Inwentarz Lubola (1840)

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Wawrzyńca Lubicz Janczewskiego z Warty z roku 1840, nr aktu 125. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

Lubola na Mapie Kwatermistrzowskiej

"Działo się we wsi Lubolli powiecie Wartskim dnia |: ósmego :| dwudziestego Czerwca tysiąc ośmset czterdziestego roku."
Tego dnia Rejent powiatu Wartskiego Wawrzyniec Lubicz Janczewski przybywa do wsi Luboli wezwany przez Barbarę z Rydzyńskich Hendlową, dzierżawczynię wsi Luboli, wdowie po Antonim Hendlu w celu dokonania spisu inwentarza i budowli. Wieś Lubola została wydzierżawiona w roku 1839 rodzinie Hendel na czas trzech lat przez dziedzica dóbr Lubola Ferdynanda Potworowskiego. 

Dwór
z cegły, z frontu dachówką, a od tyłu szkudłami pokryty. Szufitu w sieni kawał dwa łokcie długi i łokieć szeroki odpadł, a w całym domu grozi odpadnięciem i każdego czasu poodpadać może, dla tej jego wady, że strychulce są za wysoko od powierzchni dolney belek, za dużo poobwijane są słomą i że zbyt grubo wylepione są gliną i opucowane wapnem, skutkiem czego toż wylepianie i pucowanie własnym ciężarem opada.

Staynie
cztery pod jednym dachem słomą poszytym postawione z surówki. W stajni fornalskiey pierwszej od cugowych koni jedna belka złamana.

Stodoły
jedna o trzech klepiskach. Korpus iey czyli środek w ryglówkę wiatr wywrócił dnia dwudziestego piątego czy szóstego maja roku bieżącego, jak W. Hendlowa podaje dla złego wiązania według zdania biegłych, a mianowicie, że bunty poprzeczne były za krótkie. Skrzydła obadwa są z pacy w słupy z palonej cegły. Wiązania w nich słabe i mogą się wywrócić, zwłaszcza dla tego że wiatr wpada od środka, który się wywrócił. Przed środkiem tej stodoły wywróconym, stoi młockarnia pod szopą otwartą.
Druga stodoła o dwóch klepiskach, drewniana, na podmurowaniu z kamieni i gliny, słomą poszyta, stara, przyciesie i kilka bali w ścianach spróchniałe, z tyłu podparta sześcioma zastrzałami, brakuje jednej belki i rygla poprzecznego, jedna belka złamana, wiązania u góry w dwóch miejscach rozwiodło się, wierzeje pospuszczały się. Stodoła ta w ogólności według zdania biegłych, jest niepewna i przy mocnym wietrze wywrócić się może.

Owczarnia
z pacy w słupy z cegły palonej, w dobrym stanie.

Gołębnik
znacznie się pochylił.

Wozownia
z bali, a w części znacznej otwarta, szkudłami pobita, bez pułapu, nowa.

Czworaki dla dworskich
z pacy, słomą poszyte, w dobrym stanie.

Obora i drewnik
z pacy, trzecia część ściany wschodniey wywaliła się w marcu i jest zabita tarcicami, a czwarta część szczytu południowego grozi wywaleniem się, gdyż szpara jest dziewięć cali szeroka, w oborze żłobów sześć i tyleż drabin. Na górze budynku tego poszytego słomą, jest sypanie na zboże, lecz niedostateczne bo belki nie mogą znieść wielkiego ciężaru i uginają się.

Obora druga
w pace, z podłogą, która miejscami powygniwała, żłoby są wszystkie, w końcu zachodniem skrzynia do parzenia sieczki i studnia na wywar, brakuje jednego buntu. Dach szkudlany pobity potrzebuje reparacyi. Na przodzie tej obory jest urządzone duże koryto koło szesnastu łokci długości.
Pomiędzy tą oborą i gorzalnią jest żuraw z kluczem i wiadrem od studni, w miejsce której urządzona jest teraz pompa przez W. Hendlową według jey twierdzenia.

Gorzelnia
murowana, szkudłami pokryta, nowa, wewnątrz luft szybrowy odstał od muru i popękał, także go całkiem trzeba przerobić. W stayni gorzelanego drzwi brakuje. W sklepie w gorzelni trzeba podwyższyć ścianę przeszło na pół łokcia.

Browar
murowany, szkudłami pobity, nowy, brakuje pułapu i trzeba pozabijać lisztwami? szpary pomiędzy tarcicami tak w szczycie wschodnim jako i w środkowem przepierzenie, schody na suszarnią słodową tak są przykre i zdezelowane, iż zupełnie nieodpowiadają swemu przeznaczeniu. Na suszarni brakuje całkiem lasów.

Chlewy i kurniki
z bali, dranicami pobite, w złym zupełnie stanie. Kurnik z chrustu pleciony, mały, szkudłami pobity, nowy.

Oficyna
z bali szkudłami pokryta, nowa, lecz sklep podnią przeznaczony na skład okowity, nie jest odpowiedni przeznaczeniu, bo zbyt niski i stoi w nim woda, niema żadney podłogi.

Płoty stare są w złym stanie a jest ich prętów piętnaście a płoty nowe z chrustu brzozowego pionowo postawione i ze zrzynów są dziełem W. Dzierżawczyni, według zapewnienia teyże.

Następnie przytoczone są opisy inwentarzy (wołów, krów , jałowizny, owiec, koni, kur, kaczek, żyta), statki i porządki gospodarskie, naczynia i statki browarniane, meble, narzędzia, obsiewy. Tą część nie przepisałem.


Pomijam opis inwentarzy (woły, krowy, jałowizna, owce, konie, kaczki, kury, żyto), statki i porządki gospodarskie, naczynia i statki browarniane, narzędzia sprzęty i porządki rolnicze oraz gospodarskie, obsiewy.

Błota bagna

Błota, nazwa dużego kompleksu bagien i torfowisk położonych na obszarze gminy Poddębice.

 1965 r.

 Groportal

 Błota wyłaniające się za drzewami w czerwcu 2020 roku.

Inwentarz Piotrowice (1827)

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Antoniego Pstrokońskiego w Sieradzu z roku 1827. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu) Inwentarz przepisał Piotr Tameczka.

