Inwentarz Lipicze (1819)

Źródło inwentarza:

Akta notariusza Jana Strachowskiego z roku 1819. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)

Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

Mapa Kwatermistrzowska

5 lipca 1819 roku do wsi Lipicza przybył pisarz aktowy Jan Strachowski. Lipicze były wówczas własnością Onufrego Radońskiego. W tymże roku na mocy kontraktu wieś wraz z przyległościami została oddana w dzierżawę Ludwikowi Mieszkowskiemu. Notariusz wraz z przydanymi sobie biegłymi najpierw zajął się taxą koni, bydła rogatego, trzody i porządków czyli sprzętów i narzędzi. Spisane zostały owce, stadnik czyli byk, krowy, jałowice czyli jałówki, malce, cielęta tegoroczne, woły robotne, konie fornalskie, trzoda chlewna, rzeczy stajenne fornalskie, zaprzęgi ratajskie bez taxy, gęsi bez taxy, indyki, kaczki, kury, porządki gospodarskie, statki browarne czyli sprzęta i naczynia używane w browarze, statki gorzalne, garnce, statki ogrodowe, kowalskie, młynarskie, oraz sprzęty po upadłym, starym spichrzu. Następnie notariusz zajął się opisaniem stanu zabudowań w tej majętności.

Opisanie stanu zabudowań dworskich w wsi Lipiczu

1. Dwór stary lecz w stanie dobrym całym w blachy budowany na fundamencie z cegły murowany długości trzydzieści ieden a szerokości łokci dziewiętnaście zawieraiący.

Zewnątrz na okół gliną wylepiony i wapnem wyrzucony z dachem łamanym szkudłami pobitym, lecz glina z ścian zewnętrznych częścią iuż pospadała przeto ściany te z fronu przedniego i tylniego 
podrzucić potrzeba.
W dworze tem znaiduią się cztery pokoie i dwa alkierzyki, iakoteż schowanie czyli spiziarnia i kuchnia.

We wszystkich pokoiach są drzwi, ramki i okna są w dobrym stanie iakoliteż podłogi. Piece trzy znayduią się z kachli które są dobre.

Pokoie zprzodku są malowane, lecz malowanie to z wapnem znacznemi mieyscami poodpadało dla wilgoci, która w tym dworze znayduie się. Wchodząc do dworu znaiduie się sień w którey podłoga iest dobra, drzwi są ze dworu także dobre z zamkiem i kluczem, i do wszystkich pokoi zamki i klucze znaiduią się.

Z sieni są schody na gure tarcicami na gwozdzie żelazne obite z drzwiami na zawiasach żelaznych z skoblem i wrzecądzem, do zamykania na kłotkę.

2. Wychodząc z dworu na prawey ręce znayduie się w rogu dworu na słupie dzwonek metalowy dobry, którem na południe zawsze dzwonić się zwykło. Daley postępuiąc

3. Oficyna po prawey ręce z sieni dworu wychodząc trzymaiąca długości łokci dwadzieścia dwa i puł, szerokości łokci dziesięć, w blachy budowana, na przyciesiach.
Dach na teyże ze szkudeł dobry i cała oficyna w stanie dosyć dobrym o dwóch izbach i tyluż kuminach. Kumin u dworu murowany massyf, a zaś w oficynie w sztagi u gury cegłą nadmurowany. Drzwi i okna na zawiasach i hakach żelaznych dobre.
Przy tey oficynie znayduią sie kurniki nowe przybudowane na przyciesiach z drzwiami dobremi. Dach i ściany tych kurników z tarcic dobrych nowych. Przy kurnikach znayduie się kubeł dobry słomą poszyty.

I zaraz wblizkości znayduie się tranzet ledwie nie dotykaiący kubła z drzwiami dobremi w stanie dobrym.

4. Postępuiąc od oficyny na pułnoc w lini znayduie się studnia dobra z cembrzyną dobrą w gurę wyniesioną trzymaiąca, u wierzchu w kwadrat łokci 3 1/2 przy którey znayduie się żuraw na słupie dobrym. U żurawia kubło czyli wiadro żelazem okute z pałąkiem żelaznym, zupełnie dobre.

Przy tey studni znayduie się koryto wielkie dobre do poienia inwentarza. I od tey studni znayduią się rynny prowadzące do gorzelni i mielcucha zupełnie dobre.

5. Na prawey ręce studni znayduią się dwa karmiki z korytami dobremi.

Jeden takowy karmik pobity szkudłami a drugi słomą poszyty w blachy na przyciesiach budowane.

