Pelagia

Słownik Geograficzny:  

Pelagia, wś, pow. łaski, gm. Wodzierady, par. Mikołajewice, ma 18 dm., 149 mk., 340 mr. ziemi włośc. Wchodziła w skład dóbr Chorzeszów.

Spis 1925:

Pelagja, kol., pow. łaski, gm. Wodzierady. Budynki z przeznaczeniem mieszkalne 22. Ludność ogółem: 149. Mężczyzn 80, kobiet 69. Ludność wyznania rzymsko-katolickiego 5, ewangelickiego 144. Podało narodowość: polską 149.

Wikipedia:

Pelagia-wieś w Polsce położona w województwie łódzkim, w powiecie łaskim, w gminie Wodzierady. Miejscowość położona jest na Wysoczyźnie Łaskiej. W latach 1975-1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa sieradzkiego.

1992 r.

ZABYTKOWY  DOM

• 
• 
• 

Akta notariusza Kajetana Szczawińskiego w Szadku z roku 1841a, akta nr 88,89. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu).

Właściciel dóbr Chorzeszów Hipolit Szczawiński podpisał kontrakt wieczysto-dzierżawny z włościanami. Na gruncie porośniętym borem w kolonii Pellagia, znajdującym się na terytorium dóbr Chorzeszów geometra Peltz wymierzył działki. Następujący nabywcy otrzymali w dzierżawę grunty:
1. Johan Hoffman z Chorzeszowa (88) grunt o powierzchni ćwierć huby miary chełmińskiej, za który miał wpłacić wkupne w kwocie 450 zł. polskich. Czynsz za grunt wynosił 24 zł. polskich rocznie.
2. Marcin i Karolina z Reszkow Lükk (89) grunt o powierzchni pół huby miary chełmińskiej, za który mieli wpłacić wkupne w kwocie 900 zł. polskich. Czynsz za grunt wynosił 48 zł. polskich rocznie.
Prawo propinacji, polowania, dziesiąty grosz od sumy szacunkowej przy odsprzedaży gruntu z budynkami przysługiwało właścicielowi dóbr Chorzeszów.
Dziedzic oddał jedną morgę ziemi na cmentarz i jedną morgę ziemi na ogród dla szkoły. Grunta te były zwolnione na zawsze od czynszu. Dominium wybierało sołtysa wsi i dawało mu każdego roku po 10 złotych.
Na gruncie nabywca miał wystawić dom mieszkalny, stodołę, oborę i inne budynki potrzebne dla inwentarza i przechowywania zboża.

Obwieszczenia Publiczne 1930 nr 79

Wydział cywilny sądu okręgowego w Łodzi, na zasadzie art. 1777-3 U.P.C. oraz zgodnie z decyzją z dnia 13 stycznia 1930 r., obwieszcza, że na skutek podania Heleny Forhof I voto Wajs, zamieszkałej we wsi Pelagja, gm. Wodzierady, pow. łaskiego, wdrożone zostało postępowanie celem uznania Aleksandra Wajsa (Weissa) za zmarłego i, z mocy art. 1777-8 U. P. C., wzywa tegoż Aleksandra Wajsa (Weissa), syna Juljusza i Heleny z Motylów, urodzonego w Łodzi w dniu 18 lutego 1899 roku, ostatnio zamieszkałego w gm. Wodzierady, pow. łaskiego, obecnie, po wyjeździe w 1913 roku do Rosji, niewiadomego z miejsca pobytu, aby w terminie 6-miesięcznym, od daty opublikowania niniejszego, stawił się w kancelarji wydziału cywilnego sądu okręgowego w Łodzi, przy ul. St. Żeromskiego L. 115, albowiem po tym czasie nastąpi uznanie go za zmarłego.

Nadto wydział cywilny sądu okręgowego w Łodzi wzywa wszyst­kich, którzy o życiu lub śmierci pomienionego Aleksandra Wajsa (Weissa) posiadają wiadomości, by o znanych sobie faktach zawiadomili sąd najpóźniej w oznaczonym wyżej terminie do sprawy Z. 504/29.

Łódzki Dziennik Urzędowy 1933 nr 20

ROZPORZĄDZENIE WOJEWODY ŁÓDZKIEGO

z dnia 28 września 1933 r. L. SA. II. 12/13/33.

o podziale obszaru gmin wiejskich powiatu łaskiego na gromady.

Po wysłuchaniu opinij rad gminnych i wydziału powiatowego zgodnie z uchwałą Wydziału Wojewódzkiego z dnia 15 września 1933 r. na podstawie art. 107 ustawy z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorjalnego (Dz. U. R. P. Nr. 35, poz. 294) postanawiam co następuje:

§ 1.

XV. Obszar gminy wiejskiej Wodzierady dzieli się na gromady:
1. Chorzeszów, obejmującą: wieś Adolfów, wieś Babiniec, kolonję Chorzeszów, wieś Elodja, wieś Pelagja.

§ 2.

Wykonanie niniejszego rozporządzenia powierza się Staroście Powiatowemu Łaskiemu.

§ 3.

Rozporządzenie niniejsze wchodzi w życie z dniem ogłoszenia w Łódzkim Dzienniku Wojewódzkim.

(—) Hauke-Nowak
Wojewoda.

