Źródło inwentarza:
Akta notariusza Antoniego Pstrokońskiego z Sieradza z roku 1815. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.
Akta notariusza Antoniego Pstrokońskiego z Sieradza z roku 1815. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.
Dobra Rusiec na Mapie Kwatermistrzowskiej.
Ignacy Kolumna Walewski wspólnie ze swoją małżonką Salomeą z Walewskich Walewską, oboje zamieszkali w Jelczy w powiecie Miechowskim, w departamencie Krakowskim wydzierżawili dobra Rusiec, Kuźnicę i Krasowę na okres sześciu lat Kajetanowi Kolumna Walewskiemu, chorążemu Sieradzkiemu, zamieszkałemu we wsi Rusiec.
Na żądanie wyżej wymienionych osób dnia ósmego czerwca 1815 roku przybył do wsi Rusiec pisarz aktowy Powiatu Sieradzkiego Antoni Pstrokoński, aby dokonać opisu stanu wcześniej wspomnianych dóbr.
Budynki Dworskie w Ruścu.
1o Dwór z drzewa rzniętego pod szkudłami, z czterma kominami z gruntu murowanemi zawieraiący siedm pokoi, iednę salę i dwie garderoby. Ten dwór podmurowany, ale od ogrodu potrzebuie przyciesi w jednym mieyscu. Przed dworem trzynaście topoli. Za dworem zaś ogród ogrodzony i osłupiony(?) lecz potrzebuie w niektórych mieyscach reperacyi, ktorą W Kaietan Walewski bierze na siebie wraz z uczynieniem pomnożenia szczepów i topoli oraz zaprowadzenia lepszego porządku.
2o Oficyna z drzewa rzniętego o czterech pokoiach z kominem murowanym, pod szkudłami.
3o Kuchnia z drzewa rzniętego pod szkudłami o dwóch izbach z różnemi schowaniami, z kominem murowanym. Za kuchnią ma bydź założony chmielnik.
4o Staynie dwie ciągłe na lewey stronie z wozownią w szrodku pod szkudłami dach, o dwoygu drzwiach i wrotach iednych.
5o Po prawey stronie druga staynia pod szkudłami, maiąca na szrodku wrota.
6o Kamienica murowana pod snopkami, o dwóch schowaniach na dole, o trzech pokoiach na górze, którą obiecuie W. Kajetan Walewski zreperować i w podwórze wciągnąć, a staynią starą ad nro 5. wyrażoną, daley w tył posunąć przez nowe przestawienie.
7o Karmnik za kuchnią z drzewa rzniętego pod szkudłami.- Te wszystkie budynki znayduią się w dziedzińcu ogrodzonym a na przodzie w słupy murowane zesztachetowanemi. Na boku dziedzińca między kuchnią i staynią studnia potrzebuiąca naprawy.
Za dziedzińcem na prawey stronie:
8o Oficyny stare z drzewa kostkowego. Dach pod szkudłami, zły. Ma dwie izby z schowaniami, a komin lepiony nadmurowany.
9o Budynek stary pod szkudłami z kominem lepionym o jedney izbie - do reperacyi należy.
Za ogrodem.
10o Wolarnia z drzewa kostkowego pod szkudłami potrzebuie przyciesi nowych.
11o Gorzalnia od siedmiu lat postawiona z drzewa kostkowego pod szkudłami, komin z gruntu murowany, ma izbę i dwie komory.
12o Browar z drzewa kostkowego pod szkudłami, dachy pod szkudłami od czterech lat, komin od spodne na iedney stronie murowany, na innych i na góry lepiony, ma dwie izby z komorą forsztowany.
13o Ozdownia z kostkowego drzewa. Dach pod szkudłami dobry, piec murowany.
14o Spichrz z drzewa kostkowego. Dach pod snopkami. Ma dwie osobne przegrody, troie drzwi, iedne z nich zamykane na zamek i klucz, z wrzecądzami i szkoblami.
15o Drugi spichrz stary z drzewa kostkowego pod snopkami dach, o iednych drzwiach.
