Inwentarz Charłupia Wielka (1818)

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Antoniego Pstrokońskiego w Sieradzu z roku 1818. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu) Inwentarz przepisał Piotr Tameczka.

Dobra Charłupia Wielka na Mapie Kwatermistrzowskiej

"Działo się w Charłupi wielkiey dnia jedenastego lipca roku tysiąc osiemset osiemnastego."
Na wezwanie Józefa Kolumna Walewskiego, posła powiatu Sieradzkiego, dziedzica Charłupi Wielkiej z przyległościami stawił się Ksawery Potworowski dzierżawca Charłupi Wielkiej, Drzązny, Józefowa, młynów Zadwornego, Myi, Bienka i Grobelnego oraz pustkowia Buczek, obaj zamieszkali w Charłupi Wielkiej. Zawierają oni kontrakt dzierżawny wyżej wspomnianych dóbr na okres trzech lat i domagają się od pisarza aktowego spisania stanu dóbr oddanych w dzierżawę.


Dworskie zabudowania w Charłupi Wielkiey.
1o Dwór.-Dwór murowany pod dachówką o iednym kominie, do którego sieni wchodzi się po schodach, drzwiami podwóynemi na zawiasach, z zamkiem i kluczem będącemi. W sionce troie drzwiczek do pieców - po tym drzwi podwóyne do pierwszego pokoiu bawialnego - w tym pokoiu dwa okna z okiennicami wewnątrz, obicie niebieskie papiorowe na ścianie kleione, w framudze, w iednym mieyscu troche splamione, w drugim przedarte.  Piec moskiewski z drzwiczkami żelaznemi czarno zmalowanemi.- Z tego pokoiu drzwi podwóyne do II bawialnego, w nim dwa okna z okiennicami wewnątrz. Obicie papiorowe w centki, piec moskiewski z żelaznemi drzwiczkami czarno malowanemi - przed obiema piecami blacha na podłodze przybita biała.- Z tego pokoiu drzwi podwóyne do gabinetu, w nim kominek z dymnikami u spodu mosiężnemi, przed kominkiem blacha biała do podłogi przybita, drzwi szklane do ogrodu z okiennicami wewnątrz. Obicie papiorowe kolorowe, kleione. Szafka w murze zamykana na klucz o trzech taflach szklanych, w którey są xiążki dziedzica. W tych trzech pokoiach haków mosiężnych do zwierciadeł sztuk dziesięć.
Z tego gabinetu dwoje drzwi do pokoiu sypialnego, w nim obicie papiorowe kleione, piec moskiewski z drzwiczkami żelaznemi, przed piecem blacha biała do podłogi przybita, haki cztery w ścianie mosiężne do zwierciadeł.- Drzwi do ogrodu szklane z okiennicami wewnątrz. Do firanek we wszystkich pokoiach haków żelaznych dwanaście.- Z pokoiu sypialnego drzwi poiedyńcze do garderoby, w tey okno iedno z okiennicą zewnątrz i szafa w murze czarno malowana. Z garderoby drzwi do sionki, z tey sionki znowu drzwi do drugiey sionki, w którey dwoie drzwi na dwór. W tey sionce okienko.- Z sionki drzwi do kredensu poiedyńcze, w którym okno z okiennicą wewnątrz. W murze szafka czarna. Z tego kredensu drzwi podwóyne czyli składane do sali białey, małey, w niey okno iedno z okienicą wewnątrz. Szafka malowana w murze, piec moskiewski z drzwiczkami żelaznemi. Z tey sali drzwi do sieni wchodowey składane.
Z sieni pryncypalney idzie się po schodach na górę, gdzie iest sionka malowana w niey dwa okienka, drzwiczki żelazne do komina, oraz czworo drzwi, dwoie do komorek, i dwoie do pokoi małych, każdy pokoik ma okno okrągłe i piec moskiewski, z iednego są drzwi do gabineciku czyli komorki.
Ogólnie mówiąc wszystkie drzwi i okienice są malowane, na zawiasach żelaznych, a drzwi z zamkami, kluczami i antabami u znacznieyszych drzwi. Podłogi i posowy dobre, okno całe.-
Sklepy pode dworem w dobrym stanie.
2o Oficyna pod szkudłami i sklepy pod oficyną zamykane, w dobrym stanie.
