Inwentarz Kustrzyce (1772)

Agad, Księgi ziemskie i grodzkie sieradzkie, Libri relationum, sygn. 56-145, karty 812-21.
Tekst z oryginalnego dokumentu przepisał Piotr Tameczka.

 

Wizja dóbr Kustrzyc, Przemięłowa z Bugajem, Wrzesin, części w Stypułach, Głowacowic, Lichawy Wielm: Jmości Pana Konstantego z Widawy Wężyka Podstolego Wendeńskiego dziedzicznych w Województwie Sieradzkim, Powiecie Szadkowskim leżących na rekwizycją pomięnionego Wielm: Podstolego dziedzica tychże dóbr przez Urodzonych  Jmościów Panów Jana Korczaka Ziółkowskiego, i Wojciecha Suskiego przy opatrznym woźnym przysięgłym Antonim Boruńczyku ze wsi Kustrzyc dnia 19go miesiąca listopada w każdej wsi z osobna zobaczywszy roku pańskiego 1772 uczyniona.

Najprzód w wsi Kustrzycach widzieliśmy dwór ze rzniętego drzewa in parte gontami, in parte snopkami poszyty, który znacznej tak w ścianie od podwórza jako i w dachu reparacji potrzebuje. 

Browar nowy pod snopkami dobry, w którym garniec o trzech rurach przez Wielmożnego Jmsci Pana dziedzica kupiony wielki, i statki browarne, tak do piwa, jako i gorzałki po kupnie dóbr Wielmożnego Podstolego są pokupione. 
Sadzawka przed browarem i ta[m?] nowa wyrobiona ozdownia do szuszenia słodów. 
Obory ze stajniami koliste, z których trzy części zreparowane, a czwarta część odieła snopkami poszyte. 
Stodoła wielka o dwóch gomnach na sochach dobra, snopkami poszyta, która lubo się widzi dobra w dachu jednakowoż miejscami przez snopki ciecze.
Spichlerz do zboża sypania pod gontami dobry, podwórze i ogród przy dworze ogrodzony. 

Młyn o dwóch kołach na rzecze nowy ze wszystkim co należy do mełcia porządkiem z ulami, pytlami, kamięniami nowęmi wyporządzony z drzewa rzniętego postawiony, w dachu gontami prawie ca[ły?] pobity, ognami dwiema w tafle, piec z cegły, który dwie izby rozgrzewa, także trzecia okno w izdebce mał[ej?] drzwi z tarcic do tego młyna, posowa z tarcic, na[...] młynie, to jest na dachu nad izbą jest kilka szorów snopkami poszyte.
Ten młyn jak się spalił stary za posessji Wielmożnego Jmości Pana Złotnickiego Łowczego Szadkowskiego jest przez tegoż Wielmożnego Jmść Pana Łowczego postawiony, do którego Wielmożny Jmość Pan dziedzic drzewa kazał rznąć na Kustrzyckim boru, drugie od Wielmożnego Jmości Pa Zygmunta Wężyka ze Swiędzieniowic kupił, trzecie z Marzęnina od Jmość Pana Kamieńskiego przywieźli, tak że i szkudeł dał kop dwadzieścia ośm z Kraszewic, z którego przed tym dawano wymiaru korcy Widawskiej miary siedemdziesiąt i wieprzów ośmiu karmiono, teraz tylko płaci złotych trzysta pięćdziesiąt.

Osiadłość chłopska w Kustrzycach. 
1mo. Walada chałupnik, który ma chałupę z rzniętego drzewa i z stodołą za posessji Jmości Pana Janikowskiego postawioną nową, dobrą. 
2do. Walenty Niemiec chałupnik, który ma chałupę nową z stodołką teraz za posessji WJmości Pana dziedzica postawioną. 

