Inwentarz Adamki (1836)

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Wawrzyńca Lubicz Janczewskiego z Warty z roku 1836, nr aktu 130. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

Adamki i Felinka (Karte des Westlichen Russlands, arkusz z 1918 roku)

"Działo się na gruncie wsi Jadamek położoney w Powiecie Wartskim, Obwodzie i Woiewództwie Kaliskiem dnia dziesiątego sierpnia / dwudziestego dziewiątego lipca tysiąc ośmset trzydziestego szóstego roku."
Na wezwanie dzierżawcy dóbr Adamek Kazimierza Kożuchowskiego do wsi Adamki przybywa Rejent Kancelarji Powiatu Wartskiego Wawrzyniec Janczewski aby opisać stan dóbr wcześniej pomienionych. 

 
I. Zabudowania Dworskie.
1. Dwór z dylów rzniętych, słomą pokryty, komin lepiony. Nad połową domu od zachodu i nad kuchnią w tyle będącą nie ma w cale dachu i w części połapu i połowa rzeczona z kuchnią są spustoszałe. Przyciesi pozałaziły w ziemię i pogniły, ściana frontowa gliną wyrzucana. Nad mieszkalną częścią dworu świrki, belki i kozły w części pogniły i dlatego dach się zaklęsł, poszycie na dachu dobre potrzeba tylko kilka dziur zaszyć, w kominie glina ze sztangów poodpadała i sztangi popruchniały, z tey przyczyny komin grozi zrządzeniem pożaru i zupełnem zwaleniem się. Przystawka od wschodu będąca szkudłami pokryta, komin murowany, iest ona w szczególności w średnim stanie. Okien iest ośmioro, w nich cztery szyby większe i cztery mnieysze wybite (okienice trzy) drzwi wszystkie trzynaście na zawiasach a siedmioro z nich z zamkami lecz bez kluczów. Podłogi w dwóch pokoiach i w sieni dobre, w iednym pokoju nagniła i popaczyła się. Na górę brakuje schodów.
2o Sklep na dziedzińcu przy ogrodzie z żerdzi ciesanych, pokryty od dołu dwoma szorami szkódeł a zresztą słomą, żerdzi w ściankach mianowicie od dołu popruchniałe.
3o Studnia na dziedzińcu, z sochą, żórawiem, koszturem i wiadrem. Kosztur i wiadro są oprawione w żelazo, bale stanowiące cembrzynę w znaczney części są pogniłe, także się wali ziemia do studni. Przy studni urządzone iest do poienia inwentarzy koryto wyrobione z iedney sztuki drzewa, nowe.
4o Kurniki z bali w słupy na przyciesiach, dach słomą poszyty, w dobrym są stanie, lecz przez wadę budowy pochyliły się. Posowa ze starych tarcic, drzwi oboie na zawiasach z wrzeciądzami.
5o Chlewy z dylów w słupy na przyciesiach, dach słomą poszyty, drzwi wszystkie troje bez żadnego żelastwa, pokładu nie ma żadnego, budynek ten w ogólności w średnim stanie.
6o Owczarnia ze stayni i wozowni przez przybudowanie w obu końcach urządzona, postawiona iest z bali w słupy na przyciesiach, poszyta słomą, posowa częścią z tarcic, a częścią z żerdzi, drzwi czworo na zawiasach z wrzeciądzami, w ogulności w średnim iest stanie.
7o Obora z dylów w słupy na przyciesiach, poszyta słomą, przyciesi więcey iak w połowie pogniłe, czopy u słupów pougniwały, dlatego ściany pochyliły się, w dachu krokwi trzy złamane, utrzymują go tylko sochy, dach zły, posowy wcale niema, budynek ten grozi zwaleniem się.
Dziedziniec od północy i zachodu wygrodzony iest żerdziami łupanemi i ta część wygrodzenia iest w średnim stanie, ode dworu zaś nad ogrodem owocowym do wrót na wieś prowadzących są sztachety, lecz przez starość tak są zniszczone, że ich się tylko ślat? pozostał. Wrota z dziedzińca w pole są iedne na zawiasach, a drugie na wieś.
Ogród owocowy, tylko od wrót w pole prowadzących do rogu stodoły i od wrót na wieś wiodących do browaru, ogrodzony iest żerdziami łupanemi, a z resztą rowem, który iuż zalazł, otoczony.
8. Stodoła większa z dylów, płatów i różnych kawałków w słupy na sochach, dach słomą poszyty, oboie wrota na kunach w góry z wrzeciądzami (stodoła ta w ogólności w średnim stanie, obok klepiska są zapola*). Szopa przystawiona do tey stodoły na słupach bez ścian, poszycie słomiane, dobre.
9. Stodoła mnieysza z bali, dylów i różnych kawałków w słupy na przyciesiach, dach snopkami poszyty w średnim stanie. Materyał w ścianach dobry, lecz skutkiem złey budowy zgnicia w części przyciesi i czopów u słupów, swierki porozwodziły się i cała stodoła w tę i owę stronę pochyliła się. Oboie wrota z zamkami i kunami żelaznemi, w dymnikach obudwu brakuje drzwiczek, a około klepiska zapolów.
10. Spichrz i za tym schowanie pod iednym dachem z dylów rzniętych w węgły, poszyty słomą, w średnim stanie, jednakże przyciesi zalazły w ziemię i zgniły, ściany w dwóch węgłach wyszły z tychże i wyprężyły się, drzwi oboie na zawiasach z wrzeciądzami a oprócz tego u drzwi spichrza zamek, schody na górę są z pod wystawy, a drzwi na zawiasach z wrzeciądzem. Podłoga i posowa z tarcic, dobre; przegrody na zboże z bali.
Prewet** w ogrodzie owocowym będący zruynowany i bez drzwi.
11. Browarek z bali a w iedney trzeciey części z gliny w strychulce pomiędzy ryglówką, pokryty szkodłami, przyciesi wlazły w ziemię i pogniły, ściany wyprężone, a w dwóch ścianach bale od dołu spruchniałe. Ta część  budynku tego który iest z gliny w strychulce, zupełnie spustoszała gdyż glina wypłynęła i strychulców w części nie ma. Dach z tyłu niezbyt stary, z przodu zaś iest stary, a cały opuszczony i zły, komin lepiony, drzwi sześcioro na zawiasach z nich czworo z wrzeciądzami.

IIdo Zabudowania wieyskie.

 
Chałup iest pięć, wszystkie z dylów i bali w słupy, iedna tylko w węgły, kominy lepione, dachy słomą poszyte, przyciesi ponagniwałe i w ziemię pozałaziły, drzwi bez okucia w średnim są stanie. Chałupa tylko w którey mieszka półrolnik Jakób Chojak stara, zła. Obórek iest pięć, stodół trzy, wszystkie na sochach w ogólności z dylów łupanych, słoma poszyta, wrota i drzwi bez żelastwa, w średnim są stanie. Studni na wsi iest dwie, iedna z nich zupełnie zalazła a druga ze zrzynów licha.

IIIo Gościniec Felinka zwany.

Z bali w słupy na przyciesiach, dach słomą poszyty, komin lepiony. W szczególności przycieś od północy zgniła, dach w średnim stanie, drzwi pięcioro z zawiasami a iedne bez żadnego żelastwa, okna trzy dobre a w czwartem trzy szyby wybite, belki w szynkowni pogięły się, iedna nawet podparta, posowa przy kominie spruchniała i grozi załamaniem się.
Stodoła tamże o iednym sąsieku i obórka do niey przybudowana, nowo postawiona z różnych kawałków w słupy na przyciesiach, dach od dołu dwoma szorami pobity szkódłami a z resztą słomą poszyty. Wrota u stodoły na zawiasach i biegunach żelaznych z wrzeciądzem, drzwi u obórki na zawiasach z wrzeciądzem.

IV Zasiewy dworskie. (opis pomijam)

Vto Drogi, mosty, groble.

Drogi na teritorium Jadamek będące są opuszczone i niezregulowane. Mostu żadnego nie masz. Groble są wprawdzie około sadzawek, których iest trzy, iednakże potrzeba gospodarstwa nie wymaga, żeby też groble były wyżey sypane lub reperowane. Rów w polu środkowem będacy, przez staje przeszło ciągnący się odnowiony iest, chociaż nie dostatecznie, bo zbyt węzko a wszystkie insze rowy iakie exystuią są zapuszczone i pazałaziły.

VI Załogi i powinności włościan.

Jakób Chojak, iedyny półrolnik ma parę koni, dwa woły, iednę krowę, wóz bosy i pług z żelazami; więcey załóg gruntowych nie ma. Powinności opisane są w protokole zajęcia przez Wincentego Gustowskiego Komornika przy Trybunale Kaliskim dnia dziewiątego marca roku bieżącego sporządzonym.
Wniósł tu W. Narcyz Łączkowski iż przez sukcessorów Rusieckich postawione są kurniki, przystawiona połowa większey stodoły od strony zachodniey i przystawiona owczarnia z każdego końca po dwadzieścia cztery łokcie. Wreście chlewy postawione i cała studnia, wszystko z materyału sukcessorów Rusieckich.

* zapole-przedział w stodole, gdzie składa się zżęte zboże (słomę siano); sąsiek (Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego)
** prewet-ustęp, ubikacja, szalet (Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego)

Inwentarz Słomków Mokry (1832)

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Wojciecha Morkowskiego z Warty z roku 1832. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu, akt nr 19)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

Dobra Słomków Mokry na Mapie Kwatermistrzowskiej

Rejent Kancelarji Powiatu Wartskiego Wojciech Morkowski dnia 6 lipca 1832 roku przybywa do Słomkowa Mokrego, aby opisać stan dóbr Słomkowa Mokrego z przyległościami, które należały do zmarłego Jana Roli Zbijewskiego, a teraz oddane w dzierżawę zostały Majerowi Laychter, starozakonnemu z miasta Warty. Kiedy spisanie inwentarza dobiegło końca, komornik wezwał wszystkich włościan w dobrach osiadłych i oświadczył im że Mandel Laychter stał się dzierżawcą tychże dóbr na okres lat sześciu i że powinni mu być posłuszni oraz wypełniać jego rozkazy.
Jako ciekawostkę warto wspomnieć, że tak jak w przypadku Włynia i Bukowca, tak też na obszarze Słomkowa Mokrego istniały w tym samym czasie dwa budynki dworskie- stara i nowa siedziba.

Opis zabudowań dworskich.

1o Dwór składa się na dole z trzech pokoi z dwóch schowań i kuchni, na górze z dwóch pokoi gontami pokryty potrzebuie gwałtowney reperacyi dachu, sufitów które przez zacieki deszczu w niektórych mieyscach powypadały. Na górze brakuie kawałka muru. Dwór drewniany w ryglówkę stawiany,z resztą stan budynku tego iest w dobrym stanie, zamki u drzwi i klucze są wszystkie.
2o Dwór stary w ryglówkę stawiany częścią słomą, częścią gontami pokryty całkiem spustoszony z powodu wielkiey dezelacyi na teraz nie zdatny do użytku.
3o Gorzelnia w bale stawiana gontami pokryta zupełnie zdezelowana, zruynowana. Dach częścią małą szkudłami pobity, lecz większa część dachu zupełnie zruynowana, posowa zgniła niebespieczeństwu zagraża, przyciesie naokół pogniłe iako i wewnątrz ściany popruchniałe na okół strzałami popodpierana i wewnątrz zruynowana.
4o Chlewy z bali stawiane, słomą pokryte, potrzebuią reperacyi przyciesi, dachu, podług drzwi i. t. d.
5o Wozownie dwie z bali słomą pokryte potrzebuią reperacyi dachu, przyciesi i w tyle ściany iedney.
6o Obory w bale stawiane, słomą pokryte, dach w dobrym stanie i przy nich szopa pokryta słomą potrzebuią reperacyi przyciesi i ściany powyginane. Żłoby są dobre w illości sztuk piętnaście, drabin ośmnaście.
7o Owczarnia z bali stawiana, słomą pokryta potrzebuie reperacyi dachu, drzwi, przyciesi pogniłe a nawet od tyłu zgniły iuż się pochyliła tylko podporami wsparta, w iednym końcu posowy zupełnie brakuie, a w drugim w części.
8o Stodoła o dwóch klepiskach, stara, w bale stawiana, słomą pokryta, dach dobry, przyciesi zupełnie nie masz, ściany w tyle zdezelowane, podporami opatrzona.
9o Stodoła nowsza o dwóch klepiskach z bali stawiana, słomą pokryta, potrzebuie reperacyi przyciesi od tyłu i słupa iednego, dach w średnim stanie.
10o Stodoła naynowsza o dwóch klepiskach z bali stawiana słomą pokryta, znayduie się w dobrym stanie, oprócz przyrzniętego iednego słupa, i wrot potrzebuiących reperacyi.
11o Spichrz w bale stawiany, słomą pokryty, zaś obydwa szczyty szkudłami pobity, co do dachu słomianego iest w dobrym stanie, zaś szczyty potrzebuią reperacyi, zresztą oprócz iedney przyciesi od szczytu z północy przyciesi spruchniałe.
12o Drwalnik czyli komorki cztery z bali stawiany słomą pokryte, dach stary zupełnie zruynowany, wewnątrz potrzeba dania dwóch ścian nowych, z resztą iest w dobrym stanie.
13o Sklepy masyw murowane słomą pokryte, lecz dach stary zupełnie zruynowany potrzebuiący reperacyi murów wewnętrznych, iest bezużyteczny.
14o Studni iest cztery, które są zruynowane i potrzebuią obcembrowania.
15o Ogrodzenia około iednego ogrodu płot iest stary zruynowany, około drugiego ogrodu i podwórza i wrot niemasz żadnych, również i płotów.
16o Mosty ku Bliźniewu i drugiego przy ogrodzie, zruynowane są.

