Inwentarz wsi Dąbrówka Zgniła (1834)

Źródło inwentarza: 

Księga hipoteczna dóbr ziemskich Dąbrówka Zgniła cz. B.(Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu) Inwentarz przepisał Piotr Tameczka.

Działo się na groncie wsi Dąbrówki zgniełey Częsci B. w pomieszkaniu Dworskim dnia siedemnastego listopada 1834 roku. Na żądanie Wa Honoraty z Kostrów Niniewskiey, z mężem swym w do stołu i łoża na czas nieograniczony rozłączoney, z dochodów własnych utrzymuiącey się, w Kaliszu zamieszkałey, i pomięszkanie prawne do przedmiotu tego w Kaliszu u Patrona Trybunału Karola Wierusz Kowalskiego obrane maiącey, który zarazem iako Patron w teyże stawać, i [subchastacyę] popierać będzie.─

Komornik przy Trybunale Cywilnym Woiewództwa Kaliskiego przez Jwo Ministra Sprawiedliwosci pod dniem 29 lutego roku 1812 nominowany, w Kaliszu przy ulicy Józefiny w domu pod Nm 570 mieszkaiący.─

Na mocy wyroku Trybunału Cywilnego Kaliskiego pomiędzy żądaiącą wywłaszczenia Dóbr Wą Honoratą Niniewską, a Wm Antonim Glotz Mecenasem Sądu Naywyższego, iako Kuratorem Massy bezdziedziczney niegdy Marcina Jadamczewskiego, i Klemensem Jadamczewskim także wspułdziedzicem wsi Dąbrówki zgniełey, o summę 8,000 zp. z prowizyą pod dniem 4 lipca r. b. zaocznie pod temczasową exekucyą zapadłego, a na dniu 14 i 17 lipca r. b. wręczonego, i na czele Aktu zapowiedzenia exekucyi z dnia 1 września r. b. wypisanego.─

W Imieniu Nayiaśnieyszego Mikołaia I Cesarza Wszech Rossyi Króla Polskiego etc etc etc ─ 

Po wydanym na dniu 1 września r. b. zapowiedzeniu exekucyi, które Wu Klemensowi Jadamczewskiemu w dniu 22 września a Wu Antoniemu Glotze w dniu 23 września r. b. i wręczone zostało, ziechał podpisany Komornik na grunt wsi Dąbrówki zgnięłey częsci B nakazuiąc powtórnie, i po ostatni raz Wu Antoniemu Glotz Mecenasowi Sądu Naywyższego iako Kuratorowi Massy bezdziedziczney niegdy Marcina Jadamczewskiego wespułdziedzica częsci wsi Dąbrówki zgnięłey Lit B w Kaliszu zamieszkałemu.─

2.o Klemensowi Jadamczewskiemu, także wespułdziedzicowi teyże częsci wsi Dąbrówki zgnięłey, zamieszkanie w teyże wsi Dąbrówce zgniłey częsci Lit B w pcie Wartskim sytuowaney obrane maiącemu, ażeby natychmiast zapłacili żądaiącey Wa Honoracie Niniewskiey, lub mnie Komornikowi maiącemu dokómentar, i specyalną urzędowną plenipotencyą w ręku summę osmtysięcy złotych Polskich z prowizyą po pięć od sta od dnia 24 czerwca 1810 r. tudzież koszta po zasądzone na zp. 123 4 25 ustanowione, nakoniec koszta ninieyszey exekucyi, gdyż w przypadku zadosyć nieuczynienia ninieyszemu nakazowi, natychmiast do zaięcia nieruchomosci wsi Dąbrówki zgnięłey częsci B przystąpi.─ a gdy Wy Antoni Glotz Kurator massy bezdziedziczney niegdy Marcina Jadamczewskiego, iako też wy Klemens Jadamczewski, tu na gróncie niestawaiąc, zapłacenia żądaney summy prowizyi i kosztow niedeklarowali, zatem Komornik do zaięcia nieruchomosci wsi Dąbrówki zgnięłey częsci B. przystąpił, którey opis iest następuiący.─

Zabudowania dworskie i wieyskie

N. B.	Jaki budynek	z czego się składa	czym kryty	długość	szerokość	wysokość	Jakiey potrzebuie reparacyi
				na jakie miary warszawskiey
1	Dwór w którym dwa pokoie kuchnia, schowanie, i dwie sienie z kuchenką, komin lepiony i pochylony.─ Budynek ten stary i spruchniały, podłogi stare i spruchniałe, okucia u okien i drzwi proste, dwa piece, z cegły kominkową robotą.─	z drzewa kostkowego w węgły, sciany zewnątrz gliną wyrzucane.─	słomą i gontami	28	13 3/4	4	Dach reparacyi potrzebuie.─
2	Staynia z wystawą	z drzewa kostkowego i w węgły.─	słomą ─	15	8	2 1/2
3	Chlewik	z drzewa w słupy i dyliki	słomą	12	6	2
4	Obora Studnia	z drzewa w węgły i słupy z drzewa	słomą	18	10	2 1/2	Dach zawalony nowego dachu potrzebuie
5	Spichrz o dwóch przedziałach z koicami, dwoie drzwi iedne z zamkiem i wrzeciądzem, drugie z skoblem i wrzecądzem	z drzewa kostkowego w węgły	słomą	16 1/2	13	4 1/2
6	Owczarnia do którey 1 drzwi i 2 wrót Podwórze ogrodzone płotami w słupy sparniki i płaty ciesane iedne wrota stare	z drzewa kostkowego w węgły	słomą	27	21	3	sciany pochylone
7	Stodoła w 1 klepisko	z drzewa w słupy i węgły	słomą	29	11	3	sąsiek zawalony
8	Stodoła w 2 klepiskach	z drzewa w słupy i dyliki	słomą	26	10	4	sciany pochylone i podparte
9	Dom o 1 izbie komorze i sieni stary zawaleniem grożący Obora z wystawą	z drzewa w słupy i węgły z drzewa kostkowego w węgły	słomą słomą	26 1/2 10	9 3	3 3
10	Dom o 1 izbie komorze i sieni zawaleniem grożący	z drzewa kostkowego w węgły	słomą	11	9	3
11	Dom o 2 izbach, 1 komorze i 2 sieniach stary zły w przyciesiach Oborka studnia	z drzewa kostkowego w węgły z drzewa w słupy i baliki z drzewa	słomą słomą	32 1/2 8	11 1/2 7	3 2 1/2

Rozległość częsci wsi Dąbrówki zgnięłey lit B

w polu gminnym

1. W przydziałkach, działek gróntu pomiędzy gróntami częsci Lit A. Dąbrówki zgniłey, po nad granicą wsi Gorzuchy, aż do granicy wsi Pruchna ciągnący się, obeymuiący wszerz prętów 21 1/2, w dłuż prętów 219 1/2.

2. Dział drugi gruntu pomiędzy gróntami do częsci Lit A wsi Dąbrówki zgnięłey należącemi, wynoszący wszerz prętów 5 3/4 w dłuż prętów 101 1/4.

3. Dział trzeci pomiędzy gróntami iako powyżey ciągnący się do granicy wsi Pruchna, w szerz prętów 13 1/2 w dłuż prętów 248.

4. Dział czwarty gruntu pomiędzy gruntami iako ad Nm 2 ciągnący się, do granicy wsi Pruchna w szerz prętów 8 3/4, w dłuż prętów 248.

5. Dział piaty gróntu pomiędzy gruntami, iako ad Nm 2 ciągnący się, do granicy wsi Pruchna w szerz prętów 12 3/4, w dłuż prętów 240.

w polu jarzynnym

1. Dział pierwszy gróntu pomiędzy gruntami do częsci Lit A Dąbrówki zgnięłey należącemi, obeymuiący w szerz prętów 16 1/4, w dłuż prętów 131.

2. Dział drugi gróntu pomiędzy gróntami iak wyżey obeymuiący wszerz prętów 7 3/4, w dłuż prętów 131.

3. Dział trzeci gróntu pomiędzy gróntami iako powyższe obeymuiący wszerz prętów 7 2/3, w dłuż prętów 131.

4. Dział czwarty gróntu pomiędzy gróntami iako powyższe obeymuiący w szerz prętów 8 1/2 w dłuż prętów 131.

5. Dział piąty gróntu pomiędzy gróntami iako powyższe obeymuiący w szerz prętów 13 3/4 w dłuż prętów 101 1/3.

6. Dział szósty gróntu pomiędzy gróntami iako powyższe obeymuiący w szerz prętów 8 2/3 w dłuż prętów 60.

7. Dział siódmy gróntu na wygon pomiędzy gróntami do częsci Lit A Dąbrówki zgniłey, a z drugiey strony ztyka się z granicą do wsi Pruchna należąca, obeymuiący wszerz prętów 2 1/8 w dłuż prętów 48.

8. Przydziałek osmy gróntu pomiędzy gróntami do częsci Lit A Dąbrówki zgniłey należącemi, a z drugiey strony po nad pastwiskami wspólnemi Dąbrówki zgniłey częsci A i B wsi Pruchna i Ocina wszerz prętów 6 2/3 w dłuż prętów 16.

9. Dział dziewiąty poprzeczny, pomiędzy gróntami do częsci Lit A Dąbrówki zgniłey, aż do drogi wsi Wróblewa do Dąbrówki, wszerz prętów 15 3/4 w dłuż prętów 90.

w polu ugorowym

1. Dział pierwszy gróntu pomiędzy gruntami do częsci Lit A Dąbrówki zgnięłey należącemi, ciągnący się aż do wiatraka wroblewskiego, obeymuiący w szerz prętów 4 1/[10?], w dłuż prętów 150.

2. Dział drugi folwarczny gróntu pomiędzy gróntami do częsci Lit A Dąbrówki zgniłey należącemi, ciągnący się aż do łąki Grzmionki obeymuiący wszerz prętów 25 1/2, w dłuż prętów 162.

3. Dział trzeci Krwiczka gruntu pomiędzy gruntami iako powyższe obeymuiący w szerz prętów 12 3/4 dłuż prętów 12 1/4.

4. Dział czwarty folwarczny gruntu pomiędzy gruntami do częsci Lit A Dąbrówki zgniłey należącemi, a zdrugiey strony ciągnie się nad granicą wróblewską do łąki Trzcionka zwaney, obeymuiący szerokosci prętów 23 1/2 w dłuż prętów 81.

5. Klin gróntu ciągnący się od łąki Grzmionki nad granicą wróblewską ku wiatrakowi, z drugiey styka się z gróntem do częsci Lit A Dąbrówki zgniłey należącym, obeymuiący wszerz prętów 46, wdłuż prętów 28 3/4.

6. Działek szósty gróntu ciągnący się od drogi wróblewskiey pomiędzy gróntami do częsci Lit A Dąbrówki zgniłey należącemi, ku wiatrakowi, wszerz prętów 4 1/2 i długosci prętów 70 1/3.

7. Działek siódmy gróntu rola Ławnikowska zwana, pomiędzy gróntami do częsci Lit A Dąbrówki zgniłey należącemi w szerz prętów 3 1/3 w dłuż prętów 93 1/2.

8. Działek osmy gróntu od opłotek ku wiatrakowi wrublewskiemu pomiędzy gróntami do częsci Lit A Dąbrówki zgniłey należącemi, obeymuiący wszerz prętów 3 3/4 w dłuż prętów 131.

9. Działek dziewiąty gróntu pomiędzy gróntami iako powyżey obeymuiący w szerz prętów 8 1/2 w dłuż prętów 131.

10. Dział folwarczny gróntu w prawey strony styka się z gruntami do Lit A, a z lewey strony z gróntem do Lit B Dąbrówki zgniłey należącym, obeymuiący wszerz prętów 22 1/2 wdłuż prętów 131.

