Inwentarz Czartki Wielkie (1821)

Źródło inwentarza:

Akta notariusza Jana Strachowskiego z roku 1821. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)

Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

1965 r.

Dnia 28 lipca 1821 roku w Czartkach Wielkich litera A, będących ongiś własnością Walerjana Czartkowskiego pisarz aktowy Jan Strachowski na prośbę Konstancji Czartkowskiej, Jana Mycielskiego oraz Franciszka Sawickiego; plus licytanta pomienionej części Czartek Wielkich, przystępuje do opisu wsi.

Inwentarz wsi Czartki Wielkie Budynki Dworskie

Pomięszkanie zrobione z browaru dawniey, do którego wchodząc iest bruk przed sienią z kamieni dany. Drzwi do sieni z dworu na zawiasach i hakach z wrzecądzem i szkoblem ze dworu, a wewnątrz w sieni z klamką i zaporą drewnianemi. Po lewey stronie iest izdebka, do którey drzwi ordynaryiną robotą iak w sieni na zawiasach i hakach i rękoieścią i antabą żelaznemi, podłoga z tarcic ułożona zła, piec i komin prostą robotą. Po prawey ręce iest przeforszta z tarcic, do którey drzwi na zawiasach i hakach żelaznych z wrzecądzem i szkoblem, w tey izbie podłogi niemasz. W pokoiu tak pierwszym iako i drugim po iednym oknie, w pierwszym okno cał[kie] w alkierzu zaś także, z izby pierwszey iest komin, do którey wchodząc z izby są drzwi na zawiasach i hakach z wrzecądzem i haczykiem i szkoblem żelaznym do zamykania. Z tey komory są drzwi wychodne na podworze na zawiasach hakach żelaznych na zaporę drewnianą wewnątrz zamykaiące się u których z podwórza iest wrzecądz i szkobel w środku sieni iest kuchnia przeforsztowana do którey drzwi są na biegunach drewnianych, z wrzecądzem i szkoblem, komin od dołu iest z brandzmurów z kamieni murowany, a daley w stożyny, a nad wierzchem gliną oblepiony. Na przeciwko iest izba czeladnia, którey podłogi niemasz, komin prostą robotą, za kominem zamiast pieca kotlina, okno iedno małe w małe kafelki dawane, w którym szyb dziewięć brakuie, dziura wyrznięta do rynny, którą leie się woda do kociołka robienia piwa. W tym budynku całkim iest pułap z tarcic dany, nad izbami iest polepa cieńka, nad komorą zaś pułapu niemasz. Ten budynek od dołu był szkudłami podbity dwiema szorami, lecz teraz te szkudły pogniły, przez co kozły i murłaty i łaty pogniły, w dachu reperacyi potrzebuie, i przyciesi podwleczenia iako też i w ścianach. Za tem mieszkaniem iest studnia z cembrzyną, żurawiem i koszurem znacznie zdezelowana. Za tym mięszkaniem iest kubl do wieprzy tuczenia mały z różnych kawałków drzewa postawiony, lecz teraz przez Wą Czartkowską do Czartek małych zabrany. Za tym mięszkaniem iest ogród zasadzony kartoflami, a częścią nieiakąś od dołu makiem i pasternakiem zasiany kawałkami, którego warzywa /: iż nie iest opylone :/ tylko raz przed chwastem rekognoskować nie można, kartofle zaś opylone, na górze ku części Wo Osińskiego iest szuszarnia postawiona z drzewa kostkowego pod snopkami, do którey drzwi dwoie na zawiasach i hakach żelaznych z wrzecądzami i szkoblami. Pod tym budynkiem brakuie przyciesi. Ten budynek w cale w złym mieyscu iest postawiony, i grozi obiema częściom niebezpieczeństwem ognia.

Ku sadzawce są zaś w podwórzu postawione budynki.

Szpicherek o dwóch kondygnacyach staroświeckim modelem postawiony. Do którego wchodząc od dołu i u góry są drzwi na zawiasach i hakach żelaznych z wrzecądzem, szkoblem do zamykania, schodów na górę żadnych nie masz, tylko po drabce wchodzą, około tego szpicherka iest chlewików z różnego starego drzewa przybudowanych pięć, u których są wrzecądze i szkoble żelazne do zamykania. Ten szpicherek wraz z przybudowanemi chlewikami reperacyi żadney niewart, iak tylko rozebrania, a nowego postawienia. Za tym szpicherkiem niedaleko postawiona oborka razem z staienką i wozowienką nowa przez Wo Erazma Osińskiego, lecz ieszcze w poszyciu niedokończona.

Stodoła o dwóch klepiskach z drzewa rzniętego stawiana, w którey kozły teraz poprawione i ściany i przyciesi na około podwleczone przez byłego possessora Wo Osińskiego.Płoty na okoł zabudowania dworskiego od sadu i od podwórza są nienaygorsze, a resztuiące nowego postawienia potrzebuią.

Po ukończeniu opisu zabudowań dworskich przystąpił niżey podpisany Pisarz do opisu zasiewów dworskich, które są takowe:

Żyta od granic Witowskich na pierwszym staiu iest szerokości lasek siedm, długości trzydzieści trzy, w tym samym dziale na drugim staiu szerokości lasek siedmnaście i trzy ze ośmiu, długości dwadzieścia siedm lasek, łokci cztery. Na Nosowiu na klinach na którym staiu ma Mateusz komornik Frątczak tyk cztery, które cztery tyki nierachuią się do zbioru dworskiego, lecz te z ogułu szerokości lasek dwudziestu dwóch wytrącaią się, iako też, długości lasek tego staia trzydziestu trzech łokci szościu, a zatym nie zostaie do zbioru dworskiego z tego staja, iak szerokości lasek ośmnaście, długości trzydzieści trzy i sześć łokci. Na głębokiej bruździe nazwanym staju szerokości lasek trzydzieści trzy i pół długości trzydzieści trzy i łokci sześć. Na górce od Witowa lasek trzydzieści ieden i sześć z ośmiu, długości trzydzieści i sześć łokci. Na smugu szerokości lasek ośmnaście, długości trzydzieści i sześć. Za Smugiem ku Cielcom dwadzieścia dziewięć i pół szerokości, długości trzydzieści i dwa. Na pustey roli po Franciszku pułrolniku iest żyta zasianego iest stay czworo na szerz prętów trzy, lecz na tym staiu pustey roli ma drugie staie od wsi zasiane karczmarz Frątczak, a zatem to potrącaiąc, nie zostaie na sprzęt do dworu iak stay trzy, których szerokości lasek po trzy, a długości dziewięćdziesiąt i pięć.

Pszenicy Na Smugu od Witowa szerokości lasek ośmnaście, długości dwadzieścia siedm i łokci pięc. Od granic Witowskich iest pszenicy zasianey szerokości lasek ośmnaście, długości trzydzieści i trzy, którą Wa pozostała wdowa Czartkowska Wci possessorowi w pierwszym triennium pierwszego roku odsiała i to teraz rachuie się.

Jarzyna. Jęczmienia za stodołami chłopskiemi lasek szerokości dwanaście, długości przez troie stay ośmdziesiąt i ośm. Za Ozdem na dziale jęczmienia szerokości lasek ośmnaście, długości dwadzieścia dziewięć lasek łokci siedm. Na tymże dziale przy jęczmieniu iest zasianego lnu przysiewkowego Mateusza Frątczaka zagonów trzy, karczmarza trzy, Rogaskiego starego ieden, Maryanny Słoniczewskiey dwa, kowala dwa i do dworu zagonów dziewięć, jęczmienia przez stai dwoie szerokości laska iedna i łokci cztery, długości lasek pięćdziesiąt dziewięć. Na Krucicach jęczmienia szerokości lasek siedmnaście, łokci pięć, długości lasek ośm.

Owsa za Ozdem szerokości lasek dziewiętnaście, łokci cztery, długości siedmdziesiąt ośm. Ku granicom Cieleckim na roli pułrolniczey szerokości lasek iedna, a przez stay troie długości siedmdziesiąt. Od granic Zielęckich stay troie na roli pułrolniczey, szerokości lasek dwie, długości dziewiędziesiąt. Na drugim staju od tychże granic szerokości lasek trzy łokci dwa, długości siedmdziesiąt trzy, łokci sześć, która rola iest pułrolnicza. Na klinach po pułrolniku stay dwa, szerokości lasek trzy, łokieć ieden, długości siedmdziesiąt lasek łokci pięć.

Grochu na Dziale od granic Cieleckich lasek dziewiętnaście, łokci pięć, długości dwadzieścia pięć. Na pustey roli pułrolniczey szerokości laska iedna, łokci pięć, długości pięćdziesiąt dziewięć. Na Przydziałkach przez staie iedno szerokości laska iedna, łokci pięć, długości trzydzieści dwa łokci pięć. Na przydziałkach tychże po pułrolniku staje iedno szerokości lasek dwie, długości trzydzieści dwa.

Tatarki od granic Cieleckich szerokości laska iedna, łokci pięć, długości czterdzieści dwa. Na Klinach pod lasem Zielęckim szerokości lasek piętnaście, długości dwadzieścia cztery, które przez niskość gruntu wymokła i licha. Na Dziale za stodołami po pułrolniku przez stay dwoie do granic Cieleckich szerokości lasek dwanaście, długości siedmdziesiąt pięć, która przez późny zasiew iest licha.

Rzepaku na Krucicach szerokości lasek sześć, długości szesnaście.

Prosa zasianego za łąkami szerokości lasek trzy, długości dwadzieścia siedm i dwie z ośmiu. W tym staju iest Mateusza kowala zasianego owsa szerokości lasek dwie, długości dwadzieścia siedm i na tymże staju tego działu zamiast Ludwika fornala, Wawrzyńca parobka, od Józefa Woźniaczyka zagrodnika. Na drugim staju tegoż działu niemasz nic pańskiego tylko same przysiewki komorników. Na Krucicach Brukwi zasadzoney zagonów ośm, kapusty zagonów dziesięć przy pańskiey roli tey maią przysiewnicy brukwi iako to: karczmarz kawałków ośm, kowal cztery, Mateusz komornik cztery.

Za łąkami iest kartofli wszerz lasek ośmnaście długości dwadzieścia dziewięć, przy których przysiewki maią karczmarz na swey mierzwie zagonów ośm, a dziewiąty za komorne i dziesiąty za odrobek, kowal dwa zagony za robotę starą dworowi, Józef Woźniak do ogroda ieden, Mateusz komornik ma dwa zagony na odrobek.

Ugoru podoranego za Łąkami nad olszyną szerokości lasek dziesięć i łokci cztery, długości lasek dwadzieścia ieden. Od Glinianek na dzialiku przy drodze szerokości lasek iedenaście, długości trzydzieści. Pod Dembiną Zielęcką szerokości lasek dwadzieścia trzy, długości trzydzieści ośm. Na drugim staju przy Gliniankach szerokości lasek ośmnaście, długości piętnaście. Na końcu teyże roli pod Olszyną przy Gliniankach szerokości dwanaście lasek, długości tyleż

Summa wynosi Ugoru podoranego szerokości lasek siedmdziesiąt cztery łokci cztery długości lasek stoszesnaście.