16o Stodoła o iednym klepisku w słupy z zrzynów, dobra. Dach pod snopkami.
17o Stodoła o dwóch klepiskach z drzewa kostkowego, dach pod snopkami.
18o Stodoła trzecia o dwóch klepiskach z drzewa kostkowego, dach słomiany. Tę stodołę przestawić trzeba.
19o Szopa do słomy w ściany z zrzynów, dekowana.
20o Obory dwie po stronach postawione z drzewa kostkowego. Dachy pod snopkami. Z przodu są dwie staienki i dwie wozownie małe. Z tyłu ogrodzone balami rzniętemi.To potrzebuie konieczney reperacyi.
21o Chlewy trzy z drzewa kostkowego, deskami dach pokryty, potrzebuią naprawy.
22o Folwark blisko drogi z drzewa rzniętego, dach pod szkudłami stary, zły. Komin lepiony nadmurowany. Ma dwe izby, dwie komory.
23o Owczarnia nad drogą Dąbrowską. Dach pod snopkmi maiący czwartą część desek, ściany z drzewa kostkowego.
W Łąkach ku Dąbrowom
24o Szopa czyli stodoła pod snopkami dobra, na siano.
Ku Dąbrowom
25o Szopa druga pod snopkami, naprawy potrzebuie.
Blisko Owczarni
26o Dwojaki czyli pomieszkanie dla owczarza, z drzewa kostkowego pod snopkami, o dwóch izbach i dwóch komorach.
27o Oborka owczarska pod snopkami dla płuk dziewięciorga.
28o Stodołka pod snopkami.
29o Domek z ciosanego drzewa postawiony kosztem krawca Jana Łazińskiego.
Na Toporowie
30. Gościniec czyli karczma z drzewa kostkowego nowa, pod szkudłami, komin cały murowany. Ma trzy izby, i dwie komory. Do niey staynia wiezdna z drzewa kostkowego nowa, pod szkudłami. Blisko karczmy studnia ocembrowana.
31. Dom kowala stary pod deskami dach.
32o Kuźnia z drzewa kostkowego pod szkudłami.
33o Młyn stary z drzewa rzniętego pod szkudłami o dwóch kołach, z dwiema upustami na stawie. Do młyna należy stodołka i oborka pod snopkami.
W polu za wsią
34o Wiatrak stary z porządkami zwyczaynemi.
35o Dom młynarza z drzewa kostkowego pod deskami dach. Do tego stodołka pod snopkami.
36o Chałupa ordynaryina przy wsi polowego, częścią pod deskami częścią pod snopkami, komin lepiony.
37o Chałupka kucharza z obory postawiona.
38o Chałupka czynszowa dobra z drzewa kostkowego, pod deskami dach. Do niey stodołka.
39o Karczma na wsi z drzewa kostkowego nowa pod szkudłami. Komin z gruntu murowany. Ma dwie izby i dwie komory.
Na Żarze
40o Chałupa z kostkowego drzewa częścią pod snopkami częścią pod deskami.
41o Chałupa takaż stara. Do niey dwie oborki.
W Kuźnicy.
42o Karczma z drzewa kostkowego pod snopkami, dach stary. Ma komin lepiony, iednę izbę i iednę komorę. Do niey staynia wiezdna z drzewa kostkowego. Dach słomiany. Obydwie dachy naprawy potrzebuią.
43o Tartak do rznięcia drzewa pod szkudłami, potrzebuie naprawy.
Na Krasowy.
44o Młyn nowy z drzewa kostkowego. Dach pod szkudłami. Do niego upusty dwa na stawie Krasowy zwanym. Stodołka, spichlerzyk i oborka dwie z dachami pod deskami i snopkami. Do młyna o dwoch kołach będącego, są zwyczayne porządki.
45o Chałupa do szynkowania z starego młyna postawiona, pod deskami nowemi dach.