11. Klin gruntu ciągnący się od Pastwiska napulnych łączek zwanego do granicy wróblewskiey pomiędzy gruntami do Lit A Dąbrówki zgniłey należącemi, obeymuiący wszerz prętów 41 1/3 w dłuż prętów 33.

12. Działek dwunasty gróntu pomiędzy gróntami iako powyższy obeymuiący w szerz prętów 5 1/2 w dłuż prętów 34 1/3.

13. Działek gróntu Karczmina zwany styka się z lewey strony z gróntami do Lit A Dąbrówki zgniłey, a z prawey strony z łąkami do Lit B należącemi, wszerz prętów 33, wdłuż prętów 43 3/4.

14. Działek za olszyną pomiędzy gróntami do Lit A Dąbrówki zgniłey należącemi, obeymuiący wszerz prętów 12 wdłuż prętów 33.

Łąki

1. Łąka za ogrodem dworskim ciągnąca się do łączek wspólnego pastwiska pomiędzy stawiskiem do Lit A Dąbrówki zgniłey należącym, a z drugiey strony z gróntem Karczmina zwanym do Lit B należącym, obeymuiąca wszerz prętów 36 1/4 wdłuż prętów 43 3/4.

2. Łąka druga pod nazwiskiem Trzcionka pomiędzy gróntami do Lit A i B. Dąbrówki zgniłey należącemi leżąca, dotykaiąca do granicy wróblewskiey, obeymuie wszerz prętów 13 1/2 wdłuż prętów 16.

3. Łąka trzecia pod nazwiskiem Grzmionka pomiędzy gróntami do Lit A i B. Dąbrówki zgniłey należącemi leżąca, obeymuie wszerz prętów 23 1/3 w dłuż prętów 16.

Każdy pręt puł osma łokcia trzymaiący, miary warszawskiey.

Grónta dworskie i wieyskie orne wynoszą około morg 128-P 46.

Łąki ——'' ——''——'' ——7-78.

Zabudowania dworskie wynoszą około——'' ——''——'' 200.

Zabudowania wieyskie ——'' ——''——'' —— 100.

Ogrody dworskie ——'' ——''——'' —— Morg 1.——'' ——

Ogrody wieyskie ——'' ——''——'' —— Morg 1.——'' ——

Drogi rowy i nieużytki ——'' ——''——'' —— 100.

Pastwiska wspólne częsci A i B około Morg 2.——'' ——

Sadzawki ——'' ——''——'' —— 6.

Wszystkich na miarę nowopolską rachuiąc.

Ograniczenie tych dóbr iest następuiące których gatónek ziemi należy do 2, 3, 4, 5, i 6 klassy.

Wieś Dąbrówka zgniła części A i B. graniczy w swym okręgu na wschód słońca z wsią Wróblew- na południe z wsią Mantyki- na zachód z wsiami Oraczew i Gorzuchy- na pułnoc z wsiami Pruchna i Ocin, granice spokoyne, drogami, miedzami, i rowami oznaczone.

Podatki z teyże wsi Dąbrówki zgnięła częśc B. opłaca się co rocznie do kassy Obwodu Kaliskiego według atestu teyże kassy pod d. 27 Marca 1832 r. wydanego.

1. Dominium ofiary ziemskiey Zp. 63 gr. 22.

Kontyngesu liwerónkowego 20 gr. 23.

2. Gromada kontyngensu liwerónkowego Zp. 20 gr. 25.

Gromada podymnego dannego Zp. 52 gr. 15.

Szarwarku Zp. 30.

Zp. 188 gr. 2.

Nadto wpłaca się do teyże kassy po dwa grosze od każdego złotego, od ofiary ziemskiey.

Na posługe transportową wpłaca się rocznie Zp. trzy. Oprócz tego wpłaca się rocznie do koscioła w Wróblewie, zamiast dziesięciny wytyczney Zp. 16.

Włościan osiadłych iest:

Trzech komorników - Ci robią po trzy dni w tydzień przez cały rok ręczno i w zniwa po 4 tłuki - z powinnością przędą po sztuce, kapuste i brukiew sadzą i okopuią, biorą za to kopczyznę po trzy pręty żyta, i jęczmienia, po dwa pręty grochu, taterki, i owsa, po pięć zagonów uprawney roli gnoioney, do tego maią ogrody.

Dzierzawnym possesorem tey wsi iest Karol Kowalski a poddzierzawcą Wn Antoni Wężyk, płaci roczney dzierzawy po Zp. 550, według kontraktu urządzonego, który się kończy na S. Jan Chrzciciel roku 1835.

Dobra ziemskie Dąbrówka zgniła część B składaiące się z wsi folwarczney tegoż nazwiska w Powiecie Warszawskim, Obwodzie i Wtwie Kaliskim położone, składaią gminę łącznie z częscią Lit A Dąbrówki zgniłey pod nazwiskiem Dąbrówka zgniła część A i B odległe od Miasta Sieradza o pułtory mili, od miasta Warty i Błaszków o dwie mile - sprzedane będą w Kaliszu ..........

Inwentarz wsi Zaspy Miłkowskie (1818)

Źródło inwentarza:

Akta notariusza Jana Strachowskiego z roku 1818. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)

Inwentarz przepisała i zezwoliła na opublikowanie Pani Halina Studzińska.(źródło:http://milkowice.pl.tl/Historia-dworu.htm)

J. Strachowski Warta

"Działo się to we wsi Zaspy położonej w powiecie Wartskim województwie Kaliskim dnie dziewiątego lipca roku 1818 na Dworze pod liczbą pierwszą. Niżej podpisany pisarz aktowy powiatu Wartskiego stosownie do protokułu spisanego przez siebie w wsi Zaspach w Dworze pod liczbą pierwszą dnia szóstego miesiąca lipca roku bieżącego i podpisanego też przez JWPana Kożuchowskiego jako sukcesora i egzekutora majątku zmarłego … JWPana Józefa Lipskiego jako i JWPani Benigny z Górskich Lipskiej jako odbierającej w posesyją dożywotnią od tegoż JWPana Antoniego Kożuchowskiego w dniu wybranym przez siebie takowym a przez nas w akcie wymienionym przybyły do wsi wyżej wyrażony Zaspów, Miłkowic i Strachocic oddane już w wolne zarządzanie dożywotnie JWPani Benignie Lipskiej stosownie do protokułu spisanego w dniu szóstym lipca roku bieżącego przystąpił do spisania majętności dóbr majętności tej miłkowizny, a to w ten sposób zaczynając.

Zajazd do dworu we wsi Zaspach , są wrota ordynaryjne na biegunach drewnianych z hakami i zawiasami żelaznymi u góry z tarcic nienajgorsze… "

Opis Dworu i jego otoczenia

Część pierwsza 

Wjeżdżając do dworu na Zaspach mijamy wrota ordynaryjne z tarcic na biegunach, zakończone żelaznymi ozdobnikami. Płot z tarcic rżniętych ciągnie się do stajni po lewej stronie, i do rogu spichrza po prawej stronie. 

Spichrz zbudowany jest z rżniętych bali, ma troje drzwi nabijanych gwoździami, do których prowadzą drewniane schodki. Podłoga w spichrzach ułożona jest z bali, a sufit z tarcic. Drzwi osadzone są na zawiasach i żelaznych hakach przy których są skoble i kłódki. Dach poszyty słomą i ma trzy dymniki. Podmurówkę wykonano z kamienia i cegły. W spichrzu są skrzynie do sypania zboża. Za spichrzem, pierwsze z brzegu są drzwi z furtką do ogrodu. Od spichrza do oficyny wiedzie płot z płatów rżniętych. 

Oficyna wystawiona jest z bali rżniętych, gliną wyrzucanych. Od podwórza są drzwi drewniane gwoździami nabijane na hakach i zawiasach żelaznych z zamkiem i antabą. Podłogi położono z cegły lub desek. Drzwi w pomieszczeniach mają futryny drewniane, z zawiasami i hakach, posiadają skobel i wrzeciądz. Najczęściej zamykane są na kłódki, a od środka na zasuwki lub haczyki. Z sieni wychodzi się do drugiej większej sieni i dalej do kuchni z murowanym piecem kuchennym, do spiżarni, izby kuchennej, w której znajduje się komin z murowanym kapturem, z rożnem z trzema hakami, jest także mały kominek z fajerką do rozgrzewania potraw. Stąd wchodzi się także na górę. Okna w budynku mają drewniane futryny, szyby ułożone w tafelki, zamykają się na haczyki, mają wewnętrzne okiennice. Drzwi z oficyny wychodzą też na ogród. Ściany i sufit w izbach wyłożone są trzciną, obrzucone, pobielone, kominki stoją na ceglanych postumentach, a w izbach mieszkalnych są piece kaflowe. W pomieszczeniach, gdzie przechowuje się produkty, w oknach znajdują się kraty i okiennice z zawiasami, hakami na śruby wszystko zamykające. Dach na oficynie jest łamany z dymarkami czterema i małymi okienkami. Oficyna posiada piętro. Na górze jeden z pokoi ma dekoracyjne okno z piętnastoma kafelkami. Pod budynkiem są cztery sklepy, zadaszone, z oddzielnymi wejściami od podwórka lub ogrodu, Sklepienie w nich to tylko pułap żerdziami ułożony i belki. Nad całym budynkiem są rynny, nad piwnicami także. 

Dwór Podwórze pańskie jest wybrukowane począwszy od kuchni, czyli oficyny, aż do podwórza folwarcznego. Płot otaczający podwórze wykonany jest stolarską robotą z galeryjką u góry. Obok dworu są furtki do ogrodu na zawiasach i hakach, z antabami. Wzdłuż płotu wiodącego do kuchni i dalej do folwarku rosną topole, a przed dworem obok schodów są dwa dzikie kasztany. Na ganek wchodzi się po trzech stopniach. Drzwi na ganku wykonane są stolarską robotą, nabijane gwoździami, osadzone na hakach i zawiasach żelaznych, z antabą i zasuwą przy futrynach. Ganek wykonany jest z tarcic, ma rozsuwane drzwi bez zamka, ale z ryglem zasuwanym z zewnątrz, są tutaj okna dające światło. Stąd wiodą drugie drzwi do głównej sieni, w której jest woskowana podłoga z desek, ściany i sufit są obrzucane. Na suficie znajdują się wyrzynane arkusze, na środku na haku wisi lampa. Znajdują się tutaj dwa piece kaflowe z metalowymi drzwiczkami. Stąd wiodą do pokojów drzwi z antabami mosiężnymi, nad drzwiami wiszą dzwonki do przywoływania służby. Z tyłu sieni jest mały pokoik dla przybywających gości. Na lewo wchodzimy do pokoju, gdzie podłoga ułożona jest w kwadraty. Stoi tutaj biały kaflowy piec na dębowym postumencie. Dwa duże okna otwierane na pół, mają drewniane futryny. Na dole okna znajduje się małe taflowe okienko z antabką do otwierania. Ściany i sufit wyłożone są trzciną, obrzucane i pomalowane na szafirowo. Na środku sufitu jest murowana gwiazda i hak do lampy na pasku. 

Z tego pokoju przechodzimy przez solidne, stolarską robotą wykonane drzwi, do pokoju bilardowego. Tutaj sufit pomalowany jest na biało, na środku wisi hak do lampy, ściany mają kolor zielony z kolorowym pasem biegnącym u góry. W pokoju są trzy duże okna. 