Zabudowania wieyskie w wsi Słomkowie Mokrym.

17. Dom wraz z kuźnią i iedney izby w ryglówkę stawiany, gontami pokryty, potrzebuie gwałtowney reperacyi dachu z dodaniem znaczney ilości materyału oraz ścian, stan zaś ogólny budynku tego iest nie naylepszy.
18o Chałup dwanaście, które ogólnie potrzebuią różney reperacyi tak dachu, ścian i przyciesi.
19o Stodół chłopskich jedenaście, które także ogólnie wszystkie potrzebuią reperacyi dachów, ścian i przyciesi.
20o Oborkow chłopskich ośm także potrzebuią reperacyi dachu, ścian i przyciesi.
21o Karczma o trzech izbach i dwóch komorach w ryglówkę stawiana, szkudłami pokryta, dach z iedney strony od tyłu i szczytów zupełnie zruynowany, potrzeba nowego pobicia, potrzeba przyciesi na okoł, pieca przestawienia, u okien ramy pogniłe, iest przy studni łańcuch.
22o Staynia wiezdna massyw murowana, słomą pokryta z iedney strony z frontu dach nowy pod rugiey stronie dach stary zupełnie zruynowany, potrzeba wrot zreperowania i muru naprawienia, zresztą iest w dobrym stanie. Żłoby i drabiny są w dobrym stanie.
23o Karczma Kopiec zwana do Słomkowa należąca w ryglówkę stawiana, słomą pokryta, potrzebuie reperacyi dachu i okien.
24o Stodoła o jednym klepisku do teyże karczmy należąca z bali stawiana, słomą pokryta, potrzebuie reperacyi.
25o Na Budach tak zwanych są czworaki w ryglówkę stawiane, dach ze szczętem zruynowany i całe to mieszkanie potrzebuie znaczney reperacyi.

Ogrody dworskie.
26o Przy dworze są dwa ogrody owocowe, trzeci zaś warzywny, ten trzeci częścią kartoflami, częścią bobrem zasadzony dwie kwatery opylone a resztę chwastem zarosłe. Na kapuśniaku zasadzono kapusty zagonów siedemnaście.

W dalszej części spisano inwentarz żywy i inne ruchomości gospodarskie do gruntu przywiązane, a więc trzodę dworską, inwentarz rogaty po gospodarzach podupadłych jako załoga do dworu zabrana, przedmioty znajdujące się w gorzelni, browarze, sprzęty gospodarskie, powinności włościan i ich rekwizyta, rzeczy młynarskie i kowalskie, które nie przepisywałem.

Inwentarz Chotów (1822)

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Franciszka Lisieckiego z Wielunia z roku 1822. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu, numer aktu 187)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

Dobra Chotów na Mapie Kwatermistrzowskiej

"Działo się na gruncie wsi Chotowa w pomieszkaniu dworskim, w domu pod Nrem 1. dnia 29 mca maja 1822 r."
W tym dniu w obecności Ksawery z Myszkowskich Wichlińskiej, wdowy po Kazimierzu Wichlińskim Radcy Stanu Królestwa Polskiego, zamieszkałej w Chotowie, w ówczesnym powiecie Wieluńskim, województwie Kaliskim pisarz aktowy powiatu Wieluńskiego Franciszek Lisiecki mocą rezolucji zastępujący nieobecnych w Chotowie sukcesorów zmarłego właściciela dóbr Chotowa przystępuje do spisania inwentarza po Kazimierzu Wichlińskim.

Stan dóbr Chotowa
A. Folwark w Chotowie
Zabudowania dworskie
1mo Pomieszkanie dworskie, dwór o pięciu pokoiach z piecami, oknami dobremi, podłogami, sufitami, z płótna obiciami papierowemi. Budynek drewniany obmurowany, dach z gontów w dobrym stanie, od dworu idą stachety podmurowane, z filarami także murowanemi.
2do Po prawey ręce od dworu kuchnia murowana, dach na niey w połowie popsuty, komin murowany, dobry, zamiast podłogi brug z kamieni dany, okna w dobrym stanie, przy kuchni tey znayduie się piekarnia i spiżarnia, od kuchni wprost biorąc są blęki około sadów drewniane z tarcic z rzniętego drzewa.
3.Daley iest staynia drewniana szkudłami pokryta, z dachem dobrym, z dymnikiem iednym na środku. W stayni tey wozownia w pośrodku znayduie się, za zabudowaniem staiennym iest wiazd z uliczką i wrotami blękiem z tarcic rzniętych z drzewa obwiedziony, przy tym studnia z kosiurem wiadrem i korytem w dobrym stanie znayduiąca się.
4. Daley dom gdzie dawniey gorzelnia była drewniany słomą przykryty, komin iest murowany. W domu tym są cztery izby, okien trzy w dobrym stanie, iedno zaś z kraty drewnianey, to iest do każdey izby iedno okno, w tym domu iest piec ieden po prawey stronie wchodząc dziedzińca, sufit z dartego drzewa, podłogi żadney nie masz. Dach na tym domu iest słomiany dobry.
5. Za tym są trzy chlewiki na trzode słomą pokryte, zdezelowane, ieden od drugiego o kilkanaście kroków, pomiędzy któremi są płoty z tarcic w dobrym stanie.
6. Daley na przeciwko po drugiey stronie idąc za chlewikiem ostatnim o kilkanaście kroków odległości iest budynek drewniany na którym dach iest słomiany w tym są kurniki po iedney a po drugiey stronie staynia. W budynku tym są przyciesi ponadpsuwane.
7. Za tym dom murowany, okna dobre prócz iednego, którego ze wszystkim brakuie. Dach ponadpsuwany gontowy, drzwi dobre, komin murowany, podłogi ponadpsuwane sufity dobre stanogi? cztery w tym domu.
8. Daley płot z rzniętego drzewa za którym obory w których przyciesi popsute, dach słomiany zdezelowany całkiem potrzebuie restauracyi.
9. Budynek w reglówkę z cegły murowany, w którym iest wozownia i sieczkarnia. Dach szkudlany zepsuty. Budynek ten potrzebuie reperacyi.
10. Lamuz murowany z sklepieniami, dach na nim gontowy ze wszystkim zdezelowany.
11. Za tym lamuzem idą sztachety podmurowane z filarami murowanemi, mury ponadpsuwane za tymi iest dopiero drugi lamuz murowany, w trzeci części sklepiony, reszte zaś sufity z tarcic z drzwiami i okienicą żelaznemi. Dach na nim iest szkudlany, we wszystkim zdezelowany.
12. Spichrz drewniany wraz z stodołą o iednym sąsieku, o iednym woiowisku. Dach iest słomiany dobry. W spichrzu znayduią się przegrody nad wierzchem góra? także z przegrodami w dobrym stanie znayduie się.
13. Gmach murowany w którym stodoły o trzech sąsiekach dwóch woiowiskach. Dach na nim iest słomiany zdezelowany, wrota także zdezelowane.
14. Stodoły drewniane o trzech woiowiskach, czterech sąsiekach. Dach słomiany, zdezelowany, wrota są nadpsute, przyciesi pod niemi są murowane. Przy tey szopa na słupach słomą pokryta w średnim stanie.
15. Owczarnia murowana słomą pokryta, oprócz dachu który iest z dwiema dymnikami, iest w dobrym stanie. Przed tą owczarnią iest studnia z wiadrem, koszurem w dobrym stanie.
16. Oficyny dworskie murowane, z oknami dobremi, dachem gontowym, podłogami i sufitami dobremi, kominem murowanym, oprócz dachu który iest ze wszystkim zdezelowany i na dole muru nadpsutego iest wszystko w dobrym stanie.
17. Sady około tych zabudowań znayduią się na obkoło płotami z tarcic w dobrym stanie znayduiącemi się ogrodzone.

B. Folwark Montewki.
Zabudowania tamże się znayduiące.
1mo Dom folwarczny murowany w połowie z surówki, a w połowie z paloney cegły o dwóch izbach i o dwóch komorach, z piwnicą, z drzwiami, oknami dobremi, gontami pokryty, kominem murowanym, w dobrym stanie. Dach tylko zdezelowany.
2do Owczarnia murowana z trzema dymnikami, troygiem drzwiami z boku, z tyłu podwóynemi na zawiasach żelaznych, dach od dołu z dachówki pokryty, w dobrym stanie budynek ten znayduie się.
3o Studnie dwie z korytami do poienia z wiadrami, z kołem w dobrym stanie.
4o Stodoła wchodząc na okolnik po prawey stronie w filary murowane z drzewa słomą pokryta. Dach zdezelowany od dołu cztery szory szkudeł, o dwóch woiowiskach trzech sąsiekach, wrota potrzebuią reperacyi.
5. Spichrz z stodołą z iednym woiowiskiem, iednym sąsiekiem, do spichrza drzwi fasowane z zamkiem. Budynek murowany dranicami pokryty, dach iest naddezelowany.
6. Stodoła po lewey stronie drewniana w filary murowane, z dwiema woiowiskami, trzema sąsiekami. Dach słomą pokryty od dołu cztery szory szkudeł w dobrym stanie znayduią się.
7. Obora murowana z surówki. Dach słomą pokryty, zdezelowany, w dachu dymników trzy, posowa w połowie z łat rzniętych, w połowie nie masz żadney.
8. Cegielnia. Murowany piec, dach z gontów dobry, szopa na słupach słomą pokryta, w dobrym stanie.

Budynki w Chotowie do dworu należące.
Karczma z staynią wiezdną o dwoygiem wrot na zawiasach pod iednym dachem z izbą w reglówkę z drzewa, cegłą murowane. Dach od dołu dwa szory gontami reszta zaś słomą dekowaną pokryty, schody na górę w sieni z izdebką z dwiema komorami, podłoga zdezelowana. W izbie piec ieden w izbetce kaflany, z białłych kafli, w izbie zaś z kafli kolorowych. Dach dobry, okna dobre w karczmie iest szynkwas? dwa stoły, dwie ławki wielkie i dwie mnieysze, w stayni żłobów dwa i dwie drabiny, na wierzchu nad staynią iest tarcic dwanaście, po łokci dwanaście trzymaiących.
Kuźnia murowana w połowie z cegły paloney, a w połowie z surówki, komin murowany zdezelowany, dach z gontów także zdezelowany. W kuźni tey miech wartości zło: 54, kowadło 20, rogowizna 24, gwoździownica zło: 4, więcey oprucz tych statków dworskich nie masz.
Wiatrak, oprócz podiazdów, które są nadpsute, mącznicy we dwoie złomaney, dachu zupełnie zdezelowanego, iest zresztą w dobrym stanie, w młynie tym są cztery pytle, skrzynie dwie, lin dwie dobrych, trzecia potargana, kamiń wierzchni dobry, spodni rozwalony, obręczy żelaznych dwie na kaminie, drąg żelazny ieden, oskardów dwa, zuberków dwa, czep żelazny ieden obręczy od wału dwie, śruba iedna żelazna, schody dobre, drzwi dwoie z zamkiem iednym.
Chałupa wiatrakowa drewniana wraz z chlewem z drzewa starego, komin murowany, okno dobre, pod tym samym dachem iest także komora, drzwi są poddezelowane.
Przy tym domu iest stodoła w słupy murowane z drzewa starego, dach zdezelowany, o iednym sąsieku i iednym woiowisku.