 

Dobra Piotrowice na Mapie Kwatermistrzowskiej

"Działo się we Dworze wsi Piotrowic Powiatu Sieradzkiego dni Jedenastego Września roku Tysiąc Osiemset Dwudziestego Siodmego".
Tego dnia Rejent Powiatu Sieradzkiego w osobie Antoniego Pstrokońskiego zjawia się w Piotrowicach wezwany przez Adama Sokolnickiego, teraźniejszego dzierżawcę dóbr Piotrowic z folwarkiem Abramki i karczmą z wiatrakiem na Zmyślonej. Tu zastaje poprzedniego dzierżawcę dóbr Romualda Wągrowskiego oraz Józefa Pomian Łubieńskiego z Kamionki koło Wielunia, posiadającego wierzytelność hipoteczną na tutejszych dobrach. Na żądanie Adama Sokolnickiego przystępuje Rejent do spisania stanu pomienionych dóbr.

Folwark Abramki.
1.Dwór stary z drzewa kostkowego w węgły. Dach częścią pod snopkami, częścią pod szkudłami reperacyi potrzebuiący w obu szczytach i kawale tylney strony. Komin lepiony nadmurowany, przyciesi na około stare przegniłe. Nad gankiem dachu nowego potrzeba. U drzwi na ganek zawiasy żelazne z szkoblami i wrzecądzem. Drzwi drugie sienne bo pierwszych brakuie na zawiasach z klamką, szkoblem i ryglem. U drzwi do pokoiu wchodząc po prawey ręce zawiasy i zamek z kluczem, w pokoiu podłoga i posowa z tarcic, trzy okna stare szkło w nich całe - piec kominkowy z cegły z klapą żelazną, ściany w wapnem teraz dobrze wyrzucone. Do drugiego pokoju drzwi na zawiasach żelaznych z zamkiem i kluczem, dwa okna stare ze szkłem dobrym, piec kominkowy z cegły, podłog spaczona i posowa z tarcic, do trzeciego pokoiku drzwi na zawiasach z klamką bez rygla i haka, okno stare z szkłem, podłogi nie masz, posowa dobra, piec kominkowy z cegły. Do komory drzwi na zawiasach z szkoblami i wrzeciądzem. W kuchence dwoie drzwi na zawiasach z klamkami i hakami żelaznemi. Do kuchni z sieni drzwi na zawiasach z haczykiem i drewnianą klamką, w kominku sztyca żelazna, trzy okna stare nieokute, piętnaście szyb wybitych, podłogi brakuie, posowa z tarcic stara. Drugie drzwi do komory na zawiasach z wrzecądzem i szkoblami. Drzwi na górę z zawiasami, wrzecądzem i szkoblami żelaznemi. Schody w średnim stanie. Ten dwór ma długość łokci 30, szerokości łokci 19, wysokości łokci 4 miary warszawskich. Okienic cztery na zawiasach z przetyczkamiw średnim stanie.
Za tym dworem ogród włoski i warzywny z sadem, w którym znayduie się owocowych drzew iako to: gruszek 30, jabłoni 83, wiśni 300, śliwek 61. W tym ogrodzie iest zasianych kwater 9, iedna pasternakiem, cztery marchwią, jedna brukwią, iedna grochem cukrowym, iedna cebulą, iedna pietruszką, porami i czosnkiem.
Ogród ten z frontu ma płot stary, z tyłu zaś rowem okopany.
2o Dom folwarczny o trzech izbach i dwóch komorach, sieni iedney w ryglówkę gliną wylepione ściany, dach słomiany. Ściana tylna wyprężona, tak iż baliki u dołu wypadaią. Z boku iedney potrzeba nowey przyciesi. W oknach ośm szyb brakuie, iakoteż w szczycie pod okienkiem dwóch kawałów tarcic. Ma długości łokci 23 1/2, szerokości 12, wysokości 3 1\2 miary krajowey.
3o Chlewy o czterech przedziałach z drzewa z dyli w słupy. Dach słomiany bez posowy. Obeymuią na dłuż łokci 22, na szerz łokci siedm, na wysokość trzy i puł łokci.
Studnia z drzewa, u którey cztery baliki stare od wierzchu nie zdatne. Żuraw z słupem bez wiadra, koryto do wody dobre.
4o Staynia stara o trzech przedziałach, z drzewa w węgły, słomą kryta. U drzwi szkoble żelazne z wrzecądzami. Koryta z drabkami, posowa z tarcic, podłogi stare złe w części brakuiące. ściany popruchniałe, dach słomiany. Ma długości łokci 23 1\2, szerokości 17, wysokości 3 1\2.
5o Obora z drzewa kostkowego w węgły słomą kryta bez posowy, tylna ściana ma dwie podpory, dach dobry, z iedney strony szczyt z tarcic, żłoby, przyciesi bez podmurowania. Zawiera na dłuż łokci 50 1\2, na szerz 12, na wysokość 3 1\2.
6o Stodoła o iednym klepisku z drzewa kostkowego trochę pochylona bo stara. Dach słomiany, przyciesi spruchniałe, wrota stare z tarcic i dylików z dwiema kunami żelaznemi.
7o Stodoła druga stara o trzech klepiskach z drzewa różnego w węgły i słupy pochylona, przyciesi pogniłe bo bez podmurowania, dach słomiany, wklęsły, pochylony bo żadnego wiązania wewnątrz nie masz oprócz bontów, owierki i kozły niektóre połamane. Ta stodoła koniecznego potrzebuie przestawienia. Wrota stare do użytku mniey zdatne z czterma konami i szkoblami.
8o Spichrz z drzewa kostkowego w węgły, trochę pochylony bo niepodmurowany, lecz dobry. słomą kryty, u pierwszych drzwi zamek z kluczem, wrzecądzem i szkoblami, u drugich drzwi wrzecądz i szkoble oraz zamek bez klucza, w trzecich wrzecądz z szkoblami bez zamku. Wszystkie drzwi na zawiasach i hakach żelaznych. Idąc po prawey stronie pięć przegród do zboża. Po lewey stronie duże schody na górę dobre, posowa i podłoga z tarcic.
9o Obora razem z trzema chlewami i wozownią, z drzewa ściany w iedney połowie u dołu, u góry w strychulce na glinę. Posowy nie masz. Dach słomiany - przyciesi pogniły. U obory drzwi na biegunach drewnianych u chlewików takież drzwi z wrzecądzami i szkoblami żelaznemi. Drzwi u wozowni z konami, wrzecądzem i szkoblami. W ścianie boczney w wozowni strychulce z gliną powypadały. Ściana od zachodu słońca wyprężona.
10. Owczarnia nowo przestawiona z drzewa różnego podmurowana kamieniami. Dach słomiany, wrót dwoie i iedne drzwi na szrodku u iednych wrot i drzwi wrzecądze z szkoblami.
Dziedziniec ogrodzony w słupy płoty częścią dobre, częścią stare, wrot troie. Wszystko w średnim stanie.