Obydwa długości łokci dwadzieścia cztery a szerokości łokci sześć trzemaiące. Drzwi u tych karmików na zawiasach żelaznych dobre.

Co się tycze karmików te są iuż nachylone i potrzebuią reperacyi albowiem w opoznieniu reperacyi tych przewróciłyby się. W tych karmnikach znayduie się podłoga z dylów.

Postępuiąc od karmników frontem na dwór znaiduie się.

6. Gorzelnia i mielcuch.

Wchodząc do sieni tey gorzelni po prawey ręce izba dla miecarza przepierzona tarcicami nowemi gdyż dopiero takowa izba reperowana z oknami dobremi.
Za przepierzeniem tey izby znayduie się murowany kocioł miedziany do warzenia piwa z kadziami iak powyżey pod tytułem stadki browarne opisane iest.

Okno w tym mielcuchu gdzie się piwo robi także iest dobre. Z mieysca gdzie się piwo robi są drzwi na zawiasach i hakach żelaznych prowadzące do szuszarni z którey również drzwi dobre na zawiasach i hakach żelaznych na dziedziniec dworu prowadzące. W szuszarni piec reperacyi potrzebuie iakoliteż nad szuszarnią dach zły wymagaiący szeregu pobicia. Zwracaiąc się do izby mielcarza i wychodząc do sieni znayduie się na przeciw gorzelnia nowo wystawiona.

7. W tey gorzelni znayduią się trzy kotły wielkie miedziane z statkami gorzelnemi iak wyżey opisane iest.

W tey izbie gorzelaney znayduie się komora do sratu[?] z drzwiami na zawiasach żelaznych z ryglem żelaznym do zamykania na kłotkę urządzonym.

Posowa w tey gorzelni iest dobra. I ta cała gorzelnia w blachy budowana. Dach na gorzelni i na izbie mielcarza zupełnie nowy dobry.

Kumin u tey gorzelni massyf murowany nad dach wyprowadzony. Przy tey gorzelni znayduie się w blachy skrzynia nowo zrobiona. ........[nieczytelne] gorzelni iest okien trzy nowych dobrych, w tyle tey gorzelni w ogródku na teraz znayduie się studnia stara, przy którey ieszcze żuraw stary stoi. A że twierdzą iż w tey studni woda do ważenia piwa iest dobra i do gorzelni dostateczna przeto ponieważ w ogrodzie przy inspektach iest studnia nowo wycembrowana w blachy, a do użycia niepotrzebna z przyczyny że wtenczas była konieczna, gdy w tym mieyscu stała gorzelnia, za tym studnię tę zawalić można, blachy wybrać i wycembrować studnię za gorzelnią teraz bedącą, a tym sposobem i bardzo dobra woda będzie i dostatnia tak na potrzebę gorzelni iako i mielcucha.

W rogu gorzelni iest koryto duże nowowyrobione dla świni.

Przy tey gorzelni także znayduią się trzy demby zupełnie zdrowe, których ścinać W. Possessor mocen nieiest ato dla bezpieczeństwa od ognia gdyż takowe i dwór mieszkalny obory i gumna od przypadku nieszczęśliwego zasłaniayą. Za gorzelnią znayduie się

8. Krowiarnia nowo postawiona murowana z troygiem drzwi na zawiasach i hakach żelaznych z tyleż oknami dobremi, z podłogami dobremi, korytami dla krów i drabinami trzymaiąca długości łokci trzydzieści siedm szerokości łokci szesnaście, dach słomiany, zprzedniego frontu słomą podszyty z dwiema dymnikami znayduiącemi się na zawiasach żelaznych, na tylnym froncie taż krowialnia szkudłami pokryta, szczyty do wpołowey[?] zamurowane cegłą i w każdym koncu znayduią się drzwiczki na zawiasach i hakach żelaznych*. Zwracaiąc się od tej krowiarni ku dziedzińcowi znayduią się
9. Chlewiki dla trzody o pięciu oddziałach dla trzody w blachy na przyciesiach postawione, z dachem szkudłami pobitem, długości łokci dwadzieścia ośm, szerokości łokci sześć.

Oddziały rzeczone wydelowane blachami.

