Inwentarz Zakrzew (1814)

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Jana Strachowskiego z roku 1814. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

 1839 r.

31 sierpnia 1814 roku notariusz Jan Strachowski przybywa do wsi Zakrzewa, a konkretnie do części zwanej Łukoszczyzna wezwany przez Weronikę z Miłkowskich Wolską, wdowę po Władysławie Wolskim. Pisarz aktowy przystępuje do spisania wszelkich pozostałości po zmarłym dziedzicu Zakrzewa.

Łukoszczyzna

Po ukonczonym inwentarzu sądowym przystąpił niżey podpisany pisarz aktowy do opisu stanu dobr części litera A[?], niegdy wielmożnego Władysława Wolskiego Łukoszczyzna nazwaney, a naypierw do zabudowań dworskich.

Budynek, w ktorym niegdy wielmożny Wolski zamięszkiwał, do którego wchodząc iest bruk dany z kamieni, do sieni drzwi prostą robotą dawane, na biegunach drewnianych na klamke i zapore drewnianą zamykaiące się. W sieni posadzki niemasz, tylko z gliny, po lewy ręce wchodząc iest izba duża, wktorey okien dwa w tafle spore dawane, ramy w tych oknach na puł otwieraiące się z chaczykami udołu i u gory. Wtych oknach iest tafel dwie wybitych, piec z kachli biały, komin szafiaty murowany, za piecem schowanie do ktorego są drzwi na hakach i zawiasach żelaznych z wrzeciądzem i szkoblem żelaznemi. Wtym schowaniu zapieckowym są policzki trzy na rożne gospodarskie rzeczy, do drugiego pokoiu z sieni są drzwi stolarską robotą dawane z antabą do przyciągania, i z zamkiem francuzkiem, iuż zdezelowanym. Na przeciwko tey izby iest druga izba, ktorą piec z cegły wraz z pierwszą ogrzewa. Tak wpierwszey, iak i drugiey po iednym oknie w tafelki małe, otwieraiące się przez puł, u ktorych są chaczyki żelazne. Dotey izby są drzwi z wchodu do sieni stolarską robotą są do alkierza ..........[nieczytelne] na zawiasach i chakach żelaznych. Z izby pierwszey są drzwi do komory na chakach i zawiasach żelaznych na skobel i wrzecądz zamykaiące się. Przy wchodzie z sieni iest szafka w brandmurze z zamkiem, i na zawiasach, komin okrągły z cegły. Wtey izbie podłogi niemasz, iako też alkierzu i komorze, wsrodku kuchenka, do ktorey drzwi ordynaryine na sufrydel zamykaiące się. Wtym zamięszkaniu komin w massyf murowany. Wchod na gure, na ktorą po drabce wchodzą. Poszycie natym budynku iest z snopków. W pierwszey izbie pułap i podłoga z tarcic ułożona, w drugiey izbie z dylików łupanych. Około tego budynku w rogu iest bindarzyk mały iuż zdezelowany i sztacheciki także zdezelowane przed dworem topoli dwie większych a dwie pomnieyszych bindarzyków także dwie. W rogu sadzawka mała, obok tego mięszkania iest ogrod spory owsem zasiany, w ktorym więcey zielska nizeli owsa. Ten budynek w poszyciu znaczney reperacyi potrzebuiący. Na przeciw tego budynku iest obora, ktora od ogrodu trzema zastrzałami podparta, uktorey wrota złe, koryta są wszystkie na okoł. Drabin tylko pięć, a cztery brakuie, i te trzeba reperować, gdyż szczeblów brakuie. Ten budynek znaczney reperacyi potrzebuie. Obok tego budynku iest browar z izbą i komorą, do ktorego wchodząc są drzwi na biegunach drewnianych z klamką i zaporą drewnianą a z podworza wrzecąc, skobel. Do izby wchodząc są drzwi ordynaryine na zawiasach i hakach żelaznych z wrzecądzem i skoblem. W izbie tey iest okien dwa w tafle małe dawane iedno okno na podworze, nieotwieraiące się, starym oknie iest