Zmyślona
11. Karczma z drzewa kostkowego, ściany stare spruchniałe. Dach słomiany, stary obrządzany komin lepiony. Izba z alkierzem i komorą a u drugiey stronie dwie izby i dwie komory. Sień na wylot, okna złe sporządzane po części gliną zalepione. Zawiera na dłuż łokci 33, na szerz 16, na wysokość 5 łokci. Ta karczma czyli gościniec nie wart reperacyi ani przestawienia, nowy trzeba postawić i z staynią wiezdną iako na trakcie będący - z drzewa tego gościńca ledwo iaki budyneczek mały może bydź zrobiony.
Stodołka stara w słupy, dach słomiany narządzany, wrota stare sporządane. Zawiera na dłuż łokci 15, na szerz łokci 9, na wysokość 3 1\2.
Studnia dość głęboka cembrowana, ale w kilku mieyscach ugniły bale, trzeba dać wyższą cembrzynę i obsypać gliną i ziemią. Niemasz żurawia ani słupa, ani wiadra, sznurem wodę ciągną.
12o Wiatrak z drzewa tarcicami obity. Dach szkudlany zupełnie zły, też owierki, podłoga dziurawa i ściana iedna. Potrzebuie konieczney reperacyi w dachu ścianie iedney, kozłach, owierkach, podłodze i okucia żelaznego na wale bo się żelazo wylazło. Gruntowe porządki są: pytle stare trzy, oszkardy dwa, linka iedna biedna, ćwierć i łańcuch żelazny ze stu ogniw się składaiący.

Wieś Piotrowice.
1. Chałupa Józefa Kloski pułrolnika sołtysa z drzewa rzniętego dobra, komin nadmurowany, dach słomiany. Ma izbę z komorą izdebke, sień, okna dwa, iedno z nich sporządzane.
Stodoła z różnego drzewa w słupy, pochylona, stara, dach słomiany.
Oborka w słupy o dwóch przegrodach z różnych kawałków drzewa pochylona, dach pod snopkami. Studnia w podwórzu z słupem i żurawiem.
2o Chałupa druga stara po Sobku pułrolniku potrzebuie przyciesi, posowa, komin i dach stare, złe. Ma izbe z komorą, okno sporządzone, owierki popróchniałe.
Stodoły i obory nie masz bo takowe iako stare wiatr poobalał.
3. Chałupa trzecia Krysztofa Tomaszewskiego pułrolnika, dach dobry słomiany, komin nadmurowany, ma izbę z komorą i sienią, okno narządzane, przyciesi trzeba podwlec.
Stodoła w słupy, dach słomiany, iedney czwartey części ściany od zachodu brakuie, oborka z drzewa różnego pod snopkami.
4o Chałupa czwarta Szymona Mielcarka pułrolnika, z drzewa. Ma ściany pochylone, dach słomiany, komin nadmurowany, izbę z komorą i sienią okno narządzane, stodołę osobną w słupy pod snopkami, oborkę z drzewa przestawioną z dachem słomianym.
5o Chałupa piąta Wawrzyńca Jadamiaka pułrolnika, stara zupełnie zła kawała balu od dołu brakuie. Dach stary zły, komin lepiony zły. Ma izbę z komorą, sienią, okno sporządzone.- Do niey należy stodoła stara w słupy pod snopkami. Oborka z staienką w średnim stanie pod snopkami.
6o Chałupa szósta Woyciecha Stasiaka byłego pułrolnika teraz komornika, stara zła, potrzebuie znaczney reperacyi albo przestawienia, komin lepiony zły, dach stary. Ma izbę z komorą sienią okno sporządzane. Stodoła stara zła pochylona. Oborka z staienką podobna, wszystko pod snopkami.
7o Chałupa Błażeia Krzaka zagrodnika z drzewa rzniętego, stara. Dach słomiany narządzany, komin nadmurowany ale zły. Stodoła w słupy pochylona, chlewik przy chałupie biedny. Dachy pod snopkami.
8o Chałupa ósma Józefa Legota komornika stara, rozwiedziona w złym stanie, izba z komorą i sienią, okno zwyczaynie złe. Oborka stara przy chałupie pod snopkami.
9o Chałupa dziewiąta: Franciszka Kasprzaka pułrolnika z drzewa rzniętego w węgły. Dach słomiany komin nadmurowany. Ma izbę komorę, sień i okno sporządzane. Stodołę przy boku przystawioną pod snopkami. Oborkę z chlewikiem stara, dach słomiany.
10o Karczma druga w ryglówkę, ściany w strychulce na glinę dane, dach słomiany. Komin nadmurowany, ma dwie izby, dwie komory i sień, okna dwa w których osiem szyb brakuie. Obeymuie na dłuż łokci 33 1\2, na szerz łokci 12, na wysokość łokci pięć.
Stodoła przy niey w słupy i baliki słomą kryta, ma na dłuż łokci 16, na szerz łokci 8, na wysokość łokci trzy i puł. Chlewik na drugim boku z drzewa w słupy i baliki słomą kryty, długi łokci 12, szeroki łokci cztery, wysoki łokci dwa i puł.
11o Kuźnia z drzewa kostkowego w słupy, przodek w strychulce na glinę. Dach szkudlany nieco reperacyi potrzebuiący w kilku szkudłach. Komin cały murowany, izba z komorą i sienią i okno. Zawiera na dłuż łokci piętnaście, na szerz łokci ośm, na wysokość łokci cztery.