Budynki wieyskie w wsi Chotowie.
1. Od dworu ku kościołowi po prawey połaci chałupa w którey chłop mieszka Józef Chwięda, drewniana, stara, słomą pokryta, obora i stodoła takaż ze wszystkim zabudowania te są podezelowane, komin w chałupie lepiony, popsuty.
2. Chałupa w którey Walęty Kałużny mieszka, murowana z surówki, mur zdezelowany, dach na niey słomiany, także zdezelowany, komin murowany dobry, obora z drzewa, przyciesi podnią nadpsute, słomą przykryta, dach dobry, stodoła w słupy w ziemię wkopywane drewniana. Dach na niey słomiany zupełnie zdezelowana.
3. Chałupa w którey Paweł Szkudlarek mieszka drewniana, komin murowany dobry. Chałupa ta w średnim stanie. Do chałupy tey iest obora stara z drzewa zupełnie zdezelowana, stodoła drewniana w słupy stawiana naddezelowana, wszystko słomą pokryte, dachy są nadpsute.
4. Chałupa drewniana w którey Jan Zwierz mieszka, komin lepiony, stodoła do niey należąca drewniana. Ta chałupa i stodoła są zupełnie zdezelowane, słomą pokryte, obora drewniana słomą pokryta w dobrym stanie znayduie się.
5. Chałupa drewniana w którey Antoni Szwarczewski mieszka, komin w niey murowany, dach słomiany, w dobrym stanie chałupa ta zostaie. Budynki do tey chałupy należące są obora drewniana w dobrym stanie dach na niey słomiany, stodoła w słupy w ziemię wkopywane bez przyciesi drewniana, zupełnie zdezelowana słomą iest pokryta.
6. Chałupa z surówki murowana, w którey Antoni Jarząb mieszka, dach na niey iest słomiany, komin murowany, mur i dach iest nadpsuty, obora i stodoła do niey należące są drewniane z dachami słomianemi, które są nadpsute.
7. Chałupa drewniana, w którey Jan Janczak mieszka, komin lepiony zupełnie chałupa cała iest zdezelowana, stodoła w reglówkę z cegły murowana słomą przykryta ze wszystkim zdezelowana do niey należąca.
8. Chałupa drewniana w którey Kazimierz Zwierz mieszka, komin murowany słomą pokryta obora i stodoła drewniana słomą iest przykryta, ze wszystkim zdezelowana.
9. Po drugiey połaci idąc od końca wsi, bez wieś, po lewey stronie od dworu biorąc ku dworowi iest chałupa drewniana w którey Jakub Musiał mieszka, komin murowany, dach słomiany w średnim stanie znayduiąca się, do chałupy tey stodoła drewniana, obora pod iednym dachem z chałupą słomą pokryte w średnim stanie znayduiąca się należy.
10. Chałupa drewniana w którey Karol Strzelczyk mieszka, dach słomiany, komin murowany, budynki należące są obora i stodoła drewniane słomą przykryte wszystkie te budynki są w dobrym stanie.
11. Chałupa drewniana w którey Andrzy Kowalczyk mieszka, komin iest murowany, słomą pokryta w dobrym stanie, budynki są obora i stodoła w słupy drewniane słomą przykryte, zdezelowane.
12. Chałupa drewniana w którey Mateusz Stakwiński? mieszka pod iednym dachem z oborą, komin murowany, słomą pokryta, w dobrym stanie.
13. Chałupa drewniana w którey Andrzy Kałudzki? mieszka dosyć iest w dobra, komin lepiony, dach słomiany, stodoła i obora drewniana słomą przykryta w dobrym stanie są należące.
14. Chałupa pod iednym dachem z oborą drewnianą w którey Antoni Zwierz mieszka w dobrym stanie należy stodoła drewniana słomą pokryta zdezelowana.
15. Chałupa drewniana w którey Marcin Owczarek mieszka, komin iest lepiony, dach słomiany, stodoła i obora należące do niey są drewniane słomą przykryte w dobrym stanie.
16. Chałupa dwoiaki drewniane na służących dworskich, komin iest lepiony słomą pokryta zupełnie, nie zdezelowana.
17. Chałupa pod iednym dachem i staynia w którey Szymon Zwierz mieszka, komin lepiony, dach słomiany, zdezelowana, obory drewniane dwie zupełnie zdezelowane, stodoła drewniana w średnim stanie, dach na niey słomiany zupełnie dobry.
18. Chałupa drewniana w którey Błaży Kałużny mieszka, komin lepiony, słomą pokryta, zdezelowana, stodoła drewniana słomą przykryta w słupy drewniane budowana, w średnim stanie, obora drewniana słomą przykryta, zdezelowana.
19. Chałupa drewniana w którey Mikołay Krysiak mieszka, komin lepiony, dach słomiany nadpsuty, należy obora drewniana słomą pokryta, dobra, stodoła drewniana słomą pokryta, w dobrym stanie.
20. Chałupa drewniana w którey Mateusz Wypchło mieszka, komin murowany, obora i stodoła są drewniane słomą pokryte, w dobrym stanie.
21. Chałupa drewniana w którey Franciszek Krawczyk mieszka, komin lepiony, słomą pokryta iest w dobrym stanie, obora drewniana, zdezelowana, stodoła także zdezelowana, dachy słomiane.
22. Chałupa drewniana w którey Idzi Szwarczewski mieszka, komin murowany iest w dobrym stanie, do tey należą obora i stodoła drewniane, zdezelowane.
23. Chałupa drewniana w którey mieszka Grzegorz Kleta, komin murowany, należą stodoła i obora drewniane, dachy są słomiane, bydynki te są w dobrym stanie.
24. Chałupa drewniana w którey Tomasz Łyk? mieszka, komin w niey iest murowany w dobrym stanie zostaie, stodoła i obora należące są drewniane zupełnie zdezelowane słomą pokryte.
25. Chałupa drewniana w którey mieszka Bartłomiey Piechota, iest nadpsuta, komin w niey lepiony należy do niey obora i stodoła słomą pokryte ze wszystkim zdezelowane.
26. Chałupa drewniana w którey Kazimierz Zuperza? mieszka, komin iest murowany w dobrym stanie zostaie należy obora i stodoła drewniane zupełnie zdezelowane, dachy są słomą pokryte.
27. Chałupa drewniana w którey Błaży Merdała mieszka, komin murowany iest w dobrym stanie, obora i stodoła iest drewniana zupełnie zdezelowana.
28. Chałupa drewniana w którey mieszka Szymon Ciura, dobra, komin murowany, należy stodoła drewniana w dobrym stanie, słomą pokryta.
29. Po drugiey połaci od drugiego końca wsi chałupa drewniana w którey Andrzey Kręgla? mieszka, dobra, komin iest murowany, należy obora drewniana nadpsuta, stodoła także drewniana słomianym dachem pokryta, zupełnie zdezelowana.
30. Chałupa drewniana w którey Szymon Janczak mieszka, komin murowany, stodoła i obora do niey należące są drewniane, zupełnie zdezelowane są słomą pokryte.
31. Chałupa drewniana w którey Fabian Krawczyk mieszka, iest w dobrym stanie komin murowany obora i stodoła są drewniane zupełnie zdezelowane.
32. Chałupa drewniana w którey Tomasz Pacyna mieszka, komin murowany, stodoła i obora drewniane słomą pokryte, które tak iak i chałupa są zdezelowane.
33. Chałupa murowana z surówki w którey Mikołay Piechota mieszka, komin murowany, dach słomiany, mury chałupy i dach nadpsuty, obora drewniana w średnim stanie, stodoła w połowie z drzewa także w średnim stanie.
34. Chałupa |: dwoiaki :| murowana dla służących dworskich, ta chałupa iest z surówki, mury są cokolwiek nadpsute, komin murowany, dach słomiany nadpsuty, obora drewniana w dobrym stanie.

Pustkowie Srebnica.
1. Od Pastwy czyli od boru Młyńskiego biorąc ku wsi Chotowu w porządku iest nayprzód chałupa drewniana, w którey Woyciech Niemczyński mieszka, komin lepiony, stodoła pod iednym dachem z chałupa słomą pokryta, zdezelowana zupełnie.
2. Chałupa razem z oborą drewniana, w którey Jan Szabegda? mieszka, komin lepiony. Chałupa ta iest w średnim stanie, należy do tey chałupy stodoła drewniana w średnim stanie.
3. Chałupa drewniana w którey Jakub Krysiak mieszka pod iednym dachem z oborą, komin murowany, stodoła należy do niey w słupy drewniane budowana tak chałupa iako i stodoła iest w dosyć dobrym stanie.
4. Chałupa drewniana wraz z oborą budowana w którey mieszka Szczepan Piechota, komin iest murowany, należy do niey stodoła w słupy drewniane budowana słomą pokryte w średnim stanie znayduie się.
5. Chałupa drewniana wraz z oborą pod iednym dachem, komin murowany słomą pokryta w średnim stanie znayduią się.
6. Chałupa drewniana, gdzie Paweł Klety? mieszka, komin murowany, należy do tey chałupy stodoła drewniana, chałupa iako i stodoła są w średnim stanie, dachy są słomiane, zdezelowane.
7. Chałupa drewniana w którey Franciszek Dura mieszka, komin iest lepiony, z chałupą pod iednym dachem iest obora słomą pokryta w średnim stanie, stodoła iest zupełnie zdezelowana.
8. Chałupa drewniana Wincenty Janczak w niey mieszka, komin iest murowany, należy do chałupy tey stodoła drewniana, dach tak na chałupie iako i na stodole iest nadpsuty, budynki zaś są w średnim stanie.
9. Chałupa wraz z oborą pod iednym dachem, w którey Franciszek Wóycik? mieszka, komin lepiony, należy stodoła drewniana, która iest zupełnie tak iako i chałupa zdezelowana.
10. Chałupa drewniana, w którey Stanisław Szwarczewski mieszka, komin iest lepiony, należy do niey stodoła drewniana, tak stodoła iako i chałupa w dobrym stanie.
11. Chałupa drewniana pod iednym zabudowaniem z oborą, komin murowany, mieszka w niey Błażey Cwajda?, nad oborą nie masz dachu żadnego, nad chałupą iest dach dobry słomiany, stodoła drewniana należąca do chałupy tey iest w dobrym stanie.

Pustkowie Górale.
1. Chałupa drewniana w którey Tomasz Błaszczak mieszka pod iednym dachem z oborą w dobrym stanie, komin iest murowany, stodoła do chałupy tey należąca iest z gliny lepiona, dach na niey słomiany w dobrym stanie dosyć znayduiąca się.
2. Chałupa drewniana w którey mieszka Marcin Pacyna, komin iest lepiony, dach słomiany, należąca stodoła iest z drzewa, która tak iak i chałupa iest zupełnie zdezelowana.
3. Chałupa drewniana w którey Roch Janczak mieszka w średnim stanie, dach słomiany, komin lepiony, stodoła razem z oborą zabudowana, drewniana, na którey dach słomiany, zupełnie zdezelowana

Pustkowie Jarząb.
1. Chałupa drewniana w którey Szymon Jarząb mieszka, iest słomą pokryta stodoła należąca iest w słupy drewniane budowana, dachy są słomą pokryte, tak chałupa iako i stodoła iest zdezelowana ze wszystkim.

Jarząb / Pustkowie Chotowskie

Czajkowski 1783-84 r.

Jarząb att Chotow, parafia chotow (chotów), dekanat rudzki, diecezja gnieźnieńska, województwo sieradzkie, ziemia wieluńska, własność: brak informacji o właścicielu.

Jarząb, dawniej przyległość wsi Chotowa położona nad strumieniem Olszyna w gminie Mokrsko. Na mapach pojawia się także pod nazwą Pustkowie Chotowskie. Obecnie nie istnieje.

1789 r.

Jarząb (Pustkowie Chotowskie)

 Jarząb 1859 r. (Karta Dawnej Polski Chrzanowskiego)

1992 r.

Inwentarz Chotowa 1822 r.

Pustkowie Jarząb.
1. Chałupa drewniana w którey Szymon Jarząb mieszka, iest słomą pokryta, stodoła należąca iest w słupy drewniane budowana, dachy są słomą pokryte, tak chałupa iako i stodoła iest zdezelowana ze wszystkim. 