Niepodoranego Ugoru. Za Łąkami nad Olszyną szerokości dwanaście lasek, długości dwadzieścia cztery, który podorany został przez teraźnieyszego possessora, przy Drodze Wartskiej na dwóch stajach od Glinianek szerokości trzydzieści cztery lasek, długości sześćdziesiąt także podorane przez teraźnieyszego possessora, od Gościeńca do Czartek wielkich należącego nad Drogą Wartską ku Górze na Smugu, przez stay dwa szerokości lasek ośmnaście, długości pięćdziesiąt, ten podorany został przez dawnego possessora Wci Osińskiego, na dziale Lisie Jamy zwanym nad granicą Zielęcką przez stay dwoie szerokości dwadzieścia dwa lasek, długości pięćdziesiąt siedm, ten podorany został przez teraźnieyszego possessora. Na trzecim staju Lisie Jamy zwanym szerokości lasek czternaście długości trzydzieści ieden, ten także został podorany przez teraźnieyszego possessora. Summa Ugoru podoranego przez teraźnieyszego possessora i dawnego szerokości sto, długości dwieście dwadzieścia.

Na pustych, po pułrolniku Frącku u Gościeńca nad Drogą Wartską ku Górze szerokości lasek dwie, długości pięćdziesiąt, te zasiane przez kowala i Wawrzyńca Woźniaczyka owsem. Na Krucicy od łąki nad Olszyną szerokości lasek dwie, długości piętnaście. Od Wiatraka Krąkowskiego po lewey stronie Drogi Wartskiey przez stay dwoie szerokości lasek pięć, długości czterdzieści siedm, te podorane zostały przez teraźnieyszego possessora. Od Drogi Wartskiey ku Górze idącey po prawey stronie szerokości lasek dwie łokci pięć, długości trzydzieści, po lewey stronie do granic Czartek małych szerokości lasek cztery, długości czterdzieści siedm. Pod samym Wiatrakiem Krąkowskim laska szerokości iedna, łokci dwa, długości piętnaście, którego summa pustego szerokości lasek szesnaście łokci siedm, długości dwieście cztery, ten przydany iest przez dawnego possessora na dodatek, na tegoż pułrolnika dziale od dołu ku granicy Czartek małych gdzie młynarz Krąkowski miał zasadzone kartofle szerokości laska iedna łokci dwa, długości dwadzieścia dziewięć. Ditto na teyże pułrolniczey roli na Dąbku pod małemi Czartkami przez stay dwoie, które były zasiane przez Mateusza komornika i fornala, te Wa Czartkowska opiekunka podorała.

Po ukończeniu opisu obsiewów i zabudowań dworskich, niemniey ugoru przystąpił niżey podpisany do opisu zabudowań, włościan, inwentarzy danym tymże niemniey powinności odrabiania.

Chałupa pierwsza, w którey siedzi Józef Woźniak, zagrodnik, który ma chałupę znowa wyreperowaną przez Wo Osińskiego possessora dobrą teraz, obórkę i stodołkę nienaygorsze, bydła pańskiego wołów parę, krowę iednę, świnię iednę, pług z żelaztwem, radlicą, kosę trawną, siekierę, sierp, wóz bosy, robi pańskiego w tydzień ręczno lub bydłem dni trzy, oruie po lasek cztery, robi tłuk cztery, dwie do oziminy, a dwie do jarzyny. Darmochy odrabia do lnu moczenia, rozstawiania, wyrzucania, kapusty i brukwi sadzenia, opylenia, ociskania, stróży za koleią, strzeżenia, prania trzy razy do roku i sadzy wycierania, niemniey do Warty lub Błaszków ieżdzenia iak każą pieszo lub wołmi i puł sztuki oprząda i obrabia, za to bierze groszy ośm polskich, drogi odprawia, jay mendel daie i kapłona iednego.

Piotr Lęzik, także zagrodnik, ma chałupę złą reperacyi potrzebuiącą, oborę złą zupełnie, stodołę nienaygorszą, wołu iednego pańskiego a za drugiego podupadłego przez podwody kaliskie wziął talarów dziesięć, a iedenastego podług jego oświadczenia przyrzeczonego ieszcze nieodebrał, resztę to samo ma co i pierwszy niemniey daniny daie.

Trzeci Marcin Grzegorz, pułrolnik, ma chałupę zupełnie złą bezwłocznie reperacyi potrzebuiącą w przyciesiach, balkach, oborę nienaygorszą, stodołę złą, parę wołów pańskich i świnię. Wóz przepadł mu na podwodzie, pług, radło, siekierę, kosę od trawy ma także pańskie, koni parę, robi dni sześć lub za dwa dni orze lasek siedm, resztę powinności tych samych odbywa i daniny daie co i zagrodnicy i tłuki odrabia.

Czwarty Mateusz, komornik, chałupę ma złą, obórki dwie z chlewikiem złe, stodułkę wyreperowaną przez Wi Osińskiego, inwentarza żadnego pańskiego nie ma, gdyż iakowy był po zmarłym pułrolniku na placu tym niegdy Wy Czartkowski dziedzic do dworu zabrał, i ten przez licytacyą sprzedany został.

Na końcu Chałupa w którey siedzi kowal Antoni Obliborski, iest nienaygorsza, stodoły ani obórki niema, statki niektóre kowalskie ma pańskie, które są w inwentarzu przy spisie sądowym umieszczone.

Gościeniec nad drogą bitą, w którym mieszka Woyciech karczmarz, którego powinności tu się wyłuszcza, gdyż są w spisie inwentarza sądowego umieszczone i Wy dzierżawca do tych referować się ma.

Inwentarz Lipicze (1819)

Źródło inwentarza:

Akta notariusza Jana Strachowskiego z roku 1819. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)

Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

Mapa Kwatermistrzowska

5 lipca 1819 roku do wsi Lipicza przybył pisarz aktowy Jan Strachowski. Lipicze były wówczas własnością Onufrego Radońskiego. W tymże roku na mocy kontraktu wieś wraz z przyległościami została oddana w dzierżawę Ludwikowi Mieszkowskiemu. Notariusz wraz z przydanymi sobie biegłymi najpierw zajął się taxą koni, bydła rogatego, trzody i porządków czyli sprzętów i narzędzi. Spisane zostały owce, stadnik czyli byk, krowy, jałowice czyli jałówki, malce, cielęta tegoroczne, woły robotne, konie fornalskie, trzoda chlewna, rzeczy stajenne fornalskie, zaprzęgi ratajskie bez taxy, gęsi bez taxy, indyki, kaczki, kury, porządki gospodarskie, statki browarne czyli sprzęta i naczynia używane w browarze, statki gorzalne, garnce, statki ogrodowe, kowalskie, młynarskie, oraz sprzęty po upadłym, starym spichrzu. Następnie notariusz zajął się opisaniem stanu zabudowań w tej majętności.

Opisanie stanu zabudowań dworskich w wsi Lipiczu

1. Dwór stary lecz w stanie dobrym całym w blachy budowany na fundamencie z cegły murowany długości trzydzieści ieden a szerokości łokci dziewiętnaście zawieraiący.

Zewnątrz na okół gliną wylepiony i wapnem wyrzucony z dachem łamanym szkudłami pobitym, lecz glina z ścian zewnętrznych częścią iuż pospadała przeto ściany te z fronu przedniego i tylniego 
podrzucić potrzeba.
W dworze tem znaiduią się cztery pokoie i dwa alkierzyki, iakoteż schowanie czyli spiziarnia i kuchnia.

We wszystkich pokoiach są drzwi, ramki i okna są w dobrym stanie iakoliteż podłogi. Piece trzy znayduią się z kachli które są dobre.

Pokoie zprzodku są malowane, lecz malowanie to z wapnem znacznemi mieyscami poodpadało dla wilgoci, która w tym dworze znayduie się. Wchodząc do dworu znaiduie się sień w którey podłoga iest dobra, drzwi są ze dworu także dobre z zamkiem i kluczem, i do wszystkich pokoi zamki i klucze znaiduią się.

Z sieni są schody na gure tarcicami na gwozdzie żelazne obite z drzwiami na zawiasach żelaznych z skoblem i wrzecądzem, do zamykania na kłotkę.

2. Wychodząc z dworu na prawey ręce znayduie się w rogu dworu na słupie dzwonek metalowy dobry, którem na południe zawsze dzwonić się zwykło. Daley postępuiąc

3. Oficyna po prawey ręce z sieni dworu wychodząc trzymaiąca długości łokci dwadzieścia dwa i puł, szerokości łokci dziesięć, w blachy budowana, na przyciesiach.
Dach na teyże ze szkudeł dobry i cała oficyna w stanie dosyć dobrym o dwóch izbach i tyluż kuminach. Kumin u dworu murowany massyf, a zaś w oficynie w sztagi u gury cegłą nadmurowany. Drzwi i okna na zawiasach i hakach żelaznych dobre.
Przy tey oficynie znayduią sie kurniki nowe przybudowane na przyciesiach z drzwiami dobremi. Dach i ściany tych kurników z tarcic dobrych nowych. Przy kurnikach znayduie się kubeł dobry słomą poszyty.

I zaraz wblizkości znayduie się tranzet ledwie nie dotykaiący kubła z drzwiami dobremi w stanie dobrym.

4. Postępuiąc od oficyny na pułnoc w lini znayduie się studnia dobra z cembrzyną dobrą w gurę wyniesioną trzymaiąca, u wierzchu w kwadrat łokci 3 1/2 przy którey znayduie się żuraw na słupie dobrym. U żurawia kubło czyli wiadro żelazem okute z pałąkiem żelaznym, zupełnie dobre.

Przy tey studni znayduie się koryto wielkie dobre do poienia inwentarza. I od tey studni znayduią się rynny prowadzące do gorzelni i mielcucha zupełnie dobre.

5. Na prawey ręce studni znayduią się dwa karmiki z korytami dobremi.

Jeden takowy karmik pobity szkudłami a drugi słomą poszyty w blachy na przyciesiach budowane.

Obydwa długości łokci dwadzieścia cztery a szerokości łokci sześć trzemaiące. Drzwi u tych karmików na zawiasach żelaznych dobre.

Co się tycze karmików te są iuż nachylone i potrzebuią reperacyi albowiem w opoznieniu reperacyi tych przewróciłyby się. W tych karmnikach znayduie się podłoga z dylów.

Postępuiąc od karmników frontem na dwór znaiduie się.

6. Gorzelnia i mielcuch.

Wchodząc do sieni tey gorzelni po prawey ręce izba dla miecarza przepierzona tarcicami nowemi gdyż dopiero takowa izba reperowana z oknami dobremi.
Za przepierzeniem tey izby znayduie się murowany kocioł miedziany do warzenia piwa z kadziami iak powyżey pod tytułem stadki browarne opisane iest.