Obok znajduje się mały pokój z różowymi ścianami i nakrapianymi pasami u góry. Podłoga ułożona jest w kwadraty. Stoi tutaj biały, okrągły piec kaflowy z metalowymi drzwiczkami na dębowym postumencie. Jest jednookno z dużymi taflami szyb i z żaluzjami. Po lewej stronie jest garderoba z drzwiami z gałką do pociągania. Tutaj podłoga jest z desek, jedno okno posiada wewnętrzną okiennicę, Z garderoby wchodzi się do pokoju w basztowisku z prostą podłogą z desek. W tym pokoju były drzwi wychodzące do ogrodu, lecz zostały zabite. Jest tu także sklep, czyli piwnica, bez drzwi. 

Obok jest sala, w której ściany są w marmurach wyrzynane. Podłoga ułożona jest z tarcic w kwadraty. Piec z szarych kafli na dębowym postumencie. Dwa okna o dużych szybach mają żaluzje. Sufit biały, na środku ozdobiony okręgiem, z umieszczonym hakiem do lampy. Stąd przechodzi się do sali o czterech oknach z żaluzjami. Na środku sufitu wyrżnięta jest gwiazda z umieszczonym w środku hakiem, Podłoga ułożona jest z drewnianych kwadratów. Tutaj też jest piec z kafli wykonany na postumencie. 

Z tego pokoju wychodzimy do sieni. Po lewej stronie jest pokój kredensowy, w którym jest jedno okno składające się z szesnastu małych szybek osadzonym w drewnianych ramach. Nie ma tutaj pieca, tylko rura wychodząca na zewnątrz. Z tego pokoju można wyjść do ogrodu przez drewniane drzwi, które nie mają zamka tylko zamykają się wewnątrz na drewniana zaporę. Stąd prowadzą schody na górę. 

Z kredensu zawraca się na dwa ganki (według mnie są to dwa tarasy, jeden nad wejściowym gankiem, drugi od strony ogrodu, a przestrzeń pomiędzy jest dużym holem) Stąd wchodzimy do pokoju sypialnego, w którym jestjedno duże okno otwierające się na pół. Ściany są wyrzeźbione i szaro nakrapiane. Idąc dalej z ganku są drzwi dopokoju, w którym też jest jedno okno. Po lewej stronie jest pokój panieński, który ma ściany wyrzynane i różowo malowane, jedno okno z żaluzją, podłogę i okna takie jak w innych pokojach. Pieca i kominka nie ma, gdyż piec z daszkiem będący tutaj zabrał JWP Lipski do Gzikowa. Z tego pokoju wchodzimy do pokoju małego zwanego biblioteczką. Jest tutaj mały piecyk z żelaznymi drzwiczkami i flizami przed nimi. 

Wychodząc z tego pokoju na ganek są drzwi do ogrodu z gałką do przyciągania. Nad drzwiami jest okno z wieloma tafelkami. Do ogrodu schodzi się po schodkach. Na lewo od drzwi ogrodowych jest pański pokój sypialny. Ściany pomalowane są tam na zielono, u góry biegnie szlak w różowe kwiatki. Dwa okna zabezpieczone są okiennicami. W pokoju znajduje się komin. Z tego pokoju wchodzimy do drugiego pokoju sypialnego zdwoma oknami z okiennicami. Ściany pomalowane są na jasno-szafirowy kolor z lamperią nad górną listwą. Okrągły szamotowy piec połączony jest z kominem w pierwszym pokoju. 

Wychodząc z tych pokojów na hol po lewej ręce znajduje się pokoik lekarski z jednym oknem z żaluzją, ceglanym piecem z żelaznymi drzwiczkami, podłogą z desek i ścianami pomalowanymi na biało. W pokoju obok, gdzie drzwi zamykane są na wrzeciądz i skobel, też pomalowanym na biało, lecz wyłożoną ciemnymi balami podłogą, są dwa okna. 

Dwór ma dach, trzy dymniki bez okien. Nad biblioteką jest kominek zabezpieczony żelazną kratą odprowadzający dym. 

Za dworem znajduje się ogród angielski zarosły już olszyną i wierzbiną. Umieszczono tam sadzawkę obmurowaną kamieniami. Do tej sadzawki spada woda z poziomu strugi Laskowca płynącej od Ostrowa i odprowadzana jest kanałem przez upust do gorzelni. Za oficyną jest ogród włoski strojny kwiatami i w liniach zasadzonymi drzewami i krzewami założony przez JWP Lipską.

Dopisek: Okna we dworze są duże, na pół otwierane, dwa okna z wieloma małymi szybami od strony ogrodu, były dwa tarasy zwane gankami, jeden z frontu drugi od ogrodu. Dwór miał basztę znajdującą się po lewej stronie budynku od strony ogrodu mającą charakter dekoracyjny. W tej sytuacji dach chyba powinien być płaski, tym bardziej, że nic się o nim nie pisze. 

Część druga

Gorzelnia razem z młynem postawiona jest nad odnogą rzeki Warty Młynicą. Wchodzi się tam przez zwykłe drzwi z klamką. Pomieszczenie obite jest deskami, znajdują się tam skrzynie, kamienie i inne urządzenia. Jest tutaj izba dla gorzelanego z wymurowanym piecem i kominem, z polepą, z jednym oknem otwierane na pół, z czterema tafelkami.

Obok jest browar i suszarnia. Za browarem jest ocembrowana studnia z kapturem.

Folwark. Znajduje się tutaj siedemnaście izb mieszkalnych wraz z komorami. W izbach są podłogi z desek - w komorach z cegły - drzwiami zamykającymi się na zamki, ze skoblami w komorach, piecami murowanymi. Jest też izba czeladnia o dwóch oknach na pół otwierających się, po czternaście kafelk w każdym, z piecem murowanym z prętami żelaznymi zwanym sabatnikiem. 

Za folwarkiem są cztery wozownie z szerokimi drzwiami zamykanymi na zamki, a od środka na haczyki. Stoi tutaj sieczkarnia. Nad wozowniami jest pułap z tarcic ułożony. Za wozowniami jest chlewik mały na cielęta przygotowany, snopkami poszyty. Za chlewikiem jest obora z drzewa rżniętego, wrotami na biegunach na połowę zamykającymi się. Obok są cztery chlewy dla trzody z drzewa rżniętego postawione, słoma pokryte, do których drzwi czworo na biegunach drewnianych zamykanych na skobel i wrzeciądz zamykane prowadzi. Wszystkie zabudowania ogrodzone są płotami z desek rżniętych. 

Przy wrotach folwarcznych jest murowana kuropatwiarnia. Wewnątrz są skrzynie z siatkami drucianymi. Obok są stajnie zbudowane z drewna, wylepiane i wytynkowane, podłoga ułożona jest z bali, drzwi zrobione z tarcic z zamkami i skoblami z dołu, zaparte na drewnianą zaporę. W środku znajdują się przegrody na konie z drzwiczkami. Są tu żłoby i drabinki na siano. U góry w stajniach jest jedenaście okienek. Dach jest łamany. Obok są jeszcze trzy stajnie, do których od podwórza doprowadzane są konie ze tamtych stajni. Mają po sześć okienek, dymniki na dachach, podłogę z bali. Przed stajniami jest studnia ocembrowana z żurawiem. 

Wychodząc z podwórza pańskiego na drogę jest stodoła z drzewa rżniętego o dwóch klepiskach, z wrotami z zamkami i skoblami do zamykania na kłódki, od środka na haczyki drewniane. Dalej za drogą są stodoły duże stojące naprzeciw siebie o czterech klepiskach z ośmioma wrotami. Szczyty są murowane, a w nich okrągłe okienka z szybami. Nad całymi stodołami i futrynami okap z dachówki, góra poszyta słomą, kalanka zrobiona z dachówki.

Za stodołami jest owczarnia w szczytach murowana, z dużymi drewnianymi drzwiami osadzonymi na zawiasach i hakach, z zasuwami, do wywozu mierzwy i wyganiania owiec. Okienek w owczarni jest szesnaście, we futrynach dwa do kładzenia siana nad owczarnią, które mają drzwi. Dach jest ze słomy, z okapami z dachówki. Za owczarnią jest dom murowany o trzech izbach z komorami, z podwójnymi drzwiami na zawiasach żelaznych z klamką. W sieni podłoga jest z cegły, stąd wchodzi się po drabinie na górę. W każdej izbie jest komin z kaflami murowany, podłogą z cegieł. Izby mają po dwa okna każa z szesnastoma małymi szybkami, z jedną otwierającą się oddzielnie.

Kuźnia. Wchodzi się najpierw do sieni przez podwójne drzwi, nad którymi jest okrągłe okienko z trzema tafelkami. Podłoga jest z cegły . Po prawej stronie jest mieszkalna izdebka z kominem w murze wmurowanym o dwóch oknach, w każdym z nich jest po szesnaście tafelek, z okiennicami. Pułap, tak jak w całym budynku, jest z tarcic. Obok jest komora z drzwiami wychodnymi, z żelaznym ryglem wewnątrz do zamykania. Z izby prowadzą do kuźni małe drzwi. Na kuźni jest duża krata na zawiasach z drągiem zakładanym na hak żelazny wewnątrz. Jest tutaj komin do pracy bez żadnej obudowy żelaznej, z węgielnikiem z cegły do kładzenia węgla. Nie ma posadzki, pułapu, są dwa okna z małymi tafelkami z okiennicami. Na całym dachu budynku jest położona dachówka.

Austeria czyli karczma jest murowana. Przed wejściem znajduje się galeryjka o trzech schodach. Drzwi oparte są na futrynach podwójnie szalowanych z zamkiem i antabą, żelaznymi gwoździami nabijane, nad którymi jest okno o kształcie gwiazdy z małymi tafelkami. W sieni podłoga jest z cegły. Stąd przechodzi się do izby szynkowej z dwoma oknami po szesnaście kafelek każde, z futrynami wykonanymi stolarską robotą i haczykami do zamykania. W tej izbie jest szynkwas z zakratowanymi oknami, podłogą z desek, kominem murowanym z sabatnikiem (piekarnikiem), jak w pierwszej izbie. Jest tutaj piec z zielonych kafli z postumentem murowanym. Pułap jest z desek ułożony. Po lewej stronie szynkwasu jest izba letnia z takimi samymi oknami. Z izby większej po prawej stronie znajdują się solidne drzwi do sklepu z zamkiem i kluczem. Idąc dalej w prawo wchodzimy do izby z kominem i piecem z cegły, oknem i okiennicą. Z tej izby wychodzi się do drugiej izby bez zamka, z piecem dwie izby ogrzewającym i blachą żelazną, z jednym oknem z okiennicą wewnątrz. Przechodzimy do następnej izby gościnnej z antabą i szlusakiem nie mające klucza, z murowanym kominkiem, jednym oknem z okiennicą jak w poprzedniej izbie gościnnej. Podłogi wszędzie wykonane są z drewna, ściany i sufity otynkowane. 

Po lewej stronie w sieni jest kuchnia, do której prowadzą drzwi zamykane na klucz. Jest tutaj kotlina kapturem i pętem żelaznym do gotowania gościom jadła. Okna, pułap, podłoga jak w innych izbach. Z sieni na górę wiodą schody zdobione galeryjką z poręczami. Jest tam izba z drzwiami z zamkiem zamykanym na klucz, z oknem okrągły z tafelkami zamykające się haczykiem, z murowanym kominkiem z kapturem, podłogą z desek. Na strychu tej izby są dwa pomieszczenia na obrok i siano z pułapem ułożonym z desek. Dach pokryty jest dachówką karpią łuską zwany. Są trzy dymniki. 

Na dole jest stajnia, do której prowadzą drzwi fasowane z zamkami i klamką na zawiasach i hakach żelaznych. Są tam żłoby i drabki. Po bokach jest podłoga, a środkiem bruk. Drzwi do wjazdu i wyjazdu zawieszone są na hakach i żelaznych zawiasach. Każde wrota zamykają się na trzy zamki. W stajni są trzy okienka z kratami drewnianymi. Pułap ułożony jest z desek. Przy austerii jest studnia cembrowana balami bez wiaderka.