_________________________________________________________________________________

 Orędownik 1937 nr. 174

_________________________________________________________________________________

Obwieszczenia Publiczne 1938 nr 26

Wydział Hipoteczny Sądu Okręgowego w Łodzi, Sekcja I i II Miejska, niniejszym obwieszcza, że po niżej wymienionych zmarłych toczą się postępowania spadkowe:

17) Elżbiecie Sommer, zmarłej w Pelagii, pow. łaskiego, w dniu 1 września 1937 roku, właścicielce 1/8 niepodzielnej części nieruchomości w Bałutach Nowych nr hip. 59, rep. hip. nr 16-232;

Termin zamknięcia powyższych postępowań spadkowych wyzna­czony został na dzień 4 października 1938 roku w tutejszym Wydziale Hipotecznym.

We wskazanym terminie osoby zainteresowane osobiście lub przez pełnomocników winny zgłosić swoje prawa, pod skutkami prekluzji. 251/38.

Dziennik Łódzki 1950 nr 143

Wodzierady znalazły radę

Co postanowiono - to wykonano

A teraz kolej na Powiatowy Zarząd Drogowy

Wszyscy narzekali i wszyscy przechodzili koło tego dziwnie obojętnie. W tej obojętności była jakaś bezradność, podyktowana niejako przyzwyczajeniem ustalonego przez przyrodę porządku rzeczy. Piasczyste podglebie, piasczyste połacie gruntów na wzniesieniach i podmokłe nizinne łąki, kwaśne jak ocet siedmiu złodziej — tak było od lat. Urodzaje na tych gruntach były jak najgorsze, zwłaszcza na nizinach. Wiosną, kiedy śniegi topniały i padały deszcze, ludzie przeklinali, grzęznąc po kolana w rozmokłej ziemi; konia z pługiem na pole nie można było wprowadzić. Ale kiedy przychodziło lato — zapominali o wiosennych dolegliwościach i nic nie robili, by poprawić istniejący stan rzeczy.

MAŁY TRUD — WIELKI ZYSK

Aż dopiero w tym roku nastąpił przełom. W maju, przed kilkunastu zaledwie dniami mieszkańcy 14 gromad, należących do gminy Wodzierady, na gromadzkich zebraniach przypomnieli sobie, że są przecież rowy melioracyjne, że trzeba je oczyścić i doprowadzić do porządku, że można ich jeszcze więcej wykopać, że w ten sposób podniesie się urodzaj, zwiększy się plony i co za tym idzie, wzrośnie dobrobyt chłopa. Padło hasło „Czynu Melioracyjnego".

Okazało się, że rowów melioracyjnych jest dużo, ale zginęły pod rozrastającą się darniną, zamuliły się, zaniedbano je, po prostu zapomniano o nich.

Właściwie to mieszkańcy gminy Wodzierady dziwili się, że nie wpadli wcześniej na ten pomysł, ale jednocześnie byli zadowoleni, że właśnie dla uczczenia swego święta — Święta Ludowego i dla uczczenia rocznicy PKWN podjęli zobowiązania melioracyjne.

Gmina Wodzierady przejawia dość dużo inicjatywy i uświadomienie mas chłopskich jest tam większe niż gdzie indziej. Nie ma tam żadnych zaległości w świadczeniach. Świadectwem tego jest 99-procentowe wpłacenie podatku gruntowego na rok bieżący i ponad 90 proc. składek ogniowych oraz suma ofiar na odbudowę Warszawy przekroczona o 50 tys. zł. Ofiarność chłopów pokwitowana została nagrodą dla gminnego Komitetu Odbudowy Warszawy, w formie pięknego albumu Stolicy.

POSTANOWIONO — WYKONANO

Od zebrań gromadzkich upłynęło zaledwie 10 dni, a na polach pojawili się ludzie z przyrządami mierniczymi i z łopatami. Byli to chłopi i technicy z powiatu, którzy pokazali jak, co i gdzie robić.

Minęły trzy dalsze dni, a meldunki doniosły, że wykonano już połowę podjętych zobowiązań. Harmonogram robót przewiduje zakończenie prac do 17 czerwca, ale jest pewne, że na 1 czerwca będzie po robocie. Na polach rysować się będą świeżym wykopem rowy nowe, których powstanie 400 m bież. i 2100 m rowów odnowionych. Poza tym wyżwiruje się 300 m drogi.

To są cyfry harmonogramu. W samych Wodzieradach zamiast 300 m wykonano 500. Podobnie dzieje się w Józefowie. Im wyższy stopień uświadomienia mieszkańców danej wsi — tym wyższa cyfra przekroczenia zobowiązania.

POWIATOWY ZARZĄD DROGOWY — UWAGA!

— Stop! A tu. co się dzieje?

Daleko w łąki ciągnie się szeroki, nowo wykopany rów około 2.000 m długi.

— Czy to także czyn melioracyjny? — pytamy wójta.

— Nie. Jest to inwestycja przeprowadzana sposobem gospodarczym, konieczna dla odwodnienia dużych łąk spółdzielni produkcyjnej Pelagia i Elodia. Łąka będzie zaorana i zasiana trawą. Powstanie tu pełnowartościowe pastwisko.

— Brawo!

W Wodzieradach, jak już powiedzieliśmy, odnowiono 500 m rowu. Tuż przy siedzibie Gminy przechodzi on pod szosą.

Istniejący tu przepust sprawia mieszkańcom Wodzieradów niemało kłopotu, bo jest tak wąski, że w czasie silnych deszczów nie może pomieścić wody, która wylewa się na szosę, na łąkę, na pola, podpływa do obór, nawet do chat.

— Mamy wtedy formalną powódź — powiada sekretarz Komitetu Gminnego PZPR Łukomiak — ludzie jeżdżą baliami dokoła swych domów, bydło stoi w wodzie, a rady na to nie ma.

— Nie ma?

— Prawie że nie ma.