Chałupy
12o Chałupa dziesiąta owczarza Józefa Nowickiego z drzewa rzniętego. Dach słomiany, komin nadmurowany. Izba z komorą, sienią i oknem. Chlewik stary pod snopkami.
13o Chałupa iedenasta Antoniego Marciniaka zagrodnika z drzewa rzniętego. Dach słomiany stary. Komin lepiony. Ma izbę z komorą sienią i oknem. Stodołę starą pod snopkami i chlewik podobny.
14o Chałupa dwunasta Piotra Adamiaka komornika byłego pułrolnika z drzewa różnego pod snopkami. Ma izbę z komorą sienią i oknem. Komora pochylona przyciesi trzeba, komin lepiony, ściana przy izbie w tyle zgniła. Stodoła i obora z drzewa pod snopkami.
15o Chałupa trzynasta Jakóba Bielaka pułrolnika, stara, dach stary po części zły, komin nadmurowany. Ma izbę, komorę, sień i okno. Stodołe i obore stare pod snopkami.
16o Chałupa czternasta Szczepana Kobieli komornika, stara, potrzebuie przestawienia, komin nadmurowany, dach słomiany. Ma izbę, komorę, sień i okno sporządzane. Stodołe starą i oborkę pochyloną pod snopkami.

Osada włościan w Piotrowicach.
1. Podług Inwentarza dnia 12 lipca roku 1824o z przeszłym dzierżawcą W. Romualdem Wągrowskim przez P. Leona Nowierskiego Komornika Trybunalskiego spisanego było pułrolników 9, zagrodników 4 i komorników 6, teraz znayduie się:
a, pułrolników 6, iako to: Józef Kloska, Kryzostom Tomaszewski, Szymon Mielcarek, Wawrzyniec Adamiak, Franciszek Kasprzak i Jakób Bielak.
b, zagrodników tylko dwóch, Błażey Krzak i Antoni Marciniak.
Teraźnieyszy dzierżawca W. Adam Sokolnicki ma osadzić pułrolnika iednego i iednego zagrodnika, dla których się po ubyłym zostawiaią we dworze: konie dwa, woły cztery, krowy dwie, kosy trawne dwie, kosa od sieczki iedna, siekiery dwie, sierpy dwa, pługi dwa, radlica 1, grądzielówka iedna i wozy dwa: poniżey otaxowane przez dwóch gospodarzy.
c, komorników 9, Stasiak, Legota, Adamiak, Kobiela, Jędrzey Pawlak, Maciey Pietrzykoski, Szymon Kubiak, Jan Pawlak i Kazimierz Pioch przez teraźnieyszego dzierżawcę przyięty.
Każdy pułrolnik ma inwentarz gruntowy: parę koni, parę wołów, krowę, świnię, wóz, pług, na kosę złot. 2 gro. 15 i zasiew. Robi w tydzień pięć dni bydłem, a w S. Małgorzaty do S. Michała po sześć dni. Odbywa następuiące powinności,- trzy tłuki, do pasania trzody z kolei chodzi, owce myie i strzyże, len moczy i wysusza, stróżą koleyno z drugim odbywa, daniny daie po cztery kapłony, po dwa medele jay, po dwie sztuki przędzie z lnu pańskiego a z iedney płotne oddaie.
Każdy zaś zagrodnik posiada po parze wołów, krowe, krowę i zasiew ma. Robi w tydzień po trzy dni ręczno lub bydłem, a od S. Małgorzaty do So Michała po cztery dni, inne powinności iak pułrolnik odbywa na daninę daie przez połowę mniey iak pułrolnik.
Komornicy robią w tydzień po dwa dni, a od S. Małgorzaty do S. Michała po trzy dni ręczno.

Czynszownicy czasowi.
1.Młynarz wiatraczny Konstanty Domagalski płaci z wiatraka i z roli czynszu rocznie zło. 216 dico dwieście szesnaście i wolne mlewo do dworu czyni.
2. Karczmarz z Zmyśloney Maciey Klusczyński płaci rocznie czynszu zło. pol. 43, dwiema ratami na S. Woyciech i S. Marcin.
3. Karczmarz z Piotrowic Wincenty Jarosławski płaci czynszu rocznie zło. pol. 43.

Pominąłem opis zasiewów oraz inwentarz po upadłych gospodarzach.

Inwentarz Zelgoszcz (1841)

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Wawrzyńca Lubicz Janczewskiego z Warty z roku 1841, nr aktu 158. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

Zelgoszcz na Mapie Kwatermistrzowskiej

W czerwcy 1841 roku dziedzice dóbr Zelgoszczy Franciszek i Salomea z Kossowskich małżonkowie Nassalscy wezwali do siebie Rejenta Powiatu Wartskiego Wawrzyńca Janczewskiego aby ten opisał stan dóbr Zelgoszczy znajdujących się w dzierżawnej possesji Antoniego i Marianny z Wierzchlejskich Zakrzewskich.

Zabudowania dworskie.
Na dachach, które są słomiane nie znać ich reparacyi, którey szczególnie co do kalonek potrzebują a mianowicie dach na kurnikach.
Gorzelnia- nie zupełnie wykończona na jednej wannie brakuje jednej żelaznej obręczy - ze strony possesorki przedstawiono, że ta użyta została na obręcze do pomp. Drybusy dwa do robienia piwa, które były rozsypane są teraz zestawione i pobite obręczami. Na całej izbie gorzelney i na mielcuchu są posowy. W mieszkaniu gorzelanego są wszystkie drzwi i okna.
U kurników pod pozycyą dwunastą w opisie umieszczonych brakuje trzech wrzeciądzy.
W sklepie u drzwi wchodowych brakuje części futra z hakami i jednej zawiasy.
Płotu brakuje przy ogrodzie za gorzelnią.
W. Zakrzewski oświadczył, że zrzyny z niego użył na posowę w gorzelni a płaty do reparacyi płotu koło ogrodu włoskiego.
W kurniku na indyki pod Nr. 18 nie ma drzwi z zawiasami i wrzeciądzem a z posowy są tylko dwa zrzyny.
U studni niema żurawia i wiadra.
W okolniku stodolnym brakuje bramy i wrot.

W zabudowaniach włościańskich.
Dachy są w złym stanie i nie znać reparacyi. Drzewo rznięte, tarcice i blachy podaje W. Zakrzewski że użył do gorzelni a włościanie zaświadczyli, że nic ze strony possesora za granicę nie zostało wywiezione i że wzięte do Gostkowa sztuk dziesięć blochów odwiezione.

Pominięty został przeze mnie opis obsiewów na folwarku Światonia i folwarku Zelgoszcz.