szyb pięć stuczonych. Na ogrod okien otwieraiących się, u ktorych chaczyki wtym szyb brakuie dwoch. Wtey izbie podłogi niemasz, tylko z gliny, komin i piec zły, z cegły postawiony. Ztey izby do komory są drzwi na zawiasach i hakach żelaznych, wrzecądz i skobel z komory na podworze są drzwi na biegunach drewnianych, przy ktorych skobel i wrzecądz a z komory na zapore drewnianą zamykaiące się. Wtey komorze iest okienko małe o iedney tafli wybitey, na drugiey stronie sieni iest izba wktorey wodke palą i piwo robią, do ktorey są drzwi ordynaryine na hakach i zawiasach żelaznych, z wrzecądzem i skoblem żelaznemi, z klamką drewnianą. Wtey izbie iest okno iedno dla widoku duże wktorym tafelek małych dziewięc było, a dwuch teraz brakuie. Na całym tym browarze pułap z tarcic ułożony, lecz mieyscami zły. Ten cały browar z rzynów stawiany, snopkami pokryty, lecz w poszyciu i dachu znaczney reperacyi potrzebuiący. Wkońcu tego browaru była oborka przystawiona, lecz zupełnie ta zruynowana. Zatym browarem były fundamenta załozone na dwor i drzewo wywiązane, lecz teraz tak fundamenta, iako i drzewo wyciosane popsuło się i na puł pogniło. Zatemi fundamentami iest sad załozony, lecz mnieyszą częścią fruktowym drzewem zasadzony a większą częścią nieiest niczym zasadzony. Na prost załozonych tych fundamentow są chlewy cztery, u ktorych drzwi trzy, a czwartych niemasz z drzewa starego, niezbytnie dawno przestawione, od dołu iedną tarcicą obite, a daley snopkami poszyta, na ktorych dymnik, te dość dobre, zatemi karmnik z drzewa starego postawiony, snopkami poszyte, do ktorego drzwi są na biegunach drewnianych dane. Ten karmnik ieszcze nie naygorszy. Staynia z kurnikami. U stayni pierwszey od dworu są drzwi na biegunach drewnianych z szkoblem i wrzecądzem do zamykania. Wtey stayni iest podłoga, złob i drabina. Za staynią w srodku iest sześć kurników, do ktorych drzwi na biegunach drewnianych, u iednych wrzecądz i skobel żelazny, u ktorych podłogi są dane dobre, u drzwi wchodnych, ktore są przy sztachecikach z podworza dla drobiu, aby deszcz niemoczył, u tych są podwoyne drzwi na zawiasach i hakach żelaznych, u których szkobel był ale się urwał. Staynia druga, u ktorey drzwi na biegunach, szkobel i wrzecządz żelazny, podłoga zruynowana, drabina iedna, adrugiey niemasz, koryto iedno większe, a drugie mnieysze. Te staynie z kurnikami są częścią z drzewa rzniętego, a częścią z łupanego, na ktorych dymniki są dwa do kładzenia siena, z drzwiczkami, uktorych iednych haki i zawiasy żelazne, a u drugich w cale niemasz, Te staynie są od dołu tarcicą iedną obite, a daley snopkami poszyte, lecz w dachu nowey potrzebuiące reperacyi i spichrz w ktorym znayduie się do sypania zboża o dziewięciu koycach. Do tego wchodząc są drzwi stolarską robotą z wrzeciądzem i zamkiem francuskiem, wtym podłoga dobra, koyce dobre, schody na gure prostą robotą dawane, pułap natym spichrzu z tarcic dany, naktorym żadnych koyców niemasz, tylko plewy sypią. Do tego spichrza jest przystawiona komora u ktorey drzwi na zawiasach i hakach żelaznych z wrzeciądzem i skoblem do zamykania. Dach na tym spichrzu z dranic dany, z dymnikiem, u ktorego drzwiczki na zawiasach żelaznych i haczykach w srodku danych, do zamykania. Ten spichrz w scianach nienaygorszy, tylko dach potrzebuie gwałtowney reperacyi, czyli nowego pobicia.