Okazuje się, że opiekę nad drogą sprawuje Powiatowy Zarząd Drogowy. Od 1945 r. gmina prosi o powiększenie przepustu, ale w Powiatowym Zarządzie woda biurek nie zalewa, więc nie ma powodu do pośpiechu. Gdyby gmina mogła sama przerobić przepust — dawno byłoby po kłopocie. Ponieważ podział kompetencji obowiązuje — gmina nie podejmuje decyzji w tej sprawie. I Zarząd Drogowy również nie. Może teraz podejmie? Byłoby to ukoronowaniem czynu melioracyjnego gminy Wodzierady. Z. Tar.

Dziennik Łódzki 1950 nr 221

192 nowe świetlice ZSCh

w wojew. łódzkim

Intensywne prace żniwne nie zahamowały na terenie wsi woj. łódzkiego akcji kulturalno-oświatowej. Ostatnio koła gromadzkie ZSCh. zorganizowały w województwie 192 nowe świetlice, zaopatrując je w biblioteki, czytelnie oraz sprzęt świetlicowy. Przy świetlicach zorganizowano zespoły artystyczne.

Ogółem w woj. łódzkim czynne są 492 świetlice ZSCh. Największa liczbę świetlic uruchomiły koła gromadzkie ZSCh powiatów opoczyńskiego i piotrkowskiego. Szczególnie dużą żywotność przejawiają świetlice zorganizowane w spółdzielniach produkcyjnych, przede wszystkim w Pniewie i Gołębiewku pow. kutnowski, Pelagii pow. łaski oraz w Małkowie pow. sieradzki, gdzie powstał również stały teatrzyk kukiełkowy.

Dziennik Łódzki 1953 nr 26

Spółdzielcy z Pelagii mają podstawy do zadowolenia ze swej pracy

—6 q różnicy — to dużo

—To tylko początek

—Niech powie Kraska

Wieś Pelagia — to dziś Rolniczy Zespól Spółdzielczy Pelagią. Dumni są z niej aktywiści gminy Wodzierady, a okoliczni chłopi zwykli mówić: „No, tym z Pelagii naprawdę się odmieniło".

I rzeczywiście tak jest: tym z Pelagii naprawdę odmieniło się życie. Zerwali bowiem przed dwoma laty z zacofaniem i wkroczyli na drogę gospodarki zespołowej. Oczywiście, nie wszyscy jednocześnie — uspółdzielczanie wsi odbywało się etapami.

Dziś poza dwoma jeszcze wahającymi się 7-hektarowymi gospodarzami, wszyscy należą do Rolniczego Zespołu Spółdzielczego.

I są zadowoleni z siebie i ze swych sukcesów gospodarczych. A z góry trzeba wyjaśnić, że nie mieli oni specjalnie pogodnych warunków, bo ani dobrych gleb (V i VI klasa żytnio-łubinowa), ani dobrych łąk (podmokle kwasieliny), ani gotowych budynków na rozpoczęcie zespołowej hodowli.

Pierwszy rok gospodarowali więc w oparciu o statut I typu spółdzielni, a w drugim — gdy już byli lepiej zagospodarowani, mocniej z sobą powiązani i bardziej doświadczeni — przeszli na III typ wspólnego gospodarowania.

Posiadając 218 ha ziemi, 60 ha obsiali żytem, 20 owsem, 20 białym łubinem, 15 seradelą, ponad 15 mieszanką kłosowo-motylkową oraz zasadzili ziemniaki na 25 ha.

Dobra uprawa, racjonalne nawożenie, przestrzeganie terminów siewu, pielęgnacji i sprzętu — oto czynniki, które spółdzielcom z Pelagii zapewniły dobre plony. Przeciętna wydajność z ha wyniosła: 14 q żyta, 18 q owsa, 8 q łubinu, 3 q seradeli, 140 q ziemniaków i około 40 q suchego siana z wiosennego pokotu. Na podobnych ziemiach chłopi z okolicy zebrali po 8 do 10 q żyta, po 10 do 12 q owsa, po 4 do 5 q łubinu i po 60 do 80 q ziemniaków.

Różnica więc bardzo wielka, różnica jaskrawo ilustrująca twierdzenie, że tylko przez gospodarkę zespołową można wysoko podwyższyć plony.

A teraz sprawa hodowli

— Już po roku gospodarki zespołowej przekonaliśmy się — mówi przewodniczący Józef Cieślak — że bez hodowli nie będą mogły wzrosnąć nasze dochody. Dlatego stworzyliśmy odpowiednią bazę paszową. Za udzieloną nam przez państwo długoterminową pożyczkę wybudowaliśmy oborę na 40 dojnych krów — stoi

w niej na razie 20 dobrych dojek, 2 rasowe buhaje oraz 19 sztuk jałowizny. Posiadamy 49 owiec, 11 jagniąt i jednego tryka. W marcu ub. roku zapoczątkowaliśmy chów trzody. Z 8 zakupionych prosiąt doczekaliśmy się już macior, 4 z nich wzbogaciły nas o 36 prosiąt, 4 wyproszą się w lutym.

Zaglądamy do obory. Od razu widać, że oborowy Marian Becht dba o bydło.

—Jaka wydajność mleka? — pytamy.
—Przeciętnie za rok wypadło od każdej dójki 3.700 litrów — z dumą informuje Becht. — Do mleczarni odstawiliśmy ponad 32.000 litrów, reszta poszła na wychów cieląt i prosiaków.

Owczarz Antoni Szkudlarek chwali się, że tegoroczna strzyża przyniosła 100 kilo wełny, że do 14 jagniąt przybędzie mu już wkrótce co najmniej 26 nowych, gdyż tyle owiec jest kotnych.