Okno w tym mielcuchu gdzie się piwo robi także iest dobre. Z mieysca gdzie się piwo robi są drzwi na zawiasach i hakach żelaznych prowadzące do szuszarni z którey również drzwi dobre na zawiasach i hakach żelaznych na dziedziniec dworu prowadzące. W szuszarni piec reperacyi potrzebuie iakoliteż nad szuszarnią dach zły wymagaiący szeregu pobicia. Zwracaiąc się do izby mielcarza i wychodząc do sieni znayduie się na przeciw gorzelnia nowo wystawiona.

7. W tey gorzelni znayduią się trzy kotły wielkie miedziane z statkami gorzelnemi iak wyżey opisane iest.

W tey izbie gorzelaney znayduie się komora do sratu[?] z drzwiami na zawiasach żelaznych z ryglem żelaznym do zamykania na kłotkę urządzonym.

Posowa w tey gorzelni iest dobra. I ta cała gorzelnia w blachy budowana. Dach na gorzelni i na izbie mielcarza zupełnie nowy dobry.

Kumin u tey gorzelni massyf murowany nad dach wyprowadzony. Przy tey gorzelni znayduie się w blachy skrzynia nowo zrobiona. ........[nieczytelne] gorzelni iest okien trzy nowych dobrych, w tyle tey gorzelni w ogródku na teraz znayduie się studnia stara, przy którey ieszcze żuraw stary stoi. A że twierdzą iż w tey studni woda do ważenia piwa iest dobra i do gorzelni dostateczna przeto ponieważ w ogrodzie przy inspektach iest studnia nowo wycembrowana w blachy, a do użycia niepotrzebna z przyczyny że wtenczas była konieczna, gdy w tym mieyscu stała gorzelnia, za tym studnię tę zawalić można, blachy wybrać i wycembrować studnię za gorzelnią teraz bedącą, a tym sposobem i bardzo dobra woda będzie i dostatnia tak na potrzebę gorzelni iako i mielcucha.

W rogu gorzelni iest koryto duże nowowyrobione dla świni.

Przy tey gorzelni także znayduią się trzy demby zupełnie zdrowe, których ścinać W. Possessor mocen nieiest ato dla bezpieczeństwa od ognia gdyż takowe i dwór mieszkalny obory i gumna od przypadku nieszczęśliwego zasłaniayą. Za gorzelnią znayduie się

8. Krowiarnia nowo postawiona murowana z troygiem drzwi na zawiasach i hakach żelaznych z tyleż oknami dobremi, z podłogami dobremi, korytami dla krów i drabinami trzymaiąca długości łokci trzydzieści siedm szerokości łokci szesnaście, dach słomiany, zprzedniego frontu słomą podszyty z dwiema dymnikami znayduiącemi się na zawiasach żelaznych, na tylnym froncie taż krowialnia szkudłami pokryta, szczyty do wpołowey[?] zamurowane cegłą i w każdym koncu znayduią się drzwiczki na zawiasach i hakach żelaznych*. Zwracaiąc się od tej krowiarni ku dziedzińcowi znayduią się
9. Chlewiki dla trzody o pięciu oddziałach dla trzody w blachy na przyciesiach postawione, z dachem szkudłami pobitem, długości łokci dwadzieścia ośm, szerokości łokci sześć.

Oddziały rzeczone wydelowane blachami.

Drzwi prowadzące do tychże oddziałów są dobre, na zawiasach i hakach żelaznych z szkoblami i wrzecądzami do zamykania. Od tych chlewików idąc ku dziedzińcowi znayduie się

10. Folwark budowany w blachy na przyciesiach łokci długości trzydzieści siedm, szerokości dziesięć zawieraiący dach szkudłami pobity w części nowemi, lecz gdzie iest dach stary zupełnie nowego pobicia wymaga. Wchodząc do tey oficyny na prawey ręce mieszkanie znayduie się dla ekonoma, a w końcu komora, w drugiey zaś połowie folwarku dwie komory i schowanie dobre. W całym domu drzwi na zawiasach i hakach żelaznych szkoblami i wrzecządzami do zamykania, okien dobrych trzy, kumin do zręku[?] murowany, daley w sztagi lepiony a nad dach murowany. W tyle tego folwarku są przystawione chlewiki z trzema oddziałami, lecz tam dach zły i w oddziałach blachów brakuie a drzwi niemasz żadnych. Wśród dziedzińca znayduie się

11. Sklep massyf z kamienia i cegły murowany z sklepieniami.

Na którym sklepie dach szkudłami pobity, że takowy stary iest innego zaprowadzenia wymaga.

Trzyma ten sklep długości łokci iedenaście szerokości łokci dziesięć.

Drzwi na zawiasach hakach żelaznych szkoblem i wrzecządzem do zamykania na kłotkę znayduie się.

12. W lini folwarku znayduie się szopa z drzewa starego w roku przeszłym wystawiona słomą zteraz poszyta o dwóch oddziałach i wystawą do włuczania[?] wozów wtey iednym oddziale stoią woły robocze znayduią się koryta po obydwóch stronach z drabinkami a w drugim oddziale stoią źrebięta z korytem i drabką.

Drzwi dobre na biegunach. Postępuiąc wteyże lini

13. Znayduie się staynia i obory przed osmiu laty postawione na podmurowaniu z cegły wlempace[?] trzymaiące łokci długości sześćdziesiąt pięć szerokości ośmnaście dekowane słomą z szczytami sosnowemi.

Ta obora składa się z kilku oddziałów .

W końcu od folwarku znayduie się staynia z podłogą, korytami, drzwiami podwoynemi na zawiasach i hakach żelaznych z łańcuchem żelaznym do zamykania dla bezpieczeństwa od kradzieży z kłodką znayduiącą się z wrzecządzem i skoblem.

Z tey stayni iest sieczkarnia z drzwiami na zawiasach i hakach żelaznemi z skoblem i wrzecządzem iakoteż z podłogą z tarcic ułożoną.

W stayni okien cztery, z frontu dwa dobre, a w tyle w szybach wytłuczone.

Wciąż tejże stayni daley obora o dwoygu drzwiach z których iedne poyedyńcze drugie podwóyne na zawiasach i hakach żelaznych z skoblami i wrzecządzami do zamykania zupełnie dobremi, w połowie tey obory znayduią się koryta dla bydła gdyż w drugiey połowie nateraz stoią owce z przyczyny niebyłey[?] owczarni.

Z tych iest sieczkarnia z podłogą zepsutą i kumorką dla cieląt. W komórce dla cieląt znayduią się koryta po obydwóch stronach z drabinami. Drzwi tak do sieczkarni iako cielenciarni dobre na zawiasach hakach, tudzież skoblach i wrzecządzami żelaznemi.

W środku przeforsztowanie z tarcic. Na tych w szczycie znayduią się drzwiczki na zawiasach i hakach żelaznych po obydwóch końcach całkowitego tego budynku. Od rogu tey obory postępuiąc na zachód znayduie się

14. Stodoła frontem na wschód trzymaiąca długości łokci ośmdziesiąt a szerokości łokci ośmnaście, cała w massyf murowana, słomą podekowana, szczytami łamanemi w ryglówkę. Ta stodoła iest od dwóch klepiskach a trzech somsiekach. Wrota odtey stodoły tak z frontu iak z tyłu z tarcic na zawiasach i hakach żelaznych z kunami żelaznemi i skoblami i wrzecządzami do zamykania, szczyt u tey stodoły ku pułnocy dla złego fundamentu zupełnie wywrócił się, i tylko tarcicami poobiiany iest rownie też i zboku przeto nie spuzniaiąc[?] się[?] fundament i mur zaprowadzić trzeba, gdyż w zaniedbaniu całkie wiązanie dachu złamaniu by uległo, co wielką szkodę zrządziłoby ile że stodoła nowa i drzewo bardzo dobre.

Przy tey stodole

15. Druga stodoła takoż murowana massyf długości łokci ośmdziesiąt szerokości łokci ośmnaście maiąca podobnaż zupełnie pierwszey, lecz całkowiecie dobra.

Aże w tey stodole w iednym sąsieku dla braku umieszczenia cielenta stawały przeto tamże znayduią się koryta, które późniey przenieść w mieysce przeznaczone do tego potrzeba.

16. Podwórze czyli dziedziniec całki płotem ogrodzony wiezdzaiąc w dziedziniec od Gozduwka Folwarku wrota z tarcic iakoliteż fortka podobnaż zupełnie dobre na zawiasach i hakach żelaznych z skoblami i wrzecządzami żelaznemi do zamykania w wyiezdzie podobnież z dziedzieńca ku krowiarni takież wrota podwóyne z tarcic i fortką na zawiasach i hakach żelaznych z skoblami i wrzecządzami do zamykania znayduią się.

Tak wrota iak fortka w stanie dobrym pozostaie.

Wśród dziedzieńca znayduie się ogród płotem witowym ogrodzony zasadzony grochem tyczkowem, perkami, cebulą, kapustą, marchwią zupełnie wypielony.

Fortka do tego ogrodu znayduie się z tarcic dobrych na zawiasach i hakach żelaznych oraz z klamką i pałągiem żelaznemi do zamykania. Zwracaiąc się do dworu z tey fortki stoi słupek czarno i biało malowany maiący 4 kółka do wiązania koni, płoty wszystkie ogrodzenie dworskie obeymuiące, zupełnie w dobrym stanie znayduią się.

17.Za domem czyli dworem mieszkalnym znayduie się ogród włoski, w którym szczypów owocowych iako to jabłoni dwieście trzydzieści ze staremi, gruszek ze staremi sto trzydzieści sztuk, wiśni tereznie[?] zwanych sztuk dwadzieścia, wiśni ordynaryinych młodych rodzących dwanaście młodych nierodzących ieszcze sztuk pięćdziesiąt sześć, brzoskwiń dwie, winogron nic niema, które tey zimy wymarzły, śliwek ordynaryinych rodzących dwieście sześćdziesiąt, a śliwek nierodzących młodych czterdzieści, orzechów włoskich sztuk cztery. Te wszystkie drzewa w rabatach kwater rozsadzone istotnie[?] znayduią się, szkołek dwie w tymże ogrodzie w których jabłonków szczepionych okulizowanych sztuk siedmdziesiąt, takichże gruszek dziesięć, płonkow sto trzynaście, śliwek siedmdziesiąt, które w dobrym stanie W. Possessor utrzymać obowiązany dla własney reputacyi, i iezeli nie w lepszym to przynaymniey w równym stanie oddać powinien będzie.

Ogrody folwarczne za oborami kapustą przeszło zagonów trzydzieści, brukwią i perkami zasadzone i wypylone i ogrzebane, nadto ogród nowo zrobiony w mieyscu tym gdziebył stary spikrz i ten cały zasadzony perkami gdzie perki piękne znayduią się.