3o Kuchnia murowana pod szkudłami maiąca komin wielki i mały. Idzie się do niey po schodach, sień forsztowana, na prawey ręce izba kuchenna z kominkiem wspartym na dwóch prętach żelaznych, drzwi na zawiasach z zamkiem i kluczem, okno iedno, framugi dwie o dwóch pułkach każda. Na lewey ręce izba gospodarska, w niey dwa okna, drzwi z zamkiem i kluczem, piec moskiewski z cegły. Z tey izby czeladna izba o trzech oknach z piecem ceglanym i kominkiem maiąca drzwi z klamką żelazną, a dwoie innych drzwi z zamkami bez kluczy. Z tey izby sionka w którey okno iedno, schody na górę i drugie schody na dół do sklepu kapuścianego i do drugiego bocznego: w pierwszym sklepie okienko małe, a w drugim dwa okna w których tylko szybek kilka, reszta zła. Drzwi u tych sklepów troie na zawiasach z szkoblami i wrzecądzami, u iednego kłótka z kluczem.
4o Browar murowany pod dachówką o iednym kominie, w sieni dwa okna, w izbie pierwszey okien troie dobrych, nad drzwiami okienko o pięciu szybach bo szóste stłuczone. Drzwi składane stare z wrzecądzem i szkoblami dwiema. Ztey izby drzwi składane stare z dwiema haczykami do suszarni, w którey iedno okno dobre. Na górze lasy do słodu, gdzie są dwa okna za szkłem i blacha żelazna przy kominie.- Na spodzie stancya dla mielcarza z komorką, tam iest troie drzwi na zawiasach z wrzecądzami, szkoblami i dwiema klamkami żelaznemi, okno iedno w którym trzy szyby wybite. Sklep spodem na piwo do którego drzwi dwoie składanych na zawiasach, pierwsze z szkoblem i wrzecądzem bez kłótki, drugie z zamkiem bez klucza, okienek trzy, u każdego prętów żelaznych trzy, u dwóch okienek brakuie pięć tafelek, u trzeciego żadnego szkła.
Przy kuchni stancya mała do niey drzwi na zawiasach z wrzecądzem szkoblami, kłótką i kluczem, kominek, okno szklane o siedmiu prętach żelaznych okienko nad drzwiami bez iedney tafelki. Na przodzie zaś komorka excypuie się dla dziedzica. Na przeciwko powyższey stancyi transety? dwa zamykane i psiarnia przy nich mała.
5o Staynia murowana pod szkudłami dla koni cugowych razem z wozownią w dobrym stanie, zamykane oboie na dwa zamki z kluczem i schowanie na tey stayni excypowane dla dziedzica.
6o Staynia fornalska murowana pod szkudłami przy oficynie. Połowa tey stayni na przodzie z wozownią małą dla dziedzica excypowana.- Druga zaś połowa w tyle dla dzierżawcy zostawiona. Do którey drzwi na zawiasach z szkoblami i wrzecądzem, okna dwa bez szkła, dwa żłoby z drabinami - brukowana środkiem a przy ścianach dylowana. Są w niey dwie komorki z drzwiami na zawiasach z szkoblami, wrzecądzami i klamką, w tych znayduią się grodki do obroku w iedney okienko za szkłem.
Wozownia z żłobem iednym i drabiną, okna za szkłem. Wrota do wozowni z szkoblami i wrzecądzem, schowanie nad tą staynią i wozownią z dwiema oknami, w każdym po pięć prętów żelaznych. Do niego ze dworu drzwi na zawiasach żelaznych z zamkiem i kluczem, wyżey po schodach idąc drugie drzwi na zawiasach żelaznych z szkoblami i wrzecądzem.
7o Za tą staynią i oficynami studnia ocembrowana z sochą, żurawiem i wiadrem okutym - stodoła nowa przed kilku tygodniami zbudowana pod snopkami, dla dziedzica zostawiona.
8o Za browarem kurniki o dziewięciu drzwiach. U dwóch są sadze z tarcic, dwa wrzecądze żelazne.
Chlewy o dwudziestu drzwiach z korytami, przed chlewami grodka dylowana.- Obory o pięciu drzwiach, czterech żłobach i czerech drabinach.
Te trzy budynki wedle siebie stoiące są nowe z wszelkiemi porządkami i w dobrym stanie Dachy pod snopkami, u dołu maiące po trzy szory. Szkudeł na oborach, a na chlewach i kurnikach po dwa szory z oknami za szkłem. W cielętniku żłoby dwa z iedną drabiną. Dymników wszystkich siedm szkudłami obitych. Przed temi budynkami sztachety z łat rzniętych, troie wrotek, siedm mostków.
