Lisia Góra

 Lisia Góra, wzgórze  w gminie Działoszyn. Wysokość 245.88 m. (wg. mapy w skali 1: 10 000 z 1992 r.)

Lisia Góra (248 m n.p.m.) to najwyższy szczyt Gór Bugajowych, na niektórych mapach zwany Wielką Górą, położony na północny zachód od wsi Węże (gmina Działoszyn, powiat pajęczański ), na Wyżynie Wieluńskiej, w granicach Załęczańskiego Parku Krajobrazowego (ZPK).
Na zachodnim stoku Lisiej Góry znajdują się stare, nieczynne już dzisiaj żwirownie z widocznymi odsłonięciami, umożliwiającymi poznanie budowy geologicznej wzgórza. Zaobserwować tu można, nachylone pod znacznym kątem warstwy utworów czwartorzędowych, w tym głazów, żwirów i piasków - efekt bezpośredniej akumulacji materiału pochodzącego z topniejącego lądolodu.
Pasmo Gór Bugajowych i pobliskich Gór Gliżyńskich uważane jest za morenę czołową zlodowacenia środkowopolskiego Warty.

 http://lodzkie.travel/?kat=ochrona_przyrody&sub=7&id=10

1965 r.

Dziennik Łódzki 1952 nr 298

"Węże"

Klejnot przyrody łódzkiej

Przed trzema tygodniami odkryto na wzgórzu Zelce na terenie gromady Węże w powiecie wieluńskim grotę stalaktytową.

Nazwy miejscowości ,,Węże" i „Zelce" położonych w odległości sześciu kilometrów na zachód od miasteczka Działoszyna brzmią dość egzotycznie. Jakkolwiek z prawdziwymi wężami i egzotyką niewiele mają wspólnego, mimo to są to istotnie miejscowości ze wszech miar ciekawe.

Wspomniane wzgórze Zelce leży po lewej stronie Warty w odległości około 0,5 km od brzegu rzeki i wznosi się dość stromo nad terasą rzeczną Zbudowane jest ono ze skały wapiennej, na której znać głębokie ślady erozyjne. Na przełomach i wśród okruchów skał spotyka się dużą ilość skamielin i odcisków po zaginionych zwierzętach, które żyły tu na dnie dawnego morza. Są to głowonogi, małże, jeżowce i inne, a na podstawie tych szczątków ustalono, że wapień ten, podobnie zresztą jak na całym wzgórzu krakowsko-wieluńskim, utworzył się w epoce jurajskiej przed około 160 milionów lat.

Przez wzgórze to przed wielu tysiącami lat przesunął się lodowiec ostatniego zlodowacenia ziem polskich pozostawiając opodal po stronie południowej wał moreny czołowej utworzony ze żwirów i piasków.

Wzgórza te fantastycznym układem skałek przypominają w miniaturze przedpole Pienin, gdzie w miejsce Dunajca przepływa rzeka Warta.

Wierzchołki wzgórz posiadają liczne spękania i szczeliny, przez które woda deszczowa przedostając się w ciągu wielu milionów lat rozpuszczała skałę, drążąc wewnątrz wzgórza liczne większe i mniejsze o ciekawych kształtach komory, jaskinie i groty. Wewnątrz komór grot kropla po kropli z tych wód osadzały się cienkie warstewki wapienia, z których potworzyły się po wielu latach piękne nacieki zwane stalaktytami. W szczelinach skał wytwarzał się wapień krystaliczny. Nacieki na ścianach tworzą tu i ówdzie ciekawe układy krystaliczne, mieniące się w promieniach sztucznego światła brylantowym blaskiem.

Ile grot kryją wzgórza w swym wnętrzu dotychczas nie wiadomo. Są one obecnie eksploatowane, wydobywa się tu kalcyt (wapień krystaliczny) dla hut szklanych — i w czasie postępujących robót, drążąc skałę w poszukiwaniu żył kalcytu, natrafia się ciągle na coraz to nowe komory i groty połączone wspólnymi korytarzami.

Powierzchnia wzgórza posiada liczne zagłębienia zwane lejkami krasowymi, które w okresie trzeciorzędowym wypełniły się szczątkami kości żyjących w tym czasie zwierząt. Kości te częściowo uległy zmineralizowaniu, dzięki czemu możemy oznaczyć do jakich gatunków zwierzęta te należały. Dotychczas na tej podstawie określono około 160 gatunków zwierząt ssących od małych gryzoni aż do dużych zwierząt kopytnych; istnieją przypuszczenia, iż w tym okresie żyły tu również liczne zwierzęta drapieżne, a kości zgromadzone tu, są to resztki ich biesiad.

Klimat panujący w okresie trzeciorzędu był prawdopodobnie podobny do klimatu współcześnie panującego w okolicach podzwrotnikowych, gdyż znaleziono tu także czaszki małp z doskonałym odlewem wapiennym mózgu, z zachowaną wyraźną rzeźbą zwojów mózgowych.

Poza tym spotyka się tu ciekawe ślady działania erozji, wydmy piaszczyste, a cały teren pokryty jest roślinnością na ogół mało jeszcze poznaną.

Z najwyższych wzniesień tych wzgórz jak np. tzw. "Wielkiej Góry*", która swoim 246 metrów wysokim szczytem dominuje nad całą okolicą, roztacza się w dnie pogodne piękny widok na zakola rzeki Warty, okoliczne wsie, pola i lasy, a w sprzyjających warunkach dojrzeć można nawet wieże starożytnych kościołów i ratusza odległego prawie o 30 km od miasta Wielunia.

Wzgórza wapienne zawierają wiele jeszcze zagadek nie wykrytych i naukowo nie zbadanych, toteż spodziewać się należy licznych odkryć o charakterze niejednokrotnie wprost sensacyjnym — zwłaszcza zaś na zboczu północnym Zelc od strony Warty.

Węże i Zelce zatem wraz z okolicami stanowią niezwykle ciekawy obiekt przyrodniczy i krajobrazowy. Poszczególne formy geologiczne występują tu w postaciach tak różnorodnych a często typowych, że zainteresować mogą nie tylko naukowców, miłośników przyrody, ale i szersze rzesze publiczności.

Cały ten teren jest równocześnie jakby przebogatym muzeum, a to tym cenniejszym, że utworzony został siłami natury.

W okresie przedwojennym bezplanowej i rabunkowej gospodarki, tereny te uległy silnemu zniszczeniu, czego ślady widzimy do dziś dnia.

Obecnie projektuje się wzięcie tych terenów pod ochronę i założenie na powierzchni około 215 ha rezerwatu przyrodniczo-krajobrazowego z przeznaczeniem go dla celów naukowych i jako terenu dla zbiorowych wycieczek turystyczno-krajoznawczych.

EDWARD POTĘGA

wojewódzki konserwator przyrody

*Najwyższe wzniesienie w tej okolicy nosi nazwę Lisiej Góry, i liczy niespełna 246 metrów, jest to zapewne wymieniona w artykule Wielka Góra. Przypis autora bloga.