W ogrodzie włoskim za dworem cały ogród zasadzony częścią grochem piechotnym i częścią perkami, częścią bobrem, częścią cebulą, pietruszką, marchwią, kapustą włoską, grochem cukrowem i wielogrochem, selerami, porami, w inspektach ogórki, melony, sałata również głowiasta w kwaterach przesadzana i całkiem ogród wypielony i nayporządniey w dobrym stanie oddaie się.

Na koniec perek zasadzonych w ugorze znayduie się stay iedno to są sadzone pod skibe są iuż obradlone i w dobrym stanie znayduią się. Zgoła wszystkie ogrody w naylepszym porządku oddanemi zostaią.

Opis stanu Folwarku Gozduwka.

1. Dom Folwarczny niedawno wybudowany dobry na przyciesiach w blachy składaiący się z czterech izb i czterech kumorek z dachem łamanym szczytami spadzistemi. Czworaki te niedawno wykończone, nowe, dobre.

Drzwi połowa z tarcic na zawiasach i hakach żelaznych i również druga połowa drzwi z tarcic lecz na biegunach.

Okna u tych wszystkich izb iako nowe są dobre.

2. Przy tych czworakach iest chlewików dwa, reszte chlewików stawiać maią czynszownicy tamże mieszkaiący którzy iuż aszygnacyą na drzewo wzięli. I przeto przy wyprowadzaniu się pod żadnym pozorem ruynować nie mogą iako stawiane chlewy z drzewa dziedzica. W jedney izbie w tych czworakach mieszka owczarz dworski, ten ma swój chlewik, który z drzewa dworu wystawionym iest wszeto obalonym pod żadnym pozorem bydz nie może.

2. Stodoła nowo postawiona długości łokci siedmdziesiąt, szerokości łokci piętnaście na podmurowaniu iakoteż na przyciesiach w blachy murowana, z dachem dekowanym słomą.

Szczyty utey stodoły łamane i od zrębu w strychulce wylepione, taż stodoła iest o dwóch klepiskach i trzech sąsiekach. Wrota z frontu i tylne opatrzone kunami żelaznemi szkoblami i wrzecządzami do zamykania.

3. Łąki tak przy folwarku Gozduwku leżące iakoteż i pod folwakiem Lipicze rozciągaiące się wszystkie niechnięte i niewypasione oddaią się.

4. Ugory tak po folwarku Lipicz iakoliteż na folwarku Gozduwku podorane.

Gnoie ieszcze co się tyczy owczarni wywiezionemi nie są.

Lecz z obor i stain wywiezione, i zmierzwione stay czworo, wywiezioną dopiero rzuconą[?] mierzwą.

Wysiew w folwarku Lipiczach i Gozduwku w takowey ilości znayduie się.

Żyta wysiewu wierteli po odtrąceniu oddać naleznych wierteli czternastu swoim osadzonym zagrodnikom na pułrolników na użytek dworu w liczbie 252 ga 8.

wyraźnie dwieście pięcdziesiąt dwa garcy ośm.

Pszenicy wysiewu wiert: 17 ga 12.

mówię siedemnaście garcy dwanaście.

Jęczmienia wysiewu wier: 66 ga 4.

mówię sześć garcy cztery.

Owsa wierteli 262 ga 8.

mówię dwieście sześćdziesiąt dwa garcy ośm.

Grochu wierteli 27 ga 14.

mówię dwadzieścia siedm garcy czternaście.

Żyta maiowego wysiano wiert: 3.

mówię trzy.

Żyta jarego wysiano wiert: 19.

mówię dziewiętnaście.

Taterki wysiano wiert: 22 ga 8.

mówię dwadzieścia dwa garcy ośm.

Prosa wysiano wiert: 2

mówię 2

Siemienia konopnego wysiano wierteli 2.

mówię 2.

Siemienia lnianego wysiano wierteli 7.

mówię 7.

Kartofli czyli perek wysadzono wierteli 63

mówie sześćdziesiąt trzydzieści

Grochu białego wierteli 2

mówię dwa.

Resztę w ogrodach zasianiu i zasadzeniu na rosadę niewyraża się gdyż pod tytułem ogrodu zupełnie opisanym iest, że są zasiane i obsadzone.

Opis opłaty podatków i dawania danin do kościoła parachwialnego Goszczonowskiego.

Podatek 24o procentu iako spłacony zaległym nieiest lecz teraźnieyszą iuż ratą czercową W. Possessor opłacił przeto przy expiracyi kontraktu zapłacić niepowinien notuie się.

Kontyngensu opłacenia rata przedostatnia opłacona i dopiero zaczynać ma opłacać W. Possessor w październiku r. b.

Podatek podymnego przez gminę opłacony i dopiero następuie opłacenie w wrześniu r. b.

Do każdey raty dwór dopłaca z dymów dworskich.

Prowizyi opłacenie od summy ...... [nieczytelne] do kościoła Goszczonowskiego w kwocie złopol. 75 przypada na dzień 24 czerwca każdego, która że nie opłacona takową W. Possessor opłacić ma a przy expiracyi kontraktu iż opłacić niepowinien zastrzega się i waruie.

A za zapłacenie mesznego do kościoła tegoż parachfialnego Goszczonowskiego przypada na dzień Śo Marcina r. b. w kwocie złpol. trzydzieści którą W. Possessor rok rocznie opłacać obowiązany.

Inne żadne podatki ani daniny folwarki w Lipiczu i Gozduwku teraźnieyszą tradycyią obięte nieciążą iak ze strony W. Dziedzica deklaracya następuie.

* w tey krowiarni znayduie się sieczkarnia z podłogą z tarcic z dzierżami od szczytu na zawiasach i hakach żelaznych skoblem i wrzecządzem do zamykania, tak zewnątrz iak wewnątrz i w teyże sieczkarni znayduie się koryto duże dobre sosnowe dla parzenia sieczki krowom z przykryciem z skoblem i wrzecządzem do zamykania

Inwentarz Czartki Wielkie (1818)

Źródło inwentarza:

Akta notariusza Jana Strachowskiego z roku 1818. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)

Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

1793 r.

26 sierpnia 1818 roku w Czartkach Wielkich litera A, będących ongiś własnością Walerjana Czartkowskiego pojawia się pisarz aktowy Jan Strachowski. Konstancja Czartkowska, wdowa po Walerianie Czartkowskim, jednocześnie opiekunka swego nieletnego syna Wincentego, Jan Mycielski podopiekun Wincentego oraz Erazm Osiński plus licytant pomienionej części Czartek Wielkich domagają się od Jana Strachowskiego, aby ten powtórnie opisał połowę Czartek Wielkich. Trzy lata wcześniej doszło do opisu stanu dóbr Czartek Wielkich litera A. Poniższy opis różni się nieznacznie od poprzedniego.

Budynki Dworskie

Pomięszkanie zrobione z browaru dawniey, do którego wchodząc iest bruk przed sienią z kamieni dany. Drzwi do sieni z dworu na zawiasach i hakach z wrzecądzem i szkoblem ze dworu, a zewnątrz w sieni z klamką i zaporą drewnianemi. Po lewey ręce iest izba, do którey drzwi ordynaryiną robotą iak w sieni na zawiasach i chakach z klamką, rękoieścią i antabą żelaznemi. Podłoga z tarcic ułożona zła, piec i komin prostą robotą. Po prawey ręce iest przeforszta z tarcic, do którey drzwi na zawiasach i chakach żelaznych z wrzecądzem i szkoblem. W tey izbie podłogi niemasz. W pokoju tak i pierwszym, iako i pokoiku drugim po iednym oknie. W pokoiu pierwszym dwie szyby wybite, tafelek małych trzy, w alkierzyku zaś przeforsztowanym tafelek przepękniętych na wpoł dwie. Z izby pierwszey iest komora, do którey wchodząc z izby są drzwi na zawiasach i hakach żelaznych, z wrzecądzem, chaczykiem i skoblem żelaznym do zamykania. Z tey komory są drzwi wychodne na podworze na zawiasach i chakach żelaznych na zapore drewnianą zewnątrz zamykaiące się u których z podworza iest wrzecądz i szkobel. W środku sieni iest kuchnia przeforsztowana do którey drzwi są na biegunach drewnianych, z wrzecądzem i szkoblem. Komin od dołu iest w brandzmurach z kamieni murowany, a daley w stożyny, i nad wierzchem gliną oblepiony. Na przeciwko iest izba czeladnia, w którey podłogi niemasz. Komin prostą robotą, za kominem zamiast pieca kotlina. Okno iedno w małe tafelki dawane, w którym brakuie szyb pięć, na tyle dziura wyrznięta do rynny, którą leie się woda do kociełka robienia piwa. W tym budynku całkiem iest pułap z tarcic dany. Nad izbami, i polepa cienka. Nad komorą zaś pułapu niemasz. Ten budynek był od dołu szkudłami podbity dwiema szorami lecz teraz te szkudły pogniły, przez co kozły także pogniły, i w dachu reperacyi potrzebuie, i przyciesi także podwleczenia. Za tym mięszkaniem iest studnia z cembrzyną, żurawiem i koszurem znacznie zdezelowana. Za tym mięszkaniem był kubł do wieprzy tuczenia mały z różnych kawałków drzewa postawiony*. Za tym mięszkaniem iest ogród zasadzony kartoflami, a częścią nieiakąś od dołu makiem i pasternakiem zasiany kawałkami, którego warzywa, iż nie iest opylony tylko raz przed chwastem rekognoskować nie można, kartofle zaś opylone. Na górce ku części wielmożnego Osińskiego iest suszarnia postawiona z drzewa kostkowego pod snopkami, do którei drzwi dwoie na zawiasach i chakach żelaznych z wrzecądzami i szkoblami. Pod tym budynkiem brakuie przyciesi. Ten budynek w cale w złym mieyscu iest postawiony, i grozi obiema częściom niebezpieczeństwem ognia.

Ku sadzawce są zaś w podwórzu postawione budynki, szpicherek o dwóch kondygnacyach staroświeckim modelem postawiony. Do którego wchodząc od dołu, i u góry są drzwi na zawiasach i chakach żelaznych z wrzecądzem i szkoblem do zamykania, schodów na górę żadnych nie masz, tylko po drabce wchodzą. Około tego szpicherka iest chlewików z różnego starego drzewa przybudowanych pięć, u których trzech są wrzeciądze i szkoble żelazne do zamykania. Ten szpicherek wraz z przybudowanemi chlewikami reperacyi żadney niewart, jak tylko rozebrania, a nowego postawienia. Za tym szpicherkiem niedaleko była postawiona oborka razem z staienką i wozowienką, lecz teraz przez wiatry nawalne iest obalona, na ktorey kozły połamały się. Sciany nienaygorsze, owierki zupełnie niezdatne. Balki ieszcze zdadzą się. Ten budynek nowego postawienia potrzebuie gwałtownie, gdyż mieysca na inwentarze i żadnego urządzenia niemasz przez co sterkoryzacya gruntu upada. Przyciesi pod tym budynkiem wszystkie pogniły. Na nic nie zdatna.