Rzeczy rożne na gruncie zostawione. (w kuźni, ogrodzie, na tartaku, w różnych miejscach)*
Owce na gruncie zostawione.*
Wysiew zboża ozimego i jarego na rok 1814/15 w maiętności Rusieckiey.*
Osiadłość, czynsze, daniny i powinności.
Pułrolnicy.
Pułrolników w Ruścu znayduie się teraz dwudziestu siedmiu, a w Kuźnicy dziewięciu. Każdy z nich ma pańskich wołów parę, konia iednego, puł krowy-puł swini, i inne narzędzia gospodarskie. Robi w tydzień dni sześć, a kiedy orze, to dni trzy, odbywa tłuk cztery w żniwa, przędzie sztukę. Daie czynszu złotych sześć, owsa korcy dwa, kapłonów dwa, jay trzydzieści, grzybów kopę iednę, manny kwart dwie, konopi garści sześć. Trzodę po kolei pasą, czyli raczey każdy daie na trzodnicę żyta garcy cztery, i groszy dziesięć, a że ieszcze wypada osadzić czterech pułrolników dawniey upadłych, z których ieden nazwiskiem Paiąk posiada dotąd wołu pańskiego, przeto ieśli takową osadę uskuteczni wielmożny Kaietan Walewski, zatakową Wielmożny Ignacy Walewski obowiązuie się zupełnie wynadgrodzić.
W Krasowy posiada pułrolek młynarz tamteyszy, ktory zwyczayny czynsz płaci.
Zagrodnicy.
W Ruścu iest zagrodników trzech dniowych dwóch a w Kuźnicy trzech, z tych dwóch czynszuiących iako to pilarz i cieśla-Inni zaś to iest z tych każdy robi w tydzień dnia dwa - Daie czynszu złotych trzy, kapłonów dwóch, jay trzydzieści, grzybów sześćdziesiąt, manny puł kwarty, konopi garści sześć, sztukę przędzie, tłuki cztery w żniwa odbywa.- Dwóch dniowych i puł zaś zagrodników w Ruścu iest dziesięciu, a w Krasowie czterech, ale ci przeznaczeni są na Gajowych do boru pilnowania. Ci zagrodnicy robią po dni dwa i puł - Czynszu daią po złotych trzy, po jednym kapłonie, po piętnaście jay, grzybów trzydzieści, manny po kwaterce, konopi po trzy garście, przędą po puł sztuki. Tłuki odbywaią w żniwa po cztery.
Komornicy.
Komorników w Ruścu dziewięciu, w Krasowy ieden, w Kuźnicy trzech, i co ich może bydź, każdy robi w tydzień dni dwa, a w żniwa tłuk cztery.
Czynszownicy.
Młynarze, stolarze, żydzi i inni czynszownicy daią czynsze iedni podług kontraktów, inni podług umowy słowney i zwyczaiu.
Ogólnie mówiąc wszyscy pułrolnicy i zagrodnicy stróżą po kolei odbywaią. Trzodę pasą albo na trzodnicę składaią się po groszy dziesięć i żyta po gorcy cztery. Sadzę wymiataią koleyno. Owce dwa razy w rok strzygą, a sami pułrolnicy myią też owce.
Ostrzega sobie Wielmożny Ignacy Walewski, iż w tym roku wolni bydź od płacenia dzierżawy maią wszyscy pułrolnicy czynszu po sześć złotych od każdego wynoszącego, i od wydawania owsa sepowego, oprócz innych danin wydawać powinnych. To zaś darowanie roczne czynszów i owsa dlatego następuie, aby się pułrolnicy zapomogli przez kwaterunki i podwody zniszczeni.
Podwody kiedy się nadarzą maią bydź wydawane raz za pański dzień, drugi raz za włościański koleyno.
Jakoż między pułrolnikami ma bydź zachowana koley nie tylko w dawaniu podwód woyskowych ale też w interessach pańskich wysyłania w drogę.