Na Przymięłowie z Bugajem.
1mo. Jan Popręski, którego Wielmożny Jmośc Pan Podstoli od Sp. Jmości Pana Stefana Łempickiego z żoną i dziećmi kupił. Pułrolnik i nowo osadzony ma chałupę nową, którą Wielmożny Jmość Pan dziedzic postawił, wołów cztery, krowę, świnię, wóz, radło, kosy dwie od trawy i sieczki, sierp, i inny zakład co do półrolka należy, robi dni trzy dwojgiem albo po jednęmu cały tydzień, sztukę przędzie, dwóch kapłonów i dwóch kopy jaj daje, stróże strzeże, trzodę pasie i świętną drogę odprawia gdzie mu każą, i tłuki cztęry po dwojgu we żniwa.
2do. Walenty Swierc pułrolnik, któręmu WJmość Pan dziedzic nową chałupę postawił, który podczas kupna Kustrzyc i odebrania ich pod niebem siedział, gdyż mu się była chałupa spaleła za posessji Jmości Pana Brodzkiego. Tenże ma pańskich wołów 4, krowę i inny zakład jako i pierwszy, i te powinność odprawuje co i pierwszy.
3tio. Walenty Borowy pułrolnik, który rolę sieje na Przymiełowie pułrolnicę a ma chałupę na Bugaju w Kustrzyckim gruncie postawioną dawną i z budynkami innęmi staręmi. Ma wołów pańskich cztery i krowę i inną załogę co i pierwsi, i te powinność odprawuje. 
4to. Mikołaj Gralik wstępień do Gralówny, który znowa jest osadzony, gdyż ojczym jego żony całą zagrodę Jakub Grał stracił i woły. Ten ma nową chałupę postawioną, wołów parę na zagrodę daną, krowę i inną załogę co do zagrody należy i zasiew dany. Robi zagrodnicą robotę.
5to. Antoni Popręzki syn Jana pułrolnik, chałupnik, któremu trzeba chałupę postawić i osadzić na rolę. Teraz tylko robi dwa dni. 
6to. Gościniec nowy, który Wielm: Jmość dziedzic postawił, a WJmość Pan Łowczy Szadkowski posessor dokończył, na którym siedzi ad [...] wedrowny, który że chałupnicą prócz karczemnej [...] sieje robi dwa dni w tydzień, a z karczemnej robi 12 dni w żniwa.
7mo. Na Bugaju Antoni Borończyk woźny pułrolnik, którego WJmość Pan dziedzic nowo osadził na pułrolek. Ma wołów cztęry, krowę i inną załogę jako i drudzy, i powinność odprawuje. Chałupę ma dobrą ze rzniętego drzewa za posessji Sp. Jmości Pana Janikowskiego i z stodołą postawioną dobrą.
8vo. Tomasz Bugajski zagrodnik, który po dwa razy nowo przez WJmości Pana dziedzica jest osadzany, który ma wołów pańskich parę, krowę i inną załogę zagrodnicą, też powinność odprawuje co i drudzy. Siedzi we dwojakach wraz z kowalem, to jest w gościńcu starym.
9no. Szymon Borończyk kowal, którego WJmość Pan dziedzic kazał wyuczyć i od niego zapłacił. Ma statki kowalskie wszystkie dworskie nowe przez WJmości Pana dziedzica kupione, robi pańskiego z roli chałupnicej dni dwa.

10omo. Na Wrzesinach. 
Kazmierz Szargała pułrolik ma pańskich wołów cztęry, z których mu wilcy zjedli jednego. WJmość Pan dziedzic dał mu na innego krowę i inną załogę co i na Przemięłowie, i tę powinność odprawuje. Ma chałupę nową z rzniętego drzewa przez WJmości Pana Łowczego Szadkowskiego postawioną, a przez WJmości Pana dziedzica w pretensjach przyjętą. 
11mo. Stanisław Kupisz pułrolik, którego Wiel: Jmość Pan dziedzic od Jmości Pana Walentego Janikowskiego z Olewina wraz z parą wołów kupił i zapłacił, który ma dawnych, gruntowych parę wołów a parę przez WJmości Pana dziedzica danych, krowę, wóz i inną załogę, co do pułrolka należy, robi tak jak i drudzy i powinność odprawuje. Chałupę ma jeszcze za Sp. WJmości Pana Józefa Tomaszewskiego Cześnika Mielnickiego postawioną, i budynki inne.
12mo. Szczepan, który na półrolnicym placu i gruncie po zbiegłym Janie pułrolniku Szargale siedzi, który ma parę wołów pańskich, krowę i inną załogę co i inni, który jest nowo osadzony, gdyż Jan Szargała bez wszelkiej danej okazji dworskiej, cały zasiew utracił i zabrawszy woły pańskie i krowę, i cały sprzęt za posessji Wielmożnego Łowczego poszedł na węndrówkę. Ma chałupę za posessji Sp. Jmość Pana Jana Janikowskiego postawioną i z budynkami innęmi. 
13tio. Chałupa nowa z wystawą na browarek lub inne posiedzenie jest przez WJmości Pana Łowczego postawiona, a przez WJmości Pana dziedzica w pretensjach przyjęta. Na tych Wrzesinach są jeszcze cztęry place puste, na których przetym chałupy bywały i z rolami do nich należącęmi. 
Także na Stypułach widzieliśmy role zapustoszałe bez zasięwów z łąkami w końcu ról, które działki niektóre sosnizkami pozarastały, a drugia goła, to jest trzy w posessji WJmości P dziedzica działki, a czwarty szesnastą składów wszerz przy granicy Wrzesińskiej w posessji WJmości Pana Wojciecha Lutosławskiego, drugich części dziedzica, na co nam pokazał Dekret WJmość Pan Podstoli dziedzic swojej części do dóbr Kustrzyc należącej z tymże Jmością Panem Lutosławskim kondescensjonalny w Kustrzycach ferowany i w Grodzie Sieradzkim oblatowany, którym nakazano ten działek do Kustrzyc oddać. 
Głowacewice, gdzie przed tym wieś bywała i z młynem na rzece widzieliśmy tylko placów kilnaście z sadkami przy placach będącemi cierzniem niektóre place pozarostały, teraz tylko młynarz z Kustrzyc na tych placach sieję. Także widzieliśmy sadzawki i stawek przy rzece zarosłe, i role gdzie przed tym kiedy wieś była siewane były pozarastałe in parte dob[re?], które jedne do dwora, drugie przez chłopów siewane są. 

