735), podstolego wieluńskiego, Józefa (zm. 1768), chorążego wieluńskiego, Jana (zm. w 1760 r., towarzysza chorągwi wieluńskiej i Kajetana (zm. 1781 r.), cześnika sieradzkiego. Pałac Ruszkowskich z początku XVII w., przebudowany w XVIII i XIX w. Do korpusu głównego przylegają prostopadle ustawione oficyny boczne. Wokół pałacu znajdują się resztki parku (5,7 ha) z cennymi okazami wiązów. Rośnie tu też kilka dębów szypułkowych, wśród nich dąb mający w obw. 625 cm, także jesion, lipy, kasztanowce i modrzewie europejskie. Cmentarz katolicki, na którym mogiła n.n. żołnierzy polskich z 1939 r. oraz grób, w którym pochowano 17 żołnierzy niemieckich poległych 23, 25 XI i 6 XII 1914 r. Cmentarz żydowski (1 ha), założony w XVI w., użytkowany do 1942 r. Obecnie nieogrodzony i zdewastowany. Synagoga z XVIII w., która jako jedna z niewielu w regionie uniknęła zniszczenia przez Niemców, została rozebrana w 1991 r. Wobec braku koncepcji odbudowy po 1945 r., centrum Złoczewa zatraciło swój miejski charakter. Zachowały się jedynie 2-3 ulice ze zwartą, przedwojenną zabudową na wschód od pozostałości dawnego rynku. Według rejestru zabytków KOBiDZ na listę zabytków wpisane są obiekty: kościół parafialny pw. św. Andrzeja, 1614-17, XVIII w., nr rej.: 875 z 28.12.1967 oraz 100 z 1.10.1986, zespół klasztorny bernardynów, obecnie kamedułek, XVII-XIX w.: kościół pw. św. Krzyża, nr rej.: 876 z 28.12.1967, klasztor, nr rej.: 877 z 28.12.1967, kaplica na cmentarzu kościelnym, nr rej.: 878 z 28.12.1967, ogrodzenie z bramą, nr rej.: 879 z 28.12.1967, zespół pałacowy, 1616, XVIII/XIX w.: pałac, nr rej.: 880 z 28.12.1967, oficyna pd.-zach., nr rej.: 883 z 28.12.1967, oficyna pd.-wsch., nr rej.: 882 z 28.12.1967, oficyna pn., nr rej.: 881 z 28.12.1967.

Elżbieta Halina Nejman Majątki (Szlachta Sieradzka XIX wieku Herbarz)

ZŁOCZEW par. Złoczew, p. sieradzki nad Oleśnicą, kościół murowany, klasztor fundacji Andrzeja Ruszkowskiego w 1601 roku. Od Zofii Urbańskiej w 1720 roku kupił dobra Jan Rychłowski za 109 tys. zł. Kolejny właściciel to Kazimierz Błeszyński w 1741 r. nabył za 100 tys. zł i jego bezpotomny syn-Ignacy. W sukcesji po tym ostatnim, m. Złoczew powierzchni 525 hub i Grójec 109 hub, przeszło do rodziny Stadnickich. W 1835 r. Anna ze Stadnickich Małachowska ma 3/5, a Helena ze Stadnickich Męcińska 1/5 dóbr. W 1873 Faustyna Dobrowolskiego. W 1888 roku dobra: f-ki Złoczew, Miklesz, Bujnów, Oleśnica z przyległością Syberia, Borki mają 4887 mg, w tym lasu 3025 mg. Na początku 20 w. Stanisława Pietraszkiewicza, ten zbył majątek o powierzchni 100 włók Adamowi Ronikierowi, od którego odkupił go Drucki-Lubecki. W latach 1918-45 własność Teresy z Druckich-Lubeckich Tyszkiewiczowej. (SGKP t.14, s.628, Pstrokoński 1825 k.217-32, ZS 1922/28)