Na tym kończy się opis budynków dworskich. 

Mój przypis: Izb gościnnych w karczmie było kilka. Należało być przygotowanym na gości, gdyż tutaj od dawna wiódł trakt pocztowy, co wdać na mapce. Z opisu wynika, że były dwa cieki wodne zwane strugami, Młynówka i Laskowiec. Po drugiej stronie drogi wiodącej do dworu znajdowały się stodoły, dlatego lokalizacja spichrzów, gdzie przetrzymywano zboże, znajduje się w tej części dworskich zabudowań. 

Część trzecia 

Wsie Zaspy i Miłkowice 

Zaspy

Wieś zamieszkiwali półrolnicy, komornicy, czynszownicy, służba folwarczna i dworska. 

Półrolnicy mieszkali w obejściu z domem, stodołą z jednym klepiskiem, oborą, chlewem, komorą na drób. Budynki budowano z drewna, lub murowano, dachy kryto słomą, drzwi i wrota były na zawiasach i hakach żelaznych. Chałupa miała sień, izbę, komorę podłogę z cegły, pułap z desek. W izbie był komin i kuchnia murowana, dwa okna o dwunastu tafelkach często wybitych i załatanych. Sprzęt rolniczy - wozy, pługi, radła, kosy, sierpy, dzierżawili od dworu, także nasiona pod zasiew. 

Ziemię obrabiali, ale należała ona do pana. W zamian odrabiali pańszczyznę łącznie pięć dni w tygodniu: ręcznie, trzy dni w tygodniu sprzężajną parą koni lub parą wołów, jeden dzień pracy w lesie, dwa dni przy inwentarzu, przy płukaniu i strzyżeniu owiec. Wykonując pracę musieli przynieść narzędzia pług, wóz, radło, rydel, siekierę, sierp… Obowiązkiem ich było zadbać o kominy, sadzę wycierać, odbywać straż wokół dworu, pól i inwentarza. Oddawali do dworu cztery kapłony, pięć kurcząt, trzydzieści jaj, sztukę uprzędzonego i wypranego lnu. 

Inwentarz jaki posiadali półrolnicy to konie, dwa lub jeden; dwa woły siwe, płowe, dropiate, czarne lub czerwone; krowy o takim samym umaszczeniu jak woły.

Półrolnicy Zaspy:

1. Grzegorz Soroki

2. Franciszek Pastuszka 

3. Walenty Krawczyk

4. Szymon Frątczak

5. Wincenty Misiak

6. Franciszek Augustyniak

7. Franciszek Jędrasiak

8. Andrzej Oslazlak

9. Wawrzyniec Jabłoński młynarz wiatraczny, za to płaci dworowi czynszu żyta sto dziewięćdziesiąt … surowce i mlewisko darmo miele. Drugi wiatrak opustoszały

Czworaki

Na mieszkaniu pańskim nad przewozami były czworaki, w których mieszkali fornale, koszykarz, a w czwartym zamieszkiwał czynszownik Wojciech Pilarz, w chałupie, obok której był chlewik. 

W kolejnych chałupach zamieszkiwali: Walenty Kaźmierczak komornik, nie mając żadnego inwentarza pańskiego, brał go od dworu i za to robi w tydzień dni dwa. Darmoch żadnych nie wyprawia. 

Prukarz stróż od gorzelni, nie ma żadnego mienia pańskiego i żadnych darmoch nie odrabia 

Franaszek, pastuch nie ma nic pańskiego i żadnego zaciągu nie robi. 

Antoni Olejniczak, ma kawałek łąki z ogródkiem, z tego robi dworowi dni dwanaście 

Gertruda Walczakówna bierze z folwarku pańskiego kopiznę z tego robi dworowi dwa dni w tydzień i bez potrącenia dnia chodzi do strzyżenia owiec. 

Włodarz tu ordynaryję bierze jako służący. 

Paweł… nie ma nic pańskiego tylko najmuje się dworowi za pieniądze. Kominowe wraz z innymi dworskimi opłaca… 

Austeria u przewozu, do której zajazd był z dwoma wrotami dużymi do wjazdu, a trzecim do wyjazdu ze stajni. W środku do samej stajni była droga z wrotami na biegunach drewnianych bez żelastwa. Do wjazdu i wyjazdu były drzwi na kłódkę i popręg zamykane. Po prawej ręce wchodzącego, do Miłkowic idąc, jest izba z szynkiem, do której drzwi prowadzą do izby i do kuchni, z żelaznymi hakami i zawiasami. Okna są z małymi kafelkami. Jest sklep i komora, stajnie ze żłobami dla koni. Do tego gościńca należy prom do przewożenia na Warcie. U samego przewozu nad rzeką jest stajnia. Jest tu też dom, chlewik i inne zabudowania gospodarcze. Dom ten należy do Franciszka Lisowskiego, który płaci dworowi czynszu sześćdziesiąt. … Druga chałupa, w której mieszka czynszownik Kubisak, płaci dworowi rocznie czynsz sześćdziesiąt…  

Inwentarz wsi Wągłczew (1813)

Źródło inwentarza:

Akta notariusza Jana Strachowskiego z lat 1813-14. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)

Inwentarz przepisał, opatrzył komentarzem i zezwolił na opublikowanie Jakub Jurek.

Wągłczew po raz pierwszy pojawia się w źródłach pisanych pod datą 1358. Król Kazimierz Wielki otrzymał wtedy dwie wsie, Wągłczew oraz Sadokrzyce, w zamian za inne w Kaliskiem, od zakonu augustianów. Wieś była własnością królewską co najmniej do 1793 r., tzn. do momentu, gdy teren ten wszedł w skład zaboru pruskiego. Następnie majątek został sprywatyzowany i prawdopodobnie nadany (między 1793 a 1803 r.) doktorowi medycyny Janowi Fryderykowi Kühn. Był on właścicielem dóbr wągłczewskich do 1803 r. 15 czerwca tego roku w Kaliszu zostały one nabyte przez Józefa Poraj Gołembowskiego. Cena za majątek wyniosła 26,000 talarów pruskich, co było równe 156,000 złotych polskich. W 1813 r. Gołembowski zmarł, przystąpiono więc do zinwentaryzowania całego pozostawionego majątku i jego opisu. Czynności tych dokonywał pisarz aktowy pow. warckiego Jan Strachowski. Niemal na wstępie inwentarza wymienieni zostali wszyscy domownicy dworu, jako składający przysięgę na to, iż nic z majątku nie zostało naruszone po śmierci dziedzica. Przysięgę tę składała sama wdowa dziedziczka Tekla ze Starzyńskich oraz Ludowika Wieterska panna służąca, Stanisław Kierzkowski ekonom, Tomasz Jernkowski [?] bawiący się, tegoż imienia Przybylski pisarz prowentowy, Józef Pawłoski kucharz, Kazmierz Kaminski lokaj, Tomasz Mielcarek włodarz, Walenty Robaszek fornal, Kajetan Biernocik fornal, Gasper Szumilak rataj, Jakub Kurzawiak rataj, Walenty Urbaniak rataj, Agnieszka Błaszkowa gospodyni, Józefa Kurzawianka pokoiówka, Teresa Zdalkowna dziewka, Marianna Robaszkowa dziewka, Wojciech Kozioł pastucha, Jan Chypsz owczarz, Jan Jaskulski borowy, Wojciech Owczarek drugi borowy, urodzony Jan Nepomucen Gołembowski i lokaj tegoż Wojciech Mikucki. Przysięgę wykonali również trzej biegli: Ignacy Goczałkowski, Szymon Podczaski i Marcin Jopowicz kotlarz z Warty, a także miał ją złożyć czwarty Hers Abram Gotheyner, złotnik z Sieradza, lecz nie mógł się stawić. Po uczynieniu wstępu pisarz przeszedł do opisania dóbr.

Dwór, do którego wchodząc przed gankiem jest bruk stary z kamieni i sztacheciki z rżniętych łat w słupki, stolarską robotą, dawane, miejscami ponadpsuwane. Do dworu tego wchodząc z podwórza są drzwi stolarską robotą, dawane, fassowane, gwoździami żelaznemi nabijane, na zawiasach i hakach żelaznych na regel, klamkę żelazną zamykające się, u których rękowieść żelazna dana do przyciągania ze dworu, a z sieni kuna żelazna do drąga, a druga drzewniana do zapierania się dane. W sieni tej gankowej przystawionej do dworu jest astrych zamiast podłogi z cegły dany. W tym ganku przystawionym do sieni jest okno, w którym tafelek małych piętnaście, a po lewej stronie z wchodu do dworu jest komórka mała, przystawiona na kredens, do której drzwi stolarską robotą, proste, z futryną, za zamek zamykające się, w której okienko małe o szybach trzech, a cztery deszczułkami zaprawne. W sieni tej ściany gliną wylepiane i wytrynkowane. Komin z brandzmurami[?] w massyw wymorowany z arkadą sklepioną, w którego komina brandzmurach[?] szafki z sieni dwie dane, na zawiasach żelaznych, z zameczkami francuskimi, stolarską robotą. Do pieców są drzwi prostą, stolarską robotą, na zawiasach i hakach żelaznych, z szkublami żelaznemi, do kłotek. W środku sieni tej na drugą stronę dworu są drzwi prostą stolarską robotą, na zawiasach i hakach żelaznych, z klamką żelazną i rękowieścią do przyciągania takąż z szkublem żelaznym, bez wrzeciądza. Z Sieni tej wchodnej od dziedzińca po prawej ręce wchodząc do stołowego pokoju są drzwi stolarską robotą całkie[?] na zawiasach prostych, z zamkiem francuskim i kluczem z gałką z pokoju do przyciągania. Drzwi te są futrowane[?] naokół. W tym pokoju stołowym jest okien trzy, każde w dużych tabel cztery, dużych dawane z futrynami. W tej izbie podłoga z tarcic ułożona, dobra, gwoździami drewnianemi przybita, kominek murowany szafiaty, piec moskiewski z kachli niebieskich dany, o dwóch kondygnacjach, z drzewiczkami tak do luftów jako i palenia z pokoju żelaznemi nad wierzchem mający dwie roże w obicie pokoju papiorowe w paski ciemnozielono malowane, pomiędzy któremi kwiatki różowe dawane. Z tego pokoju są drzwi do pokoju drugiego dane podwójne, prostą robotą, na zawiasach ordynaryjnych z zamkiem francuskiem żelaznym, z gałkami żelaznemi, w którym pokoju piec gładko z cegły dany, wytrynkowany biało i kominek murowany okrągło. Okien dwa, w każdym po cztery tagle dobre z haczykami prostemi. W tym pokoju drugim podłoga z tarcic ułożona gwoździami drewaninemi przybita, obicie farfusowe[?] z papióru z różnemi figurami. Pułap na tych obudwoj pokojach z tarcic ułożony i nad sienią. Naprzeciw tej stołowej izby są z wschodu od podwórza po lewej ręce dwa pokoje, do którego pierwszego wchodząc są drzewi całkie stolarską robotą na zawiasach prostych żelaznych z zamkiem francuskiem i antabą w mosiądz okuwaną i gałką żelazną do przyciągania, u których futryna tak z sieni jako i z pokoju dana, w tym pokoju jest okien dwa po cztery tafle duże w każdym oknie dawane, u których u każdego okna po dwa haczyki dawane, proste, do otwierania i oków prosty dany. Kominek szafiaty w tym pokoju, piec z kachli białych dany, podłoga z tarcic ułożona. Obicie w tym pokoju pierwszym niebieskie, papiórowe. Z tego pokoju do drugiego sypialnego są drzwi całkie u których w środku jest okno dane w którym tafelek dwie dużych, a dwie drugie deszczkami zaprawione stolarskiemi, u drzwi tych jest zamek francuski z antabą, powłoczoną, mosiężną i blaszczką do klucza mosiężną, a gałką żelazną do przyciągania na zawiasach prostych żelaznych. W tym pokoju sypialnym jest okno jedno z futryną tak jak w pierwszym pokoju, z haczykami dwiema do otwierania. W tym pokoju jest podłoga z tarcic ułożona, gwoździami drewnianemi przybita, piec połowiczny od pierwszego pokoju z cegły kominek murowany okrągły. Z tego pokoju sypialnego są dwie garderobki. Do pierwszej mały [małej] drzwi stolarską robotą małe, z kołkiem do przyciągania i zamkiem ordynarejnym, na klucz zamykającym się, okienkiem małym w dwie tafelki małe danym, obicie papiórowe w tym sypialnym pokoju na tle popielatym w kwiateczki. Do drugiej zaś garderoby większej są drzwi stolarską robotą proste na zawiasach i hakach żelaznych, z zamkiem prostym francuskiem, przystawna z kominkiem ordynarejnym w reglówkę z pruska przystawiona, z kominkiem ordynarejnym w której podłoga zła, z tarcic ułożona, pułap zły. Z tej garderobki na tył sadu są drzwi prostą robotą na zawiasach i hakach żelaznych, z klamką i reglem żelaznemi z ścianką[?] do sadu, u której sianki[?] od sadu są drzwi ordynarejne z klamką żelazną i zawiasami niemniej haczykiem. W tej garderobie jest okno w tafelek małych dziewięć całkowicie nie otwierane proste. Obok tej garderoby jest znowu gospodarska garderobka o jednym oknie w tafelek sześć, w którym jedna wybita, kominek okrągły, drzwi stolarską robotą na zawiasach i hakach, z zamkiem i kluczem. Po prawej [?] ręce z sypialnego pokoju w tejże garderobie są dwa schowania gospodarskie, jedno mniejsze z podłogą, a drugie większe, bez podłogi, do których są drzwi na zawiasach żelaznych z haczykami żelaznemi z zasuwką jedną, haczykiem i szkublem. Po prawej ręce jest garderobka przez którą się przechodzi do sieni z drzewa kostkowego przystawiona, w której przez pół podłoga a dali tej nie masz. U tej są drzwi z wchodu garderoby przechodniej do sadu, stolarską robotą z zawiasami żelaznemi i zamkiem prostym, okienek w tej garderobie o tafelkach czterech jest dwa w którym tafelka wybita w tych okienkach jest żelazo dane, w każdym okienku po jednym. W tej garderobie do ogrodu są drzwi zabite bez żadnego okowu, a drugie do pokoju drugiego w stołowej izbie na zawiasach bez zamku i haków, podparte. Z tej garderoby są schody na górę ordynarejne, z poręczą drewnianą, na którą wszedłszy jest izdebka nad sienią dana, w której drzwi proste stolarskie z wrzeciądzem i szkoblem żelaznym. Okno w większe tafelki dwie a w mniejsze siedm. Ta górka z drzewa kostkowego podłoga w niej z tarcic do wycierania komina są drzwi dane na zawiasach i hakach żelaznych, z klamką. Na tym dworze jest gór trzy na garderobach i pokojach pułap z tarcic ułożony i polepa z gliny dana i nad garderobkami także. Ten dwór z drzewa kostkowego stawiany zewnątrz od podwórza gliną wylepiany, cały niedługo nowego postawienia potrzebujący, gdyż już znacznie zdezelowany.