Drzwi prowadzące do tychże oddziałów są dobre, na zawiasach i hakach żelaznych z szkoblami i wrzecądzami do zamykania. Od tych chlewików idąc ku dziedzińcowi znayduie się

10. Folwark budowany w blachy na przyciesiach łokci długości trzydzieści siedm, szerokości dziesięć zawieraiący dach szkudłami pobity w części nowemi, lecz gdzie iest dach stary zupełnie nowego pobicia wymaga. Wchodząc do tey oficyny na prawey ręce mieszkanie znayduie się dla ekonoma, a w końcu komora, w drugiey zaś połowie folwarku dwie komory i schowanie dobre. W całym domu drzwi na zawiasach i hakach żelaznych szkoblami i wrzecządzami do zamykania, okien dobrych trzy, kumin do zręku[?] murowany, daley w sztagi lepiony a nad dach murowany. W tyle tego folwarku są przystawione chlewiki z trzema oddziałami, lecz tam dach zły i w oddziałach blachów brakuie a drzwi niemasz żadnych. Wśród dziedzińca znayduie się

11. Sklep massyf z kamienia i cegły murowany z sklepieniami.

Na którym sklepie dach szkudłami pobity, że takowy stary iest innego zaprowadzenia wymaga.

Trzyma ten sklep długości łokci iedenaście szerokości łokci dziesięć.

Drzwi na zawiasach hakach żelaznych szkoblem i wrzecządzem do zamykania na kłotkę znayduie się.

12. W lini folwarku znayduie się szopa z drzewa starego w roku przeszłym wystawiona słomą zteraz poszyta o dwóch oddziałach i wystawą do włuczania[?] wozów wtey iednym oddziale stoią woły robocze znayduią się koryta po obydwóch stronach z drabinkami a w drugim oddziale stoią źrebięta z korytem i drabką.

Drzwi dobre na biegunach. Postępuiąc wteyże lini

13. Znayduie się staynia i obory przed osmiu laty postawione na podmurowaniu z cegły wlempace[?] trzymaiące łokci długości sześćdziesiąt pięć szerokości ośmnaście dekowane słomą z szczytami sosnowemi.

Ta obora składa się z kilku oddziałów .

W końcu od folwarku znayduie się staynia z podłogą, korytami, drzwiami podwoynemi na zawiasach i hakach żelaznych z łańcuchem żelaznym do zamykania dla bezpieczeństwa od kradzieży z kłodką znayduiącą się z wrzecządzem i skoblem.

Z tey stayni iest sieczkarnia z drzwiami na zawiasach i hakach żelaznemi z skoblem i wrzecządzem iakoteż z podłogą z tarcic ułożoną.

W stayni okien cztery, z frontu dwa dobre, a w tyle w szybach wytłuczone.

Wciąż tejże stayni daley obora o dwoygu drzwiach z których iedne poyedyńcze drugie podwóyne na zawiasach i hakach żelaznych z skoblami i wrzecządzami do zamykania zupełnie dobremi, w połowie tey obory znayduią się koryta dla bydła gdyż w drugiey połowie nateraz stoią owce z przyczyny niebyłey[?] owczarni.

Z tych iest sieczkarnia z podłogą zepsutą i kumorką dla cieląt. W komórce dla cieląt znayduią się koryta po obydwóch stronach z drabinami. Drzwi tak do sieczkarni iako cielenciarni dobre na zawiasach hakach, tudzież skoblach i wrzecządzami żelaznemi.

W środku przeforsztowanie z tarcic. Na tych w szczycie znayduią się drzwiczki na zawiasach i hakach żelaznych po obydwóch końcach całkowitego tego budynku. Od rogu tey obory postępuiąc na zachód znayduie się

14. Stodoła frontem na wschód trzymaiąca długości łokci ośmdziesiąt a szerokości łokci ośmnaście, cała w massyf murowana, słomą podekowana, szczytami łamanemi w ryglówkę. Ta stodoła iest od dwóch klepiskach a trzech somsiekach. Wrota odtey stodoły tak z frontu iak z tyłu z tarcic na zawiasach i hakach żelaznych z kunami żelaznemi i skoblami i wrzecządzami do zamykania, szczyt u tey stodoły ku pułnocy dla złego fundamentu zupełnie wywrócił się, i tylko tarcicami poobiiany iest rownie też i zboku przeto nie spuzniaiąc[?] się[?] fundament i mur zaprowadzić trzeba, gdyż w zaniedbaniu całkie wiązanie dachu złamaniu by uległo, co wielką szkodę zrządziłoby ile że stodoła nowa i drzewo bardzo dobre.

Przy tey stodole

15. Druga stodoła takoż murowana massyf długości łokci ośmdziesiąt szerokości łokci ośmnaście maiąca podobnaż zupełnie pierwszey, lecz całkowiecie dobra.

Aże w tey stodole w iednym sąsieku dla braku umieszczenia cielenta stawały przeto tamże znayduią się koryta, które późniey przenieść w mieysce przeznaczone do tego potrzeba.

16. Podwórze czyli dziedziniec całki płotem ogrodzony wiezdzaiąc w dziedziniec od Gozduwka Folwarku wrota z tarcic iakoliteż fortka podobnaż zupełnie dobre na zawiasach i hakach żelaznych z skoblami i wrzecządzami żelaznemi do zamykania w wyiezdzie podobnież z dziedzieńca ku krowiarni takież wrota podwóyne z tarcic i fortką na zawiasach i hakach żelaznych z skoblami i wrzecządzami do zamykania znayduią się.

Tak wrota iak fortka w stanie dobrym pozostaie.

Wśród dziedzieńca znayduie się ogród płotem witowym ogrodzony zasadzony grochem tyczkowem, perkami, cebulą, kapustą, marchwią zupełnie wypielony.

Fortka do tego ogrodu znayduie się z tarcic dobrych na zawiasach i hakach żelaznych oraz z klamką i pałągiem żelaznemi do zamykania. Zwracaiąc się do dworu z tey fortki stoi słupek czarno i biało malowany maiący 4 kółka do wiązania koni, płoty wszystkie ogrodzenie dworskie obeymuiące, zupełnie w dobrym stanie znayduią się.

17.Za domem czyli dworem mieszkalnym znayduie się ogród włoski, w którym szczypów owocowych iako to jabłoni dwieście trzydzieści ze staremi, gruszek ze staremi sto trzydzieści sztuk, wiśni tereznie[?] zwanych sztuk dwadzieścia, wiśni ordynaryinych młodych rodzących dwanaście młodych nierodzących ieszcze sztuk pięćdziesiąt sześć, brzoskwiń dwie, winogron nic niema, które tey zimy wymarzły, śliwek ordynaryinych rodzących dwieście sześćdziesiąt, a śliwek nierodzących młodych czterdzieści, orzechów włoskich sztuk cztery. Te wszystkie drzewa w rabatach kwater rozsadzone istotnie[?] znayduią się, szkołek dwie w tymże ogrodzie w których jabłonków szczepionych okulizowanych sztuk siedmdziesiąt, takichże gruszek dziesięć, płonkow sto trzynaście, śliwek siedmdziesiąt, które w dobrym stanie W. Possessor utrzymać obowiązany dla własney reputacyi, i iezeli nie w lepszym to przynaymniey w równym stanie oddać powinien będzie.

Ogrody folwarczne za oborami kapustą przeszło zagonów trzydzieści, brukwią i perkami zasadzone i wypylone i ogrzebane, nadto ogród nowo zrobiony w mieyscu tym gdziebył stary spikrz i ten cały zasadzony perkami gdzie perki piękne znayduią się.

W ogrodzie włoskim za dworem cały ogród zasadzony częścią grochem piechotnym i częścią perkami, częścią bobrem, częścią cebulą, pietruszką, marchwią, kapustą włoską, grochem cukrowem i wielogrochem, selerami, porami, w inspektach ogórki, melony, sałata również głowiasta w kwaterach przesadzana i całkiem ogród wypielony i nayporządniey w dobrym stanie oddaie się.

Na koniec perek zasadzonych w ugorze znayduie się stay iedno to są sadzone pod skibe są iuż obradlone i w dobrym stanie znayduią się. Zgoła wszystkie ogrody w naylepszym porządku oddanemi zostaią.

Opis stanu Folwarku Gozduwka.

1. Dom Folwarczny niedawno wybudowany dobry na przyciesiach w blachy składaiący się z czterech izb i czterech kumorek z dachem łamanym szczytami spadzistemi. Czworaki te niedawno wykończone, nowe, dobre.

Drzwi połowa z tarcic na zawiasach i hakach żelaznych i również druga połowa drzwi z tarcic lecz na biegunach.

Okna u tych wszystkich izb iako nowe są dobre.

2. Przy tych czworakach iest chlewików dwa, reszte chlewików stawiać maią czynszownicy tamże mieszkaiący którzy iuż aszygnacyą na drzewo wzięli. I przeto przy wyprowadzaniu się pod żadnym pozorem ruynować nie mogą iako stawiane chlewy z drzewa dziedzica. W jedney izbie w tych czworakach mieszka owczarz dworski, ten ma swój chlewik, który z drzewa dworu wystawionym iest wszeto obalonym pod żadnym pozorem bydz nie może.