 

Dziennik Urzędowy Woiewodztwa Kaliskiego 1833 nr 23

OBWIESZCZENIE.
Pisarz Trybunału Cywilnego Pierwszey Instancyi Woiewództwa Kaliskiego.
Podaie do Publiczney wiadomości iż Dobra Ziemskie Chotów, składaiące się z folwarku Chotów, z wsi zarobney tegoż nazwiska w którey iest kościoł parafialny stanowiący parafią Chotów, z folwarku Montawka, z wsi zarobney czyli kolonii Srebrnica, i z dwóch Pustkowiów Młynek i Jarząb zwanych, wszystkie w Powiecie i Obwodzie Wieluńskim Woiewództwie Kaliskiem położone, W. Jana Olrych Szanieckiego Obywatela Królestwa Polskiego, w mieście Pinczowie w Powiecie Szydłowskim Woiewództwie Krakowskiem mieszkaiącego, i tamże zamieszkanie prawne obrane maiącego dziedziczne, aktem, tradycyi nieruchomości przez komornika Trybunału Cywilnego Woiewództwa Kaliskiego Ur. Józefa Narczyńskiego w dniach 23, 24, 25, i 26 Października r. 1832 na gruncie Dóbr Chotowa spisanym, na rzecz W. Józefa Alexandra dwóch Jmion Krompolca obywatela kraiu, byłego Radcy prawnego w Kommissyi Woiewództwa Kaliskiego, w mieście Kaliszu mieszkaiącego, za którego W. Robert Chrystowski Patron Trybunału Cywilnego Wdztwa Kaliskiego w poparciu tegoż zaięcia stawa i u którego tenże zamieszkanie prawne ma obrane, zaięte zostały.
Akt zaięcia powyżey wzmiankowany w Biórze Pisarza Kancellaryi Ziemiańskiey Woiewództwa Kaliskiego W. Wawrzyńca Hilczyńskiego do księgi wieczystey dóbr Chotowa w dniu 5 Lutego r. b. wpisany, a do Bióra podpisanego Pisarza Trybunału w dniu 8 t. m. podany, i do księgi zaregestrowań wciągnięty iest.
Dobra rzeczone Chotów stanowią iednę Gminę pod nazwiskiem "Gmina Chotów", graniczą na wschód słońca z wsiami Krzyworzeka i Turów, na zachód z wsią Mokrsko, i na północ z wsią Kurów.
Obeymuią Rozległości:
A. Dworskie Grunta.
1) Grunta orne
a. przy Chotowie morg 278 pr.kw. 109
b. przy Montewce morg 293 — 250    Morg 572 pr.kw. 59.
2) Ogrody    
a. przy Chotowie morg 6    — 145 Morg 6—145.
3.) Łąki
a. przy Chotowie morg 55 — —
b. przy Montewce morg 19 — 243 Morg 74 — 243.
4) Pastwiska, Drogi, Miedze i Wygony Morg 97—156.
Ogół Dworskich Gruntów Mórg 751 pr. kw. 3.
B. Grunta Włościańskie.
Place, Ogrody, Role, Łąki Morg 586 — 294.
C. Grunta Gościennego Morg 6 — 46.   
D. Grunta Xiędza Proboszcza Morg 93 — 152.
Ogół Gruntów Dóbr Chotowa 1, 2 i 3.
Klassy około — — Morg 1440 pr. kw. 195.
Czyli około Włók 48 prętów kwadratowych 195 miary Chełmińskiey.
Granice nie są opatrzone kopcami, lecz znayduią się oznaczone, drogami, i miedzami granicznemi, a z tąd nie masz żadnego sporu.
Dobra powyżey wyrażone, znayduią się w possessyi dzierżawney W. Norberta Stawskiego, któremu się Kontrakt dzierżawny z dniem S. Jana Chrzciciela roku 1835 kończy. — Dozorcą nad Dobrami temi ustanowiony iest JPan Onufry
Rogowski.   
w Dobrach tych exystuią.
1) Czynszownikow 2ch a mianowicie: 1. Maciey Cykla młynarz z wiatraka opłaca czynszu corocznie po złtp. 300. 2. Franciszek Morzyński karczmarz z gościńca w Chotowie płaci czynszu rocznie złotp. 80.
2) Półrolników Jedenastu.
3) Zagrodników Dwudziestu siedmiu.
4) Komorników piętnastu.
Akt zaięcia powyżey z daty wymieniony w trzech kopiach, a mianowicie: w iedney kopii JP. Onufremu Robowskiemu ustanowionemu dozorcy, w drugiey kopii W. Nepomucenowi Gutowskiemu iako nominowanemu zastępcy Woyta Gminy Chotowa, i w trzeciey kopii W. Walentemu Tchorzewskiemu Pisarzowi Sądu Pokoiu Powiatu Wieluńskiego, przez Woźnego Sądowego w dniu 27 Października roku zeszłego 1832 doręczony został.
Każdy któryby o wszystkich szczegółach tych dóbr, iak równie o inwentarzach i sprzętach gospodarskich, chciał się obiaśnić, może w Kancellaryi Trybunału, niemniey i u popieraiącego Patrona akt zaięcia przeyrzeć, a kto chce same dobra widzieć, może się na grunt udać.
Dobra te sprzedane bedą    w Pś. Trybunale    Cywilnym Wdztwa    Kaliskiego w Kaliszu w Pałacu Sądowym sessye swe odbywającym na Audyencyi Publiczney tak iak są zaięte.
Pierwsze ogłoszenie warunków licytacyi i sprzedaży w dniu 29. Marca r. b. o godzinie 10 z rana na Audyencyi wspomnionego Trybunału nastąpiło, drugie w dniu 12 Kwietnia, a trzecie w dnia 26 t. m. i r. odbyło się, gdzie popieraiący sprzedaż W. Robert Chrystowski Patron Trybunału podał za te Dobra summę 100,000 złotp. poczem termin do temczasowego, czyli przygotowawczego dóbr tych przysądzenia na dzień 30 Maia r. b. 1833. o godzinie 10 z rana na Audyencyi Trybunału Cywilnego Wdztwa Kaliskiego wyznaczony był, w którym to terminie dobra te Wmu Robertowi Chrystowskiemu Patronowi popieraiącemu sprzedaż za summę 100,000 złotp. temczasowo, czyli przygotowawczo przysądzone, i termin do ostatecznego rzeczonych dóbr przysądzenia na dzień 16 Lipca r. b. o godzinie 10 z rana na Audyencyi Trybunału Kaliskiego wyznaczony został.
Kalisz dnia 31 Maia 1833 roku. Piątkiewicz. 

 

Goniec Sieradzki 1929 nr 251

— (w) Pożary W dniu 20 bm. na pustkowiu* w pobliżu wsi Chotów gm. Mierzyce, spalił się dom  i zabudowania gospodarcze, na szkodę Fr. Majchrowskiego. Pożar był tak gwałtowny, że uległy spalaniu: sprzęty domowe, garderoba i narzędzia rolnicze oraz zboże nagromadzone w stodole.
Straty wynikłe z pożaru poszkodowany oblicza na 6 tys. zł z górą. 

 

*Pustkowie Chotowskie? 

Inwentarz Brzeski (1813)

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Józefa Dydyńskiego z Szadku z roku 1813-14. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu, akt nr. 704)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

 Wieś Brzeski na Mapie Kwatermistrzowskiej

"Działo się na gruncie dóbr Brzysk dnia siedemnastego września roku tysiąc ośmset trzynastego"
Sąd Pokoju Powiatu Szadkowskiego wskutek rezolucji Rady Familijnej wysyła do wsi Brzeski Pisarza Sądu Pokoju Powiatu Szadkowskiego Jedlińskiego.
Dobra Brzeski leżące w ówczesnym powiecie szadkowskim, departamencie kaliskim, należały do Jana Nepomucena Sulimierskiego, który był ich zastawnym posesorem. Po jego śmierci Rada Familijna zadecydowała, że Mikołaj Sulimierski, zastawny posesor wsi Zalesie należącej do majętności zadzimskiej, oraz Seweryn Skórzewski, zastawny posesor wsi Otok leżącej koło Zadzimia, zostają opiekunami nieletnich dzieci Jana Nepomucena Sulimierskiego, czyli Filipa, Teresy i Katarzyny.
W latach 1812-13 Brzeski były dzierżawione przez Józefa Zabłockiego. Po expiracji kontraktu wspomniany wcześniej pisarz przybył do wsi i zajął się opisywaniem inwentarza. Kolejnym dzierżawcą zostaje Mikołaj Sulimierski.

Dwór: Do którego wchodząc drzwi pierwsze na zawiasach ze szkoblem i klamką żelaznemi. Po lewey stronie wchodząc drugie drzwi do pokoju na zawiasach żelaznych z haczykiem i z szkoblem. W tym pokoju okien dwa w tafle kwadratowe, iedna tylko pęknięta tafla, suffit i podłoga z tarcic, obicie papierowe złe, piec ceglany zły, kuminek dobry. Z pokoju tego drzwi na zawiasach z chaczykiem do przystawionego letniego pokoju o dwóch oknach całych w tafelki z podłogą i suffitem całemi. Z sieni teyże wchodząc na prawą stronę czeladna izba, w którey drzwi na zawiasach troie, w szrodku przez puł izby przeforsztowanie na kształt pokoiku bez podłogi, piec i kumin jeden, okna dwa złe, przy czeladniey komora, z którey drzwi na dwór, na zawiasach z szkoblem. Pod całym dworem  przyciesi złe, oprócz iedney części po śmierci niegdy Nepomucena Sulimierskiego drzewem nowym rzniętym przystawioney. Kumin w tym budynku wielki, lepiony, górą nadmurowany, dach słomą pokryty dobry.
Za dworem studnia obcembrowana z żurawiem bez wiadra, niepotrzebowana, z przyczyny że wody w niey często brakuie.

Chlewy blisko dworu z rzniętego drzewa, pod któremi przyciesi złe, dach reperacyi potrzebuie, drzwi na biegunach troie bez wrzecądzów.
Obórka za wrotami wiezdnemi z cabków?, ze szczętem zła.
Staienka. Za tą ku pułnocy staienka w słupy dobra, niedawno postawiona bez pokładu z szkoblem u drzwi. Daley
Obora z drzewa rzniętego, duża, zła, reperacyi potrzebuiąca z dwoygiem wrot i iednemi drzwiami małemi na biegunach blisko tey
Stodoła nowa o dwóch klepiskach z czworgiem wrót, z wrzecądzami czteroma, kłotkami dwoma. Przy tey obok
Spikrz stary w ogrodzeniu obalony, przy którym znayduią się drzwi na zawiasach z wrzecądzem, z drzewa tego teraz dwoiaki na wsi stawiaią. Idąc ku dworowi
Spikrz nowy pod dobrym dachem, podłoga i suffit z tarcic, ten przeforsztowany balikami, drzwi w niem dwoie, na biegunach z wrzecądzami.
Kaplica obok dworu z drzewa rzniętego, ieszcze dobra pod gontami, u wierzchu wieża z dzwonkiem, drzwi na zawiasach z szkoblem i wrzecądzem, w tey ołtarz ieden, okna dwa dobre, podłoga i suffit złe, ławki dwie. Za kaplicą w tyle
Owczarnia z rzniętego drzewa bez pokładu, u niey wrot dwoie na biegunach, trzecie boczne małe także na biegunie. Podwórze ogrodzone w ciesane płatwy i słupy, w dwóch tylko mieyscach, przy oborze i stodołach chruściany płot znayduie się.
Browar za stawkiem pustym, z drzewa rzniętego ze szczętem zły obala się.
Gościniec na trakcie widawskim z izdebką i komorą bez stayni, zupełnie zły ze wszystkim, na komorze dach obalony. Na przeciw tego
Chałupa komornicza ze szczętem zła, obalona bez mieszkania.
Młyn na rzece Grabia zwaney z drzewa rzniętego, do którego wchodząc drzwi na biegunach, kumin w lepionkę, w izbie kumin i piec murowany, okno w tafle złe, podłoga i suffit z tarcic pogniłe. Z tey izby izbetka, do którey drzwi z chaczykiem na biegunach, z komory drzwi na dwór na biegunach z zaporą, młynica zaś u tego młyna o dwóch kołach, u iednego koła kamień wierzchni cali dwanaście a spodni cali cztery, a u drugiego kamień wierzchni cali sześć, zaś spodni cali trzy trzymaiące. W młynicy podłoga zgniła zła, żelastwo także tylko potrzebne do młyna znayduie się wszystko dobre. Przyciesi pod tym młynem pogniłe, dach nad izbą słomiany dobry, młynica dranicami pobita w roku przeszłym.
Stodoła do młyna należąca z rzniętego drzewa, przyciesi, kozły, dach ze szczętem złe.
Oborka do tego młyna należąca  z kawałków zupełnie zła, niezdatna do reperacyi. Blisko tego młyna
Browar  do którego wchodząc drzwi na biegunach, z sieni zaś do izby na zawiasach z chaczykiem, kumin wielki w lepionkę zły, piec murowany z kuminkiem zły, okien dwa w tafelki małe, z których trzy stłuczone, w tey izbie podłogi nie ma, suffit z tarcic zły. Do komory drzwi na zawiasach z wrzecądzem żelaznym, z komory na dwór na biegunach. Cały ten browar z drzewa rzniętego zupełnie zły.
Statki browarne- garniec miedziany zły, ważący wraz z pokrywą i rurami funtów siedmdziesiąt ieden,kociołek do piwa także miedziany ważący fontów trzydzieści dwa zły |: ... attest? kotlarza z Widawy przyłącza się :| zaciernie trzy, kadki do piwa dwie, iedna większa druga mnieysza, przycier do wywaru ieden, beczka iedna, sądków dwa, reszta statków arędarskie.