Postanawia oraz dziedzic iż do dalszego urządzenia każdy pułrolnik orać tylko ma na dzień tyk siedem, która zawierać będzie łokci siedm. Czyni się na koniec wzmianka, aby dzierżawca miał o tym pamięć przez swych depozytorów, iżby ochędostwo w karczmach i stayniach wiezdnych, oraz budynkach dworskich, osobliwie u żydów utrzymywane było, przez wywożenie i odzrzucanie gnojów i tym podobnych nieczystości od ścian.
* pominięte przez autora bloga
Na żądanie wyżej wymienionych osób dnia ósmego czerwca 1815 roku przybył do wsi Rusiec pisarz aktowy Powiatu Sieradzkiego Antoni Pstrokoński, aby dokonać opisu stanu wcześniej wspomnianych dóbr.
Budynki Dworskie w Ruścu.
1o Dwór z drzewa rzniętego pod szkudłami, z czterma kominami z gruntu murowanemi zawieraiący siedm pokoi, iednę salę i dwie garderoby. Ten dwór podmurowany, ale od ogrodu potrzebuie przyciesi w jednym mieyscu. Przed dworem trzynaście topoli. Za dworem zaś ogród ogrodzony i osłupiony(?) lecz potrzebuie w niektórych mieyscach reperacyi, ktorą W Kaietan Walewski bierze na siebie wraz z uczynieniem pomnożenia szczepów i topoli oraz zaprowadzenia lepszego porządku.
2o Oficyna z drzewa rzniętego o czterech pokoiach z kominem murowanym, pod szkudłami.
3o Kuchnia z drzewa rzniętego pod szkudłami o dwóch izbach z różnemi schowaniami, z kominem murowanym. Za kuchnią ma bydź założony chmielnik.
4o Staynie dwie ciągłe na lewey stronie z wozownią w szrodku pod szkudłami dach, o dwoygu drzwiach i wrotach iednych.
5o Po prawey stronie druga staynia pod szkudłami, maiąca na szrodku wrota.
6o Kamienica murowana pod snopkami, o dwóch schowaniach na dole, o trzech pokoiach na górze, którą obiecuie W. Kajetan Walewski zreperować i w podwórze wciągnąć, a staynią starą ad nro 5. wyrażoną, daley w tył posunąć przez nowe przestawienie.
7o Karmnik za kuchnią z drzewa rzniętego pod szkudłami.- Te wszystkie budynki znayduią się w dziedzińcu ogrodzonym a na przodzie w słupy murowane zesztachetowanemi. Na boku dziedzińca między kuchnią i staynią studnia potrzebuiąca naprawy.
Za dziedzińcem na prawey stronie:
8o Oficyny stare z drzewa kostkowego. Dach pod szkudłami, zły. Ma dwie izby z schowaniami, a komin lepiony nadmurowany.
9o Budynek stary pod szkudłami z kominem lepionym o jedney izbie - do reperacyi należy.
Za ogrodem.
10o Wolarnia z drzewa kostkowego pod szkudłami potrzebuie przyciesi nowych.
11o Gorzalnia od siedmiu lat postawiona z drzewa kostkowego pod szkudłami, komin z gruntu murowany, ma izbę i dwie komory.
12o Browar z drzewa kostkowego pod szkudłami, dachy pod szkudłami od czterech lat, komin od spodne na iedney stronie murowany, na innych i na góry lepiony, ma dwie izby z komorą forsztowany.
13o Ozdownia z kostkowego drzewa. Dach pod szkudłami dobry, piec murowany.
14o Spichrz z drzewa kostkowego. Dach pod snopkami. Ma dwie osobne przegrody, troie drzwi, iedne z nich zamykane na zamek i klucz, z wrzecądzami i szkoblami.
15o Drugi spichrz stary z drzewa kostkowego pod snopkami dach, o iednych drzwiach.
16o Stodoła o iednym klepisku w słupy z zrzynów, dobra. Dach pod snopkami.
17o Stodoła o dwóch klepiskach z drzewa kostkowego, dach pod snopkami.
18o Stodoła trzecia o dwóch klepiskach z drzewa kostkowego, dach słomiany. Tę stodołę przestawić trzeba.