Chlewmistrz Władysław Strzemieniecki opowiada:

—Moje maciorki ładnie się sprawują. Z prosiąt nie zmarnowało mi się ani jedno. Część z nich przeznaczymy na chów, a część na tucz. Chociaż nastawiamy się na hodowlę macior i prosiąt, jednak mam nadzieję, że do końca roku upasę co najmniej 30 tuczników mięsno-słoninowych, wszystkie pójdą na odstawę dla miast.

Przewodniczący dodaje: Zaplanowaliśmy sobie, że do końca roku 1954 wybudujemy dodatkową oborę dla jałowizny, że postawimy nową owczarnię i odpowiednią dla naszych możliwości budowlanych chlewnią. Obecnie kieruje nami ambicja: podnieść na jeszcze wyższy poziom zbiory z pól i znacznie rozszerzyć hodowlę bydła, owiec i trzody. Jestem pewny, że nam się to uda, bo mamy już warunki oraz zapał do pracy.

—Czy za okres dwuletni wspólnego gospodarowania odczuliście poprawę swojego bytu?

W izbie, w której rozmawialiśmy, z wszystkich ust naraz padły odpowiedzi twierdzące. Ktoś zawołał na cały głos: „Niech powie o sobie Ignac Kraska, który do jesieni był oborowym".

Kraska wraz z żoną wypracował 600 dniówek. Oprócz pieniędzy otrzymał 36 q żyta i 85 q ziemniaków. A słoma, a siano, a zielonki — to nic?... Na zagrodzie Kraskowie posiadają dwie dojne krowy, 1 półtoraroczną jałówkę, pewnie już zacieloną... I 2 maciory, od których sprzedali pewnie ze 30 prosiąt... Sprzedali też na spędzie 2 tuczniki o wadze co najmniej 300 kilo... A dla siebie zabili maciorę, która miała dwa i pół metra... Do tego trzeba dodać jeszcze 2 owce w zagrodzie, 25 indyków, 11 gęsi, kur pewnie z 80...

—A ty Twardowski, to co?... gorzej stoisz ode mnie? — bronił się pół serio, pół żartem Kraska. — A Cieślak, albo Szczendel albo Antek Grabski czy którykolwiek z nas?... Wszyscy mamy lepiej!

Czy spółdzielcy z Pelagii odwdzięczają się państwu?

Tak. Planową odstawę zboża i ziemniaków wykonali w 150 proc. Na spęd odstawili 3 krowy i 10 cieląt. Ponieważ w roku ub. nie mogli jeszcze z zespołowej hodowli odstawić tuczników, więc każdy spółdzielca we własnym zakresie starał się pomagać państwu w zaopatrywaniu miast w mięso wieprzowe, odstawiając na gminne spędy w Wodzieradach po 1 — 2 lub nawet 3 sztuki. Dodajmy do tego 32.000 litrów mleka z obory zespołowej oraz co najmniej drugie tyle z obór indywidualnych.

Nowe zwyciężyło w Pelagii — zwycięży i w innych wsiach!

CZESŁAW MONDRZYK

Dziennik Łódzki 1953 nr 28

Choć Kołtunowski jest świetnym gospodarzem — Twardowski ma większe dochody

Był powód i to bardzo poważny, że sołtys gromady Hipolitów, 39-letni Antoni Kołtunowski, został wybrany przewodniczącym Komisji Rolnej przy GRN Wodzierady (pow. łaski). Wszyscy bowiem nie tylko w Hipolitowie, ale w całej gminie wiedzą dobrze, że Kołtunowski tak jakoś umie sobie radzić, że zawsze mu starczy czasu i na sprawowanie funkcji sołtysa i na dobre gospodarowanie na 5.2 ha lekkiej, piaszczystej ziemi.

— Umie sobie radzić, to i nam poradzi — mówili wtedy chłopi. Ci wszyscy, którzy zastosowali się do rad Kołtunowskiego nie zawiedli się, poprawiły się plony, wzrosła baza paszowa, a więc i możność rozszerzenia hodowli, tak opłacalnej dla małych i średnich gospodarstw chłopskich.

Po krótce wyjawmy więc tajemnice Kołtunowskiego. Zacznijmy od żniw.

— Skoro tylko żyto dojrzeje, natychmiast przystępuję do koszenia — wyjaśnia Kołtunowski. — Z podorywką nie zwlekam, bo chodzi mi o uratowanie resztek wilgoci znajdującej się w glebie. Nieraz już zdarzało się, że podorywałem nawet w nocy i siałem natychmiast jako poplony seradelę, peluszkę, wykę, łubin słodki. Ziemniaki również sadzę na przyoranych zimą poplonach i na oborniku. Dbam należycie o łąkę i pastwisko. Mimo zeszłorocznej posuchy zebrałem z hektara 10 q żyta, 150 q ziemniaków i około 30 q suchego siana.
— W spółdzielni produkcyjnej w Pelagii, która ma podobne ziemię przerywam — zebrano w żniwa po 14 q żyta z hektara.
— No, tak... ale uprawa mechaniczna, odpowiedni płodozmian, na co ja, ani żaden średniak pozwolić sobie nie może.-Widzimy tę różnicę, widzimy. Toteż może już w niedługim czasie i u nas narodzi się spółdzielnia.

A jak wygląda hodowla u Kołtunowskiego?