Zabudowania wieyskie.
Pułrolnicy.
Pierwszy Franciszek Strycharczyk, chałupa jego i stodoła reperacyi potrzebuiąca. Ten robi dni sześć ręczno w tydzień, lub dni trzy orze, daie kapłonów dwóch, jay puł kopy, sztukę przędzie i obrabia, za co bierze groszy piętnaście. Ma wołów pańskich cztery, krowę iednę, swinię iednę, siekierę, kosę, wóz, pług, radło. Stróżą strzeże i trzodę pełni, oraz w żniwa tłuki cztery odbywa.
Drugi Andrzey Mirowski chałupę i stodołę ma złą, ma to wszystko i robi co pierwszy.

Zagrodnicy.
Pierwszy Jan Strycharczyk, chałupa jego i stodoła zła, robi dni trzy pieszo, lub bydłem dwa, stróżą i trzodę oraz tłuk cztery odbywa, daie kapłona iednego, jay mendel, wołów pańskich ma trzy, krowę iednę, swinię iednę, siekierę, kosę, wóz, pług, radło, przędzie puł sztuki.
Drugi Felek Woysciach, chałupę i stodołę ma złą, ma to wszystko co pierwszy, powinności odbywa równie.
Trzeci Szymon Marszał. Chałupa i stodoła iego złe, ma to wszystko i robi co pierwsi.
Czwarty Wincenty Nowiński, chałupa i stodoła iego złe, ma i robi co pierwsi.
Piąty Stanisław Bakalarczyk, chałupa iego i stodoła dobre, ma i robi co pierwsi.

Komornicy.
Pierwszy Jakób Zdulski, chałupa i stodoła jego złe, grunt ma na komorne nadany bez obsiewu dworskiego zaprzęgu i sprzętu dworskiego żadnego nie ma, robi ręczno dni dwa w tydzień, w żniwa zaś dni cztery, tłuki odbywa.
Drugi Mikołay Grocholski, chałupa iego i stodoła złe, na których dach obalony, ma również grunt i robi iak pierwszy.
Trzeci Jan Walczyński, ten gruntu nie ma, kopiznę tylko bierzę, robi to samo co pierwsi, mieszka w gościńcu z gościnnym.

Stanisławów w gminie Mokrsko

Wieś Stanisławów w gminie Mokrsko dawniej nosiła nazwę Rozalka. W 1835 roku otrzymała używaną do tej pory nazwę Stanisławów. Należała ona do dóbr Komorniki, których ówczesnym właścicielem był ksiądz Stanisław Eugeniusz Kłodzianowski, od którego imienia prawdopodobnie wzięła się nowa nazwa istniejącej kolonii.

(żródło: Akta Notariusza Antoniego Kowalskego z 1835 roku, akt nr. 206)

Pęcherze

Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego 1827 r.

Pęcherze, województwo Kaliskie, obwód Wieluński, powiat Wieluński, parafia Dzietrzniki, własność rządowa. Ilość domów 3, ludność 29, odległość od miasta obwodowego 2.

Nazwa osady pochodzi od nazwiska zamieszkującej tu rodziny Pęcherzów, która na pobliskiej strudze zbudowała drewniany młyn.

1839 r.

1992 r.

Inwentarz Pęcherze 1832 r.

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Antoniego Kowalskiego z Wielunia z roku 1832. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

"Działo się na Pustkowiu Pęcherz do wsi Dzietrzniki w Powiecie Wieluńskim położoney, a mianowicie w zamieszkaniu dawniey Woyciecha, teraz Franciszki Pęcherzowey dnia dwudziestego drugiego sierpnia, tysiąc ośmsettrzydziestego drugiego roku o godzinie drugiey po południu."
Antoni Kowalski, rejent Powiatu Wieluńskiego, przybywszy do pustkowia Pęcherz przystępuje do spisania inwentarza pozostałości po zmarłym Woyciechu Pęcherzu, młynarzu i okupniku tu zamieszkałym.
Przed obliczem Antoniego Kowalskiego stawiła się rodzina zmarłego, czyli Franciszka Pęcherzowa, wdowa po Tomaszu Pęcherzu synu spadkodawcy, z którym miała dzieci Szymona, Dionizego, Łukasza, Michała, Mariannę (zamężną Klichową), Nepomucenę (zamężną Damicką), którzy nie stawili się w tym miejscu, oprócz Franciszka tu zamieszkałego. Pojawił się także mieszkający w Wieluniu prawy syn Wojciecha, Mikołaj Pęcherz w asyście pełnomocnika, urodzonego Łukasza Janiszewskiego. Obecny był także zamieszkały w Wieluniu Walenty Tchórzewski Pisarz Sądu Pokoju Powiatu Wieluńskiego jako reprezentant nieobecnych sukcesorów. Otaksowaniem, czyli wyceną wartości pozostawionych przez Wojciecha Pęcherza nieruchomości i ruchomości zajął się Maciej Konieczny, gospodarz rolny na pustkowiu Pęcherz zamieszkały. Biegły taksator złożył stosowną przysięgę recytując następującą rotę:
" Ja Maciey Konieczny przysięgam, iż wszystkie przedmiota do pozostałości  Woyciecha Pęcherza należące mi przedstawione wiernie i sumiennie według mey znaiomości taxować będę, a otaxowane do obecnego inwentarza podam."
Przy okazji warto wspomnieć jaka była siła nabywcza ówczesnego pieniądza. Tak więc jak podaje nr 119 Gazety Codziennej w kwietniu 1832 roku na targach warszawskich płacono np. za funt* masła 27 groszy, a wspomniany numer gazety kosztował wówczas 5 groszy.
Następnie wdowa Franciszka Pęcherz i jej syn Franciszek, obecni przy śmierci Wojciecha, a dysponujący całym majątkiem, przedstawili go Rejentowi do spisania.
Po ukończeniu spisu rejent przywołał Franciszkę, Franciszka i Mikołaja Pęcherzów do złożenia przysięgi na rzetelność wykonanego inwentarza. Ci wezwani przysięgli "iż żadnego przedmiotu, ani gotowizny do pozostałości Woyciecha Pęcherza należących, nietaiemnie niewzięli, ani też nie wiedzą, ani wiedzieli żeby którykolwiek z nich i przez kogobądźkolwiek wziętym został."
Wszelkie effekta, czyli rzeczy po zmarłym Wojciechu pozostały przy dotychczasowych posiadaczach.
Akt ukończono o godzinie szóstej wieczorem w obecności świadków, sołtysa wsi Dzietrzniki Sebastiana (Sobestyana) Męczyn i tam również zamieszkałego Antoniego Musiała. Na koniec, aby dopełnić czynność dokument został podpisany przez osoby umiejące pisać.

Status activus
Dobra nieruchome
Tytuł Iwszy

Pobudynki i młyn przez spadkodawcę wystawione i respective okupione.

1. Chałupa z iedną izbą wielką i komorą iedną, z kominem lepionem z drzewa sosnowego w kostki wybudowana, w pięciu częściach słomą a w szóstey dranicami pobita, z dwiema oknami, z drzwiami na zawiasach żelaznemi złotych trzysta.
2. Młynek z drzewa sosnowego w bale, przez pół gątami a przez pół słomą pokryty, z iednem kołem wodnym i kołem wewnętrznym, koszem i skrzynią do zasypywania z kamieniem, podłogą, z drzwiami na zawiasach żelaznych, i z wszelkiemi porządkami do tegoż należącemi złotych sześćdziesiąt.
3. Szopa stara słomą pokryta złotych trzydzieści.
4. Chlewy, obory, staynie, owczarnia po prawey i lewey stronie w równym dystansie wystawione, słomą pokryte z drzewa sosnowego złotych dwieście.
5. Wystawa z wrotami słomą pokryta, z drzewa sosnowego złotych dwanaście.
6. Sklep słomą pokryty złotych trzy.
7. Stodoła wielka o dwóch klepiskach z drzewa sosnowego w kostki stawiana złotych sto pięćdziesiąt.
8. Spichlerzyk z drzewa sosnowego czyli ploniarnia? słomą pokryta złotych sześć.
9. Tarnia stara zdezelowana złotych trzy.
10. Płoty i wszelkie ogrodzenia złotych dwadzieścia.
11. Drabina groszy dwadzieścia cztery.
12. Drzewa owocowe przez spadkodawcę wystawione złotych dwanaście.

Tytuł II
Dobra Ruchome
Owce
Stosownie do podania Mikołaja Pęcherza z chwilą śmierci spadkodawcy znaydować się miało owiec sztuk ośmdziesiąt, które gdy na teraz w zupełności na gruncie się nie znayduią, pozostałe zaś sztuk dwadzieścia ośm, otaxowane złotych sto czterdzieści.

Tytuł III
Pszczoły
Według podania tegoż Mikołaya Pęcherza z chwilą śmierci spadkodawcy było pni pszczół siedmdziesiąt pięć, teraz zaś na gruncie znayduie się pni dwadzieścia taxowane po złotych dwanaście, razem złotych dwieście czterdzieści.
Pni próżnych pięćdziesiąt pięć po złotych ieden, razem złotych pięćdziesiąt pięć.

Tytuł IV
Inwentarz rogaty dziś na gruncie będący.

1. Krów trzy, iedna płowa, druga siwa, trzecia czerwona, razem taxowane złotych pięćdziesiąt.
2. Wołów cztery, ieden czerwony, drugi płowy, trzeci czerwony i czwarty płowy razem taxowane złotych sto pięć.
3. Jałowizna cztery złotych.

Konie.
Koni trzy, to iest skarogniady stary złotych siedemdziesiąt dwa, gniady stary złotych sześćdziesiąt, gniady stary takiż złotych czterdzieści dwa.
Trzody sztuk pięć młodych złotych sześćdziesiąt.

Według zeznania Mikołaja Pęcherza iako przy śmierci spadkodawcy będacego na gruncie, zaraz po śmierci tegoż zostawać miało krów siedm, wołów cztery, jałowizn pięć.

Tytuł V.
Sprzęty gospodarskie.
1. Do obecnego tytułu Mikołay Pęcherz wniósł, iż z chwilą śmierci spadkodawcy pozostało na gruncie wozów trzy kowanych, czwarty bosy, bron sześć z żelaznemi bronnikami, pługów dwa z potrzebnemi narzędziami, radło iedno, siekier siedm, łańcuchów żelaznych trzy, toporów dwa, piła iedna.
Dziś na gruncie pozostaie się.
2. Wóz kowany ieden z drabinami złotych pięćdziesiąt cztery.
3. Drugi wóz podobny niecały kowany złotych trzydzieści sześć.
4. Pługów dwa złotych ośm.
5. Bron sześć z żelaznemi bronnikami złotych piętnaście.

Tytuł VI
Sprzęty domowe.
1. Do ninieyszego tytułu Mikołay Pęcherz oświadczył, iż po śmierci spadkodawcy pozostało dwa garnki miedziane, inne zaś ruchomości zniszczeniu uległy.

Tytuł VII
Zboże i siano.
Ponieważ stan gospodarstwa w niczem się od czasu śmierci spadkodawcy niezmienił, a zatem iednakowy stan dziś podaie się, a mianowicie:
1. Wysiewu wierteli żyta 35.
2. Wysiewu wierteli owsa 4.
3. Wysiewu ćwierci grochu 3
4. Wysiewu tatarki wierteli 2.
5. Wysiewu lnu miary 3.
6. Wysiewu jęczmienia wierteli 1.
7. Siana wozów siedm.