19o Szopa do słomy w ściany z zrzynów, dekowana.
20o Obory dwie po stronach postawione z drzewa kostkowego. Dachy pod snopkami. Z przodu są dwie staienki i dwie wozownie małe. Z tyłu ogrodzone balami rzniętemi.To potrzebuie konieczney reperacyi.
21o Chlewy trzy z drzewa kostkowego, deskami dach pokryty, potrzebuią naprawy.
22o Folwark blisko drogi z drzewa rzniętego, dach pod szkudłami stary, zły. Komin lepiony nadmurowany. Ma dwe izby, dwie komory.
23o Owczarnia nad drogą Dąbrowską. Dach pod snopkmi maiący czwartą część desek, ściany z drzewa kostkowego.
W Łąkach ku Dąbrowom
24o Szopa czyli stodoła pod snopkami dobra, na siano.
Ku Dąbrowom
25o Szopa druga pod snopkami, naprawy potrzebuie.
Blisko Owczarni
26o Dwojaki czyli pomieszkanie dla owczarza, z drzewa kostkowego pod snopkami, o dwóch izbach i dwóch komorach.
27o Oborka owczarska pod snopkami dla płuk dziewięciorga.
28o Stodołka pod snopkami.
29o Domek z ciosanego drzewa postawiony kosztem krawca Jana Łazińskiego.
Na Toporowie
30. Gościniec czyli karczma z drzewa kostkowego nowa, pod szkudłami, komin cały murowany. Ma trzy izby, i dwie komory. Do niey staynia wiezdna z drzewa kostkowego nowa, pod szkudłami. Blisko karczmy studnia ocembrowana.
31. Dom kowala stary pod deskami dach.
32o Kuźnia z drzewa kostkowego pod szkudłami.
33o Młyn stary z drzewa rzniętego pod szkudłami o dwóch kołach, z dwiema upustami na stawie. Do młyna należy stodołka i oborka pod snopkami.
W polu za wsią
34o Wiatrak stary z porządkami zwyczaynemi.
35o Dom młynarza z drzewa kostkowego pod deskami dach. Do tego stodołka pod snopkami.
36o Chałupa ordynaryina przy wsi polowego, częścią pod deskami częścią pod snopkami, komin lepiony.
37o Chałupka kucharza z obory postawiona.
38o Chałupka czynszowa dobra z drzewa kostkowego, pod deskami dach. Do niey stodołka.
39o Karczma na wsi z drzewa kostkowego nowa pod szkudłami. Komin z gruntu murowany. Ma dwie izby i dwie komory.
Na Żarze
40o Chałupa z kostkowego drzewa częścią pod snopkami częścią pod deskami.
41o Chałupa takaż stara. Do niey dwie oborki.
W Kuźnicy.
42o Karczma z drzewa kostkowego pod snopkami, dach stary. Ma komin lepiony, iednę izbę i iednę komorę. Do niey staynia wiezdna z drzewa kostkowego. Dach słomiany. Obydwie dachy naprawy potrzebuią.
43o Tartak do rznięcia drzewa pod szkudłami, potrzebuie naprawy.
Na Krasowy.
44o Młyn nowy z drzewa kostkowego. Dach pod szkudłami. Do niego upusty dwa na stawie Krasowy zwanym. Stodołka, spichlerzyk i oborka dwie z dachami pod deskami i snopkami. Do młyna o dwoch kołach będącego, są zwyczayne porządki.
45o Chałupa do szynkowania z starego młyna postawiona, pod deskami nowemi dach.
Rzeczy rożne na gruncie zostawione. (w kuźni, ogrodzie, na tartaku, w różnych miejscach)*
Owce na gruncie zostawione.*
Wysiew zboża ozimego i jarego na rok 1814/15 w maiętności Rusieckiey.*
Osiadłość, czynsze, daniny i powinności.
Pułrolnicy.