Blisko tych budynków sadzawka tarcicami po trzy na kupie obwiedziona.
9o Na boku browaru studnia z pompą w dobrym stanie z dwiema rurami drewnianemi do browaru.
10. W szrodku zabudowań dziedziniec okrągły płatami rzniętemi, czasem łupanemi ogrodzony, raz między budynkami, drugi raz w samym szrodku do słupków po dwie przybitemi. Wrot dwoie iednę wyiezdzaiąc drugie do ogrodu z trzema wedle nich fortkami staremi. Dziedziniec topolami wysadzony. W nim iest studnia z pompą.
11. Płoty częścią z rzniętych płatów częścią łupanych na około ogrodu angielskiego i fruktowego, tudzież przy ogrodzie przede dworem, iakoteż idąc ku stodołom i ku karczmie.
12. Przed wrotami dworskiemi kurniczek dla jędyków między topolami.
13. Na wschód słońca ogród angielski fruktowy i kuchenny w dobrym stanie.- W nim iest blisko dworu oranżerya z oknami szklanemi staremi maiąca sionkę i dwie komorki - na boku są osobno ogrodzone inspekta, a między fruktami lodownia pod snopkami, zamykana na wrzecądz z drzwiami na zawiasach.
14o Idąc od dworu opłotkami iest owczarnia na tysiąc owiec z drzewa rzniętego podmurowana, z dachem nowym pod dranicami. Do nich wrot dwoie, drzwi troie, okienek siedem. W owczarni są drabinki i dymniki w dachu trzy na zawiasach tak iak i drzwi, a wrota z kunami żelaznemi. Na końcu owczarni są dwie komorki bez drzwi i szczyty z tarcic w iednych znayduią się drzwiczki na zawiasach.
15o Niedaleko chałupa owczarska i stodołka pod dranicami.
16o Stodoła w słupy i od spodu z muru środkiem z drzewa z dwiema klepiskami, iedno dylowanie.
17. Stodoła druga podobna o czterech klepiskach dylowanych.
18. Stodoła trzecia w słupy murowane o dwóch klepiskach dylowanych.- Dachy tych stodół pod snopkami, u dołu zaś i u góry pod dranicami i u przednich wrot są zamki z kluczami, u tylnych kuny z zatyczkami żelaznemi.
19. Spichrz murowany pod snopkami. Dach w dobrym stanie, drzwi na wylot dwoie na zawiasach żelaznych z zamkami dwiema, kluczami, wrzecądzami i szkoblami bez kłótek. Okienek sześć w ścianach z okiennicami. W tym spichrzu drzwi trzecie do skarbca, który sobie dziedzic excypuie, do niego są dwa okna z okiennicami.
20. W szrodku stodół i spichrza brog pod snopkami. Te stodoły i spichrz płatami ogrodzone z wrotami o dwóch kunach żelaznych i fortka z szkoblami i wrzecądzem do zamykania.
21. Do gorzelni idąc oparkaniona grobla i droga łatami rzniętemi po dwie przybitemi do słupków dębowych. Na tey grobli są cztery mostki, w łąkach tutay są trzy rowy roku przeszłego wybite.
22. Gorzelnia z drzewa rzniętego, dach pod szkudłami, podmurowana, komin murowany. W niey są izba gdzie garce z statkami, izba druga mała z kominkiem, komora do niey, srotownia. Na drugiey stronie izdebka i komora dla pilarza. Podłogi z cegły, posowy z tarcic, okna dobrych pięć, oprócz dwóch szyb wybitych. Zgoła wszystko w dobrym stanie. Mostek przed przed gorzalnią.
23. Za gorzalnią studnia z daszkiem skąd idzie woda rurami ziemią do gorzalni.
24. Wolarnia w ryglówkę lepiona, dach szkudlany z trzema dymnikami, podmurowana posowa gliną wylepiona. W niey znayduie się: żłobów osiem, drabin cztery, żłobów mnieyszych siedm. Okien cztery, skrzynia od sieczki parzenia iedna.
Studnia od wywaru z wiadrem, skrzynia od ospy z zawiasami i wrzecądzem. Lada z kosą i stalnicą, w szczycie okno drugie w sieczkarni. Cebratka, konewka od wywaru, komorki dwie, iedna do sieczki druga dla cieląt - drzwi troie z frontu, podłoga dobra.