Stodoła o dwóch klepiskach z drzewa rzniętego stawiana, na którey w środku kozły pozałamywały się, i ściany poprężone, przyciesi na okoł pognite, która także wczesney reperacyi potrzebuie. Płoty na około zabudowania dworskiego od sadu i od podwórza niemniey od wsi są nienaygorsze. Resztuiące zaś nowego postawienia potrzebuią.

Po ukończoniu opisu zabudowań dworskich przystąpił niżey podpisany Pisarz do opisu obsiewów dworskich, które są takowe:

Żyta od granic Witowskich na pierwszym staiu iest szerokości lasek siedm, długości trzydzieści trzy, w tym samym dziale na drugim staiu szerokości lasek siedmnaście i trzy z ośmiu, długości dwadzieścia siedm lasek łokci cztery. Na Nosowiu na klinach na którym staiu ma Mateusz komornik Frątczak tyk cztery, które cztery tyki nierachuią się do zbioru dworskiego, lecz te z ogułu szerokości lasek dwudziestu dwóch, wytrącaią się, iako też, długości lasek tego staia trzydziestu trzech, łokci sześciu, a zatym nie zostaie do zbioru dworskiego z tego staia, iak szerokości lasek ośmnaście, długości trzydzieści trzy i sześć łokci. Na głębokiej bruździe nazwanym staiu szerokości lasek trzydzieści trzy i pół długości trzydzieści trzy i łokci sześć. Na górce od Witowa szerokości lasek trzydzieści ieden i sześć z ośmiu, długości trzydzieści i sześć łokci. Na smugu szerokości lasek ośmnaście, długości trzydzieści i sześć. Za Smugiem ku Cielcom dwadzieścia dziewięć i pół szerokości, długości trzydzieści i dwa. Na pustey roli po Franciszku pułrolniku iest żyta zasianego przez stay czworo na szerz prętów trzy, lecz na tym staiu pustey roli ma drugie staie od wsi zasiane karczmarz Frątczak, a zatym to potrącaiąc, nie zostaie na sprzęt do dworu iak stay trzy, których szerokości lasek po trzy, a długości dziewięćdziesiąt i pięć.

Pszenicy Na Smugu od Witowa szerokości lasek ośmnaście, długości dwadzieścia siedem i łokci pięc. Od granic Witowskich iest pszenicy zasianey szerokości lasek ośmnaście, długości trzydzieści trzy, którą Wna pozostała wdowa Czartkowska Wmu possessorowi w pierwszym ............ [słowo nieczytelne] pierwszego roku odsiała i ta teraz rachuie się.

Jarzyna. Jęczmienia za stodołami chłopskiemi lasek szerokości dwanaście, długości przez troie stay ośmdziesiąt i ośm. Za Ozdem na dziale jęczmienia szerokości lasek ośmnaście i pięć z ośmiu, długości dwadzieścia dziewięć lasek łokci siedm. Na tymże dziale przy jęczmieniu iest zasianego lnu przysiewkowego karczmarza dwa, Józefa Rogaskiego dwa, marcinki ieden, Matusa Frątczaka ieden, kowala ieden, Ludwiczki kowalówny ieden, których oguł przysianego lnu wynosi prętów trzy, pańskiego na prowent zasianego lnu lasek szerokości cztery, długości dwadzieścia dziewięć łokci siedem. Na staiu pułrolniczym pustym jęczmienia przez stai dwoie szerokości laska iedna i łokci cztery, długości lasek pięćdziesiąt dziewięć. Na Krucicach jęczmienia szerokości lasek siedmnaście łokci pięć, długości lasek ośm.

Owsa za Ozdem szerokosci lasek dziewiętnaście łokci cztery długości siedmdziesiąt ośm. Ku granicom Cieleckim na roli pułrolniczey szerokości laska iedna, a przez stay troie długości siedmdziesiąt. Od granic Zielęckich stay troie na roli pułrolniczey, szerokości lasek dwie, długości dziewiędziesiąt. Na drugim staiu od tychże granic szerokości lasek trzy łokci dwa, długości siedmdziesiąt trzy, łokci sześć, która rola iest pułrolnicza. Na klinach po pułrolniku stay dwa, szerokości lasek trzy, łokieć ieden, długości siedmdziesiąt lasek, łokci pięć.

Grochu. Na Dziale od granic Cieleckich szerokości lasek dziewiętnaście, łokci pięć, długości dwadzieścia pięć, na pustey roli pułrolniczey szerokości laska iedna, łokci pięć, długości pięćdziesiąt dziewięć. Na Przydziałkach przez staie iedno szerokości laska iedna, łokci pięć, długości pięćdziesiąt dziewięć. Na przydziałkach przez staie iedno szerokości laska iedna, łokci pięć, długości trzydzieści dwa, łokci pięć. Na przydziałkach tychże po pułrolniku staie iedno szerokości lasek dwie długości trzydzieści dwa.

Tatarki. Od granic Cieleckich szerokości laska iedna, łokci pięć, długości czterdzieści dwa. Na Klinach pod lasem Zielęckim szerokości lasek piętnaście, długości dwadzieścia cztery, która przez niskość gruntu wymokła i licha. Na Dziale za stodołami po pułrolniku przez stay dwoie do granic Cieleckich szerokości lasek dwanaście, długości siedemdziesiąt pięć, która przez późny zasiew iest lichą.

Rzepaku na Krucicach lasek wszerz siedemdziesiąt sześć, a długości ośm, który iest lichy.

Prosa zasianego za łąkami lasek trzy szerokości, długości dwadzieścia siedem i dwie z ośmiu, w tym staiu iest fornalowego przysianego jęczmienia lasek dwie szerokości, a długości dwadzieścia siedem. Na drugim staiu tego działu niemasz nic pańskiego, tylko samego przysiewki komorników. Na Krucicach  brukwi i kapusty  zasadzoney. Brukwi zagonów ośm, kapusty zagonów dziesięć. Przy pańskiey tey roli maią przysiewnicy po dwa zagony, iako to: kowal zagon ieden, Mateusz Frątczak ieden, Józef Rogaski dwa, kaczmarz dwa. Za łąkami iest kartofli zasadzonych szerokości lasek dwadzieścia, przy których przysiewki maią kaczmarz na swey mierzwie zagonów ośm, a dziewiąty zagon za komorne, Rogaski młody trzy, kowal dwa, Marcinka zagon ieden, kowalówna ieden, Józef Woźniak do roli czyli ogroda ma dodatkow zagon ieden.

Ugoru podoranego za Łąkami nad olszyną szerokości lasek dziesięć i łokci cztery, długości lasek dwadzieścia ieden. Od Glinianek na dzieliku przy drodze szerokości lasek iedenaście, długości trzydzieści. Pod Dembiną Zielęcką szerokości lasek dwadzieścia trzy, długości trzydzieści ośm, na drugim staiu przy Gliniankach szerokości lasek ośmnaście, długości piętnaście. Na końcu teyże roli pod Olszyną przy Gliniankach szerokości dwanaście lasek, długości tyleż.

Summa wynosi Ugoru  podoranego szerokości lasek siedmdziesiąt cztery łokci cztery długości lasek sto szesnaście.

Niepodoranego Ugoru.  Za Łąkami nad Olszyną szerokości dwanaście, długości dwadzieścia cztery, przy Drodze Wartskiej na dwóch staiach od Glinianek szerokości trzydzieści cztery, długości sześćdziesiąt, od Gościeńca do Czartek wielkich należącego nad Drogą Wartską ku Górze na Smugu, przez stay dwa szerokości lasek ośmnaście długości pięćdziesiąt, na dziale Lisie Jamy zwanym nad granicą Zielęcką przez stai dwoie szerokości dwadzieścia dwa, długości pięćdziesiąt siedem. Na trzecim staiu od Drogi Wartskiej szerokości lasek czternaście długości trzydzieści ieden.  Summa Ugoru niepodoranego  wynosi szerokości lasek sto, długości dwieście dwadzieścia dwie lasek.

Na pustych, po pułrolniku Frącku u Gościńca nad Drogą Wartską ku Górze stay dwa szerokości lasek dwie, długości lasek pięćdziesiąt. Na Krucicy od łąki nad Olszyną szerokości lasek dwie, długości piętnaście. Od Wiatraka Krąkowskiego po lewey stronie Drogi Wartskiey ku Górze przez stay dwoie szerokości pięć lasek, długości czterdzieści siedem. Od Drogi Wartskiey ku Górze idącey po prawey stronie szerokości lasek dwie łokci pięć, długości trzydzieści, po lewey stronie teyże drogi do granic Czartek małych szerokości lasek cztery, długości czterdzieści siedem pod samym Wiatrakiem Krąkowskim szerokości laska iedna, łokci dwa, długości piętnaście. Summa niepodoranego ugoru pustego szerokości lasek szesnaście łokci siedem, długości dwieście cztery. Na tegoż pułrolnika dziale od dołu ku granicy Czartek małych przez młynarza Krąkowskiego iest zasadzonych kartofli szerokości lasek iedna łokci dwa, długości dwadzieścia dziewięć. Na tegoż roli pułrolnika na Dąbku pod małemi Czartkami przez stay dwa zasiał pierwsze staie Mateusz komornik jęczmieniem, a drugie staie Ludwik fornal owsem.

Po ukończeniu opisu obsiewów i zabudowań dworskich, niemniey ugoru przystąpił niżey podpisany do opisu zabudowań włościan, inwentarzy danym tymże niemniey powinności odrabiania.

Chałupa pierwsza,  w którey siedzi Józef Woźniak, zagrodnik, który ma chałupę z nowa wyreperowaną przez Wgo Osinskiego possessora dobrą teraz. Oborke i stodołke nienaygorsze. Bydła pańskiego wołów pare, krowe iedne, swinie iedne, pług z żelaztwem i radlicą, kose trawną, siekiere, sierp, wóz bosy. Robi pańskiego w tydzień ręczno lub bydłem dni trzy. Oruie po lasek cztery. Robi tłuk cztery, dwie do oziminy, a dwie do jarzyny. Darmochy odrabia do lnu moczenia, rozstawiania, wyrzucania, kapusty i brukwi sadzenia, opylenia, ociskania, stróży za koleią strzeżenia, prania trzy razy do roku, i sadzy wycierania, niemniey do Warty lub Błaszków iezdzenia jak każą pieszo lub wołmi drogi odprawia, jay mędel daie i kapłona iednego.