Ponieważ oprócz siana i kiszonek z poplonów, które stanowią dobrą karmę na zimę, Kołtunowski zawsze wiosną i latem ma ćwierć hektara mieszanki zbożowo-motylkowej — pozwala mu to utrzymać 1 konia, 3 krowy, 1 zarodową maciorę i od 2 do 4 tuczników.

— Wszystkie obowiązkowe odstawy dla państwa — mówi Kołtunowski — wykonałem w terminie. Zamiast 143 kg żywca odwiozłem na punkt skupu 2 sztuki o wadze 260 kg. Z dwu miotów wyhodowaliśmy z żoną 24 prosięta, z których 21 poszło na sprzedaż. Poza tym żona hoduje 46 kur i 20 indyków.

W czasie mej wizyty w spółdzielni produkcyjnej w Pelagii któryś ze spółdzielców mimochodem wspomniał o przewodniczącym Gminnej Komisji Rolnej:

— Owszem, interesuje się nami i naszymi osiągnięciami. — Wiadomo, sam dobry gospodarz.
— Gdy mu powiedziałem — ozwał się Maksymilian Twardowski — że choćby na głowie stawał, nie wygospodaruje tego ile każdy z nas spółdzielców — przyznał mi rację. Ale że nie lubię być gołosłownym, więc przedstawiłem mu w cyfrach swój dobytek: patrzcie — powiadam — w oborze stoi krowa i obok niej 3 jałowice, a tu w chlewie 2 wielkie maciory, poza tym mam 2 owce. Policzcie drób: kaczek, kur, gęsi i indyków jest pewnie ze 70 sztuk.

Za 300 przepracowanych dniówek w spółdzielni otrzymałem 18 q żyta, 42 q ziemniaków, nie licząc gotówki. Mam dość słomy i siana. A przy tym praca wymaga mniej wysiłku, bo mamy maszyny — nasze i z POM — i urodzaje lepsze. Państwo korzysta, klasa robotnicza korzysta i my korzystamy. Na to wszystko Kołtunowski tak mi powiedział: „Człowieku, masz świętą rację. Mnie nie musisz przekonywać, bom już dawno przekonany, ale pomóż mi ty, pomóżcie mi wy wszyscy spółdzielcy w zaszczepieniu tego przekonania w moich sąsiadach w Hipolitowie, a ręczę, że na powstanie spółdzielni w mojej gromadzie nie trzeba będzie długo czekać"... Taki jest Kołtunowski i myślę, że w tej robocie powinniśmy mu jak najrychlej pomóc...

C. M.

Dziennik Łódzki 1953 nr 35 

Przed Krajowym Zjazdem Spółdzielczości

Idziemy po najlepszej drodze i innym pomożemy wejść na nią

Teatr Miejski w Sieradzu. W stronę prezydium zjazdu i trybuny zwrócone wszystkie twarze, stare i młode, poorane bruzdami zmarszczek i tryskające rumieńcami młodości. Na wszystkich ten sam wyraz: skupienie.

Referat, który wygłasza przewodniczący PRN Sieradz, Jan Janikowski — to analiza rozwoju spółdzielczości produkcyjnej w trzech powiatach: sieradzkim, łaskim i wieluńskim, sprawozdanie z trzech lat walki w gromadach spółdzielczych z wrogiem jawnym i ukrytym — walki zakończonej wieloma sukcesami.

U tych, którzy zwyciężyli

Oto RZS Izabelów po roku wegetacji i ślamazarnej roboty, oczyszcza swe szeregi ze szkodników, powierza nowym ludziom kierownictwo, staje na mocnych nogach i rozpoczyna solidną pracę.

To samo czynią spółdzielcy z RZS Pelagia, RZW Kraszkowice i innych gospodarstw zespołowych. Rosną plony, rośnie hodowla, rosną dochody ogólne i osobiste.

RZS Pelagia, posiadający ziemie 5 i 6 klasy, zbiera w 1952 r. przeciętnie po 16 q zbóż kłosowych z hektara, podczas gdy indywidualnie gospodarujący chłopi zaledwie po 8 do 10 q.

RZW Kraszkowice podnosi plony do 23 q. czyli zbiera o 4 q więcej niż miejscowi i okoliczni chłopi.

RZS Dzierlin uzyskuje z ha 28 q pszenicy — chłopi tylko 12 q.

W RZS Opiesin sypie wspaniale owies i jęczmień: po 27 q z ha

— chłopi osiągają przeciętnie po 13,8 q.

Każdy hektar rzepaku ozimego dał w RZS Wojsławice po 12,5 q

— u chłopów tylko po 8,4 q. Spółdzielcy wykopali po 370 q ziemniaków — chłopi tylko po 186 q.

Choć powoli, lecz i stale zwiękasz się w spółdzielniach produkcyjnych pogłowie bydła, trzody owiec, w powiecie sieradzkim, w którym istnieje 13 spółdzielni produkcyjnych wybudowano w ciągu ub. roku: 1 stajnię, 2 chlewnie, 2 wozownie, 3 betonowe silosy, 2 cieplarnie, 9 hal ogrodniczych i 6 domków jednorodzinnych.

RZS Opiesin z kredytów uzyskanych na 2 hale ogrodnicze, dzięki gospodarności wybudował 6 hal, a RZS Izabelów zamiast 1 hali wybudował 2. RZS Pelagia na budowę nowej obory wydał o 14.000 zł mniej niż przewidywał kosztorys opracowany przez fachowców. RZW Chociw na remoncie młyna zaoszczędził 21.900 zł.

Doświadczenie nauczyło już wielu spółdzielców, że o dobrym rozwoju gospodarstwa zespołowego nie świadczy tyle wysoka dniówka obrachunkowa ile zwiększenie pogłowia zwierząt domowych i wkład w inwestycje.