Przed tym spichrzem i lamuzem są schody do wchodu, lecz złe. Zatym spichrzem stodoła o iednym klepisku z drzewa rzniętego stawiana, uktorey drzwi na biegunach drewnianych z tarcic na skobel i wrzeciądz z podworza zamykana, a od ogrodu także na wrzeciądz i skobel. Ta stodoła zastrzałami trzema podparta, i w dachu reperacyi potrzebuie. Zatą stodołą są chlywy dwa, u ktorych drzwi prostą robotą, u iednych wrzeciądz i skobel, a u drugich w cale niemasz. Te chlewy z roznego drzewa kawałków postawione, lecz teraz są pochylone znacznie, i nowego przestawienia potrzebuiące. Stodoła podwoyna, z drzewa rzniętego stawiana, u którey wrota wszystkie na biegunach drewnianych, zpodworza na skobel i wrzeciądz zamykana. Ta stodoła zupełnie nowego przestawienia potrzebuiąca, gdyż cała niemaiąc przyciesi iest poprężoną i zboże wniey zacieka i gniie. Przedtą stodołą są dwa zremby do stogów z drzewa różnego postawione bez stożyn. Zatemi stodołami są wrota z tarcic dawane, u ktorych na wierzchu są kuny żelazne z furtką dość dobre, lecz wrotnia iedna zepsuta. Obora, wktorey teraz skopy stawały z komorkami dwiema na cielęta. Do tey obory są drzwi z podwurza, dwoie małych, a do wywozu mierzwy dwoie dużych. Wszystkie na biegunach drewnianych. Ta obora z drzewa w ryglowke stawiana, u ktorey przyciesi rzniete i kamieniami podmurowane. Wtey oborze drzewo w reglowce znacznie nadbutwiało przez nierychłe poszycie, teraz ieszcze wposzyciu dokończenia potrzebuie. Oficyna nad drugą, wktorey oficynie iest izba iedna i komora, drzwi na hakach i zawiasach żelaznych, podłoga i pułap z tarcic ułożony, drzwi na biegunach i hakach żelaznych, wszystkie kom[iny?] i piec z cegły w massyf wszystek murowany. Wsrodku kuch[ni?] piec do chleba pieczenia. Wtey izbie iest okien dwa, lecz powytłukane, w komorze zupełnie go niemasz. Ta officyna dranicami pobita. Ogrodzenie o koło tego całego dworzu brakuie, i w cale złe.

Opis zabudowań wieyskich oraz i powinności włościan, niemniey danin.

I. Paweł Sobczak zagrodnik ma chałupe złą, stodołe złą, wszystkie budynki nowego przestawienia potrzebuiące. Ma pańskie koni pare, krowe iedne, swinie iedne, kose trawną, kose zladą, pług, radło, woz, sierp, siekiere. Robi pańskiego w tydzień dni trzy od Swiętego Jana do Swiętego Marcina dni cztery ręczno, oruie za dzień lasek cztery, i radli cały dzień bez wydziału. Tłuk robi dni dwa żniwa, iedne do jażyny, a drugą do oziminy. Biorą zato wszyscy zagrodnicy beczke piwa, darmochow odprawia, do kapusty sadzenia, obierania, siekania, kartofli sadzenia, lnu obiania, sadz wycierania, z listem chodzenia, naydaley o mil sześć darmo chodzi, i furaż od wozi, czynszu daie kapłona iednego, mendel jay i do mlewidła zboża, za koleią chodzi, i rąbania drew do piwa, strozom, trzode strzeże.