Jaskinia Stalagmitowa

Jaskinia Stalagmitowa, jaskinia znajdująca się w gminie Działoszyn, obok wsi Węże, w granicach Załęczańskiego Parku Krajobrazowego. Stanowi ona jedną z atrakcji Rezerwatu przyrody Węże.

Jaskinia Stalagmitowa zaznaczona na mapie z 1965 r.

JASKINIA STALAGMITOWA 25.07.2020

Opis drogi dojścia do otworu

Do jaskini dochodzimy idąc od osady Węże w kierunku północnym. Droga asfaltowa kończy się przy zabudowaniach osady, dalej prowadzi droga gruntowa. Po przejściu (od Wężów) około 300 m z prawej dołącza niebieski szlak turystyczny, idziemy jeszcze kilkadziesiąt metrów drogą, po czym skręcamy tak, jak prowadzi szlak, na drogę biegnącą w lewo (na zachód) i dalej idziemy za znakowaną ścieżką, przez łąkę, potem lasem, podchodzimy na wzniesienie Zelców, mijamy symboliczną kapliczkę i dochodzimy do drogi już na wierzchowinie. Szlak skręca w lewo, my kierujemy się na prawo i dochodzimy do niezalesionej wierzchowiny Góry Zelce z widocznym budyneczkiem w którym znajduje się wejście do jaskini Stalagmitowej. Jaskinia w studni wstępnej posiada 9 metrową metalową drabinę, schodząc nią należy zachować ostrożność.

Opis jaskini

Naturalny otwór jaskini to 9 metrowa studnia, która jest w górnej części obetonowana i ma wymiary 2,5x3 m. Nad nią zbudowano mały budynek z drewnianym dachem i kamiennymi ścianami z bloczków wapiennych.
Góra studni jest przykryta drewnianym pomostem z klapą, pod którą znajduje się metalowa drabina z osłoną, mająca 9 m wysokości. Studnia sprowadza do Komory Wejściowej, skąd odchodzi system korytarzy i komór rozwiniętych na szczelinach NNW-SSE i NW-SE. W kierunku SE odchodzi 15 m długości korytarz Południowy o szerokości do 1 m z dwoma ciasnymi kominkami wznoszącymi się do 4 m nad dno korytarza. W nim znajdują się pozostałości po niezwykle bogatej szacie naciekowej w postaci masywnych polew naciekowych z żebrami, guzami, grzybkami naciekowymi i niewielkich stalaktytów.
Z Komory Wejściowej odchodzi ku NE ciąg 20 metrowej długości, na który składa się Sala pod Okapem, Wielka Komora i Korytarz Wschodni zakończony Syfonem Ilastym. Pierwotny charakter korytarza zmieniony jest tutaj przez eksploatację kalcytu. Początkowo znajdowała się tutaj duża ilość nacieków, głownie stalagmitów, stalaktytów i polew. Zachowały się niewielkie, przyrastające obecnie stalaktyty makaronowe i żyły o grubości do 30 cm z czystego kalcytu krystalicznego w fudze międzyławicowej pod ścianami. Miejscami pod ścianami leżą pryzmy bloczków wapiennych, gruz wapienny, hałdy gruzu, większe płyty, bloki i zbutwiałe stemple.
Z Komory Wejściowej w kierunku NNW prowadzi 9 metrowy Korytarz Północny, łączący się pod koniec z Wielką Komorą, a na jego końcu odchodzą w lewo niskie, ciasne korytarze - wyrobiska po eksploatacji kalcytu i wapienia. W odległości 4 m na E od Sali Wstępnej pod ścianą 0,5 m prożek sprowadza do ciągu Korytarza Naciekowego o długości około 30 m. Początkowo jest to 8 metrowy korytarz, biegnący na SE, o wysokości 0,5 m i szerokości 2 m, z żyłą kalcytu naciekowego o grubości 30 cm biegnącą wzdłuż ścian. Przechodzi on w salę o wymiarach 9x4 m i wysokości 1 metra, łączącą się z Korytarzem Południowym, a ku E 3 metrowy korytarz dochodzi do 9 metrowego, niskiego korytarza o przebiegu N-S. Dno Korytarza Naciekowego pokrywa brązowe, ilaste namulisko.Jaskinia ma genezę krasową, wewnątrz na ścianach zachowały się liczne formy erozyjne jak: kotły wirowe, rury, drobne kanały i kawerny. Powstała na rozmytej fudze międzyławicowej pomiędzy wapieniami skalistymi (w spągu) a ławicowymi wapieniami zawodziańskimi górnej jury (środkowy oksford), rozciętymi pionowymi szczelinami o kierunkach NNW-SSE i NE-SW.
Szata naciekowa po odkryciu w 1949 roku jaskini, była niezwykle bogata. Jak opisuje K. Kowalski (1951) Nacieki tworzyły się tu w postaci stalaktytów i stalagmitów tak gęsto, że pomiędzy nimi pozostały tylko nieznaczne przestrzenie wolne. Większość nacieków uległa zniszczeniu przez „szpaciarzy” eksploatujących je jako „śklany” kamień (surowiec dla hutnictwa szkła). Nacieki zachowały się w Korytarzu Południowym i są to polewy naciekowe z żebrami naciekowymi, pokrywające duże fragmenty ścian oraz niewielkie stalaktyty. W Wielkiej Komorze w nyży na końcu, widoczne są resztki bogatej szaty naciekowej, a na stropie występuje duża ilość niewielkich, kilkucentymetrowej długości stalaktytów makaronowych, stale przyrastających. W ścianach w Komorze Wielkiej i Korytarzu Kalcytowym znajdują się żyły czystego, grubokrystalicznego kalcytu naciekowego do 30 cm grubości. Nacieki są różnowiekowe, wielu generacji.
W jaskini występują osady klastyczne. W Sali Wejściowej i częściowo Wielkiej Komorze stanowią je hałda, będąca pozostałością po eksploatacji kalcytu, gruz skalny oraz większe bloki i płyty wapienne; w Korytarzu Południowym, Kalcytowym i na końcu Korytarza Wschodniego stanowią je brązowe i czerwone namuliska, wypełniające miejscami znaczną część przekroju korytarzy.
Jaskinia jest wilgotna, na stalaktytach widoczne są krople wody. Wewnątrz temperatura jest stała, około +8°C, wyczuwalny jest przewiew powietrza. Światło nie sięga po za otwór.
Flora nie występuje. W jaskini przebywają nietoperze.