Debita activa
Dla spadkodawcy należące.

Do masy powyższey należeć się ma od Józefa Pągowskiego obywatela z Wielunia dukatów sześćdziesiąt czyli złotych polskich tysiąc ośmdziesiąt.

*w Królestwie Polskim funt nowopolski równał się 0,405 504 kg

Frajszyca / Tryjszyc / Freischütz

Frajszyca, nazwa części miasta Zduńskiej Woli położonej w sąsiedztwie ulicy Świętego Alojzego Orione (dawniej ul. Klasztorna). W tej części miasta znajdował się podmiejski las ze Strzelnicą Towarzystwa Strzeleckiego. W okresie Zielonych Świątek i w dniu św. Michała strzelano do tarczy rywalizując o tytuł króla kurkowego. Nazwa Frajszyc jest spolszczoną formą niemieckiego słowa "der Freischütz" oznaczającą "wolnego strzelca". Zabawy strzeleckie kończyły się często w pobliskiej karczmie. Do gospody nie zaglądano tylko po to, aby smacznie zjeść i  ugasić pragnienie. Świat kultury wkraczał do gościńca w postaci występującego tutaj teatru amatorskiego. Właścicielami austerii była  protestancka rodzina Sallingów.  Budynek wraz z rozległym ogrodem został odkupiony przez księdza Aleksandra Chwiłowicza; pełnomocnika zakonu Orionistów,  i po niedługim czasie rozbudowany i przekształcony w Dom Misyjny pw. Św. Trójcy. Z budynku korzystali nie tylko zakonnicy, ale także chłopcy pochodzący z biednych rodzin. Dla nich stworzono zakład w formie przyklasztornej szkoły zawodowej, w której mogli nabywać umiejętności przydatne min. w profesji drukarskiej.
W roku 1948 powołana została w tym miejscu Parafia pw. św. Antoniego z Padwy. Dopiero w 1974 roku uzyskano zezwolenie na wzniesienie świątyni, którą konsekrowano trzynaście lat później.

Źródło informacji:
Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola
Ryszard Poradowski, Zduńska Wola i okolice, 1984.
Wacław Pawlak,  Miasto przy fabrycznym trakcie, 1986.
http://www.antoni.rel.pl/

 Położenie Frajszycy naniesione na mapę z 1965 r.

Teren Frajszycy w Zduńskiej Woli

 

 Pocztówka z początku XX wieku, po prawej stronie widoczna karczma.
 źródło: arch. Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola ;
 (c)Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola

Gazeta Rządowa Królestwa Polskiego 1856 nr 138

(N. D. 2911) Sąd Policyi Prostej Okręgu Szadkowskiego.

W dniu 10 (22) Maja r. b. znaleziono w mieście Zduńskiej-woli, przy szosie około karczmy zwanej Tryjszyc, dwoje nieżywych ludzi nieznanych z nazwiska i pochodzenia a mianowicie mężczyznę w wieku przeszło lat 60 mieć mogący, twarzy ściągłej, oczu niebieskich, głowę małą na wierzchu łysą, a z boku włosów ciemno blond, wzrostu stóp pięć cali trzy, ubrany w sukmanę łataną z sukna granatowego, lejbik płócienny modry, spodnie i koszulę płócienną, czapkę z sukna czarnego z barankiem czarnym starym, kobietę w wieku lat około 16 mającą, włosy blond krótko ostrzyżone, twarzy ściągłej, oczu niebieskich, nosa i ust proporcyonalnych, wzrostu stóp 3 cali 3, ubrana była w wełniak w paski różowe i niebieskie, i białe koszulę płócienną starą; ktoby zaś posiadał jaką wiadomość o nazwisku i pochodzeniu tych osób, aby takową Sądowi Policyi Poprawczej Wydziału Piotrkowskiego lub naszemu udzielił.

Szadek d. 15 (27) Maja 1856 r.

Radca Honorowy, Sadowski. 

 

Goniec Sieradzki 1928 nr 83

— (z) Nie damy ziemi... Nie podnosiłem dotąd jednej bardzo drażliwej sprawy w tem mniemaniu, że strona mająca nieuzasadnione pretensje przestanie upierać się na swojem i skapituluje. Ponieważ strona ta dobija się koniecznie o uzyskanie straconych praw ze szkodą dla polskiego społeczeństwa, spór ten, trwający od dłuższego czasu, zmuszony jestem wywlec na forum publiczne. Już to musimy przyznać, że mniejszości narodowe (w tym wypadku Niemcy) nie omijają okazji do zdobywania nie tylko coraz to nowych przywilei ale i sięgają po nasze dobro, jak to przekonamy się z niżej podanego faktu.
Znamy wszyscy te czasy niewoli, kiedy to lojalność Niemców względem carskiego rządu była wynagradzana i to czego nie było wolno Polakom otrzymywali Niemcy. A działo się to na lat kilka przed powstaniem 1863 r. Niemcy tutejsi otrzymali pozwolenie na założenie T-wa strzeleckiego którym ówczesny właściciel Zd.-Woli Juljusz Złotnicki wraz z właścicielem majątku Swędzieniejewice Ludwikiem Walewskim w latach 1858 i 1861 podarowali strzeleckiemu t-wu nieruchomość, położoną w obrębie Zd. Woli zwaną „Frajszycą". Były to wówczas zarośla na trzymorgowej przestrzeni i kilka budynków. Ofiarodawcy w 3 dziale hipoteki tej nieruchomości zrobili takie zastrzeżenie: "gdyby Tow. strzeleckie z jakichkolwiek bądź powodów przestało istnieć nieruchomość ta przechodzi na własność tow. dobroczynności według uznania Magistratu.
Dwa lata przed wojną władze rosyjskie zlikwidowały Tow. strzeleckie, a więc ono przestało istnieć i w myśl powyższego zastrzeżenia przechodzi na korzyść dobroczynności. Zdawałoby się, że sprawa jest zupełnie jasna i prawa T-wa strzeleckiego do „Frajszycy” wygasły, tymczasem Niemcy robią usilne starania u Władz, pretendując w dalszym ciągu do tej nieruchomości. Z początku umizgano się i zabiegano teraz puszczono w ruch instrygi, podejścia lecz te rozbijają się o nieustępliwe stanowisko dzielnego burmistrza p. Tadeusza Szaniawskiego, postępującego zgodnie z wolą ofiarodawców. I znowuż krzyk, że w Polsce dzieje się krzywda mniejszościom narodowym, że są „uciskani" i „prześladowani". 

Goniec Sieradzki 1929 nr 198 

— (z) Przyjechała po śmierć. W dniu 25 bm. podczas majówki w Zduńskiej Woli na Frasicy auto pożarne straży Zd.-Wolskiej podjeżdżając na miejsce wjechało w tłum zabijając jedną kobietę. Dziecko w wózku również auto najechałoby, lecz przytomna kobieta w ostatniej chwili wózek odepchnęła na bok. Zabita kobieta okazała się Marjanną Gicel zam. w Łodzi przy ul. Zamenhofa 29, która przed tygodniem przyjechała z Łodzi do Zduńskiej Woli do swego wuja.
Szofer podobno był "podgazowany”. Z zawodu jest szewcem. Legitymację na prawo jazdy otrzymał dopiero przed 2-ma tygod.

Inwentarz Bliźniew (1831)

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Wojciecha Morkowskiego z Warty z roku 1831. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

Bliźniew na Mapie Kwatermistrzowskiej.

"Działo się na gruncie wsi Bliźniewa w zabudowaniu dworskim dnia dwunastego lipca 1831 r." Tego dnia w zastępstwie nieobecnego rejenta Wojciecha Morkowskiego zjawił się podsędek Powiatu Wartskiego Anastazy Dzierożyński, który spisał stan dóbr Bliźniewa łącznie z inwentarzem gruntowym na żądanie Tadeusza Radońskiego, adjunkta Kassy Głównej Wojewódzkiej w Kaliszu i Franciszka Dobrzelewskiego dotychczasowego dzierżawcy dóbr Bliźniewa, tu zamieszkałego.

1. Dwór drewniany na klimki w glinę wylepiony w średnim stanie, zawieraiący w sobie trzy pokoie, kuchnię z komorą i garderobkę. W pierwszym pokoiu trzy szyby stłuczone i drzwi z powodu upadnięcia tegoż domu są zpusczone, zresztą wewnątrz dworu szczególniey ramy od okien znayduią się w złym stanie.
2. Na podwórzu po prawey stronie exystuiące chlewy  znayduią się w średnim stanie.
3. Staynia z wozownią w klochy stawiana w dobrym stanie.
4. Owczarnia nowa z łupanych blochów długości łokci 54, szerokości 16cie w dobrym stanie.
5. Stodoła po prawey stronie podwórza o 2ch klepiskach w średnim stanie.
6. Stodoła w środku stodół o dwóch klepiskach w średnim stanie.
7. Stodoła o iednym klepisku nowa w dobrym stanie. Wszystkie te stodoły z owczarnią aż do samego dworu po lewey stronie są ogrodzone płotem w dobrym stanie dziś będącym. Spichrz w złym stanie potrzebuie znaczney reperacyi.

Chałupy wieyskie.
8. Chałupa w klochy dawniey na gorzelnie przeznaczona, zamieszkuie w nich Stanisław Chodzicki, komornik, który utrzymuie szynk trunków dworskich w dobrym stanie.
9. Chałupa drewniana przez Michała Woźniaka zamieszkana w średnim stanie.
10. Chałupa z chlewem, w niey zamieszkuie Antoni Lewandowski, w średnim stanie.
11. Chałupa przez Stanisława Otrębskiego zamieszkanie w tymże samym iak ad Nr 10 stanie.
12. Chałupa w którey zamieszkuie Wawrzyn Jaranowski? w podupadłym stanie.
12. Buda przez dworskiego forszpana zamieszkana w podupadłym stanie.
13. Chałupa przez Woytka Augustyniaka zamieszkana w podupadłym stanie.
14. Chałupa przez Jakuba Skotnickiego zaięta w podupadłym stanie.
15. Chałupa przez Antoniego Lichmańskiego zamieszkana w podupadłym stanie.
16. Chałupa przez Antka i Jachima? komornic zamieszkana w średnim stanie.
17. Buda w którey zamieszkuie Walenty Chudzicki w podupadłym stanie.

W tych zabudowaniach znayduie się gospodarzy odrabiaiących pańszczyzny cztery dni w tydzień - sześciu - od czterech komorników dwa dni w tydzień odrabiaiących, w iedney zaś chałupie iak się wyżey rzekło zamieszkuie forszpan, a ten żaden powinności nie odbywa.

Co do załogi.
Michał Woźnicki posiada 2 woły, konia, krowę, kosę, sierp, pług, wóz bosy, radło, siekierę - podobniez te same inwentarze i sprzęty gospodarskie Antoni Lewandowski, Stanisław Otrębski, Wawrzyn Jaranowski, Woyciech Augustynia i Antoni Lichmański posiadaią.

Co do zasiewów.
Takowe ciż gospodarze tak oziminne, iako i jare wszelkie ogrodowizny odebrali- i obsiane oddać obowiązani.

Inwentarz Żelisław (1829)

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Wojciecha Morkowskiego z Warty z roku 1829. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

 Żelisław, Sarny i Zaborów na Mapie Kwatermistrzowskiej.

Wojciech Morkowski, rejent kancelarji Powiatu Wartskiego dnia ósmego lipca 1829 roku przybywa do dworu mieszczącego się we wsi Żelisław w ówczesnym Powiecie Wartskim.
Na miejscu są już obecni Antoni Trzciński dziedzic dóbr Woli w Obwodzie Piotrkowskim, dotychczasowy posesor dzierżawny dóbr Żelisławia, oraz Erazm Błeszyński dziedzic tychże dóbr, zamieszkały w Żelisławiu. Kontrakt dzierżawny dobiegł końca i dotychczasowy dzierżawca Antoni Trzciński zażądał od  Wojciecha Morkowskiego spisania stanu dóbr, a w szczególności budowli dworskich, gorzelni, obsiewów w polach i ogrodach, oraz łąk. Rejent czynność  swoją uskutecznił w obecności dwóch świadków pochodzących z Żelisławia tj. Kazimierza Piechocińskiego i Franciszka Kozubskiego.