na Wygodzie
26. Karczma pod gontami o trzech izbach i trzech komorach z kominem murowanym.
27. Staynia wiezdna pod snopkami z żłobem i drabinami.
28. Czworaki pod snopkami o czterech izbach, trzech komorach.
29. Dwoiaki pod snopkami o dwóch izbach dwóch komorach.
30. Dom gdzie szewc mieszka nad wodą o iedney izbie z komorą, pod snopkami dach.
31. Młyn o dwóch kołach z młynicą i komorą, dach słomiany.
32. Tartak pod snopkami stary.
33. Staw z iednym upustem i groblą.

Inne trzy młyny zwane:
34. Myia młyn o dwóch kołach pod snopkami częścią pod dranicami.
35. Bieniek młyn o iednym kole pod snopkami częścią pod dranicami.
36. Grobelny młyn o dwóch kołach, dach słomiany.

Wieś Charłupia Wielka.
37. Karczma wielka na trakcie Wartcko Złoczowskim. Dach z dranic, ma cztery izby z komorą, komin murowany.
38. Staynia wiezdna z żłobami, dach z dranic.
39. Kuźnia z dachem pod dranicami.
40. Dom przed kościołem gdzie żyd cło wybiera. Dach z dranic, izba z komorą, komin murowany.
41. Dwoiaki, dach pod snopkami, maią dwie izby, dwie komory, komin lepiony.
42. Dom gdzie stelmach mieszka. Dach pod dranicami, komin murowany. Izba iedna z komorą.
43. Chałup siedm nowych, iedną formą wybudowanych, każda ma komin murowany, izbę iednę, izdebkę i komorę wszystkie podmurowane.
44. Chałup starych osiemnaście dico Nro 18.

Folwark Józefów zwany.
1. Dwór murowany pod dranicami, dach stary, maiący trzy pokoie i komorę, okien sześć, w iednym pokoiu iedna szyba stłuczona, w drugim także iedna, w trzecim brakuie puł okna i szyb czterech, posowy dobre, podłogi stare, drzwi na zawiasach z czterma zamkami. Z sieni schody na górę z drzwiami zamykanemi, w sieni podłoga zła. Sklepy pod tym dworem dwa wewnątrz drzwi dobre z przodu złe na zawiasach, w dachu dymniki za szkłem.
Przy dworku sadek o siedmiu liniach szeroki drzewem zasadzony, ogrodzony płotami iako i podworze całe nowemi zerdziami, z trzema wrotkami. Między drzewkami tatarka zasiana. Za sadkiem kapusty kawałków trzydzieści pięć począwszy od chałupy aż do drogi na dłuż - a na szerz od łączki czyli wodocieki aż do płota.
Studnia przed dworem ocembrowana z sochą, żurawiem, wiadrem okutym i korytem.
2o Stodoła o trzech klepiskach w słupy murowane, na iednym boku spichrz także w słupy murowane, na drugim boku obora, w dobrym stanie, i znowu po bokach przystawki, iedna na sieczkę i świnie - druga na bydło i drobiazgi, przed temi budynkami w trianguł będącemi, ogrodzenie podwóyne z lat ciesanych.
3o Owczarnia nowa z drzewa rzniętego podmurowana i ogacona. Dach pod dranicami, szczyty dwa z tarcic, dwa dymniki w dachu zamykane, wrot na wylot dwoie, drzwi frontowych dwoie, zgoła cała w dobrym stanie. Ogrodzenie nowe aż do stodoły z dwóch stron.
4o Za dworem ku borowi chałupa sztrycharza, piec ceglany pod dranicami i dwie szopy na cegłe.

Wieś Drzązna.
1. Karczma pod snopkami, komin murowany, izba z izdebką i komorą.
2. Kuźnia pod dranicami o jedney izbie i komorze, komin murowany.
3. Chałup starych 14, dico czternaście.

Buczek.
4. Karczma z drzewa rzniętego o iedney izbie, izdebce w którey mieszka borowy dziedzica, przy tey iest komora. Dach pod dranicami, komin murowany.

Następnie opisane zostały ruchomości znajdujące się w pokojach w pomieszkaniu dworskim, w browarze, gorzelni, w schowaniu w stajni fornalskiej i cugowej, w wozowni fornalskiej, w kurnikach, chlewach, oborze, spichrzu, przed owczarnią, w ogrodzie, na boku dworu. Otaksowano konie fornalskie, woły ratajskie, jałowizna, krowy dojne, owce w Charłupi Wielkiej, owce w Józefowie. Na końcu opisane zostały zasiewy w Charłupi Wielkiej, Józefowie, czynsze, owce, chmiel i słód.