Historia badań

Jaskinia została odkryta w 1949 roku podczas eksploatacji kalcytu, którego intensywne wydobycie na Górze Zelce obejmowało lata 50 XX wieku. W konsekwencji tego, została zniszczona prawie całkowicie szata naciekowa jaskini. Pozostała otwarta studnia z bardzo stromym zejściem na dno, prowadzącym rozpadliną o przebiegu SW. Stan taki trwał do lat 80. XX wieku, kiedy to obudowano studnię wejściową nadając jej aktualny wygląd, a otwór zabezpieczono drewnianą podłogą. Wybudowano kamienny domek z drewnianym zadaszeniem. W studni wejściowej osadzono metalową drabinę. Stan tych zabezpieczeń pogarsza się, we wrześniu 2008 stwierdzono, że niektóre deski w podeście zaczynały butwieć.

Żródło informacji: http://jaskiniepolski.pgi.gov.pl/Details/Information/1768

Inwentarz Charłupia Wielka (1818)

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Antoniego Pstrokońskiego w Sieradzu z roku 1818. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu) Inwentarz przepisał Piotr Tameczka.

Dobra Charłupia Wielka na Mapie Kwatermistrzowskiej

"Działo się w Charłupi wielkiey dnia jedenastego lipca roku tysiąc osiemset osiemnastego."
Na wezwanie Józefa Kolumna Walewskiego, posła powiatu Sieradzkiego, dziedzica Charłupi Wielkiej z przyległościami stawił się Ksawery Potworowski dzierżawca Charłupi Wielkiej, Drzązny, Józefowa, młynów Zadwornego, Myi, Bienka i Grobelnego oraz pustkowia Buczek, obaj zamieszkali w Charłupi Wielkiej. Zawierają oni kontrakt dzierżawny wyżej wspomnianych dóbr na okres trzech lat i domagają się od pisarza aktowego spisania stanu dóbr oddanych w dzierżawę.