Oto gdy RZW Tubądzin w r. 1951 przeznaczył na inwestycje tylko 4 tys. zł., to w roku ubiegłym wydzielił już 15.505 zł. Podobnie postąpił RZS Wojsławice, który fundusz inwestycyjny na rok bież. zwiększył 5-krotnie w porównaniu z 1951 rokiem.

Poważny wzrost stopy życiowej

W parze z troską o rozwój gospodarki zespołowej, w parze z krzepnięciem przeświadczenia o wyższości tej gospodarki nad indywidualną wyrastają przodownicy pracy, wyrasta nowy typ człowieka „człowieka spółdzielczości produkcyjnej" i jednocześnie rosną dochody osobiste.

Przykłady: Rodzina Franciszka Antczaka z RZS Tubądzin za 713 dniówek obrachunkowych otrzymała 41 q żyta, pszenicy i owsa, 58 q ziemniaków. około 14 q siana, 57 q buraków pastewnych oraz 9.468 zł w gotówce. Gdy wartość naturalii określimy w pieniądzach — roczny dochód tej rodziny osiągnął ponad 28.000 zł.

Rodzina Walczaków z RZS Wodzierady za 1.006 dniówek obrachunkowych w naturaliach i gotówce otrzymała tyle,że jej przeciętny miesięczny zarobek osiągnął wysokość 2.420 zł.

Chlewmistrzyni Bobrowska z RZS Tubądzin, która w ciągu roku wypracowała 410 dniówek obrachunkowych, uzyskała roczny dochód w wysokości 16.443 zł.

Przykłady te, wyjęte z długiej listy przodujących spółdzielców, mówią same za siebie. A przecież poważny dochód przynoszą spółdzielcom również działki przyzagrodowe.

Cienie i plamy...

Mimo tych i wielu innych sukcesów, niewiele jednak zrobiono w pow. sieradzkim, łaskim i wieluńskim w kierunku szerszej rozbudowy spółdzielczości produkcyjnej.

Bo oto w ciągu ub. r. do 12 istniejących w pow. sieradzkim spółdzielni przybyła zaledwie jedna nowa, do 8 w pow. łaskim — trzy, a w pow. wieluńskim, w którym istniały jedynie 2 rolnicze zespoły wytwórcze, zdołano zorganizować też tylko jedną spółdzielnię: RZS w Łaszewie AB.

Aktywiści powiatowi i gminni nie potrafili ożywić „starych lecz papierowych" spółdzielni w Jeżopolu (gm. Klonowa), w Podłężycach (gm. Męka), w Bogucicach (gm. Krokocice) i w Elodii (gm. Wodzierady).

„Mój powiat nie ma się czym szczycić"

— Mało u nas zrobiono na odcinku spółdzielczości produkcyjnej — mówił podczas dyskusji Stefan Kolbert, członek RZW Kraszkowice (pow. wieluński).—Nie, nie ma się czym szczycić mój powiat. A przecież można było wiele zdziałać. Za długo — mimo naszych sygnałów — tolerowano w naszej spółdzielni nierobów i szkodników, tak że stała się ona odstraszającym przykładem — Dopiero rok 1952 postawił nas na nogi. Uczciwi zwyciężyli. Na walnym zebraniu w styczniu postanowiliśmy przejść z II na III typ gospodarowania zespołowego i odtąd nasz RZS nosi miano „Zwycięstwo".

Ucieczka, powrót i radosne zadowolenie

— Już w 1949 roku byłam zwolenniczką spółdzielczości produkcyjnej — mówiła z trybuny Helena Bechtowa, członkini RZS Pelagia — lecz gdy przyszło do założenia spółdzielni wraz z mężem uciekłam do miasta. Męża załamały kułackie plotki, a jego strach przed zespołową gospodarką podziałał i na mnie. Dziś wstydzę się za te chwile słabości.

Wróciliśmy w r. ub. do Pelagii. Z otwartymi rękami przyjęli nas spółdzielcy na członków. A dziś?... Dziś jesteśmy szczęśliwi. Mąż pracuje jako oborowy, a ja mu pomagam Do naszego mieszkania wszedł dobrobyt. Nie, dla tego kto kocha rolę, nie ma lepszego życia jak w spółdzielni!

Przekonał mnie dobrobyt syna

Na mównicę wszedł 66-letni Grzegorz Szafrański z gromady Pyszków. Twarz pomarszczona lecz czerstwa. Oczy pełne ognia i radości.

— Chcę wam powiedzieć, moi drodzy, że wczoraj powitała u nas nowa spółdzielnia, do której przystąpiłem jako jeden z pierwszych. A co mnie przekonało?... Wizyta u mojego syna Teofila, który od dwu lat jest członkiem spółdzielni produkcyjnej Bilice, w woj. szczecińskim. I oto com tam stwierdził: tak jak przedtem, gdy gospodarzył indywidualnie na 8 ha Teofilowi było ciężko i źle, tak teraz powodzi mu się wspaniale.

Oświadczam tu z tego miejsca, że my w Pyszkowie, a jest nas 19, twardo staniemy przy naszej spółdzielni i nie damy jej rozbić kułakom, którzy przypuścili na nas już szturmy. To tylko powiem, że złamią zęby, i że wkrótce cała wieś pójdzie w nasze ślady!

Członek komitetu założycielskiego w gr. Kiki, ob. Woźniak oświadczył:

Dołożę wszelkich starań, aby u nas jeszcze przed Krajowym Zjazdem Spółdzielczości Produkcyjnej powstała spółdzielnia. I wzywam do współzawodnictwa z nami komitet zał. w gr. Karszew.