2. Stodoła nowo postawiona długości łokci siedmdziesiąt, szerokości łokci piętnaście na podmurowaniu iakoteż na przyciesiach w blachy murowana, z dachem dekowanym słomą.

Szczyty utey stodoły łamane i od zrębu w strychulce wylepione, taż stodoła iest o dwóch klepiskach i trzech sąsiekach. Wrota z frontu i tylne opatrzone kunami żelaznemi szkoblami i wrzecządzami do zamykania.

3. Łąki tak przy folwarku Gozduwku leżące iakoteż i pod folwakiem Lipicze rozciągaiące się wszystkie niechnięte i niewypasione oddaią się.

4. Ugory tak po folwarku Lipicz iakoliteż na folwarku Gozduwku podorane.

Gnoie ieszcze co się tyczy owczarni wywiezionemi nie są.

Lecz z obor i stain wywiezione, i zmierzwione stay czworo, wywiezioną dopiero rzuconą[?] mierzwą.

Wysiew w folwarku Lipiczach i Gozduwku w takowey ilości znayduie się.

Żyta wysiewu wierteli po odtrąceniu oddać naleznych wierteli czternastu swoim osadzonym zagrodnikom na pułrolników na użytek dworu w liczbie 252 ga 8.

wyraźnie dwieście pięcdziesiąt dwa garcy ośm.

Pszenicy wysiewu wiert: 17 ga 12.

mówię siedemnaście garcy dwanaście.

Jęczmienia wysiewu wier: 66 ga 4.

mówię sześć garcy cztery.

Owsa wierteli 262 ga 8.

mówię dwieście sześćdziesiąt dwa garcy ośm.

Grochu wierteli 27 ga 14.

mówię dwadzieścia siedm garcy czternaście.

Żyta maiowego wysiano wiert: 3.

mówię trzy.

Żyta jarego wysiano wiert: 19.

mówię dziewiętnaście.

Taterki wysiano wiert: 22 ga 8.

mówię dwadzieścia dwa garcy ośm.

Prosa wysiano wiert: 2

mówię 2

Siemienia konopnego wysiano wierteli 2.

mówię 2.

Siemienia lnianego wysiano wierteli 7.

mówię 7.

Kartofli czyli perek wysadzono wierteli 63

mówie sześćdziesiąt trzydzieści

Grochu białego wierteli 2

mówię dwa.

Resztę w ogrodach zasianiu i zasadzeniu na rosadę niewyraża się gdyż pod tytułem ogrodu zupełnie opisanym iest, że są zasiane i obsadzone.

Opis opłaty podatków i dawania danin do kościoła parachwialnego Goszczonowskiego.

Podatek 24o procentu iako spłacony zaległym nieiest lecz teraźnieyszą iuż ratą czercową W. Possessor opłacił przeto przy expiracyi kontraktu zapłacić niepowinien notuie się.

Kontyngensu opłacenia rata przedostatnia opłacona i dopiero zaczynać ma opłacać W. Possessor w październiku r. b.

Podatek podymnego przez gminę opłacony i dopiero następuie opłacenie w wrześniu r. b.

Do każdey raty dwór dopłaca z dymów dworskich.

Prowizyi opłacenie od summy ...... [nieczytelne] do kościoła Goszczonowskiego w kwocie złopol. 75 przypada na dzień 24 czerwca każdego, która że nie opłacona takową W. Possessor opłacić ma a przy expiracyi kontraktu iż opłacić niepowinien zastrzega się i waruie.

A za zapłacenie mesznego do kościoła tegoż parachfialnego Goszczonowskiego przypada na dzień Śo Marcina r. b. w kwocie złpol. trzydzieści którą W. Possessor rok rocznie opłacać obowiązany.

Inne żadne podatki ani daniny folwarki w Lipiczu i Gozduwku teraźnieyszą tradycyią obięte nieciążą iak ze strony W. Dziedzica deklaracya następuie.

* w tey krowiarni znayduie się sieczkarnia z podłogą z tarcic z dzierżami od szczytu na zawiasach i hakach żelaznych skoblem i wrzecządzem do zamykania, tak zewnątrz iak wewnątrz i w teyże sieczkarni znayduie się koryto duże dobre sosnowe dla parzenia sieczki krowom z przykryciem z skoblem i wrzecządzem do zamykania