Za tym dworem jest ogród dość obszerny, w którym niew[?] drzewa śliwkowego, lecz to znacznie wyschło. Obok tego ogroda za officyną i kuchnią są trzy sadzawki spusztoszałe. Po lewej ręce, wychodząc z dworu, jest kuchnia z drzewa kostkowego, do której sieni wchodząc są drzwi na biegunach drewnianych, bez wrzeciądza i szkobli. Z tej sieni jest chlewik zły, stary, bez żelaza z drzwiczkami, i kuchenka razem, do której drzwi na biegunach drewnianych. Po prawej ręce kuchnia, do której drzwi na biegunach bez szkubla i wrzeciądza, w kuchni piec z cegły do pieczenia chleba, komin lepiony. W tej izbie kuchennej są okna dwa w małe tafelki, jedno na podwórze, a drugie na tył dane do ogroda. Od podwórza dwóch tafelek nie masz, a na tyle jednej tafelki. W tej kuchni jest komora, do której drzwi na biegunach, z wrzeciądzem i szkoblem żelaznemi, okienko małe o dwóch tafelkach. W środku kuchni tej jest izdebka mała, do której drzwi na biegunach, z wrzeciądzem i szkublem żelaznemi i klamką żelazną, u której okno jedno w tafelek sześć dane, w którym dwie wybite, kominek murowany, pułap na tej kuchni i komorze tudzież izdebce z tarcic ułożony, zły. Z tej izby kuchennej są drzwi do sianki do przystawiony officyny z pruska na zawiasach i hakach żelaznych stolarską robotą, któremi wchodząc do sianki officyny jest po prawej ręce kuchenka mała, do której dane są drzwi na zawiasach żelaznych, zamykające się na kołek, a drugie do izdebki małe z zawiasami zabite. Z tej kuchenki przez siankę wchodząc do pokoju pierwszego, w którym teraz ekonom i pisarz prowentowy mieszkają są drzwi stare, stolarską robotą, na zawiasach żelaznych z szkoblem. W tej izbie jest kominek mały, okrągły i zamiast pieca brandz mur dany, okno w tafelek sześć nieotwierane, futryny w okna podawane, podłoga stara miejscami zła. Z tej izby są drzwi do drugiego pokoju stare, stolarską robotą, na zawiasach żelaznych z haczykiem danym, szkublem. W tej izbie jest kominek, podłoga miejscami zła, pułap z tarcic na tych obuch izbach ułożony. Okno o sześciu tafalka w którym szyb złych dwie ta oficyna nowego postawienia potrzebująca. Z tej izby wychodząc na podwórze są drzwi proste, stolarską robotą z antabą wykręcaną, w ganeczku od dworu są drzwi podwójne dane, stolarską także robotą na zasufkę, z środka śianki zamykające się. U tych obojga drzwi są zawiasy i haki żelazne i klamka żelazna. Za tą oficyną obok jest studnia z daszkiem i kołek okutym, ta zupełnie zdezelowana. Z podwórza ku ogrodowu Xiężemu od oficyny jest płot z rżniętych płatów i wygrodzenie dane z takichże płatów, do kościoła przechou[?], nad ogrodem Xiężym jest sklep w ziemi szkudłami pobity, do którego są drzwi z dworu dawno zepsute, a drugie także na biegunach ze skoblem z wrzeciądzem w tym sklepie są znowu drugie drzwi do sklepu piwnego na biegunach z wrzeciądzem i szkoblem, dalej nad drogą bitą także od ogroda Xiężego są zwystawa[?] stajnie z wozowniami dwiema, u której jednej od ogrodu Xiężego są drzwi na biegunach z tacic z prągiem szkoblem i wrzeciądzem do kłodki żelaznemi. W tej wozowni jest podłoga z drzewa rżniętego ułożona miejscami zła. Za tą wozownią pod wystawą jest mała komórka drzwiczkami na zawiasach, z szkublem żelaznym do wchodu na stajnie po siano. Za tą komórką jest stajnia na ośm koni z podłogą dobrą i z żłobami dwiema i drabinami. W tej stajni jest rzezalnia i komora na porządki dylowane. U drzwi tak stajni jako i komórek wrzeciądze i szkuble żelazne. W stajni okienko z prętem żelaznym, a w schowaniu czyli rzezalni okienko w tafle dwie małe. Za tą stajnią jest wolarnia w której koryt dwa, drabek dwie, podłoga dobra. W tej wolarni komórek dwie, w jednej komorze od drogi jest wyrżnięte okno małe dla widoku. W tej wolarni jest drzwi troje na biegunach z szkublami i wrzeciądzem żelaznemi. Przy tej wolarni pod wystawą jest komórka zrobiona z drzwiami, u których zawiasy, wrzeciądz i szkubel żelazne. Za tą komorą jest komórka druga, pod wystawą, mała, u której drzwi, zawiasy i szkubel żelazne. Za temi komórkami jest wozownia, w której teraz konie stawają z jasłami zamiast koryt dwiema i drabinami dwiema do siana zakładania. U wrót tej wozowni kuny u wierzchu, a u dołu bieguny. U prąga wrzeciądz i szkubel żelazne. Na tych stajniach jest pułap ułożony z starcic[?], a na wozowniach częścią zdartych lat częścią z starych tarcic. Te stajnie nowe ze wszystkim dobre. W środku dachu na nich dymnik dany do kładzenia siana, w którym danych tafelek szklanych cztery danych, w poszyciu dobre z drzewa rżniętego stawiane. Do tych stajen jest przystawiona szopa dla bryk i wozów wtaczania, z wrotami jednemi, z żerdzi ciesanemi, u których kuna jedna, z stary szyby zrobiona żelazna. Ta szopa z różnych kawałków drzewa postawiona. Przed temi stajniami jest drzewa rżniętego bali sztuk ośmdziesiąt zrzynów sztuk czterdzieści, przyciesi sztuk jedenaście, balek sztuk dziewięć. Za szopą do stajni przybudowaną jest płot z żerdzi łupanych w koły w wiertane dawany, w któym dane wrota do wyjazdu z podwórza, od dołu na biegunach, a u góry na kunach małe. Za temi wrotami jest spichrz nowy z rżniętego drzewa o kolcach sześciu, a na dórze nie masz kolców, tylko tak sypią zboże i na górę schody proste. W tym spichlerzu podłoga z ciosanych dyli ułożona, w tym spichrzu jest lamuz z drzwiami na wrzeciądz i szkubel zamykanemi i zawiasami żelaznemi tudzież u spichrza są drzwi na zawiasach i hakach z wrzecądzem i szkublem żelaznemi, niemniej zamek prosty polski. Przed tym spichrzem jest wystawa, dach od dołu szkudłami pobity i dymnik w środku bez okna dalej ku górze snopkami poszyty. Ten spichrz ze wszystkim dobry, obok tego spichrza jest płot z żerdzi łupanych z wrotami już pochylony o jednej wrotni, u której kuna żelazna, a u drugi wrotni wcale nie masz, oddzielający podwórze pańskie do gumien i owczarni, w którym owczarnia połowa dawno postawiona, z rżniętego i ciesanego drzewa pod topór a druga połowa nowo niedawno postawiona z rżniętego drzewa. U której owczarni jest wrót do wyjazdu z mierzwą dwoje dużych, na biegunach drewnianych, z kuną i szkublami żelaznemi pobocznych, zaś drzwi w tej owczarni dwoje na biegunach drewnianych, u których drzwi małych jednych jest szkubel i wrzeciądz żelazne, a drugie z owczarni nowo zabite. Ta owczarnia w dachu i ścianach ze wszystkim dobra. Do tej owczarni z boku jest przybudowanych chlewów na drób i nierogaty inwentarz pięć, u których drzwi pięciorga drzwi na biegunach z wrzeciądzami i szkublami żelaznemi. Podłogi w tych chlewach stare podawane. Za tą owczarnią jest szopa na słupach poszyta, do której przez pół kładą zboże, a przez pół różnemi żerdziami zapierzoną, będąca od gumien tarcicami bydło stawa, do której szopy czyli obory są drzwi na zawiasach żelaznych z wrzecądzem i szkublem i zamek zepsuty. W rogu drugim od browaru są drzwi na biegunach, u których szkuble i wrzecądz. Ta szopa znacznie pochylona, zastrzałami podparta. Za tą szopą jest druga i trzecia szopa jedna od dołu szkudłami pobita, dalej słomą na słupach także od dołu różnemi kawałkami tarcic obita, dalej odkryta, dość dobra, trzecia zaś pod deskami od dołu, a dalej szkudłami, żadnego klepiska nie mająca, już licha, podporami ze wszystkich stron podparta. Stodoła o dwóch klepiskach z drzwa rżniętego stawiana, różnego starego w środku dwiema zaporami zaladowana[?]. U drzwi czyli wrót są kuny i [?] prągów żelazne do zamykania dane. Przy tej stodole jest szopa mała niedawno przybudowana. Ta stodoła tak w poszyciu jako też we wszystkim nienajgorsza. Browar, w którym zamieszkuje Abram Wołkowicz, gorzelany, za kontraktem niegdy Wielmożnego Gołembowskiego siedzący. Ten browar jest z pruska stawiany w reglówkę, w którym izba mieszkalna, izba dla gorzelni i izba do piwa robienia. W izbie mieszkalny jest okno duże, w szyb dwanaście małych, a drugie w szyb sześć, które jak oświadcza gorzelany iż są jego, a gruntowych nicząnał[?]. Ten browar gwałtownego postawienia potrzebuje, gdyż grozi niebezpieczeństwem ognia, reperować się już nie da, w którym komin zły i obalić się ma leda godzina. Za tym browarem jest studnia dość dobra, rynny złe, żuraw podparty, a kosior dobry na końcu okuty, przy którym womborek[?] nasze[?] okuty, sworzeń żelazny. Drzwi w tej gorzelni wszystkie na biegunach drewnianych, wrzeciądzy ani żelaska żadnego nie masz u nich. Za tym browarem w rogu jest wolarnia, częścią stara, częścią przystawna. W tej wolarni jest studnia do wywaru i koło do wywaru sięgania z łańcuchem, którego mniej lub więcej jest pięć łokci z wemborkiem[?] okutym na wale, na którym kole żadnego okucia nie masz, drzwi do studni ażeby które bydło nie wpadło na zawiasach żelaznych ze szkublem i wrzecądzem u wrót szkoble i wrzeciądze. W wolarni koryt sześć złych, drabin sześć dobrych. Ta wolarnia cała pobita guntami, w której dachu dymników trzy z drzwiczkami na zawiaskach, a w rogu szczuty wrotka do kładzenia siana z szkublem. Ta wolarnia reperacji potrzebuje w przyciesiach gdy słupy poogniewały, jako też i w ścianach. Na mieluchu i gorzelni jest szuszarnia murowana z lasami niezła, za gorzelnią i wolarnią ogród, w którym sadzawka z upustem i ta jest posiewana. To podwórze pańskie na okół ogrodzone płatami dartemi i ociesowanemi w sparniki wierciane, lecz częścią większą pougniewały sparniki i płoty pochyliły się.