Piotr Lezik, także zagrodnik. Ma chałupę dobrą, oborę złą zupełnie, stodołę nienaygorszą, ma wołu iednego pańskiego, a za drugiego podupadłego przez podwody kaliskie talarów pruskich iedenaście, resztę to samo ma co i pierwszy i te same powinności odprawia co i pierwszy, i daniny daie.  Trzeci Marcin Grzegorz, pułrolnik, ma chałupę złą, reperacyi potrzebuiącą w przyciesiach, balkach, obore nienaygorszą, stodołe złą, wołów pare pańskich i swinie. Wóz przepadł mu na podwodzie, pług, radło, siekiere, kose od trawy ma także pańskie. Robi dni sześć lub za dwa dni orze lasek siedem. Reszte powinności tych samych odbywa, i daniny daie co i zagrodnicy, i tłuki odrabia.  Czwarty Mateusz, komornik, chałupe ma złą, oborki dwie z chlewikiem złe, stodołke wyreparowany przez Wgo Osińskiego. Inwentarza żadnego pańskiego nie ma, gdyż iakowy był po zmarłym pułrolniku na placu tym niegdy Wny Czartkowski dziedzic do dworu zabrał, i ten sprzez licytacyą sprzedany został. Na końcu  Chałupa  w którey siedzi kowal Antoni Obiborski, iest nienaygorsza. Stodoły ani oborki niema. Statki niechtóre kowalskie ma pańskie, które są w inwentarzu przy spisie sądowym umieszczone.  Gościniec  nad drogą bitą, w którym mięszka Woyciech kaczmarz i Józef Rogaski, komornik, których powinności tu się nie wyłuszcza, gdyż są w spisie inwentarza sądowego umieszczone i Wny Dzierżawca do tych referować się ma.

*lecz teraz przez Wną Czartkowską do Czartek małych zabrany[?]

Chechelna rzeczka

Chechelna, strumień, prawobrzeżny dopływ rzeki Warty o długości 7,23 kilometra przepływająca w większości przez gminę Zapolice. Źródła ma w lesie koło miejscowości Zmyślona. Przepływa przez Ostry Wilk, Piaski i wpływa do rzeki Warty pod kolonią Podłężyce w gminie Sieradz. Dawniej zasilała stawy młyńskie i obracała liczne młyny jak: Chechelno, Susmaga, Antoniów vel Zwoliński i Wiolk na swej drodze ku rzece Warcie. 

 Rzeczka Chechelna zaznaczona na mapie kwatermistrzowskiej przez autora bloga kolorem niebieskim

Rzeczka Chechelna na mapie z 1992 r. zaznaczona przez autora bloga kolorem czerwonym

Inwentarz Borek Pauzew (1814)

Źródło inwentarza:

Akta notariusza Jana Strachowskiego z roku 1813-1814. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)

Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

Borek (Mł. Drozdowski) i Pauzew (Polzew Fol.) na mapie Kwatermistrzowskiej

Józefa z Moszkowskich Kamieńska wdowa po Wojciechu Kamieńskim, dziedzicu Drozdowa, Pełzowa i Rogowa z przyległościami wzywa pisarza aktowego Jana Strachowskiego. Ten przybywa do dworu we wsi Drozdowie dnia dwunastego października 1814 roku.

Na mocy tajnego testamentu Wojciech Kamieński uczynił swą żonę dożywotnią Panią na swoich dobrach wraz z wszelkiemi przyległościami. Opisany poniżej młyn Borek należał wówczas do wsi Drozdowa, częścią dóbr należących do Kamieńskich był także folwark Pełzów (dziś wieś Pauzew). Obie miejscowości leżą obecnie w gminie Wartkowice, natomiast wieś Rogów i Drozdów leżą w gminie Świnice Warckie, w powiecie Łęczyckim, których opis zostaje przeze mnie pominięty. Po spisaniu inwentarza sądowego notariusz opisuje stan dóbr ww z przyległościami.

Folwark Pełzów

Na tym folwarku iest chałupa stara, zła zupełnie, i nowego postawienia potrzebuiąca, o iedney izbie i komorze, i oknie iednym, z drzewa kostkowego stawiana, lecz iuż popruchniałego i złego, na przeciw tey chałupy iest obora z drzewa rzniętego, wktorey izdebka mała letnia, do ktorey drzwi z tarcic z wrzeciądzem i skoblem. Okna w tafelki małe iedne, w ktorym tafelekdwie wybitych, a dwie potłuczonych, reszta zaś dobrych. Wtey oborze do wywozu mierzwy wrot dwoie z czterma wrotniami na mieczniki żelazne ze srodka zamykaiące się. Ta obora niedawno postawiona iest dobra, tak w poszyciu iako i scianach, niemniey przyciesiach. Przytey oborze iest zchrustu przybudowana szopa, ktora iuż naddezelowaną iest. Zatemi oborami iest stodoła o iednym boiowisku, a dwoch sąsiekach, u ktorych wrot dwoie na wpuł otwieraiące się, u ktorych wrot iednych od folwarku iest zamek z kluczem, a udrugich od pola kuna z sierdzionkiem do zamykania ze srodka stodoły dana. U wrot stodoły wierzchem kuny zelazne, a udołu były. U tey stodoły szczyty są tarcicami wybite. Ta stodoła iest nowo wroku teraznieyszym wystawiona przez teraznieyszą wdowe wielmożną Kamienską z drzewa rzniętego, i poszyta nowemi snopkami, w ogrodzie zaś za folwarkiem czyli za założonym na nowo ogrodem iest sklep pod szkudłami z drzewa postawiony i obsypany dla chłodu mleka na lato. Na wierzchu zaś tego sklepu szczyt tak

ztyłu iako i zprzodu w ryglowkę pruską dany i wylepiony, na który wchodząc z frontu są drzwi dane z desek na hakach, zawiasach, i wrzecądz zamykaiące się, a ugory okienko małe o czterech tafelkach dla widoku dane. Ten sklep przez teraznieyszą pozostałą wdowę wielmożną Kamieńską iest postawiony. Zatym że sklepem iest sadzawka zwysoką groblą przy ktorey grobli iest upust nowo niedawno dany. Płoty około tego folwarku i ogrodu częscią z żerdzi nieociesywanych dane, aczęscią zchrustu grodzone, i wrot do wiazdu i wyiazdu danych dwoie ordynaryinych.

Borek

Na tym Borku iest na nowo wystawiony młyn wodny na rzecze Nyrze, w roku tysiąc ośmset dziesiątym, tudzież pomieszkanie na przeciw młyna dla młynarza z dwiema izbami i komorami dwiema, niemniey kuchenką, w którym pomięszkaniu od rzeki Neru mięszka Jakub Weliński, młynarz, który w czynszu daie dworowi sto korcy zboża, jagieł korcy dwa i rzepaku korcy dwa, wieprzy danych od dworu tuczy cztery lub za te podług ugody z dworem płaci. Ma roli rydlanckiey miary morgów czterdzieści ieden i łąki morgów trzynaście. W izbie tey iest okien dwa w tafle średnie, drzwi do izby i komory na biegunach drewnianych na wrzecądz i skoble i rękowieść do przyciągania iedne zamykaiące się, także sienne z klamką i rękowieścią, od dworu zamykaiące się, a z środka na zapore. Na drugiey stronie tegoż zamieszkania mieszka była młynarka Józefowa, do którego drzwi dwoie ztakim że porządkiem, iak u młynarskich drzwi, tylko drzwi tylnych iak u młynarza są niemasz. W kuchni drzwi niemasz, kominki i piece z cegły w obudwuch izbach stawiane, komin duży. W tym całkiem mięszkaniu aż do wierzchu iest w massyf murowany. Ten budynek iest z drzewa rzniętego stawiany, gontami pobity. Młynica przeciwko budynku tego także na nowo wystawiona z rzniętego drzewa, w którey przez puł iest spichrzek, u którego drzwi na biegunach i na zapore drewnianą zapieraiące się z środka. Komin w massyf wymurowany. W młynicy zamków dolnych ma dwa nowych, skrzyń dwie nowych, pułkrzynków dwa nowych, koszów nowych dwa, pańskich pytli trzy; ieden od zubrowania, drugi od mąki, trzeci dubeltowy. Kamienie dobre ze spodniemi rachuiąc cztery. Ma inwentarski drąg żelazny, cywia, ryfy, tak na kołach palecznych, iako i wodnych, są wszystkie nowo podawane, oraz i czopy[?]. Chak do rozrywania ognia żelazny bez drąga. Pogrodki z stawidłami dobre. Mostek do przeiazdu przez rzeke dobry. Mostek na otnodze od Drozdowa do młyna nowo wystawiony, przez teraźnieyszą pozostałą wdowę bez poręczy. Ta młynica iest ze wszystkiem nowa i gontami podbita. Drzwi doniey i schodki nowe dane, u których drzwi iest zamek z antabą i kluczem. Drzwi na zawiasach i chakach żelaznych, podłoga w młynicy nowo ułożona. Zdrugiey strony rzeki tey iest jagielnik o iednym kole wodny, snopkami pokryty z drzewa starego ciesanego, do którego drzwi na biegunach drewnianych z wrzecądzem i skoblem żelaznym. Wtym kamień do mylenia jagieł ieden, pułskrzynek ieden, kosz ieden, ryfy na wrzecionie dwie, na palecznym i wodnym kole, ryfy i czopy po cztery na iednym wale. Stodołe i obore ma młynarz stare iuż wczesnego zarattowania potrzebuiące. Za tą młynicą iest karczma czworaki z komorą iedną, szopą chruscianą do kładzenia zboża, wktórey mięszka Józef Janowski, u których drzwi troie z wrzecądzami i skoblami. Ten szynkuie trunek pański, ma statki pańskie do szynku, to iest kwarte pułkwaterek, liick i butel, niebierze swiętoianki, tylko ma rolą zasianą, i przez dwór sobie oddaną, zaś w izbach resztuiących zamięszkuią komornicy. Jeden Łukasz, drugi Roch szewc Pocieiowski[?], trzeci panna Szymanowska. Pierwszy Łukasz robi dzień ieden, w tydzień, a szewc czynsz płaci. Na przeciw tych czworaków iest oborka, która z drzewa starego postawiona, lecz nienaygorsza, tudziesz chlewy trzy z drzewa rzniętego nowo postawione z drzwiami na biegunach, które są dobre. Za rzyką tą iest borek sosnowy do tych dóbr należący, niewielki, w którym same tylko drzewo sosnowe kozłowe[?], i do tego aby nie był niszczony i wycinany utrzymuie wielmożna Kamieńska borowego Borowskiego.

Inwentarz Orzeżyn (1813)

Źródło inwentarza:

Akta notariusza Jana Strachowskiego z roku 1813-1814. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)

Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

Mapa Kwatermistrzowska

Pisarz aktowy Powiatu Wartskiego Jan Strachowski zjawia się we wsi Orzeżynie dnia 15 lipca roku 1813 wezwany przez Józefe Zbierzchowską, wdowę po Pawle Zbierzchowskim, która była dożywotnią Panią Orzeżyna i opiekunką swych małoletnich dzieci: Józefy, Moniki, Anieli i Aloyzy spłodzonych z Pawłem Zbierzchowskim. Pisarz przystępuje do opisania stanu dóbr Orzeżyn.