Dworskie zabudowania w Charłupi Wielkiey.
1o Dwór.-Dwór murowany pod dachówką o iednym kominie, do którego sieni wchodzi się po schodach, drzwiami podwóynemi na zawiasach, z zamkiem i kluczem będącemi. W sionce troie drzwiczek do pieców - po tym drzwi podwóyne do pierwszego pokoiu bawialnego - w tym pokoiu dwa okna z okiennicami wewnątrz, obicie niebieskie papiorowe na ścianie kleione, w framudze, w iednym mieyscu troche splamione, w drugim przedarte.  Piec moskiewski z drzwiczkami żelaznemi czarno zmalowanemi.- Z tego pokoiu drzwi podwóyne do II bawialnego, w nim dwa okna z okiennicami wewnątrz. Obicie papiorowe w centki, piec moskiewski z żelaznemi drzwiczkami czarno malowanemi - przed obiema piecami blacha na podłodze przybita biała.- Z tego pokoiu drzwi podwóyne do gabinetu, w nim kominek z dymnikami u spodu mosiężnemi, przed kominkiem blacha biała do podłogi przybita, drzwi szklane do ogrodu z okiennicami wewnątrz. Obicie papiorowe kolorowe, kleione. Szafka w murze zamykana na klucz o trzech taflach szklanych, w którey są xiążki dziedzica. W tych trzech pokoiach haków mosiężnych do zwierciadeł sztuk dziesięć.
Z tego gabinetu dwoje drzwi do pokoiu sypialnego, w nim obicie papiorowe kleione, piec moskiewski z drzwiczkami żelaznemi, przed piecem blacha biała do podłogi przybita, haki cztery w ścianie mosiężne do zwierciadeł.- Drzwi do ogrodu szklane z okiennicami wewnątrz. Do firanek we wszystkich pokoiach haków żelaznych dwanaście.- Z pokoiu sypialnego drzwi poiedyńcze do garderoby, w tey okno iedno z okiennicą zewnątrz i szafa w murze czarno malowana. Z garderoby drzwi do sionki, z tey sionki znowu drzwi do drugiey sionki, w którey dwoie drzwi na dwór. W tey sionce okienko.- Z sionki drzwi do kredensu poiedyńcze, w którym okno z okiennicą wewnątrz. W murze szafka czarna. Z tego kredensu drzwi podwóyne czyli składane do sali białey, małey, w niey okno iedno z okienicą wewnątrz. Szafka malowana w murze, piec moskiewski z drzwiczkami żelaznemi. Z tey sali drzwi do sieni wchodowey składane.
Z sieni pryncypalney idzie się po schodach na górę, gdzie iest sionka malowana w niey dwa okienka, drzwiczki żelazne do komina, oraz czworo drzwi, dwoie do komorek, i dwoie do pokoi małych, każdy pokoik ma okno okrągłe i piec moskiewski, z iednego są drzwi do gabineciku czyli komorki.
Ogólnie mówiąc wszystkie drzwi i okienice są malowane, na zawiasach żelaznych, a drzwi z zamkami, kluczami i antabami u znacznieyszych drzwi. Podłogi i posowy dobre, okno całe.-
Sklepy pode dworem w dobrym stanie.
2o Oficyna pod szkudłami i sklepy pod oficyną zamykane, w dobrym stanie.
3o Kuchnia murowana pod szkudłami maiąca komin wielki i mały. Idzie się do niey po schodach, sień forsztowana, na prawey ręce izba kuchenna z kominkiem wspartym na dwóch prętach żelaznych, drzwi na zawiasach z zamkiem i kluczem, okno iedno, framugi dwie o dwóch pułkach każda. Na lewey ręce izba gospodarska, w niey dwa okna, drzwi z zamkiem i kluczem, piec moskiewski z cegły. Z tey izby czeladna izba o trzech oknach z piecem ceglanym i kominkiem maiąca drzwi z klamką żelazną, a dwoie innych drzwi z zamkami bez kluczy. Z tey izby sionka w którey okno iedno, schody na górę i drugie schody na dół do sklepu kapuścianego i do drugiego bocznego: w pierwszym sklepie okienko małe, a w drugim dwa okna w których tylko szybek kilka, reszta zła. Drzwi u tych sklepów troie na zawiasach z szkoblami i wrzecądzami, u iednego kłótka z kluczem.
4o Browar murowany pod dachówką o iednym kominie, w sieni dwa okna, w izbie pierwszey okien troie dobrych, nad drzwiami okienko o pięciu szybach bo szóste stłuczone. Drzwi składane stare z wrzecądzem i szkoblami dwiema. Ztey izby drzwi składane stare z dwiema haczykami do suszarni, w którey iedno okno dobre. Na górze lasy do słodu, gdzie są dwa okna za szkłem i blacha żelazna przy kominie.- Na spodzie stancya dla mielcarza z komorką, tam iest troie drzwi na zawiasach z wrzecądzami, szkoblami i dwiema klamkami żelaznemi, okno iedno w którym trzy szyby wybite. Sklep spodem na piwo do którego drzwi dwoie składanych na zawiasach, pierwsze z szkoblem i wrzecądzem bez kłótki, drugie z zamkiem bez klucza, okienek trzy, u każdego prętów żelaznych trzy, u dwóch okienek brakuie pięć tafelek, u trzeciego żadnego szkła.
Przy kuchni stancya mała do niey drzwi na zawiasach z wrzecądzem szkoblami, kłótką i kluczem, kominek, okno szklane o siedmiu prętach żelaznych okienko nad drzwiami bez iedney tafelki. Na przodzie zaś komorka excypuie się dla dziedzica. Na przeciwko powyższey stancyi transety? dwa zamykane i psiarnia przy nich mała.
5o Staynia murowana pod szkudłami dla koni cugowych razem z wozownią w dobrym stanie, zamykane oboie na dwa zamki z kluczem i schowanie na tey stayni excypowane dla dziedzica.
6o Staynia fornalska murowana pod szkudłami przy oficynie. Połowa tey stayni na przodzie z wozownią małą dla dziedzica excypowana.- Druga zaś połowa w tyle dla dzierżawcy zostawiona. Do którey drzwi na zawiasach z szkoblami i wrzecądzem, okna dwa bez szkła, dwa żłoby z drabinami - brukowana środkiem a przy ścianach dylowana. Są w niey dwie komorki z drzwiami na zawiasach z szkoblami, wrzecądzami i klamką, w tych znayduią się grodki do obroku w iedney okienko za szkłem.
Wozownia z żłobem iednym i drabiną, okna za szkłem. Wrota do wozowni z szkoblami i wrzecądzem, schowanie nad tą staynią i wozownią z dwiema oknami, w każdym po pięć prętów żelaznych. Do niego ze dworu drzwi na zawiasach żelaznych z zamkiem i kluczem, wyżey po schodach idąc drugie drzwi na zawiasach żelaznych z szkoblami i wrzecądzem.
7o Za tą staynią i oficynami studnia ocembrowana z sochą, żurawiem i wiadrem okutym - stodoła nowa przed kilku tygodniami zbudowana pod snopkami, dla dziedzica zostawiona.
8o Za browarem kurniki o dziewięciu drzwiach. U dwóch są sadze z tarcic, dwa wrzecądze żelazne.
Chlewy o dwudziestu drzwiach z korytami, przed chlewami grodka dylowana.- Obory o pięciu drzwiach, czterech żłobach i czerech drabinach.
Te trzy budynki wedle siebie stoiące są nowe z wszelkiemi porządkami i w dobrym stanie Dachy pod snopkami, u dołu maiące po trzy szory. Szkudeł na oborach, a na chlewach i kurnikach po dwa szory z oknami za szkłem. W cielętniku żłoby dwa z iedną drabiną. Dymników wszystkich siedm szkudłami obitych. Przed temi budynkami sztachety z łat rzniętych, troie wrotek, siedm mostków.
Blisko tych budynków sadzawka tarcicami po trzy na kupie obwiedziona.
9o Na boku browaru studnia z pompą w dobrym stanie z dwiema rurami drewnianemi do browaru.
10. W szrodku zabudowań dziedziniec okrągły płatami rzniętemi, czasem łupanemi ogrodzony, raz między budynkami, drugi raz w samym szrodku do słupków po dwie przybitemi. Wrot dwoie iednę wyiezdzaiąc drugie do ogrodu z trzema wedle nich fortkami staremi. Dziedziniec topolami wysadzony. W nim iest studnia z pompą.
11. Płoty częścią z rzniętych płatów częścią łupanych na około ogrodu angielskiego i fruktowego, tudzież przy ogrodzie przede dworem, iakoteż idąc ku stodołom i ku karczmie.
12. Przed wrotami dworskiemi kurniczek dla jędyków między topolami.
13. Na wschód słońca ogród angielski fruktowy i kuchenny w dobrym stanie.- W nim iest blisko dworu oranżerya z oknami szklanemi staremi maiąca sionkę i dwie komorki - na boku są osobno ogrodzone inspekta, a między fruktami lodownia pod snopkami, zamykana na wrzecądz z drzwiami na zawiasach.
14o Idąc od dworu opłotkami iest owczarnia na tysiąc owiec z drzewa rzniętego podmurowana, z dachem nowym pod dranicami. Do nich wrot dwoie, drzwi troie, okienek siedem. W owczarni są drabinki i dymniki w dachu trzy na zawiasach tak iak i drzwi, a wrota z kunami żelaznemi. Na końcu owczarni są dwie komorki bez drzwi i szczyty z tarcic w iednych znayduią się drzwiczki na zawiasach.
15o Niedaleko chałupa owczarska i stodołka pod dranicami.
16o Stodoła w słupy i od spodu z muru środkiem z drzewa z dwiema klepiskami, iedno dylowanie.
17. Stodoła druga podobna o czterech klepiskach dylowanych.
18. Stodoła trzecia w słupy murowane o dwóch klepiskach dylowanych.- Dachy tych stodół pod snopkami, u dołu zaś i u góry pod dranicami i u przednich wrot są zamki z kluczami, u tylnych kuny z zatyczkami żelaznemi.
19. Spichrz murowany pod snopkami. Dach w dobrym stanie, drzwi na wylot dwoie na zawiasach żelaznych z zamkami dwiema, kluczami, wrzecądzami i szkoblami bez kłótek. Okienek sześć w ścianach z okiennicami. W tym spichrzu drzwi trzecie do skarbca, który sobie dziedzic excypuie, do niego są dwa okna z okiennicami.
20. W szrodku stodół i spichrza brog pod snopkami. Te stodoły i spichrz płatami ogrodzone z wrotami o dwóch kunach żelaznych i fortka z szkoblami i wrzecądzem do zamykania.
21. Do gorzelni idąc oparkaniona grobla i droga łatami rzniętemi po dwie przybitemi do słupków dębowych. Na tey grobli są cztery mostki, w łąkach tutay są trzy rowy roku przeszłego wybite.
22. Gorzelnia z drzewa rzniętego, dach pod szkudłami, podmurowana, komin murowany. W niey są izba gdzie garce z statkami, izba druga mała z kominkiem, komora do niey, srotownia. Na drugiey stronie izdebka i komora dla pilarza. Podłogi z cegły, posowy z tarcic, okna dobrych pięć, oprócz dwóch szyb wybitych. Zgoła wszystko w dobrym stanie. Mostek przed przed gorzalnią.
23. Za gorzalnią studnia z daszkiem skąd idzie woda rurami ziemią do gorzalni.
24. Wolarnia w ryglówkę lepiona, dach szkudlany z trzema dymnikami, podmurowana posowa gliną wylepiona. W niey znayduie się: żłobów osiem, drabin cztery, żłobów mnieyszych siedm. Okien cztery, skrzynia od sieczki parzenia iedna.
Studnia od wywaru z wiadrem, skrzynia od ospy z zawiasami i wrzecądzem. Lada z kosą i stalnicą, w szczycie okno drugie w sieczkarni. Cebratka, konewka od wywaru, komorki dwie, iedna do sieczki druga dla cieląt - drzwi troie z frontu, podłoga dobra.