Opis zabudowań włościan i ich powinności

Nro 4 Półrolnicy Mateusz Przybył ma chałupę dobrą i stodołę i chlew. Pańskiego inwentarza ma parę koni i parę wołów i krowę, wóz, pług, radło, kosę, siekierę i do sieczki kosę. Robi od świętego Wojciecha do św. Marcina siedm dni, a od świętego Marcina do świętego Wojciecha dni sześć, daje czyńszu dwa mędele jaj, kapłonów dwa, przędzie sztukę i obrabia. Za to bierze groszy piętnaście, do obierania warzywa, sadzenia, siekania, strzyży owiec, lnu moczenia i wyrzucania, sadzy wycierania darmo chodzi, bezednia tudzież w drogę lub z listem lub też forą o milę lub dwie darmo chodzi lub jedzie, robi w żniwa tłuk trzy, orze za dwa dni lasek siedm, a za dzień lasek cztery.

Nro 7mo Antoni Szumił chałupę, stodołę i oborę ma dobre, i to samo ma co i pierwszy półrolnik i te same powinności odbywa co i pierwszy.

Nro 12 Maci Nowag, ma konia pańskiego jednego, a drugiego jemu bawary zabrali, woły, krowę i inne porządki takie ma jak pierwszy półrolnik chałupę, stodołę i oborę ma dobre i te same powinności odbywa co i pierwszy

14. Maci Szumilak chałupę i stodołę tudzież oborę ma dobre, inwentarze te same co i pierwszy półrolnik pańskie i te same powinności odbywa dworowi co i pierwszy

19. Wincenty Szumilak ma chałupę złą i stodołę i obórkę przez swoje nygusostwo jako powiadają iż jej nie poszył, jako też reszty budynków reszą[?] inwentarzy takowych ma jak pierwszy półrolnik i sprzętów gospodarskich, odbywa te same powinności dworowi co i pierwszy.

Zagrodnicy

5. Tomasz Smilak ma chałupę dobrą, stodołę złą, obórkę dobrą, wołów pańskich dwa, pług, wóz, siekierę, kosę do sieczki, robi dni trzy w tydzień, orze za dzień po lasek cztery, daje kapłona jednego, oprząda sztukę jedną i obrabia i za to dostaje groszy dwanaście, kurę pańską ma i te same darmochy odbywa co i półrolnicy bezednia

6. Maci Ziętalak ma chałupę dobrą, stodołę i obórkę, inwentarz ten sam ma z porządkami gospodarskiemi i te same powinności odbywa dworowi co i pierwszy zagrodnik dworowi.

8. Antoni Zdalka chałupę, stodołę i obórkę ma dobre i te same inwentarze pańskie jako też porządki gospodarskie i te same powinności odrabia dworowi co i pierwszy

9. Tomasz Mielcarek włodarz ma chałupę i stodołę i obórkę dobre, pańskiego nie ma tylko włodarzem jest we dworze

10. Piotr Gumerski ma chałupę swą własną, nie ma nic pańskiego, nie robi żadnych dni i posług dworowi tylko z roli nadanej sobie czynszuje.

11. Kazmierz Płocieniczak ma chałupę dobrą, stodołę i obórkę bydła nie ma pańskieg, tylko swe i robi ręczno dni trzy dworowi jak i inni zagrodnicy

13. Nikodem Kucharczyk ma inwentarza pańskiego trzy woły i krowę, chałupę, obórkę i stodółkę dobrą i robi pańskie tak jak pierwszy i te same powinności odbywa.

Nro 15. Hieronim Robaszczyk ma chałupę, stodołę i obórkę dobrą, ma inwentarz ten sam oprócz krowy co i inni i odbywa te same powinności

17. Maci Kucharczyk ma chałupę, stodółkę i obórkę dobre, wołów trzy, krowę jedną, komię[?] jedną i inne porządki gospodarskie i odbywa te same powinności co inni

18. Alexander Zdalka ma chałupę, obórkę i stodółkę dobre, wołów pańskich parę, reszty pańskiego inwentarza nie ma, kosę, radło, wóz, siekierę i te same powinności odbywa dworowi co i pierwszy.

20. Walenty Weszczak, ten nie ma żadnego inwentarza pańskiego, chałupę ma złą bardzo, resztę budynków dobre, robi pańskiego dni trzy ręczno i resztę powinności odbywa tak jak inni zagrodnicy.

21. Olejniczka wdowa, także nie ma nic pańskiego, robi dni trzy ręczno, budynki ma dobre i darmochy te same odbywa jak i inni bydelni.

22. Daniel Ratayczyk ma bydła pańskiego dwa woły, wóz, radło, siekierę i kosę, wóż i robi to samo co pierwszy zagrodnik ciągły.

23. Gościniec, w którym siedzi Layser Hersky kaczmarz, w tym gościńcu są dwie izby po lewej ręce do szynku z komorą, w której komin i piec z cegły, okien trzy w dwóch po tafelek dwadzieścia jeden, a w trzecim tafelek dwanaście, w którym cztery wytłuczone, a dwa okna od drogi dobre. W tej karczmie podłoga miejscami zła, stół duży dobry i ławka do szynkwasu, krata dobra, u komory drzwi dwojga, wrzeciądz i szkobel żelazne, a u drzwi do izby z sieni wrzecądz i szkobel i antaba do przyciągania, drzwi żelazne, naprzeciw tej izby kaczemny jest izdebka mała, w której mieszka Józef Ittzkowicz, do tej izby są drzwi na biegunach u drzwi pierwszych z sieni wrzeciądz i szkobel i haczyk, z izby do komory toż samo, z komory na dwór nie masz żadnego żelaza, piec i komin taki jak w izbie gościnny, okien dwa łatanych, u drzwi siennych na dwór z gościńca wychodząc wrzecądz i szkobel do zamykania gośccińca dany. Ten gościniec słomą pokryty, podwleczenia przyciesi potrzebujący, lecz ma bydź reperowany. Za tym gościńcem jest nowa stajnia postawiona z rżniętego drzewa, poławna, lecz jeszcze niedokończona i nieposzyta, wrót u tej nie masz. Obok gościńca tego jest na górce stajnia stara, w której żłobów trzy samych bez drabin i wrót dwoje, które się zapierają z stajni na kulki drewniane, a u fortki wrzecądz i szkobel do zamykania stajni z podwórza dany, ta w dachu potrzebuje reparacji, lecz ma też bydź rozebraną. Przed tą stajnią starą jest studnia dobra, kosiora łańcuszek żelazny dany.

Nro 24. Dwojaki, w których zamieszkuje młynarz Michał Witka z bratową swą, wdową. W tych dwojakach jest okien trzy, drzwi sześcioro na biegunach drewnianych, z klamkami drewnianemi, komin i piec prostą robotą. Ta chałupa ze wszystkim dobra, tak w ścianach, jako i dachu. Za tą chałupą chlew przystawiony, młynarz ten wraz z bratową swą siedzi za kontraktem niegdy Wielmożnego Gołembowskiego zawartego z tymże dnia 23 kwietnia 1813 roku, z którego posiedzenia i wiatraka daje czynszu na rok trzysta czterdzieści i dwa złote polskie. Za tą chałupą jest wiatrak, który się tu nie opisuje, gdyż jest w kontrakcie opisany zawartym z niegdy Wielmożnym Gołembowskim.

25. Chałupa kowalska, w której zamieszkuje Antoni Szteyhemes czyli po polsku Kamiński, kowal. Ten nie ma statków więcej pańskich jak jedną starą gwoździownicę, jeden śrubstak, gdyż reszta odebrana od niego jak kwit świadczy dnia 23 kwietnia 1809 roku przez dyrektora za rozkazem niegdy Wielmożnego Gołembowskiego. Tenże kowal posiada chałupę tę podług kontraktu approbowanego przez niegdy Wielmożnego Gołembowskiego dnia 23 kwietnia 1813 roku. Ta chałupa jest pod guntami, o jednej izbie i komorze, a w sieni komin do roboty kowalski dany, ze wszystkim dobra, tylko trochę w dachu reparacji potrzebująca.

26. Chałupa trojaki, w której siedzą owczarz, kucharz i sołtys. Ta chałupa dobra, chlewy puste, stodółki nie masz.

27. Franciszek Jaguszewski, komornik, który ma swą chałupę i stodółkę i obórkę, robi dwa dni w tydzień i darmochy te same odbywa co i piesi.

28. Karczma i pięciu izba w której szpital, organista, szewc i Marcin Miłowski siedzi i szynk dworski utrzymuje, ma statków pańskich do szynku sądek od wódki jeden, lejek mały jeden, szynkuje same wódkę z dwudziesty pierwszy baretki świętojanki. Ten gościniec pod guntami, lecz tak w dachu jako też i wewnątrz znacznej reperacji potrzebuje.