Opis budynków dworskich taki:

Dwór do którego wchodząc iest ganek w słupy postawiony, tarcicami obity, w tym ganku znayduie się ławek dwie do siedzenia, posowa z tarcic, a posadzka z kamieni. Daley wchodząc do dworu są drzwi ca futrowane i małemi brachnalami nabijane, uktorych są wrzecądze, szkoble i rygiel zewnątrz sieni do zapierania. Wszedłszy do sieni tego dworu iest posadzka częścią z cegły, częścią z kamieni. Sciany w tey sieni wylepiane i wytrynkowane. Ztey sieni są schody na gorę z drzwiami [na] wrzecądz i szkoble zamykanemi. Na gorze w facyacie izdebka, do ktorey są drzwi poiedyncze z francuskiem zamkiem. Wtey izdebce są dwa okna w małe tafelki, ztey gory zszedłszy w sieni laternia duza drewniana, malowana z taflami czteryma dobremi na sznurze spuszczaiąca. Z sieni tey udaiąc się w prawą ręke są drzwi podwoyne na zawiasach żelaznych z antabą francuską do ktorey izby wszedłszy iest okien trzy w małe tafelki dawane, nie otwierana, u ktorych zadnych chaczykow niemasz. Wtym pokoiu są drzwi, zielono pomalowane z listewkami ciemnorozowemi. W tym pokoiu iest kominek szafiaty w massyf murowany z piecykiem małym pokoy ten grzeiącym moskieskiem, wktorym z izby pali się, w ktorym piecu są drzwiczki żelazne do palenia w piecu dane, i do lufcikow także dwoie drzwiczkow żelaznych. W tym pokoiu iest obicie papierowe dane białe, wrozne kwiaty malowane. Ztego pokoiu idąc do drugiego są drzwi takoweż podwoyne z antabą i z zamkiem francuskiem zielono malowane, do ktorego wszedłszy iest okien trzy w małe tafelki dawanych. W tym pokoiu iest kominek okrągły takze w massyf murowany z cegły izbę te i salę grzeiący przed ktoremi kominami tak w powyszzym pokoiu opisanym pierwszym iako i wtem teraz astrychy przed kominkami dane. Wtey izbie obicie takoweż papierowe iak i w pierwszym pokoiu dane, lamperye wtych obudwuch pokoiach z tarcic stolarską robotą dane i pomalowane. Ztey izby po prawey stronie iest kaplica w ktorey iest okno i ołtarz do odprawiania mszy. Ztego pokoiu wychodząc na salą są drzwi podwoyne na zawiasach i chakach zelaznych tak jak udrugich pokoi i zamek francuski podwoyne otwieraiące się w tych pokoiach obudwuch iest podłoga z tarcic dana, dobra. Ztego pokoiu wyszedłszy w sali iest okien trzy otwieranych z chaczykami i z gałkami żelaznemi otwieraiącemi się do ogrodu włoskiego. Wtey sali iest piec ceglany i komin okrągły w murze szafka dana z zawiasami danemi zelaznemi. Wtey sali iest obicie niebiesko dane papierowe, podłoga dobra, i sufit tak tarcicami wybiiany iak i w innych opisanych pokoiach. Ztey sali wchodząc do drugich pokoi są drzwi takoweż podwoyne z antabami gałkami i zamkiem francuskiem podwoyne i lamperye na okoł dane, ztey sali wchodząc do pokoiu paninskiego iest kominek okrągły w massyf murowany, piec z kafli zułtawych od gory a od dołu, na ieden kafel z białych kafli dany, obicie w tym pokoiu z lamperyami drewnianemi obicie zielone papierowe. Ztego pokoiu są drzwi całkowite z antabą i zamkiem francuskiem dawanym do schowania tego pokoiu, wychodząc są drzwi dane podwoyne do pokoiu słuzących panien z antabkami i gałkami tak jak u innych pokoi otwieraiące się w ktorym pokoiu iest okien dwa w małe tafelki dawane, podłoga w panienskim pokoiu iest dobra a w służących panien pokoiu zła. Ztego pokoiu służących panien iest garderoba do ktorey wchodząc, są drzwi stolarską robotą całkie z antabami na wrzecądz i szkobel zamykane, wtych obydwoch schowaniach iest podłoga dobra i po okien z panienskiego pokoiu dwa w małe tafelki dawane, a służących panien pokoiu w garderobie iest tylko okno iedno w tych schowaniach obudwoch są drzwi dwoie do ogrodu włoskiego na chakach żelaznych, uktorych wrzecadze tylko zewnątrz schowania dane do zamykania. Z pokoiu wychodząc słuzących panien są drzwi poiedyncze do sieni na zawiasach i chakach żelaznych z zamkiem francuskiem. Ten dwor zewnątrz iest obity tarcicami, mieyscami tarcice przegniły i poodpadały, sciany widać iż poprochniały, okienice u niektorych pokoi są dane a do niektorych brakuie. Ten dwor wdachu i przyciesiach znaczny potrzebuiący reperacyi. Okna w tym dworze dobre.

Zatym dworem iest ogrod włoski rozmaitem drzewem rodzaynym zasadzony, w ktorym szpalery z grabiny znayduią się, w kwaterach zaś iest rozna włoszczyzna zasiana i zasadzona. Ten ogrod iest ogrodzony, daszek nad ogrodzeniem, szkudłami pobity, lecz mieyscami iuż iest znacznie zruynowany i poprawy potrzebuiący, zpodworza zas z obudwoch stron lewey i prawey ręki dane z fortkami dwiema sztacheciki. Na podworze ztego dworu wyszedłszy udaiąc się w lewą ręke są officyny do ktorych wszedłszy po prawey stronie iest izba pisarza prowentowego u ktorey piec z cegły dawany, zmieyscem do palenia. Izby bez drzwiczkow zadnych od sciany filar murowany i nad piecem tymże w tyle iest blacha zelazna. Wtey izbie iest okien dwa w małe tafelki dawanych w ktorym iednym oknie tafla iedna zupełnie wytłuczona, a druga pęknięta. Wtey izbie są drzwi proste z zamkiem na zawiasach żelaznych otwieraiące się do sieni. Z sieni do kuchenki są drzwi dawane na chakach z klamką żelaznemi. Utey kuchni iest ognisko do gotowania i okno iedno w tafelki małe, w ktorym kwatera czwarta zupełnie iest wytłuczona. Ztey kuchni iest schowanie do którego wchodząc drzwi na zawiasach i chakach żelaznych na szkobel z kuchni zamykane poiedyncze, wktorych rygiel w srodku dany. Wtym schowaniu iest okno wktorym tafla iedna wybita, to okno iest w małe tafelki dawane, drzwi na podworze ztego schowania poiedyncze na chakach zelaznych uktorych rygiel. W tey officynie wchodząc po lewey ręce schody na gorze dawane, oddołu złe naktory officynie iest izdebka mała o iednym oknie, w małe tafelki dawane. Wtey izbie pisarza prowentowego iako tez i schowaniu iest podłoga dość dobra. Schodząc z gory iest naprzeciwko izba kucharska, wktorey podłogi niemasz, okien trzy uktorych dwoch tafel niemasz, drzwi do tey izby są proste stolarskie z chaczykami zelaznemi zewnątrz izby zamykaiące się. Ztey izby iest alkierz, w ktorym podłoga dość dobra, okno iedno w ktorym tafelki jedney niemasz. Drzwi ztey izdebki do kuchni dane na chakach żelaznych zwrzecądzym żelaznym i szkoblem zamykaiące się. Zewnątrz nadtą officyną iest łamany dach dawany. Ta officyna troche tylko oddołu iest pobita a wreszcie dachu gwałtowney reperacyi potrzebuiąca. Na prost tey officyny iest studnia zkołem i wałem uktorego wału iest łańcuch i węborek okuty, nad wierzchem tey studni iest koło do liny z żelazem wiszącym i kolumny nad wierzchym tey studni wyrabiane, zelazem okute. Zatą officyną kurniki trzy dla drobiu z sztachecikami dawane, na ktorych dach dobry pod szkudłami. U drzwi wszystkich są zawiasy i szkoble żelazne. Zatemi kurnikami mielcuch, przytym mielcuchu od kurnikow są drzwi do sklepu murowanego na wierzchu z zawiasami i chakami, niemniey szkoblem i wrzeciądzem zamykanemi na kłotkę. Zatym sklepem wchodząc do sieni browarney są drzwi stolarską robotą futrowane, gwozdziami nabiiane z antabą zelazną, wrzecądzem y skoblem i klamką zelazną na chakach i zawiasach żelaznych i antabą do zapory zelazną. Wtey sieni iest sklep do piwa w ktorym tylko ściany murowane do ktorego drzwi podwoyne na chakach i zawiasach zelaznych. Wtey sieni iest małe okienko w małe tafelki dawane, korytko do spusczania piwa, rynny nad scianami od studzien iz do sieni mielcucha i sklepu dawane, kumin w massyf murowany, pułap zroznych kawałkow ułozony. Nad sienią ztey sieni są schody na gorę do noszenia słodu na lasy, naktorey gorze skrzynia z drzewa iest dana z lasami, pułap ułozony i wylepiony. Zszedłszy z gory są drzwi do izby na zawiasach i chakach żelaznych stolarską robotą z klamką i wrzecądzem niemniey z izby chaczykiem i szkoblem żelaznemi, komin na pręcie żelaznym dany, piec z cegły postawiony, posaczka z cegły dana mieyscami nadpsuta. Ztey izby iest komora na szkobel i wrzecądz zamykana, z chakami i zawiasami żelaznemi. Ztey sieni mielcuszney w prost drzwi siennych z dworu są drzwi na chakach i zawiasach z wrzecądzem bez szkobla, w ktorey izbie dawni był, ta izba była dawni gorzelnią, lecz oddawna iest przeniesiona do wsi Zabłocia. Wtey izbie dawniey gorzelney pułapu niemasz. Ta gorzelnia i browar ze wszystkim w scianach dobra, tylko od dachu potrzebuiąca reperacyi. Koryto zalewne dębowe iest złe. Zatą gorzelnią i browarem są dwie studnie uktorey iedney od gorzelni węborka niemasz, tylko socha i prągło, od robienia zaś piwa socha i prągo niemniey żuraw na wiciach, a gdzie węborek, na kuńcu okuty, uktorego węborek wisi okuty, te studnie skrzynie maią dobre. Nakoncu tego mielcucha ku wrotom iest komora od słodu uktorey drzwi stolarską robotą na zawiasach i chakach żelaznych z skoblem i wrzecądzem z dworu do zamykania danym. Wtey okna niemasz tylko okinica dana. Płoty ogrodzone i wrota nowo dane z tarcic na drogę ku Sieradzowi. Na prost tego mielcucha iest drwalnia zamykana ........ [słowo nieczytelne] wktorey zachowuią się drwa na opał porznięte w srodku, dach ma słomą poszyty a z podworza i od drogi szkudłami pobita. Obok tey drwalni iest wolarnia, wktorey iest koryt dwa, drabka iedna. Ta drwalnia iako i wolarnia gwałtowney reperacyi potrzebuią w dachu, w scianach zas są nienaygorszę mieyscem, a mieyscem złe.