Pułrolników w Ruścu znayduie się teraz dwudziestu siedmiu, a w Kuźnicy dziewięciu. Każdy z nich ma pańskich wołów parę, konia iednego, puł krowy-puł swini, i inne narzędzia gospodarskie. Robi w tydzień dni sześć, a kiedy orze, to dni trzy, odbywa tłuk cztery w żniwa, przędzie sztukę. Daie czynszu złotych sześć, owsa korcy dwa, kapłonów dwa, jay trzydzieści, grzybów kopę iednę, manny kwart dwie, konopi garści sześć. Trzodę po kolei pasą, czyli raczey każdy daie na trzodnicę żyta garcy cztery, i groszy dziesięć, a że ieszcze wypada osadzić czterech pułrolników dawniey upadłych, z których ieden nazwiskiem Paiąk posiada dotąd wołu pańskiego, przeto ieśli takową osadę uskuteczni wielmożny Kaietan Walewski, zatakową Wielmożny Ignacy Walewski obowiązuie się zupełnie wynadgrodzić.
W Krasowy posiada pułrolek młynarz tamteyszy, ktory zwyczayny czynsz płaci.
Zagrodnicy.
W Ruścu iest zagrodników trzech dniowych dwóch a w Kuźnicy trzech, z tych dwóch czynszuiących iako to pilarz i cieśla-Inni zaś to iest z tych każdy robi w tydzień dnia dwa - Daie czynszu złotych trzy, kapłonów dwóch, jay trzydzieści, grzybów sześćdziesiąt, manny puł kwarty, konopi garści sześć, sztukę przędzie, tłuki cztery w żniwa odbywa.- Dwóch dniowych i puł zaś zagrodników w Ruścu iest dziesięciu, a w Krasowie czterech, ale ci przeznaczeni są na Gajowych do boru pilnowania. Ci zagrodnicy robią po dni dwa i puł - Czynszu daią po złotych trzy, po jednym kapłonie, po piętnaście jay, grzybów trzydzieści, manny po kwaterce, konopi po trzy garście, przędą po puł sztuki. Tłuki odbywaią w żniwa po cztery.
Komornicy.
Komorników w Ruścu dziewięciu, w Krasowy ieden, w Kuźnicy trzech, i co ich może bydź, każdy robi w tydzień dni dwa, a w żniwa tłuk cztery.
Czynszownicy.
Młynarze, stolarze, żydzi i inni czynszownicy daią czynsze iedni podług kontraktów, inni podług umowy słowney i zwyczaiu.
Ogólnie mówiąc wszyscy pułrolnicy i zagrodnicy stróżą po kolei odbywaią. Trzodę pasą albo na trzodnicę składaią się po groszy dziesięć i żyta po gorcy cztery. Sadzę wymiataią koleyno. Owce dwa razy w rok strzygą, a sami pułrolnicy myią też owce.
Ostrzega sobie Wielmożny Ignacy Walewski, iż w tym roku wolni bydź od płacenia dzierżawy maią wszyscy pułrolnicy czynszu po sześć złotych od każdego wynoszącego, i od wydawania owsa sepowego, oprócz innych danin wydawać powinnych. To zaś darowanie roczne czynszów i owsa dlatego następuie, aby się pułrolnicy zapomogli przez kwaterunki i podwody zniszczeni.
Podwody kiedy się nadarzą maią bydź wydawane raz za pański dzień, drugi raz za włościański koleyno.
Jakoż między pułrolnikami ma bydź zachowana koley nie tylko w dawaniu podwód woyskowych ale też w interessach pańskich wysyłania w drogę.
Postanawia oraz dziedzic iż do dalszego urządzenia każdy pułrolnik orać tylko ma na dzień tyk siedem, która zawierać będzie łokci siedm. Czyni się na koniec wzmianka, aby dzierżawca miał o tym pamięć przez swych depozytorów, iżby ochędostwo w karczmach i stayniach wiezdnych, oraz budynkach dworskich, osobliwie u żydów utrzymywane było, przez wywożenie i odzrzucanie gnojów i tym podobnych nieczystości od ścian.
* pominięte przez autora bloga
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz