Inwentarz Borek Pauzew (1814)

Źródło inwentarza:

Akta notariusza Jana Strachowskiego z roku 1813-1814. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)

Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

Borek (Mł. Drozdowski) i Pauzew (Polzew Fol.) na mapie Kwatermistrzowskiej

Józefa z Moszkowskich Kamieńska wdowa po Wojciechu Kamieńskim, dziedzicu Drozdowa, Pełzowa i Rogowa z przyległościami wzywa pisarza aktowego Jana Strachowskiego. Ten przybywa do dworu we wsi Drozdowie dnia dwunastego października 1814 roku.

Na mocy tajnego testamentu Wojciech Kamieński uczynił swą żonę dożywotnią Panią na swoich dobrach wraz z wszelkiemi przyległościami. Opisany poniżej młyn Borek należał wówczas do wsi Drozdowa, częścią dóbr należących do Kamieńskich był także folwark Pełzów (dziś wieś Pauzew). Obie miejscowości leżą obecnie w gminie Wartkowice, natomiast wieś Rogów i Drozdów leżą w gminie Świnice Warckie, w powiecie Łęczyckim, których opis zostaje przeze mnie pominięty. Po spisaniu inwentarza sądowego notariusz opisuje stan dóbr ww z przyległościami.

Folwark Pełzów

Na tym folwarku iest chałupa stara, zła zupełnie, i nowego postawienia potrzebuiąca, o iedney izbie i komorze, i oknie iednym, z drzewa kostkowego stawiana, lecz iuż popruchniałego i złego, na przeciw tey chałupy iest obora z drzewa rzniętego, wktorey izdebka mała letnia, do ktorey drzwi z tarcic z wrzeciądzem i skoblem. Okna w tafelki małe iedne, w ktorym tafelekdwie wybitych, a dwie potłuczonych, reszta zaś dobrych. Wtey oborze do wywozu mierzwy wrot dwoie z czterma wrotniami na mieczniki żelazne ze srodka zamykaiące się. Ta obora niedawno postawiona iest dobra, tak w poszyciu iako i scianach, niemniey przyciesiach. Przytey oborze iest zchrustu przybudowana szopa, ktora iuż naddezelowaną iest. Zatemi oborami iest stodoła o iednym boiowisku, a dwoch sąsiekach, u ktorych wrot dwoie na wpuł otwieraiące się, u ktorych wrot iednych od folwarku iest zamek z kluczem, a udrugich od pola kuna z sierdzionkiem do zamykania ze srodka stodoły dana. U wrot stodoły wierzchem kuny zelazne, a udołu były. U tey stodoły szczyty są tarcicami wybite. Ta stodoła iest nowo wroku teraznieyszym wystawiona przez teraznieyszą wdowe wielmożną Kamienską z drzewa rzniętego, i poszyta nowemi snopkami, w ogrodzie zaś za folwarkiem czyli za założonym na nowo ogrodem iest sklep pod szkudłami z drzewa postawiony i obsypany dla chłodu mleka na lato. Na wierzchu zaś tego sklepu szczyt tak

ztyłu iako i zprzodu w ryglowkę pruską dany i wylepiony, na który wchodząc z frontu są drzwi dane z desek na hakach, zawiasach, i wrzecądz zamykaiące się, a ugory okienko małe o czterech tafelkach dla widoku dane. Ten sklep przez teraznieyszą pozostałą wdowę wielmożną Kamieńską iest postawiony. Zatym że sklepem iest sadzawka zwysoką groblą przy ktorey grobli iest upust nowo niedawno dany. Płoty około tego folwarku i ogrodu częscią z żerdzi nieociesywanych dane, aczęscią zchrustu grodzone, i wrot do wiazdu i wyiazdu danych dwoie ordynaryinych.