Chałupa pod szydłówką bez numeru, sama bez innych zabudowań, nowa, o jednej izbie z komorą, dobra, okno ktoś wybił i zabrał z hultai.

Chałupa pod borem Wygoda nazwana, dwojaki z komorami, w której mieszka Jackowski borowy i szynkuje pański trunek, a na drugiej stronie dopiero ma siedzieć drugi borowy. Ta chałupa nowa ze wszystkim dobra. Za tą chałupą są szopy dwie pańskie na słupach do kładzenia zboża, bez ścian, założona zbożem, jedna a druga jedną ćwiercią.

Do pomienionych dóbr Wągłczowa jest dość obszerny bór w którym tylko cienkie łatne drzewo, żadnego budowlego nie masz, aby się zdało, tego obserności jest wyrażona w mappie jako też i obserności całej Wągłczowa rozległości i podział czterech pól. Ten bór znacznie wycięty i wypalony, jeszcze za życa niegdy Wiel. Gołembowskiego. Na folwarkach dóbr tych Wągłczowa wysiewu jest ozimy, wiere. cztery, [?] jarzynnego wyścion[?] ogółem pięćset sześćdziesiąt ośm, siana wozów sto pięćdziesiąt.

Opis, przytoczony w oryginale, mówi sam za siebie. Wągłczew posiadał w owym czasie dwór, 20 chałup, dwojaki, trojaki, dom kowalski, gościniec, karczmę i chatę w pobliżu lasu. Nazwaną ją Wygodą, a na mapie z 1839 r. karczma pod lasem nazwana jest Moskal. Oprócz tego we wsi znajdował się folwark i kościół z klasztorem miechowitów. Ze wspomnianych budowli tylko te sakralne przetrwały kolejne 202 lata..

Inwentarz dóbr Grójec Mały (1813)

Źródło inwentarza:

Akta notariusza Antoniego Pstrokońskiego w Sieradzu z roku 1814. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu) Inwentarz przepisał Piotr Tameczka.

Działo się we Dworze wsi Groyca małego w Powiecie Sieradzkim dnia trzeciego Stycznia, roku tysiąc osiemset czternastego.—

Przed Antonim Pstrokońskim, Pisarzem Aktowym Powiatu Sieradzkiego Departamentu Kaliskiego, niżey podpisanym, w Mieście Powiatowym Sieradzu w Kamienicy pod liczbą 38. przy ulicy Kollegiackiej zamieszkałym, przez Prezesa Trybunału Cywilnego Departamentu Kaliskiego dnia dziesiątego kwietnia roku przeszłego tysiąc osiemset trzynastego ad Nro 261. do spisania inwentarza pozostałości niegdy Jasnie Wielmożnego Ignacego Błeszyńskiego byłego Starosty Brodnickiego, Ex Posła Powiatu Sieradzkiego, Orderow Polskich Kawalera, Maiętności Złoczowskiey Nowowieyskiey Brzezińskiey i Mało-Groieckiey w Powiecie tuteyszym Sieradzkim leżących dziedzica, mianowanym, do dobr Złoczowskich na żądanie pozostałey wdowy Jasnie Wielmożney Petronelli z Radolinskich Błeszynskiey Starosciny Brodnickiey wdowy przy byłym, w przytomnosci dwoch swiadkow nizey wymienionych, stanęli osobiście:

1.o Jasnie Wielmożny Maxymilian Zadora Łączkowski, Sędzia Pokoiu Powiatu Sieradzkiego, dobr Groyca małego i Stanisławowa przez nieboszczyka puszczonych Posiadacz, tu w Groycu małym mieszkaiący,

2.o Wielmożny Jozef Gozdawa Godlewski Pisarz Aktowy Departamentu Kaliskiego, w Miescie Kaliszu w Kamienicy Gibasiewicza przy ulicy Maryanskiey zamieszkały, od Prezesa Trybunału Cywilnego Departamentu Kaliskiego pod dniem dziesiątym kwietnia roku przeszłego wyznaczony do zastąpienia Sukcessorow nieprzytomnych i domniemanych wyżey wspomnionego niegdy Jasnie Wielmożnego Ignacego Błeszynskiego Starosty, bezpotomnie dnia dwudziestego stycznia roku przeszłego w Złoczowie zmarłego, tychże Sukcessorow zastępuiący.—

Pisarz Aktowy Powiatu Sieradzkiego po ukonczeniu opisu stanu dobr Maiętnosci Złoczowskiey Nowowieyskiey i Brzezinskiey oraz blisko będąc ukonczenia inwentarza pozostałosci zadosyc czyniąc obowiązkom i żądaniu strony przystąpił do opisania stanu dobr Groyca małego i Stanisławowa, w sposob iak następuie:

I Groiec mały, wieś.

1.mo Dwor z drzewa rzniętego stary, komin z gruntu murowany. Dach pod szkudłami. Wchodząc do dworu iest przedsionek, do ktorego drzwi stare składane na zawiasach z kunami dwiema żelaznemi do zasuwania drąga, w przedsionku tym okna dwa tylko okienicami zasuwane, nad drzwiami okienko szklane, z tego przedsionku dwoie drzwi na zawiasach z iednym wrzecądzem i dwiema szkoblami do ogrodu.— Z przedsionka drzwi do sieni na zawiasach z dwiema kunami żelaznemi do zasuwania drąga. Z tey sieni schody na gorę z drzwiami na zawiasach z wrzecądzem i dwiema szkoblami, drugie drzwi do kuchenki na zawiasach z wrzecądzem i szkoblami w ktorey sciany murowane. W obudwoch sieniach podłogi i posowy z tarcic.—Po lewey stronie pokoiu, do ktorego wchodząc drzwi na zawiasach troygu z zamkiem i kluczem, w tym pokoiu okien trzy, każde o czterech taflach szklanych, okna otwierane na zawiaskach z szkobelkami i haczykami, kominek z cegły, piec z kafli fazturowych obicie na płotnie niebiesko malowane.— Z tego pokoiu drzwi składane na zawiasach z zamkiem kluczem i antabą do drugiego pokoiu. W tym pokoiu okno iedno otwierane o czterech taflach, kominek z cegły. Obicie na murze i częscią na płotnie seledynowo malowane z szlakami paryzkiemi.—

Z tego pokoiu drzwi do garderoby na zawiasach z zamkiem i kluczem, w ktorey okno szklane zasuwane okienicą. Z tey garderoby znowu drzwi na zawiasach zamykane do komnatki, w ktorey okno iedno z kratami żelaznemi.— Z drugiego powyższego pokoiu drzwi na zawiasach z zamkiem, kluczem antabą i haczykiem do trzeciego pokoiu panieńskiego, w ktorym okien dwa otwieranych, kominek z cegły, na boku kominka skrytka czyli murek, posowa podbita tarcicami wybielonemi, piecyk zelazny possessora.— Z tego pokoiu drzwi na zawiasach z zamkiem kluczem i antabą oraz haczykiem do czwartego pokoiu, w tym pokoiu okno o czterech taflach z ktorych trzy sporządzane, kominek z cegły, piec z kafli białych i zołtych dwa pokoie grzeiący. Z tego pokoiu drzwi do spizarni na zawiasach z zamkiem kluczem i antabą, w tey okno iedno z kratami drewnianemi, posowa i podłoga z tarcic.— Z czwartego pokoiu drzwi składane na zawiasach z zamkiem kluczem i antabą do pokoiu piątego Jadalnego, w tym pokoiu kominek z cegły, okien trzy, każde o czterech taflach, w ktorych przetrąconych szyb cztery, kazde okno otwierane na zawiaskach z haczykami i szkobelkami, obicie papiorowe na płotnie lepione koloru zielonego.— Z tego pokoiu drzwi do sieni na zawiasach z zamkiem, kluczem i antabą.—Wszystkie drzwi zielono malowane. W wszystkich pokoiach i garderobie podłogi i posowy z tarcic. Ten dwor wewnątrz zupełnie przez Possessora zreperowany.— Za dworem ogrod czyli sad na dwie częsci podzielony, w ktorym drzewo owocowe z szpalerami grabowemi.—"—"—"—"—

2.do Kuchnia stara z drzewa kostkowego, dach pod dranicami, komin z gliny nadmurowany. W tym budynku sien, izba, izdebka i komora, kuchenka w szrodku mała, w kazdey izbie okno iedno naporządzane i łatane deszczkami, piec i kominek z cegły. Drzwi wszystkich szescioro złych prostych, z tych iedne tylko na zawiasach z szkoblami i wrzecądzem.—

3.tio Browar stary z drzewa kostkowego w ziemię wklęsły, dach stary pod dranicami, kominy dwa z gliny nadmurowane, na iedney stronie izba mieszkalna, w ktorey okno złe, kominek z gliny, piec z cegły. Do tey izby komora osobna. W sieni piwo robią, gdzie są kotliny.— Na drugiey stronie gorzalnia w ktorey kominek z cegły, kotliny dwie, okno iedno złe, wszystkich drzwi szescioro starych. Ten browar potrzebuie wielkiey reparacyi albo nowey budowy.— Za browarem studnia ocembrowana z słupem, kosiorem i rynnami do gorzalni i browaru idącemi. Przed browarem studnie dwie do wywaru.— Obok tego browaru obora stara zła sciany popruchniałe z dwoygiem drzwi. Dach słomiany stary.—

Lamus z drzewa rzniętego, dach pod szkudłami drzwi na zawiasach z zamkiem kluczem wrzecądzem i szkoblami. Pod lamuzem sklep murowany z szyią nakrytą szkudłami. Do sklepu dwoie drzwi na zawiasach, iedne zewnątrz z zamkiem kluczem wrzecądzem i szkoblami, u drugich tylko wrzecądz z szkoblami.

Stodoła z dyli częscią nowych częscią starych, dach pod snopkami, wrot czworo na wylot z kunami u gory z przodu z wrzecądzem i szkoblami. Samsieki dwa.—

Spichrz stary z drzewa rzniętego, dach słomiany. Drzwi na zawiasach z zamkiem kluczem wrzecądzem i szkoblami wszrodku są koyce. Na przodku wystawa z schodami i drzwiami wrzecądzem i szkoblami na gore.—

Obora razem z staynią fornalską z drzewa kostkowego. Dach słomiany. Wrota do obory, z drugiey strony też wrota na biegunach do stayni z wrzecądzem i szkoblami.—

Chlewy z drzewa kostkowego stare złe, w ziemię wklęsłe, z pięciorgiem drzwi na biegunach z iednym wrzecądzem i szkoblami. Na boku przystawiona szopa do stawiania wozow z wrotami na kunach u gory, z iednym wrzecądzem i szkoblami, dach tey szopy częscią pod dranicami, częscią pod snopkami.—

Kurniki z drzewa kostkowego dach słomiany z dymnikiem, czworo drzwi na biegunach z dwiema wrzecądzami i czterma szkoblami.—

Staynia z wozownią z drzewa rzniętego. Dach słomiany z iednym dymnikiem w ktorym drzwiczki— przyciesi zgniłe. Do stayni drzwi z wrzecądzem i dwiema szkoblami, podłoga i posowa z dyli. Do wozowni wrota na biegunach, z ryglem i dwiema szkoblami.—

Blisko dworu studnia ocembrowana z sochą, kosiorem i korytem.— Dziedziniec cały ogrodzony płatami z iednemi wrotami na kunach żelaznych u gory i u dołu z kuną małą i szkobelkami do prągła, są i drzwiczki ordynaryine na biegunach.—

Opodal od dworu owczarnia z stodołami, owczarnia z drzewa kostkowego. Dach słomiany z dwiema dymnikami na drzwiczki zamykanemi, u iednych wrzecądz z szkoblami. Wrot dwoie drzwi dwoie z dwiema wrzecądzami i czterma szkoblami.—

Stodoła nowa z drzewa kostkowego. Dach słomiany. Wrot dwoie na wylot z wrzecądzem i szkoblami na przodzie, na tyle z zatyczkami żelaznemi. Samsiekow trzy.—

Stodoła druga zupełnie poprzedzaiącey podobna, oprocz że ma dach starszy.— Te stodoły osłupione parkanem na przodzie z balikow rzniętych, z wrotami przy ktorych kuna i dwa szkoble.—

Budynki Wieyskie.