IIgi zagrodnik Stanisław Sniekociński chałupe ma dobrą, stodołe ma dobrą, chlewy złe, inwentarz ma ten sam pański i porządki gospodarskie, co i inny, i te same powinności odprawia, i daniny daie.

III Błażey Sobczak zagrodnik chałupe ma dobrą, chlewy puste, i stodołe ma przez teraznieyszą pozostałą wdowe pare koni dane, woz, niemniey reszte co i pierwszy, ma pańskie, i te same powinności odbywa co i inni.

IVty Tomasz Janiak zagrodnik chałupe ma pustą, stodołe dobrą, chlew pusty, reszte to ma co i inni pańskie, i te same powinności czyni.

V. Bartłomi Kędzik zagrodnik chałupe ma pustą, stodołe pustą, chlewy obalone, reszte to ma co i inni, i te same powinności odbywa.

VI. Michał Wojtasiak zagrodnik ma chałupe teraz nową, postawioną przez teraznieyszą pozostałą wdowe i oborę. Reszte to ma, co i inni, i te same powinności odbywa.

Gościniec, wktórym mieszka Woyciech Domański. Wtym goscincu iest trzy izby, z frątu od drugiey i iedna do szynku z komorą, ktora ma piec z cegły i komin ogrzewaiący dwie izby i druga na przeciwko izdebka także z komorą, w ktorey mięszka komornica Mateuszka Kowalska, wktorey izbie piec i komin z cegły. Trzecia izdebka, wktorey ratay mięszka, i ma komin murowany z cegły do gotowania, a piec izbe goscinny ogrzywa. Wtym budynku całkiem iest okien trzy, w małe tafelki dawane. W goscinney izbie brakuie tafelek sześć. Wtey izbie goscinney iest podłoga z tarcic, i pułap także z tarcic nad izbą i komorą ułożone. Winnych zaś izbach podłogi niemasz, tylko pułap z tarcic ułożony, u kowalki połowe okna iest wybitego. W ratayskiey izbie w oknie tylko cztery tafelki iest, reszte brakuie i posowy czterech tarcic, nad izbą goscinną i komorą pułap mieyscami pognił, iako też, w zamięszkaniu kowalki przez złe poszycie. Ta chałupa, nietylko nowego poszycia potrzebuie, lecz i kozłów. Sciany zaś dobre, lecz przez deszcze zaciekanie troche nadbutwiały, ktory iak nayprędzey reperacyi potrzebuie.

Kuznia zupełnie tak w dachu, iak i scianach zła. Stadki kowalskie miech z iedney strony ze skur wyrznięty, zły, kowadło, szporog i szynalnica, młotów dwa, ieden duży, a drugi ręczny, reszte stadków kowalskich, iak oswiadcza pozostała wdowa kowalka za życia niegdy wielmożnego Wolskiego woysko rossyiskie do Warty pozabierało, oraz z niegdy kowalem do roboty, i tam te poprzepadały, kamień z korbą żelazną.

Wiatrak, ktory trzyma młynarz Seweryn Wolniewicz. Ten wiatrak ze wszystkiem iest nowy, niedawno postawiony, a ktorego przez złe przybicie dwie deski przy dyszki wiatraka dwie deski sprężyły się, i odstaly, zamyłek większy ma zupełny, w zamyłku po mnieyszym brakuie żelastwa i kamieni, ktore żelastwo ma bydź gotowe u kowala, tylko te wykupic potrzeba. Ma porządki następuiące łancuch żelazny od nakręcenia żelazny, lina iedna od kamienia podnoszenia, line bębnowke, line od wciągania miechów wraz z łancuchem, lina od stawidła, sznur od podilgi?, oszkardów dwie, drąg żelazny, pytel stary zły, ktorego potrzebowac niemożna, skrzynia do zamyłka mnieyszego. Chałupa o iedney izbie i komorze, lecz ta zupełnie zła, i nowego postawienia potrzebuiąca.