na Wygodzie
26. Karczma pod gontami o trzech izbach i trzech komorach z kominem murowanym.
27. Staynia wiezdna pod snopkami z żłobem i drabinami.
28. Czworaki pod snopkami o czterech izbach, trzech komorach.
29. Dwoiaki pod snopkami o dwóch izbach dwóch komorach.
30. Dom gdzie szewc mieszka nad wodą o iedney izbie z komorą, pod snopkami dach.
31. Młyn o dwóch kołach z młynicą i komorą, dach słomiany.
32. Tartak pod snopkami stary.
33. Staw z iednym upustem i groblą.

Inne trzy młyny zwane:
34. Myia młyn o dwóch kołach pod snopkami częścią pod dranicami.
35. Bieniek młyn o iednym kole pod snopkami częścią pod dranicami.
36. Grobelny młyn o dwóch kołach, dach słomiany.

Wieś Charłupia Wielka.
37. Karczma wielka na trakcie Wartcko Złoczowskim. Dach z dranic, ma cztery izby z komorą, komin murowany.
38. Staynia wiezdna z żłobami, dach z dranic.
39. Kuźnia z dachem pod dranicami.
40. Dom przed kościołem gdzie żyd cło wybiera. Dach z dranic, izba z komorą, komin murowany.
41. Dwoiaki, dach pod snopkami, maią dwie izby, dwie komory, komin lepiony.
42. Dom gdzie stelmach mieszka. Dach pod dranicami, komin murowany. Izba iedna z komorą.
43. Chałup siedm nowych, iedną formą wybudowanych, każda ma komin murowany, izbę iednę, izdebkę i komorę wszystkie podmurowane.
44. Chałup starych osiemnaście dico Nro 18.

Folwark Józefów zwany.
1. Dwór murowany pod dranicami, dach stary, maiący trzy pokoie i komorę, okien sześć, w iednym pokoiu iedna szyba stłuczona, w drugim także iedna, w trzecim brakuie puł okna i szyb czterech, posowy dobre, podłogi stare, drzwi na zawiasach z czterma zamkami. Z sieni schody na górę z drzwiami zamykanemi, w sieni podłoga zła. Sklepy pod tym dworem dwa wewnątrz drzwi dobre z przodu złe na zawiasach, w dachu dymniki za szkłem.
Przy dworku sadek o siedmiu liniach szeroki drzewem zasadzony, ogrodzony płotami iako i podworze całe nowemi zerdziami, z trzema wrotkami. Między drzewkami tatarka zasiana. Za sadkiem kapusty kawałków trzydzieści pięć począwszy od chałupy aż do drogi na dłuż - a na szerz od łączki czyli wodocieki aż do płota.
Studnia przed dworem ocembrowana z sochą, żurawiem, wiadrem okutym i korytem.
2o Stodoła o trzech klepiskach w słupy murowane, na iednym boku spichrz także w słupy murowane, na drugim boku obora, w dobrym stanie, i znowu po bokach przystawki, iedna na sieczkę i świnie - druga na bydło i drobiazgi, przed temi budynkami w trianguł będącemi, ogrodzenie podwóyne z lat ciesanych.
3o Owczarnia nowa z drzewa rzniętego podmurowana i ogacona. Dach pod dranicami, szczyty dwa z tarcic, dwa dymniki w dachu zamykane, wrot na wylot dwoie, drzwi frontowych dwoie, zgoła cała w dobrym stanie. Ogrodzenie nowe aż do stodoły z dwóch stron.
4o Za dworem ku borowi chałupa sztrycharza, piec ceglany pod dranicami i dwie szopy na cegłe.

Wieś Drzązna.
1. Karczma pod snopkami, komin murowany, izba z izdebką i komorą.
2. Kuźnia pod dranicami o jedney izbie i komorze, komin murowany.
3. Chałup starych 14, dico czternaście.

Buczek.
4. Karczma z drzewa rzniętego o iedney izbie, izdebce w którey mieszka borowy dziedzica, przy tey iest komora. Dach pod dranicami, komin murowany.

Następnie opisane zostały ruchomości znajdujące się w pokojach w pomieszkaniu dworskim, w browarze, gorzelni, w schowaniu w stajni fornalskiej i cugowej, w wozowni fornalskiej, w kurnikach, chlewach, oborze, spichrzu, przed owczarnią, w ogrodzie, na boku dworu. Otaksowano konie fornalskie, woły ratajskie, jałowizna, krowy dojne, owce w Charłupi Wielkiej, owce w Józefowie. Na końcu opisane zostały zasiewy w Charłupi Wielkiej, Józefowie, czynsze, owce, chmiel i słód.