4.to Dwoiaki nowe z drzewa rzniętego, dach połową pod dranicami połową pod snopkami. Komin z gliny nadmurowany. Maią drzwi czworo, sień dwie izby, kuchenkę, okien dwa, piecow dwa, kominkow dwa z cegły, posowy z tarcic, podłoga w iedney izbie nauczycielskiey.—

5.to Dwoiaki drugie nowe zupełnie pierwszym podobne. Należy stodoła stara o dwoch samsiekach i obora.—

6.to Chałupa Jagieły stara z drzewa kostkowego. Dach słomiany. Komin z gliny. Ma drzwi czworo, sien, izbę komorę okno piec i kominek z gliny posowę z dyli, stodołę starą o dwoch samsiekach oborkę i chlewik.—

7.o Chałupa Jana Zagrodnika stara zła z drzewa kostkowego, dach częscią słomiany częscią z desek.— Reszta iak w pierwszy. Ma stodołkę z szopką, sołek oborkę z chlewikiem.—

8.vo Chałupa Walczaka Zagrodnika stara podobna poprzedzaiącey. Ma stodołkę przy chałupie, oborkę nową i sołek.—

9.o Czworaki z drzewa kostkowego, dach słomiany, komin z gliny. Maią drzwi szescioro, sien iednę, izb cztery, okna cztery, dwa piece, cztery kominki z gliny posowę z dyli, stodołek dwie. Każdą o iednym samsieku i oborkę.—

10.o Czworaki drugie nowe z drzewa rzniętego, dach słomiany z szczytami z tarcic komin z gliny nadmurowany. Maią drzwi szescioro, sien, izb cztery, okien pięc, piece dwa, kominki cztery z gliny, posowy z tarcic.— Tu należą dwie stodołki, każda o iednym samsieku i oborki dwie.

Pod Łagiewnikami.

11.o Chałupa Młynarska z drzewa kostkowego. Dach słomiany. Komin z gliny. Ma drzwi czworo, sień, izbę, komorę, okien dwa, piec i kominek z gliny, posowę z dyli, stodołkę o dwoch samsiekach.

Młynica z drzewa kostkowego o iednym kole na stawie. Dach z dranic nowy. We młynie są dwa kamienie. Oskard ieden, paprzyca, i wrzeciono żelazne, oraz pytel żubrowy, skrzynia iedna, wszystko sprawione przez Possessora.—

Przy młynie sa pogrodki z upustem i mostkiem.

12.o Chałupa Marcina Jagiełły z drzewa kostkowego, dach słomiany. Komin z gliny. Ma troie drzwi, sień, izbę, komorę, okno piec i kominek z gliny posowę z dyli i oborkę.—

13.o Chałupa Maniaka /: ktory ią swoim kosztem wystawił :/ podobna poprzedzaiącey. Do niey stodołka, o iednym samsieku przystawiona.—

14.o Chałupa Ignacego Kowaleskiego Szewca z drzewa kostkowego podobna poprzedzaiącey z stodołką.

Na Bugaiu.

15.o Karczma stara z drzewa kostkowego. Dach słomiany. Komin z gliny. Ma drzwi pięcioro, sień, izbę, komorę, w izbie okien dwa z ktorych iedno małe piec i kominek z gliny posowę z dyli.— Staynia wiezdna dobra z drzewa kostkowego. Dach słomiany. Wrot dwoie na biegunach, złob z drabiną.—

Wieś zarobna Stanisławow.

No 1.o et 2.o Chałupy dwie, każda z drzewa kostkowego dobra, ma dach słomiany, komin z gliny, drzwi troie, sien, izbę, komorę, okno, piec i kominek z gliny posowę z dyli, stodołę i oborę.—"—"—"—"—"—"

No 3.o Chałupa stara podobna poprzedzaiącey.—"—

No 4.to Chałupa stara zupełnie podobna tamtey.

No 5.to Dwoiaki nowe z drzewa kostkowego, maią dach słomiany, komin z gliny, drzwi szescioro, sien, dwie izby, dwie komory, dwa okna, dwa piece, dwa kominki, posowy z dyli. Stodoły dwie każdą o iednym samsieku, i oborki dwie.—

6.to Chata stara komornika maiąca dach słomiany, dwoie drzwi sień i izdebkę.—

7.o Chata druga nowa podobna poprzedzaiącey.—

8.o Chałupka z drzewa kostkowego, maiąca dach słomiany, komin z gliny, sien, izbę, w niey okno z kominkiem i piecem — oraz oborkę.—

9.o Karczma dobra z drzewa kostkowego, dach słomiany, komin z gliny. Ma drzwi wszystkich szescioro, sień, izbę izdebki dwie, komorę iednę, okien trzy, piece dwa, kominki trzy, posowę z dyli, i oborek trzy.— Studnia przed karczmą ocembrowana z słupem i kosiorem. Kuznia stara z drzewa kostkowego dobra. Ma dach z desek, komin z gliny. Drzwi na biegunach. Statki są własne kowala.—

Powinności Włościan.

W Groycu małym iest Zagrodnikow dwoch. Ma każdy dwa woły, woz, pług, kosę, sierp, siekierę. Daie kurę iednę jay pięc. Przędzie sztukę. Robi bydłem czy ręczno w tydzień dni trzy. Tłuk w żniwa odbywa dwie. Jednemu z nich para wołow i woz na podwodzie przepadły.— Chałupnikow czterech, kazdy przędzie puł sztuki, robi w tydzień ręczno dni dwa, tłuk w zniwa dwie.— Komornikow pięciu. Kazdy przędzie puł sztuki, robi w tydzień dzień. Tłukę w zniwa iednę.— Komornic trzy: kazda robi w tydzien dzien ieden, tłukę w zniwa iednę. Młynarz na stawie odbywa w żniwa tłuk dwanaście i Pańskie mlewo melę.—

W Stanisławowie: Zagrodnikow czterech. Każdy ma wołow trzy, woz, pług, kosę, sierp, siekierę. Daie kapłona iednego, jay dziesięć. Przędzie sztukę. Robi w tydzień dni trzy bydłem czy ręczno. Tłuk w zniwa dwie odbywa. Tym zagrodnikom wszystkie woły wyzdychały.— Chałupnikow dwoch: każdy ma parę wołow /: z ktorych trzy zdechły :/ woz, pług, kosę, sierp, siekierę, daie kurę iednę, jaiec pięc, przędzie pułsztuki. Robi w tydzień bydłem dzien ieden, albo ręczno dwa dni. Tłuk odbywa w żniwa dwie.— Komornikow trzech, kazdy robi ręczno w tydzien dni dwa, tłuk w żniwa dwie. Komornikow trzech robiących w tydzien dzien ieden, tłuk dwie. Komornic dwie to samo odrabiaiących.— Karczmarz odbywa w zniwa tłuk dwanascie.— Komornice kopizny biorą żyta, tatarki, owsa, i jęczmienia po korcu iednym, grochu garcy osiem. Gospodarze zas rolni odbywaią po kolei strożą i trzodę.—

Bor.

Bor od granic Łagiewnik i Ostrowa, aż do Pazy Nowowieyskiey, a z tamtąd do granic Złoczowa i Groyca wielkiego rozciągaiący się ktorego będzie ze trzy cwierci mili, maiący drzewo sosnowe i coś lesnego w Pazy. Jest w nim dosc zdatnego drzewa na budowlą lecz tylko w kostkę.— Do pikowania i doyrzenia tego boru iest utrzymywany przez Possessora Lesny czyli Borowy, ktoremu dawana iest rocznia ordynarya i zasług złotych pięcdziesiąt boty nowe i kapusta.—

Po tym wszystkim Jasnie Wielmożny Łączkowski Sędzia Pokoiu oświadczył: iż dobra wzmiankowane Groiec mały i Stanisławow miał sobie puszczone od Nieboszczyka iakby sposobem dożywocia, i na to ma blankiet własnoręczny nieboszczyka, dotąd nie zapisany, mieszkaiąc zaś przez znaczny przeciąg czasu w tych dobrach, i widząc potrzebę poprawienia lub nowo wystawienia budynkow, to własnym kosztem uskutecznił, iako to:

1.mo Zreperował dwor w Groycu przez danie wewnątrz piecow z kafli, kominkow, drzwi, okien, scian przyozdobienie częscią przez malowanie obicia na płotnie, częscią papiorowe, iakoteż podłogi i inne tym podobne.—

2.do Wybudował blisko dworu nowo — Lamuz z sklepem murowanym pod nim — oborę z staynią fornalską — Kurniki—. Owczarnią — Stodoły trzy osobne.—

3.o Zreperował kuchnią przez danie dachu nowego z dranic — także młynicę w dachu, i wewnątrz, iako też przez danie pogrodek upustu i mostku.—

4.o Postawił staynią wiezdną nową przy karczmie Bugay zwaney, za wsią.—

5.to Wybudował na wsi dawniey czworakow dwoie, czyli dwie chałupy kazdą o czterech izbach — podobniez swieżo wybudował dwie chałupy nowe z drzewa rzniętego, kazdą o dwoch izbach, z ktorych w iedney mieszka Nauczyciel dla wieyskich dzieci.—

6.to Na Stanisławowie postawił nową karczmę, kuznią, i dwoiaki.—

7.mo Wyszlamował dwie sadzawki, iednę za dworem, drugą za młynem.—

8.vo Wyrudował pola i łąki.—

9.no Przyszedłszy do possessyi tych dobr, wszystkim rolnikom dał załogi w bydle i porządkach gospodarskich.—

Co wszystko Jasnie Wielmożny Łączkowski Sędzia Pokoiu, jezli będzie potrzeba ofiaruie w czasie dowieść zostawuiąc to dalszey rozwadze.—

Ktory opis stanu dobr Groyca i Stanisławowa dnia trzeciego stycznia zaczęty, a dnia czwartego tegoż miesiąca na gruncie skonczony, w przytomności Jaśnie Wielmożney Petronelli z Radolińskich, niegdy Jasnie Wielmożnego Ignacego Błeszyńskiego, Starosty Brodnickiego, Orderow Polskich Kawalera, dóbr maiętnosci Złoczowskiey, Nowowieyskiey, Brzezinskiey i Groieckiey dziedzica Małżonki, pozostałey wdowy, w Złoczowie mieszkaiącey, z osoby dobrze znaney, iako Pani dozywotniey, stawaiącym przeczytany, wszyscy interessenci i dwory swiadkowie przymioty prawem przepisane maiący. Urodzony Jan Piotrowski, w wsi Starcach, i Jegomość Pan Jakob Ruszkowski, Nauczyciel, w wsi Brzezniu zamieszkali, i Pisarz Aktowy Powiatu Sieradzkiego, Akt ten opisuiący, rękami własnemi podpisali.—

(podpisy)

Oświadcza ieszcze że wszystkim Rolnikom w Groycu i Stanisławowie zakłady Panskie maiącym, bydło prawie wszystko dla powszechney karystyi nie tylko ich własne ale też i Pańskie wyzdychało, tak dalece: że Rolnikom nie zostało więcey bydła roboczego Panskiego, iak w Groycu wołow sześć, a w Stanisławowie wołow trzy, i że dla takiey karystyi, wypada znowu nowe dac załogi Rolnikom. oo.

(podpisy)