Budynki
Dwór. Cały murowany w cegłę paloną na wapnie z piecami mieszczący w sobie sześć pokoi, kuchnię, schowanie i kredens w parterze oraz na gurze pod dachem trzy pokoiki. Do wszystkich tych pokoiów są drzwi do zamknięcia z zamkami dobrze opatrzone. W pokoiach znayduią się okna duże każde po ośm szyb w sobie mieszczące, pomiędzy któremi iedna szyba wybita, zaraz przez szklarza wprawiona znaydowała się. Dwór ten pokryty iest dachówką, iak widać bez nadwyrężenia.
2. Lamus. Na przeciw dworu stoiący, iest murowany z mieszczącymi pod sobą sklepami także murowanymi. Lamus ten mieści w ścianie zamiast okien dwa otwory małe za kratą żelazną, i iest pokryty szkudłami, wniyście zaś do lamuza iest po trzech tarcicach do kupy spoionych, i na nich kawałki drewna zamiast schodów przybiiane.
3o Gorzelnia. Budynek iuż nie nowy massyw murowany, szkudłami pokryty, do którego po prawey stronie wchodząc znayduie się gorzelnia o trzech oknach, w każdem po sześć szyb całe. W tey gorzelni iest garniec miedzianny z pokrywą takąże, i wężem miedziannym, oraz z rurnicą drewnianą, trzema obręczami żelaznemi opasaną, powtóre maszyną Madzianą Lunego, z alembikiem i wężem miedzianym równie z rurnicą drewnianą o trzech obręczach żelaznych.
Podług wniosku w tem mieyscu uczynionego przez W. Błeszyńskiego maszyna wyżey wspomniona ma bydź pęknięta. Daley w teyże gorzelni mieści się ogrzewacz statek drewniany, duży, trzema żelaznemi obręczami pobity, wanien drewnianych do zacieru sztuk dziesięć, każda z trzema obręczami żelaznemi, statki dwa drewniane do podmłody i wody, także po trzy obręcze żelazne maiące. Maszyna do kartofli gotowania trzema obręczami żelaznemi obita. Dwie konewki drewniane ręczne, po trzy obręcze żelazne maiące. Dwie konwie duże o dwóch uchach, równie obręczami żelaznemi każda po trzy pobite, cebor drewnianny, dwiema żelaznemi obręczami pobity, sądków dwudziestogarcowych sześć, drewnianemi obręczami pobite. W teyże gorzelni znayduią się dwie kadzie drewniane, w ziemię wkopane, które wedle podania maią bydź żelaznemi obręczami  opasane. Statek drewniany przycirek zwany, drewnianemi obręczami pobity. Rynny do spuszczania roboty i wody drewnianne sztuk pięć, z których dwie w ziemię są wkopane. W tey gorzelni znalazł także Reient młynek do mielenia kartofli, lecz W. Antoni Trzciński wniósł, iż ten iest iego własnością, zaś W. Błeszyński podał, że młynik ten do gorzelni winien należeć.
Znayduie się daley w gorzelni pompa do roboty, i przed gorzelnią druga pompa do wody, obydwie kompletne. Wychodząc z tey gorzelni iest sionka, w którey są czeluści od garcy, i do tych czeluści w dwóch mieyscach znayduią się dwie blachy do zamykania i dwie wmurowane, zamiast przyciosków. Do tey gorzelni wchodząc po lewey stonie iest izba mieszkalna dla gorzelannego, w którey mieści się piec i komin murowane, i dwa okna każde o sześciu szybach całe, za tą zaś izbą mieszkalną iest izba druga mnieysza o iednym oknie o sześciu szybach, drzwi u tey gorzelni do wniyścia, do samey gorzelni, izbów i innych schowań, są na zawiasach, i opatrzone do zamknięcia klamkami żelaznemi.
4o Przy tey gorzelni znayduie się przystawiony chlewik drewniany, w blachy, tarcicami pokryty, drzwi troie u tego chlewika znayduią się na drewnianych biegunach z żelaznemi wrzecądzami do zamknięcia.
5o Obora niżey gorzelni stoi murowana masyw, pokryta szkudłami, do którey są drzwi od frontu podwóyne na żelaznych zawiasach, i dwoie drzwi poiedyńczych w ścianie podłużniey równie na żelaznych zawiasach, i z ryglami żelaznemi do zamknięcia. W teyże oborze mieści się sieczkarnia, do którey drzwi poiedyńcze na żelaznych zawiasach z ryglem żelaznym do zamykania.
6. Mielcuch niżey ieszcze stoiący drewniany w bale wkoło podmurowany szkudłami pokryty. W tem mielcuchu znayduie się kocioł miedziany do piwa wmurowany. Kadzi do piwa z drzewa sosnowego dwie, każda dwiema obręczami żelaznemi pobita, drybas do dobierania wódki drewniany, dwiema obręczami żelaznemi opasany, kilsztok, czyli chłodnik do piwa sosnowy, oprawny. Kosz drewniany do chmielu oprawny w żelazo. Reynien drewnianych dwie, beczek dębowych do piwa obręczami drewnianemi pobitych ma bydź przeszło osiemnaście, z dołu mielcucha wchodząc na gurę, są schody drewniane, na górze zaś znayduie się suszarnia do słodu z drzewa, gliną wylepiona wewnątrz. W tem mielcuchu z sieni po lewey stronie wchodząc iest izba o dwóch oknach do ruszczenia słodu, astrychem wyłożona, i w tey izbie zarazem mieści się koryto zalewne, masyw murowane. Drzwi w tem mielcuchu do zamykania  sieni, izby, są na żelaznych zawiasach, z ryglem żelaznym, i chaczykiem, równie drzwi do komory z tey izby znayduią się na żelaznych zawiasach z chaczykiem, a drzwi drugie od tyłu mielcucha z żelaznemi zawiasami i żelaznym wrzecądzem. Nad mielcuchem iest sypanie tarcicami wybite, z drzwiami na żelaznych zawiasach, wrzecądzem do kłutki, w tym mielcuchu iest komin massyw murowany, iak równie kilsztok, o którym wyżey mowa na dwunastu filarach masyw podmurowany.
7. Kurnik obok mielcucha i obory stoiący w ryglówkę z drzewa szkudłami pokryty, do tych kurników iest troie drzwi w ścianie podłużniey zewnątrz. Drzwi na żelaznych zawiasach z wrzecądzami. Wewnątrz tych kurników iest ośm przegród oddzielnych, i do każdego drzwi na żelaznych zawiasach z zamknięciem.
8. Obora druga szczytem do południa stoiąca masyw murowana. W ścianie podłużniey są iedne drzwi, i iedne wrota na żelaznych zawiasach z zamknięciem. W tey oborze znayduią się kompletne koryta i drabiny, i obora ta iest od frontu szkudłami, a od tyłu tarcicami pokryta, iest bez posowy. Drzwi do dymnika u tey obory brakuie.
9o Dom mieszkalny Folwark zwany, w tey samey lini iak gorzelnia, z drzewa w bale, szkudłami z obydwóch stron pokryty, iuż stary, w którym domu z sieni po każdey stronie znayduie się iedna izba, iak równie w prost sieni trzecia izba, i w izbach tych w każdey piec murowany, razem do gotowania znayduią się od frontów dwóch izbach, w iedney trzy okna, w drugiey dwa, a w trzeciey iedno i w schowaniu iedno znayduie się. Drzwi wszędzie na żelaznych zawiasach z zamknięciem takimże komin sklepiony masyw murowany.
10. Staynia masyw murowana szkudłami pokryta do którey iest czworo drzwi na żelaznych zawiasach z żelaznemi wrzecądzami, koryta i drabiny są kompletne.
11. Spikrz masyw murowany szkudłami pokryty, o dwunastu oknach małych od dołu a o dziesięciu u góry wniyście do tego spikrza iest dwoie z drzwiami na żelaznych zawiasach i zamkami, wewnątrz podłoga i posowa oraz schody na gurę drewniane.
12. Dwie stodoły wedle spikrza na przeciw siebie stoiące, obydwie masyw murowane, każda o dwóch klepiskach, wrota do nich na żelaznych zawiasach z zamkami bokiem szkudłami, a śrzodkiem słomą są pokryte.

Ogrody
13. Ogród pierwszy za dworem starym czyli folwarkiem, dawniey przez pastuchę posiewany, znayduie się kartoflami zasadzony.
14. Ogród drugi za dworem będący, częścią kartoflami, pietruszką, marchwią, i innym wazywem zasiany i zasadzony.
15. Ogród trzeci za stodołami kapustą i brukwią zasadzony.

Pola
16. Co do pól, tedy W. Błeszyński dziedzic obsiew takowych oziminą i jarzyną tak na folwarku Żelisławiu, iakoteż na dwóch innych folwarkach Sarny i Zaborów zwanych, do dóbr Żelisławia należących za dobry i dostateczny przyimuie z tem tylko nadmienieniem, iż folwark Poczta zwany nie iest obsianem szczególniey jarzyną W. zaś Trzciński tłomacząc, że folwark ten na dwa tylko pola, to iest oziminne i jarzynne iest podzielony, że na połowie zasiał oziminą, druga zaś połowa na pastwisko dla owiec iest zostawiona, twierdzi iednak i chce to usprawiedliwić, że w innych mieyscach za to jarzyną, znacznie nawet więcey nadsiał.
Co do pola ugorowego W. Błeszyński znowu wniósł, iż ugory znayduie nie podorane i mierzwe niewywiezioną co uskutecznione było bydź powinno, na co W. Trzciński odpowiedział, iż przy obięciu possesyi Żelisławia czterdzieści ośm prętów ugoru zastał tylko podoranego, a teraz podoranego ugoru na pięćdziesiąt około pługów pozostawiona, do mierzwy zaś  przyznaie, iż tylko takowey z folwarku w Zaborowie nie wywiózł, a tu w Żelisławiu iedynie reszty przed kurnikami i w oborze pozostałey z resztą, że ieżeli nieco mierzwy w niektórych mieyscach znayduie się to ta z nowego nasłania pochodzi. - w końcu łąki na Żelisławiu i folwarkach Zaborowie i Sarny nie wypaszone znayduią się, i w takiem też stanie W. Błeszyński dziedzic przyimuie ie.
W dalszey kontynuacyi opisu pomienionych dóbr Żelisławia, Reient działaiący udał się dla obeyrzenia budynków dworskich na folwark Zaborów i Sarny, i z tym nasamprzód na folwarku Zaborowie 17 zastał stodołę murowaną w filary, i pomiędzy te filary kładzione bale bokami szkudłami, pośrodkiem zaś słomą pokryta, o dwóch klepiskach, wrota u tey stodoły znayduią się na żelaznych zawiasach z wrzeciądzami i kłótkami, oraz od tyłu z żelaznemi tylnikami do zamykania.
18. Owczarnia masyw murowana z wrotami w obydwóch szczytach na żelaznych zawiasach, i tylnikami żelaznemi, w ścianie zaś frontowey podłużnyi znayduie się dwoie drzwi poiedyńczych na żelaznych zawiasach z wrzecądzami żelaznemi. W tey owczarni w ścianach podłużnich iest ośm okienek dla widoku, od których sześć okien z szybami przez owczarka okazane zostały, a dwa brakuiące maią się znaydować w zamieszkaniu owcarza.

Na folwarku Sarny znayduią się.
19. Stodoła na słupach w bale podmurowana słomą pokryta, o dwóch klepiskach, wrota u teyże stodoły na żelaznych zawiasach, z wrzecądzami i tylnikami żelaznemi, oraz z kłutkami.
20. Owczarnia z drzewa w bale słomą pokryta, u którey wrota w szczytach na żelaznych zawiasach z tylnikami żelaznemi i dwoie drzwi w ścianie podłuźniey frontowey na żelaznych zawiasach z wrzecądzami żelaznemi do zamykania.
Po spisaniu w powyższym sposobie budowli dworskich wszystkich obsiewów i tym podobnie iak wyżey  zamieszczono W. Erazm Błeszyński dziedzic wniósł do tego aktu, że przy obięciu possesyi przez W. Trzcińskiego stała a. stodoła dworska z drzewa o iedym klepisku b. obora po Jakubie Brockim. c. stodoła i obora po Witku gospodarzu. d. obora i chlew po Woźniaku, oraz e. płoty wedle ogrodów za stodołami, iak dawniey tarnia stała, i na końcu f. chlewy i tarnia dworskie, których teraz nie znayduie, oraz uważa, iż ośmiu gospodarzy w tych dobrach upadło wzmiankę tu więc o tym czyni dlatego aby pretensyi stąd wynikaiących w drodze oddzielney właściwey mógł dochodzić.
Na ten wniosek W. Trzciński oświadczył, iż nasamprzód w naywiększey części zaprzecza ruszczonych pretensyi, zresztą zaś uważaiąc wnioski W. Błeszyńskiego niewłaściwie do tego aktu czynione, wcale na takowe nie odpowiada i tłomaczenie z tego czynić w właściwym mieyscu zastrzega sobie.
W tem mieyscu podał nadto W. Trzciński, że przez zapomnienie maszyna do sieczki gruntowa, stoiąca na wolarni, niezostała ieszcze zapisaną, która na gruncie pozostaie, a W. Błeszyński oświadczył, iż ta zupełnie zruynowana, i do użytku niezdatna.