— W imieniu członków ZUZ Okup Wielki — mówił spółdzielca Tkaczyk — przekazuję zobowiązanie, że do końca roku zwerbujemy do naszej spółdzielni 8 ostatnich indywidualnych gospodarzy w naszej gromadzie.

— My spółdzielcy z Dzierlina — mówił ob. Pszczółkowski — zobowiązujemy się siewy wiosenne zakończyć w ciągu 5 dni oraz do końca roku podnieść hodowlę trzody o 50 procent.

Po podsumowaniu dyskusji przez ob. Bąkowskiego, I sekretarza KW — PZPR, zebrani przedstawiciele spółdzielni wybrali spośród siebie 27 delegatów na Krajowy Zjazd Spółdzielczości Produkcyjnej, a w liście do Prezesa Rady Ministrów Bolesława Bieruta i w rezolucji wytyczyli drogę swej działalności na rok bieżący.

Będą więc podnosić w swych zespołach uświadomienie polityczne, walczyć o wzrost plonów i hodowli, wszędzie stosować statutową dniówkę obrachunkową, popularyzować swoje osiągnięcia i pomagać przy zakładaniu nowych spółdzielni Czesław Mondrzyk.

Dziennik Łódzki 1953 nr 45

Dezercja i powrót.

Dął silny wicher. Niedomknięta furtka raz po raz trzaskała o słup płotu. We wsi ujadały psy na przekór wichurze i zadymce śnieżnej. W chałupie Bechtów było ciepło i jasno, lecz nastrój gospodarzy harmonizował raczej z pogodą na dworze.

Marian Becht, mężczyzna jeszcze młody, postawny i krzepki, chodził po izbie zdenerwowany. Przeżuwał jakąś szczególnie kąśliwą myśl i raz raz rzucał złe spojrzenia ku żonie, która — jak gdyby nie dostrzegając mężowskiego złego humoru — najspokojniej kończyła gotowanie obiadu. —Cholera! — wybuchnął nagle Marian — nie wytrzymam tu w tej zwariowanej wsi. Rzucę w diabły tę całą spółdzielnię produkcyjną, do której żeś mnie podstępnie zwabiła i pójdę sobie na zbity łeb. Do Pabianic, Łodzi czy Zduńskiej Woli... A parobkiem... słyszysz, parobkiem nie będę!

—Cóżeś ty z dębu spadł, że opowiadasz takie niedorzeczności? — tym samym tonem odpowiedziała Halina. — W spółdzielni nikt nie jest i nie będzie czyimś parobkiem.

Wszyscy są równi, wszyscy są jak jedna...

—Milcz, milcz!... dosyć tej twej agitacji!— przerwał porywczo Becht, pieniąc się z gniewu. — Koniec!... szlus!... Jadę za pracą do miasta!

I nie czekając na obiad wybiegł z mieszkania.

— Trudno, nie mogłam dopuścić do rozbicia rodziny —

opowiada Halina Bechtowa, matka trojga małoletnich dzieci i przodownica pracy w RZS Pelagia. — Stało się, poszłam za mężem do miasta. Pożerała mnie tęsknota za Pelagią. I nie tylko tęsknota, lecz wstyd za tę dezercję ze spółdzielni produkcyjnej... A oni tam już wspólnie gospodarowali. Dowiadywałam się różnymi drogami, jak żyją ze sobą, jakie są wyniki ich zespołowej pracy.

A powodziło się im coraz lepiej. W końcu 1951 r. było ich już 15, bo doszli Antoni Grabski oraz Maria i Feliks Błaszczykowie. Mieli już 7 koni i 12 sztuk zespołowego bydła.

Zaopatrzeni byli w zboże, słomę, siano, ziemniaki. Na nagrodach powiększał się im inwentarz żywy. Śmiało patrzyli w przyszłość.

I mój Maniek zwolna doszedł do przekonania, że padł ofiarą kułackiego jątrzenia i bezczelnych plotek.

Nie mogłam już dłużej wytrzymać z dala od swoich. A że przez te blisko półtora roku wypalił się we mnie wstyd, pojechałam w odwiedziny do Pelagii. Przyjęli mnie z otwartymi rękami, nikt nie czuł urazy do mnie uciekinierki, nikt nie wyrażał się źle o Marianie.

— Wracajcie choćby jutro — mówili — pomożemy i jakoś zaczniecie żyć po nowemu. Widzicie, spółdzielnia produkcyjna dla chłopa, to przecież zerwanie ze starymi nawykami, to podporządkowanie się woli ogółu... Nie myślcie, że tu u nas wszyscy z miejsca pojęli sens zespołowej gospodarki.. Były, były i tu wśród nas niesnaski, tarcia, narzekania wymigiwania się od pracy w zespole. Nie wszystko szło dobrze. Ale przecież doświadczenie uczy i podnosi człowieka... Tak, tak, dziś my już nie ci sami co w grudniu 1950 r... A zatem wracajcie. Będziecie z powrotem z nami.

Bechtowie powrócili. Marianowi początkowo było trochę głupio i nieswojo. Ale że nikt mu nie wytykał dezercji, a przeciwnie każdy zagadywał dobrym słowem, więc szybko zżywał się ze spółdzielnią i jej członkami.

— Dobrzy ludzie... rzeczywiście, bracia — powtarzał w myślach po niezliczone razy. — l furmankę przysłali do miasta po meble i ciuchy... i mleko z zespołowej obory przysyłają dla dzieci...