Przy włoskim ogrodzie iest schowanie na kapuste, do ktorego są drzwi na zawiasach żelaznych z wrzecądzym i szkoblem, żelaznemi, podtymze dachem idąc ku chlewom trzodowym iest schowanie na rozne potrzeby gospodarskie dla inwentarza, do ktorego schowania wchodząc są drzwi na zawiasach i chakach żelaznych z wrzecądzem i szkoblem. Wtym schowaniu były drzwi na gore u ktory gory teraz ich niemasz. Ten budynek tak w dachu iako i w scianach iest dobry. Obok tego budynku są chlewy na trzode cztery, uiednych drzwi niemasz a ureszty drzwi na biegunach drewniach, dach natych dobry i sciany dobre. Na prost tych chlewow od drwalni są takze chlewy trzodne uktorych z boku do karmniku są drzwi na biegonach drewnianych z wrzecądzem i szkoblem żelaznemi, uktorych wrzecądzow dwa i szkoble a utrzecich niemasz. Te chlewy tak w scianach iako i dachu są dobre. Obora nad drogą ku Wartcie połozona, przy wrotach drugich podworzowych. Ta obora w dachu nie potrzebuie reperacyi, lecz pod wleczenia przyciesi gwałtem potrzebuiąca, gdyż iuż iest pochylona. Żłoby i drabki są wtey oborze za drugą tąże Wartską i wrotami podworzowemi iest owczarnia ktora zastrzałami trzema podparta z tyłu. Ta owczarnia gwałtem potrzebuie podwleczenia przyciesi i wysszrotkowania[?] i wyparcia, gdyż iest skręcona. Dach natey oborze i owczarni iest dobry, przez puł nowo teraz poszyty. Wrota wyiezne są dobre. Zatą owczarnią są staynie dwie, przyktorych komora od owczarni jest dla owczarza przybudowana adaley chliwiki dwa na cielęta. Ten budynek tak w scianach iako i dachu są dobre. Za temi stayniami iest chmielnik i szopa. W tymże chmielniku do roznych schowań gospodarskich a nayszczegolniey tyczek od chmielu. Ta szopa iest zamykana na szkoble i wrzecądze a w srodku na miecze drewniane i kołki. Ta potrzebuie podwleczenia przyciesi w dachu nienaygorsza. Idąc daley ku stodołom iest wrogu staynia cugowa w ktorey okienka były lecz teraz są powytłukane i wcale ich niemasz. Do tey stani wchodząc z podworza są wrotka dla chłodu w drzwiach dane, drzwi wtey stayni na zawiasach i hakach zwrzecądzem i szkoblem do zamykania żelazne dane przed tą studnią z drzewa rzniętego dawana cembrzyna dość dobra. Utey studni iest socha w słup od płotu wpuszczana, podporą podparta, żuraw na łańcuszku dany ku dołowi, ten żuraw żelazem okuty. Węborka utey studni niemasz tylko z stayni zakłudaią. Zatą staynią iest szeczkarnia do ktorey wrota zamykane, szkoble żelazne utych wrot, a ugory kuny dawane żelazne. Daley zatą sieczkarnią iest stodoła otrzech klepiskach i szesciorgu wrotach uktorey wrzecądze i szkoble zelazne niemniey kuny ugury żelazne dawane, i uprągow także, z srodka zas u wrot mieczyki drewniane i kotkami zatykane, taz stodoła potroyna iest, dwiema podporami zaladowana i podparta, w dachu i scianach dobra tylko wywazenia potrzebuiąca. Obok tey stodoły potroyney iest poiedyncza stodoła na kuny i wrzecądze zamykana tylko przyciesi nowych podwleczenia potrzebna. Daley zatą stodołą iest podwoyna stodoła odwuch klepiskach, wktorey takze kuny i wrzecądze żelazne, ana tyle tak się zamyka jak i inne stodoły. Te stodoły są zastrzałami podparte od pola dla bespieczenstwa wiatru. Obok tey stodoły iest stodołka mała, nowo wyreperowana, na zamek zamykana, uktorey drzwi są nowe dobre. Obok tey stodołki są dwie wozowienki małe, z ktorych iedna na zamek zamykana, a druga z srodka. Obok tych iest spischrz w puszczony w ogrod włoski pierwey tarcicami a po tym szkudłami pobity, do ktorego wchodząc są schodki o dwoch trepach drzwi falsowane na zamek francuski zamykane u ktorych okienkuw iest cztery bez szkła z spischrza zasuwadłami, na gorze połap dany naktorym kokow[?] cztery a nadole sześć, ktore to tak stodoły jako i spischrz tak w scianach jako i wdachu są dobre. Zrogu od ogroda włoskiego są dwa schowania przed ktoremi schudki, drzwi fasowane z wrzecądzami i szkoblami żelaznemi nie mniey zamkami francuskiemi na tyle schowania iednego od włoskiego ogroda okienko szklane i krata żelazna.

Ukończywszy opis budynkow dworskich przystępuie urząd do opisu zabudowań wieyskich.

Wtey wsi iest zagrodnikow osmiu, ktorzy robią od Swiętey Małgorzaty do Swiętey Jadwigi po dni siedm i tłukę odbywaią pukąd co napolu. Orzą kiedy przez cały tydzien po cztery laski a gdy trzy dni to po osm lasek, ato na pręt osmio łokciowy, daią czynszu po dwa kapłony, gęś iednę i jay mędeli dwa i darmo milową drogę odbywaią anad mile za zaciąg trzode strozą i inne powinności odbywaią. Chałupnikow dwoch ktorzy robią trzy dni w tydzień, a czwarty dzien od Swiętey Małgorzaty do Swiętey Jadwigi, tłukę takze robią pukąd zniwo napolu, czynszyku daią mędel jay i kapłona iednego i inne powinnosci strozą trzodę odbywaią.

Pułrolnikow szesciu ci robią dwanascie dni w tydzien od Swiętego Woyciecha do Swiętey Jadwigi, strozą i trzodę niemniey wycierania sadz w raz z innemi chodzą tudziesz do zbierania słodzeń, beczek mycia, zboza podsiewania bez dnia wytrącenia pełnią i tłuki putąd robią pukąd co w polu, droge o mile iedne odbywaią, do kapusty obierania, siekania, sadzenia chodzą. Czynszu daią gęsi dwie i kapłonow czterech i jay kope iedne, sztuki dwie oprządaią iedne obrabiaią od ktorey dwa im płaci groszy osmnascie polskich a odrugiey nieobrobioney sztuki iz tey nieobrabiaią nic im tez dwor niedaie.

Zagrodnicy powyszsi maią panskiego bydła parę koni, parę wołow, krowe, swinię, pług i radło, sierp, kosy dwie, woz i siekiere i rydel. Chałupnicy niemaią panskich inwentarzy procz krowy iedney kosy i sierpa i siekiera, pułrolnicy [zaś?] cztery woły koni parę, krow dwie, swine dwie, woz, pług, kosy dwie, rydel, sierpow dwa, siekiere iedne.

Chałupy następuiące są.

Chałupa od dworu 1sza w ktorey mieszka Markiewicz dobra, wraz z chlewikiem tylko szczyt ktory był wybity deskami potrzebuie reperacyi.

2ga chałupa w ktorey Mikołay Stasiak dobra, wraz z chlewikiem, tylko okno do połowy uniey zaprawne deskami, stodoła reperacyi lub przestawienia potrzebuie.

3ciu chałupa dwoiaki, w ktorych Jan Kucharz mieszka, dobra.

4ta chałupa dobra Szczepana, stodoła i oborka reperacyi potrzebuią.

5ta chałupa Ignacego Janiszka, dobra, stodoła reperacyi potrzebuie, chlew nie zły.

6ta chałupa, wktorey Jan Jezierny, reperacyi potrzebuie, stodoła dobra. Chlewik reperacyi potrzebuie.

7ma chałupa w ktorey Piotr Balcerzak, taż stodoła i obora reperacyi potrzebuie.

8ma chałupa, w ktorey Jan Gabrysiak, ta z stodołą i oborką dość dobra.

9ta chałupa, w ktorey Stanisław Gałęzki poprawy potrzebuie, oborka i stodoła dobre.

10ta chałupa, w ktorey Klemens Kubiczak stara, stodoła reperacyi potrzebuie, chlew nienaygorszy.

11sta chałupa wktorey Jacek, nowo postawiona, lecz nie dokonczona, stodoła przyniey dobra.

12sta chałupa w ktorey Joachym Kubiczak dobra, stodoła reperacyi potrzebuie.

13sta chałupa, wktorey Mateusz Rosiak wraz z stodołą reperacyi potrzebuie, oborka nienaygorsza.

14sta chałupa, wktorey Ludwik Balcerzak, dobra, oborka niezła i stodoła.

15sta chałupa wktorey Woyciech Kolinski dobra, stodoła iedna dobre, a druga zła. Oborki wdachu /:gdyz koszty są załamane/: reperacyi potrzebuią.

16sta chałupa, wktorey Franciszek pułrolnik wraz z oborką dobra, stodoła licha.

17sta chałupa, wktorey sołtys Felixiak, stodoły dobre.

18sta chałupa dobra, i oborka dobre.

19sta chałupa wktorey Jakub Rosiak dobra, lecz przyciesi podwleczenia potrzebuią, a stodoła naprawy, obora dość dobra.

20sta chałupa wktorey owcarz siedzi, ta iak i stodoła dobre.

21a chałupa, wktorey kontraktowy młynarz Antoni Kralinski dobre, niedaleko tey chałupy iest Wiatrak, ktory potrzebuie reperacyi w smigach, wale, palicy u koła, i płachet u smigi, resztę ma porządku młynarskiego dobrego.

Na trakcie idącym od Warty do Błaszkow iest postawiony Gościniec, iest wiazd do stayni goscinney. Wtey karczmie mieszka Łukasz Felixiak, ktory ma potrzebne panskie statki do szynku blaszane, panszczyzny nierobi, tylko przysiewek bierze z folwarku pańskiego, dwa składy zyta, trzy jęczmienia, dwa owsa i skład grochu. Nadrugiey stronie tey karczmy mieszka kowal Michał Filusinski[?] kawaler, robi robotę starą* darmo pańską, a nową** za pieniądze, ma porządki kowalskie pańskie wszystkie, bierze do tego beczkę piwa, ma roli pańskiey składow szesnaście, pańskim ziarnem zasianey i ogrod. Utych zabudowań karczemnych są drzwi na zawiasach i chakach żelaznych i klamki żelazne.

Gdy iuz zupełnie ukonczony został opis stanu dobr Orzezyna, przystąpił urząd nizey podpisany do wysiewu zboza na folwarkach maiętności tey, anaypierw żyta wierteli warszawskiey miary dwieście piędziesiąt, pszenicy wierteli piędziesiąt, jęczmienia osmdziesiąt, owsa dwieście, tatarki dziesięć, grochu dwadziescia, prosa wiertel, lnu wierteli sześć, rzepaku miar dwie, na folwarkach pańskich w dobrach Orzezynie iest zasianego.

*nową drobnieyszą

** około wiatraka i ..... [nieczytelne] duzą