Inwentarz Rusiec (1815)

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Antoniego Pstrokońskiego z Sieradza z roku 1815. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

 

Dobra Rusiec na Mapie Kwatermistrzowskiej.

Ignacy Kolumna Walewski wspólnie ze swoją małżonką Salomeą z Walewskich Walewską, oboje zamieszkali w Jelczy w powiecie Miechowskim, w departamencie Krakowskim wydzierżawili dobra Rusiec, Kuźnicę i Krasowę na okres sześciu lat Kajetanowi Kolumna Walewskiemu, chorążemu Sieradzkiemu, zamieszkałemu we wsi Rusiec.
Na żądanie wyżej wymienionych osób dnia ósmego czerwca 1815 roku przybył do wsi Rusiec pisarz aktowy Powiatu Sieradzkiego Antoni Pstrokoński, aby dokonać opisu stanu wcześniej wspomnianych dóbr.

Budynki Dworskie w Ruścu.

1o Dwór z drzewa rzniętego pod szkudłami, z czterma kominami z gruntu murowanemi zawieraiący siedm pokoi, iednę salę i dwie garderoby. Ten dwór podmurowany, ale od ogrodu potrzebuie przyciesi w jednym mieyscu. Przed dworem trzynaście topoli. Za dworem zaś ogród ogrodzony i osłupiony(?) lecz potrzebuie w niektórych mieyscach reperacyi, ktorą W Kaietan Walewski bierze na siebie wraz z uczynieniem pomnożenia szczepów i topoli oraz zaprowadzenia lepszego porządku.
2o Oficyna z drzewa rzniętego o czterech pokoiach z kominem murowanym, pod szkudłami.
3o Kuchnia z drzewa rzniętego pod szkudłami o dwóch izbach z różnemi schowaniami, z kominem murowanym. Za kuchnią ma bydź założony chmielnik.
4o Staynie dwie ciągłe na lewey stronie z wozownią w szrodku pod szkudłami dach, o dwoygu drzwiach i wrotach iednych.
5o Po prawey stronie druga staynia pod szkudłami, maiąca na szrodku wrota.
6o Kamienica murowana pod snopkami, o dwóch schowaniach na dole, o trzech pokoiach na górze, którą obiecuie W. Kajetan Walewski zreperować i w podwórze wciągnąć, a staynią starą ad nro 5. wyrażoną, daley w tył posunąć przez nowe przestawienie.
7o Karmnik za kuchnią z drzewa rzniętego pod szkudłami.- Te wszystkie budynki znayduią się w dziedzińcu ogrodzonym a na przodzie w słupy murowane zesztachetowanemi. Na boku dziedzińca między kuchnią i staynią studnia potrzebuiąca naprawy.

Za dziedzińcem na prawey stronie:
8o Oficyny stare z drzewa kostkowego. Dach pod szkudłami, zły. Ma dwie izby z schowaniami, a komin lepiony nadmurowany.
9o Budynek stary pod szkudłami z kominem lepionym o jedney izbie - do reperacyi należy.

Za ogrodem.
10o Wolarnia z drzewa kostkowego pod szkudłami potrzebuie przyciesi nowych.
11o Gorzalnia od siedmiu lat postawiona z drzewa kostkowego pod szkudłami, komin z gruntu murowany, ma izbę i dwie komory.
12o Browar z drzewa kostkowego pod szkudłami, dachy pod szkudłami od czterech lat, komin od spodne na iedney stronie murowany, na innych i na góry lepiony, ma dwie izby z komorą forsztowany.
13o Ozdownia z kostkowego drzewa. Dach pod szkudłami dobry, piec murowany.
14o Spichrz z drzewa kostkowego. Dach pod snopkami. Ma dwie osobne przegrody, troie drzwi, iedne z nich zamykane na zamek i klucz, z wrzecądzami i szkoblami.
15o Drugi spichrz stary z drzewa kostkowego pod snopkami dach, o iednych drzwiach.
16o Stodoła o iednym klepisku w słupy z zrzynów, dobra. Dach pod snopkami.
17o Stodoła o dwóch klepiskach  z drzewa kostkowego, dach pod snopkami.
18o Stodoła trzecia o dwóch klepiskach z drzewa kostkowego, dach słomiany. Tę stodołę przestawić trzeba.
19o Szopa do słomy w ściany z zrzynów, dekowana.
20o Obory dwie po stronach postawione z drzewa kostkowego. Dachy pod snopkami. Z przodu są dwie staienki i dwie wozownie małe. Z tyłu ogrodzone balami rzniętemi.To potrzebuie konieczney reperacyi.
21o Chlewy trzy z drzewa kostkowego, deskami dach pokryty, potrzebuią naprawy.
22o Folwark blisko drogi z drzewa rzniętego, dach pod szkudłami stary, zły. Komin lepiony nadmurowany. Ma dwe izby, dwie komory.
23o Owczarnia nad drogą Dąbrowską. Dach pod snopkmi maiący czwartą część desek, ściany z drzewa kostkowego.

W Łąkach ku Dąbrowom
24o Szopa czyli stodoła pod snopkami dobra, na siano.

Ku Dąbrowom
25o Szopa druga pod snopkami, naprawy potrzebuie.

Blisko Owczarni
26o Dwojaki czyli pomieszkanie dla owczarza, z drzewa kostkowego pod snopkami, o dwóch izbach i dwóch komorach.
27o Oborka owczarska pod snopkami dla płuk dziewięciorga.
28o Stodołka pod snopkami.
29o Domek z ciosanego drzewa postawiony kosztem krawca Jana Łazińskiego.

Na Toporowie
30. Gościniec czyli karczma z drzewa kostkowego nowa, pod szkudłami, komin cały murowany. Ma trzy izby, i dwie komory. Do niey staynia wiezdna z drzewa kostkowego nowa, pod szkudłami. Blisko karczmy studnia ocembrowana.
31. Dom kowala stary pod deskami dach.
32o Kuźnia z drzewa kostkowego pod szkudłami.
33o Młyn stary z drzewa rzniętego pod szkudłami o dwóch kołach, z dwiema upustami na stawie. Do młyna należy stodołka i oborka pod snopkami.

W polu za wsią
34o Wiatrak stary z porządkami zwyczaynemi.
35o Dom młynarza z drzewa  kostkowego pod deskami dach. Do tego stodołka pod snopkami.
36o Chałupa ordynaryina przy wsi polowego, częścią pod deskami częścią pod snopkami, komin lepiony.
37o Chałupka kucharza z obory postawiona.
38o Chałupka czynszowa dobra z drzewa kostkowego, pod deskami dach. Do niey stodołka.
39o Karczma na wsi z drzewa kostkowego nowa pod szkudłami. Komin z gruntu murowany. Ma dwie izby i dwie komory.

Na Żarze
40o Chałupa z  kostkowego drzewa częścią pod snopkami częścią pod deskami.
41o Chałupa takaż stara. Do niey dwie oborki.

W Kuźnicy.
42o Karczma z drzewa kostkowego pod snopkami, dach stary. Ma komin lepiony, iednę izbę i iednę komorę. Do niey staynia wiezdna z drzewa kostkowego. Dach słomiany. Obydwie dachy naprawy potrzebuią.
43o Tartak do rznięcia drzewa pod szkudłami, potrzebuie naprawy.

Na Krasowy.
44o Młyn nowy z drzewa kostkowego. Dach pod szkudłami. Do niego upusty dwa na stawie Krasowy zwanym. Stodołka, spichlerzyk i oborka dwie z dachami pod deskami i snopkami. Do młyna o dwoch kołach będącego, są zwyczayne porządki.
45o Chałupa do szynkowania z starego młyna postawiona, pod deskami nowemi dach.

Rzeczy rożne na gruncie zostawione. (w kuźni, ogrodzie, na tartaku, w różnych miejscach)*
Owce na gruncie zostawione.*
Wysiew zboża ozimego i jarego na rok 1814/15 w maiętności Rusieckiey.*

Osiadłość, czynsze, daniny i powinności.

Pułrolnicy.
Pułrolników w Ruścu znayduie się teraz dwudziestu siedmiu, a w Kuźnicy dziewięciu. Każdy z nich ma pańskich wołów parę, konia iednego, puł krowy-puł swini, i inne narzędzia gospodarskie. Robi w tydzień dni sześć, a kiedy orze, to dni trzy, odbywa tłuk cztery w żniwa, przędzie sztukę. Daie czynszu złotych sześć, owsa korcy dwa, kapłonów dwa, jay trzydzieści, grzybów kopę iednę, manny kwart dwie, konopi garści sześć. Trzodę po kolei pasą, czyli raczey każdy daie na trzodnicę żyta garcy cztery, i groszy dziesięć, a że ieszcze wypada osadzić czterech pułrolników dawniey upadłych, z których ieden nazwiskiem Paiąk posiada dotąd wołu pańskiego, przeto ieśli takową osadę uskuteczni wielmożny Kaietan Walewski, zatakową Wielmożny Ignacy Walewski obowiązuie się zupełnie wynadgrodzić.
W Krasowy posiada pułrolek młynarz tamteyszy, ktory zwyczayny czynsz płaci.

Zagrodnicy.
W Ruścu iest zagrodników trzech dniowych dwóch a w Kuźnicy trzech, z tych dwóch czynszuiących iako to pilarz i cieśla-Inni zaś to iest z tych każdy robi w tydzień dnia dwa - Daie czynszu złotych trzy, kapłonów dwóch, jay trzydzieści, grzybów sześćdziesiąt, manny puł kwarty, konopi garści sześć, sztukę przędzie, tłuki cztery w żniwa odbywa.- Dwóch dniowych  i puł zaś zagrodników w Ruścu iest dziesięciu, a w Krasowie czterech, ale ci przeznaczeni są na Gajowych do boru pilnowania. Ci zagrodnicy robią po dni dwa i puł - Czynszu daią po złotych trzy, po jednym kapłonie, po piętnaście jay, grzybów trzydzieści, manny po kwaterce, konopi po trzy garście, przędą po puł sztuki. Tłuki odbywaią w żniwa po cztery.

Komornicy.
Komorników w Ruścu dziewięciu, w Krasowy ieden, w Kuźnicy trzech, i co ich może bydź, każdy robi w tydzień  dni dwa, a w żniwa tłuk cztery.

Czynszownicy.
Młynarze, stolarze, żydzi i inni czynszownicy daią czynsze iedni podług kontraktów, inni podług umowy słowney i zwyczaiu.
Ogólnie mówiąc wszyscy pułrolnicy i zagrodnicy stróżą po kolei odbywaią. Trzodę pasą albo na trzodnicę składaią się po groszy dziesięć i żyta po gorcy cztery. Sadzę wymiataią koleyno. Owce dwa razy w rok strzygą, a sami pułrolnicy myią też owce.
Ostrzega sobie Wielmożny Ignacy Walewski, iż w tym roku wolni bydź od płacenia dzierżawy maią wszyscy pułrolnicy czynszu po sześć złotych od każdego wynoszącego, i od wydawania owsa sepowego, oprócz innych danin wydawać powinnych. To zaś darowanie roczne czynszów i owsa dlatego następuie, aby się pułrolnicy zapomogli przez kwaterunki i podwody zniszczeni.
Podwody kiedy się nadarzą maią bydź wydawane raz za pański dzień, drugi raz za włościański koleyno.
Jakoż między pułrolnikami ma bydź zachowana koley nie tylko w dawaniu podwód woyskowych ale też w interessach pańskich wysyłania w drogę.
Postanawia oraz dziedzic iż do dalszego urządzenia każdy pułrolnik orać tylko ma na dzień tyk siedem, która zawierać będzie łokci siedm. Czyni się na koniec wzmianka, aby dzierżawca miał o tym pamięć przez swych depozytorów, iżby ochędostwo w karczmach i stayniach wiezdnych, oraz budynkach dworskich, osobliwie u żydów utrzymywane było, przez wywożenie i odzrzucanie gnojów i tym podobnych nieczystości od ścian.

* pominięte przez autora bloga