Dla tego młodego małżeństwa zaczęło się naprawdę nowe i szczęśliwe życie. Tytułem zaliczki otrzymali 15 q ziemniaków i 4 q żyta. Poza tym zarząd RZS wystarał się im o uzyskanie w Banku Rolnym długoterminowej pożyczki w wysokości 3.000 zł. Bechtowie kupili więc krowę, parę prosiąt i kilka sztuk drobiu.

Na jednym z zebrań po żniwach Marian został wybrany na miejsce Ignacego Kraski oborowym, a jego żona dojarką. Z zapałem i z sumiennością zabrali się do tej odpowiedzialnej i niełatwej pracy. W oborze przecież stało już 20 krów dojnych, 2 buhaje i 39 sztuk młodego przychówku.

Halina Bechtowa w ciągu niespełna 8 miesięcy wypracowała wraz z mężem 465 dniówek obrachunkowych. Członkowie RZS Pelagia uznali ją za przodownicę pracy. I nie tylko za przodownicę, lecz również za wybitną propagatorkę spółdzielczości produkcyjnej.

Ileż to razy czy to w prywatnych rozmowach z okolicznymi chłopami, czy na zebraniach gromadzkich słyszeli ją, gdy opowiadała o swej i męża drodze do spółdzielni produkcyjnej, gdy z wiarą i przekonywającą swadą mówiła o wyższości gospodarki zespołowej nad indywidualną, gdy dzięki jej argumentacji zawiązał się, a następnie rozszerzył komitet założycielski w gromadzie Karszew.

Toteż gdy dowiedzieli się o zapowiedzianym na 21—22 lutego Krajowym Zjeździe Spółdzielczości Produkcyjnej, jednogłośnie postanowili: „Halina Becht będzie naszą delegatką, nasamprzód na Zjazd Powiatowy, a następnie — my już o to się postaramy — na Zjazd Krajowy."

O to jednak nie trzeba się było starać. Na Międzypowiatowym Zjeździe w Sieradzu wystarczyło słyszeć przemówienie dyskusyjne Haliny Becht, widzieć ogień wiary i zapału w jej oczach.

— Mówię z serca, mówię na podstawie tych wszystkich przeżyć, które wam pokrótce przed chwilą opowiedziałam, że dla chłopa i chłopki, którzy kochają pracę na roli, nie ma i nie może być lepszego życia jak właśnie w spółdzielni produkcyjnej.

Dziś Halina Bechtowa reprezentuje na Krajowym Zjeździe RZS Pelagia.

Czesław Mondrzyk.

Dziennik Łódzki 1953 nr 63 

Opowieść o Marianie i jego żonie Halinie

Marian Becht, 20-letni mężczyzna, wysoki a szczupły, o twarzy młodzika i sile chyba atlety, przeważnie sam wykonuje wszystkie oborowe prace, do których należy: wyrównywanie obornika, słanie ściółki, szczotkowanie bydła, przywóz i zadawanie paszy oraz pojenie. Żona Helena, matka trojga małoletnich dzieci, zajmuje się dojeniem i napełnianiem konwi przecedzonym przez sito mlekiem.

Becht był w ub. roku w Związku Radzieckim, a że w kołchozach najwięcej interesowała go hodowla bydła, chciwie przyglądał się normowaniu i zadawaniu pasz, pytał o to, czego sam nie mógł wyrozumieć i w duchu postanawiał, że gdy wróci do Pelagii, bodaj na głowie będzie stawał, a bydło spółdzielcze musi doprowadzić do takiej wydajności mleka, jaką wykazuje bydło w radzieckich kołchozach.

Niestety, początkowo nie bardzo mu się to udawało. W tym okresie był jeszcze pomocnikiem oborowego Ignacego Kraski.

— Nie mądruj się tyle, boś za młody — powtarzał Kraska, gdy Marian usiłował stosować nowe metody. Nieraz dochodziło nawet do burzliwych kłótni.

Wreszcie październikowe zebranie zadecydowało, że funkcję oborowego przejmie Marian Becht, a jego żona Helena zostanie dojarką.

Tak się złożyło, że w dniu 11 marca, a więc w dwa dni po wielkim żałobnym przeżyciu, jakim stał się dla całej postępowej ludzkości pogrzeb Generalissimusa Stalina, odwiedziłem pracowitych małżonków.

Ani Marian Becht, ani jego żona nie byli zbyt rozmowni i wylewni. Zresztą nie należą do ludzi, którzy lubią opowiadać o swoich najgłębszych uczuciach. Są to bowiem ludzie czynu i czynem postanowili oboje wyrazić swoje uczucia.

— Moje zobowiązanie — powiedział Becht — nie będzie łatwe do zrealizowania, ale gdyby było zbyt łatwe, nie przyniosłoby mi osobistego zadowolenia. Otóż postanowiłem podnieść udoje o 20 proc. —

znaczy to, że gdy w roku ub. doprowadziłem przeciętną wydajność każdej dójki do 3.380 litrów, to w roku bieżącym będę się starał osiągnąć ponad 4.000 litrów.

— A Ja postanowiłam — rzekła Bechtowa — poza normalną pracą dojarki brać także udział w najpilniejszych pracach polnych, a więc przy sadzeniu ziemniaków, przy suszeniu siana, przy żniwach i wykopkach.

Bechtowie zdają sobie sprawę, że wzorowo rozwijające się gospodarstwo zespołowe, to najlepszy agitator spółdzielczości produkcyjnej, tej właśnie formy gospodarki rolnej, która dla pracującego chłopstwa stwarza dobrobyt, a dla państwa siłę gospodarczą.

C. M.