Borek

Na tym Borku iest na nowo wystawiony młyn wodny na rzecze Nyrze, w roku tysiąc ośmset dziesiątym, tudzież pomieszkanie na przeciw młyna dla młynarza z dwiema izbami i komorami dwiema, niemniey kuchenką, w którym pomięszkaniu od rzeki Neru mięszka Jakub Weliński, młynarz, który w czynszu daie dworowi sto korcy zboża, jagieł korcy dwa i rzepaku korcy dwa, wieprzy danych od dworu tuczy cztery lub za te podług ugody z dworem płaci. Ma roli rydlanckiey miary morgów czterdzieści ieden i łąki morgów trzynaście. W izbie tey iest okien dwa w tafle średnie, drzwi do izby i komory na biegunach drewnianych na wrzecądz i skoble i rękowieść do przyciągania iedne zamykaiące się, także sienne z klamką i rękowieścią, od dworu zamykaiące się, a z środka na zapore. Na drugiey stronie tegoż zamieszkania mieszka była młynarka Józefowa, do którego drzwi dwoie ztakim że porządkiem, iak u młynarskich drzwi, tylko drzwi tylnych iak u młynarza są niemasz. W kuchni drzwi niemasz, kominki i piece z cegły w obudwuch izbach stawiane, komin duży. W tym całkiem mięszkaniu aż do wierzchu iest w massyf murowany. Ten budynek iest z drzewa rzniętego stawiany, gontami pobity. Młynica przeciwko budynku tego także na nowo wystawiona z rzniętego drzewa, w którey przez puł iest spichrzek, u którego drzwi na biegunach i na zapore drewnianą zapieraiące się z środka. Komin w massyf wymurowany. W młynicy zamków dolnych ma dwa nowych, skrzyń dwie nowych, pułkrzynków dwa nowych, koszów nowych dwa, pańskich pytli trzy; ieden od zubrowania, drugi od mąki, trzeci dubeltowy. Kamienie dobre ze spodniemi rachuiąc cztery. Ma inwentarski drąg żelazny, cywia, ryfy, tak na kołach palecznych, iako i wodnych, są wszystkie nowo podawane, oraz i czopy[?]. Chak do rozrywania ognia żelazny bez drąga. Pogrodki z stawidłami dobre. Mostek do przeiazdu przez rzeke dobry. Mostek na otnodze od Drozdowa do młyna nowo wystawiony, przez teraźnieyszą pozostałą wdowę bez poręczy. Ta młynica iest ze wszystkiem nowa i gontami podbita. Drzwi doniey i schodki nowe dane, u których drzwi iest zamek z antabą i kluczem. Drzwi na zawiasach i chakach żelaznych, podłoga w młynicy nowo ułożona. Zdrugiey strony rzeki tey iest jagielnik o iednym kole wodny, snopkami pokryty z drzewa starego ciesanego, do którego drzwi na biegunach drewnianych z wrzecądzem i skoblem żelaznym. Wtym kamień do mylenia jagieł ieden, pułskrzynek ieden, kosz ieden, ryfy na wrzecionie dwie, na palecznym i wodnym kole, ryfy i czopy po cztery na iednym wale. Stodołe i obore ma młynarz stare iuż wczesnego zarattowania potrzebuiące. Za tą młynicą iest karczma czworaki z komorą iedną, szopą chruscianą do kładzenia zboża, wktórey mięszka Józef Janowski, u których drzwi troie z wrzecądzami i skoblami. Ten szynkuie trunek pański, ma statki pańskie do szynku, to iest kwarte pułkwaterek, liick i butel, niebierze swiętoianki, tylko ma rolą zasianą, i przez dwór sobie oddaną, zaś w izbach resztuiących zamięszkuią komornicy. Jeden Łukasz, drugi Roch szewc Pocieiowski[?], trzeci panna Szymanowska. Pierwszy Łukasz robi dzień ieden, w tydzień, a szewc czynsz płaci. Na przeciw tych czworaków iest oborka, która z drzewa starego postawiona, lecz nienaygorsza, tudziesz chlewy trzy z drzewa rzniętego nowo postawione z drzwiami na biegunach, które są dobre. Za rzyką tą iest borek sosnowy do tych dóbr należący, niewielki, w którym same tylko drzewo sosnowe kozłowe[?], i do tego aby nie był niszczony i wycinany utrzymuie wielmożna Kamieńska borowego Borowskiego.