Jakub Jurek (Dobra Ziemskie):
Dobra ziemskie a) miasto Złoczów, wsie: Złoczewska, Huta stara, Huta Szklana, Czarna, Miklesz, Bujnów, Pustkowia Baby, Oleśnica, Mikla i Nowa Huta; b) wsie Brzeźno, Zapole, Krzaki, Wola i Przedgórze; c) Nowa Wieś, Dury, Potok, Nowiny i Borowiska; d) Grójec mały, Stanisławów z przyległościami i przynależytościami w powiecie i obwodzie sieradzkim, województwie kaliskiem położone
koniec XVIII wieku – klucz złoczewski należy do starosty brodnickiego, Ignacego Błeszyńskiego
19 VI 1796 – Ignacy Błeszyński kupuje dobra Nowa Wieś za 65000 złp
1796 – wartość dóbr wynosi: Złoczew 100000 złp, Brzeźnio 135000 złp, a Nowa Wieś 65000 złp
~1813 – po śmierci Błeszyńskiego dobra dziedziczą jego dwie przyrodnie siostry: Heleny Wężyk z Jordanów oraz Konstancji Walewskiej z Jordanów.
1814 – spadek pod Błeszyńskim na mocy Deklaracji Kancelarii Trybunału Cywilnego Województwa Kaliskiego otrzymują (w swojej części) sukcesorowie Konstancji Walewskiej, a więc dzieci Bogumiła Walewskiego: Stanisław, Michał, Teresa z Walewskich Walewska, Eufemia z Walewskich Walewska, Konstancja z Walewskich Walewska i Marianna Walewska, następnie Anna z Walewskich 1v. Bartochowska, 2v. Psarska i Kunegunda z Walewskich h. Szembek
22 II 1820 – wyrok Sądu Najwyższej Instancji, przysądzający spadek po Błeszyńskim sukcesorom Heleny Wężykowej (pierwszy wyrok w tej sprawie, przeciwko braciom Ignacemu i Piotrowi Błeszyńskim, wydał Trybunał Cywilny Pierwszej Instancji Województwa Kaliskiego dnia 18 III 1816), czyli dzieciom Józefy z Wężyków Stadnickiej: Antoniemu, Ignacemu hrabiom Stadnickim oraz Tekli Stadnickiej, żonie Jana Kantego h. Stadnickiego, Helenie ze Stadnickich Wojciecha h. Męcińskiego i Annie ze Stadnickich Stanisława h. Małachowskiego.
~1821 – powstaje księga wieczysta klucza złoczewskiego[i]
19 IX 1822 – Antoni h. Stadnicki odsprzedaje swoją część dóbr Stanisławowi h. Małachowskiemu za 90000 złp (kontrakt przed notariuszem powiatu opoczyńskiego)
3 VIII 1825 – podział dóbr na dwie schedy: majętność Brzeźnio i Nowa Wieś oraz Złoczew; dobra Brzeźnio i Nowa Wieś dostają się sukcesorom Bogumiła Walewskiego, Annie 1v. Bartochowskiej 2v. Psarskiej z sukcesorami i Kunegundzie Szembek z sukcesorami (a dobra Złoczew zapewne przypadły Stadnickim)
18 VI 1826 – układ i podział majątku (o łącznej wartości 798100 złp), w którym część sukcesorów Bogumiła Walewskiego o wartości 250681 złp i 28 i 1/3 grosza została przyznana sukcesorom Anny z Walewskich 1v. Bartochowskiej 2v. Psarskiej: Stanisławowi, Kazimierzowi, Agnieszce Olszowskiej Bartochowskim oraz dzieciom śp. Marianny z Bartochowskich 1v. Bąkowskiej 2v. Wierzchlejskiej: Ignacemu Bąkowskiemu i Józefie Wierzchlejskiej, a także Kunegundzie z Walewskich, żonie Ignacego h. Szembeka
10 VIII 1827 – Tekla ze Stadnickich Stadnicka sprzedaje swoją schedę dóbr Złoczew Stanisławowi h. Małachowskiemu
19 IV 1828 – mocą działów dobra Brzeźnio otrzymują: Stanisław, Kazimierz, Agnieszka Olszewska Bartochowscy oraz Ignacy Bąkowski i Józefa Wierzchlejska, dzieci Marianny z Bartochowskich 1v. Bąkowskiej 2v. Wierzchlejskiej w szacunku 335980 złp; dobra Nowa Wieś otrzymują: Kunegunda z Walewskich Szembekowa oraz Piotr Szembek, Teresę Męcińska, Ludwika Taszycka i dzieci Urszuli Wierzchlejskiej: Józef i Marianna w szacunku 377954 złp i 20 gr
1829 – postępowanie spadkowe i działy po śmierci Kunegundy z Walewskich h. Szembek; jej część przechodzi na własność dzieci: Piotra Szembeka, Teresę Męcińską, Ludwikę Taszycką i dzieci Urszuli Wierzchlejskiej: Józefę i Mariannę
~1829 – powstaje oddzielna księga wieczysta dla dóbr Brzeźnio[ii] i oddzielna dla dóbr Nowa Wieś[iii]
1830 – postępowanie spadkowe po Annie z Walewskich 1v. Bartochowskiej 2v. Psarskiej; jej scheda przechodzi na Stanisława i Kazimierza Bartochowskich, Agnieszką z Bartochowskich Olszowską i dzieci Marianny z Bartochowskich: Ignacego Bąkowskiego i Józefę Wierzchlejską (protokół w KW Skomlin).
1834 – zamknięcie pierwotnej księgi wieczystej dóbr Złoczew, Brzeźnio i Nowa Wieś w świetle założenia dla nich nowych, oddzielnych ksiąg
[i] Archiwum Państwowe w Łodzi, Oddział w Sieradzu. Księgi hipoteczne sądów w Sieradzu, ks. hip. dóbr Złoczew, Brzeźnio i Nowa Wieś, sygn. 98.
[ii] Archiwum Państwowe w Łodzi, Oddział w Sieradzu. Księgi hipoteczne sądów w Sieradzu, ks. hip. dóbr Brzeźnio, T. 1, sygn. 46.
[iii] Archiwum Państwowe w Łodzi, Oddział w Sieradzu. Księgi hipoteczne sądów w Sieradzu, ks. hip. dóbr Nowa Wieś, T. 1, sygn. 470.