Wieś Lichawa, w której jest część do Grabi należąca, druga do Kustrzyc, na której kiedy WJmość Pan Podstoli kupił Kustrzyce i ztą Lichawą zapustoszałe były role, że tylko pułrolnik i dwóch zagrodników do Kustrzyc robiali. Ten WJmość Pan Podstoli teraźniejszy dziedzic i budynki folwarczne i chałupy dla chłopów pobudował i zasiew dworski wprowadził, w którejśmy najprzód widzieli budynek nowy folwarczny szkudłami pobity, to jest izba nowa z dwiema oknami w tafle, z piecem zielonych kafli postawionym, podłogą z tarcic posową, z sieniami dwiema i kuminami dwiema, tudziesz i celadną izbę z komorą ze rzniętego drzewa jeszcze za posessji Sp. Janikowskiego postawioną i poszytą. 
Obora, stajnia i wozownia nowo postawione przez WJmości Pana Podstolego snopkami poszyta, chlewiki od Wojciecha Szargały pod snopkami kupione, stodoła z nowa wyreparowana do kładzenia zboża. 

Osiadłość chłopska. 
1mo. Tomasz Szargała, który na kmiecej roli siedzi, a z pułrolka robi, ma wołów pańskich, cztery, krowę, świnię i wszystkę załogę co do pułrolka należy, robi i powinność odprawuje jako i Przymiętowscy. Ma chałupę nową ze rzniętego drzewa przez WJmości Pana Podstolego teraźniejszego dziedzica w pańskim czyli dworskim placu postawioną, gdyż ma swój plac kmiecy za Janem Krawczykiem kmieciem z Grabi w końcu ogroda swego. 
2do. Łukasz Burski zagrodnik, który ma pańskich wołów parę, krowę przez WJmości Pana Podstolego powtórnie daną, któremu WJmość Pan Podstoli przy wykupnie dóbr Kustrzyc za Dekretów JmcJ[...] Panom Janikowskim żonę zapłacił i tęmuż chałupę nową postawił. Ma załogę zagrodnicą co do zagrody należy. 
3tio. Wojciech Szargała, który na kmiecym placu siedzi, ma załogę dworską jako i inni przez WJmości Pana Podstolego za posessji jego daną, jako i zasiew powinność tę odprawuje co i inni. Chałupę ma za posessji Jmości Pana Wawrzyńca Brodzkiego postawioną, a zaś stodołę za WJmości Pana dziedzica terazniejszego; posessji, item Tomasz chałupnik i Burska komornica, także pokazał nam ogród, kt[óry?] teraz siewa Grzegorz Kmiec z Grabi, który wed[le?] działów Lichawskich braci i Dekretów do części WJmości Pana Podstolego należeć powinien. Także i w łąkach na Babach ukrzywdzonym byd[z?] do jego części od chłopów Grabskich widzieliśmy także i przygrodę za stodołą Pawła Krawczyka do Grabi należącego, który dopiero rok jak przygrodził z polnego pastwiska przy sadzawce widzieliśmy jest jeszcze plac pusty kmiecy za Szwejkiem kmieciem z Grabi do tej części należący, którą to wizją jakośmy widzieli i sprawiedliwie uczynieli dla lepszej wiary i względu rękami naszęmi własnęmi podpisujemy. 
Działo się na gruncie i w wsiach dnia i roku jako wyżej.
Jan Korczak Ziółkowski mp 
Wojciech Suski trzymaną ręką.