-->

niedziela, 19 września 2021

Inwentarz Jarząb (1821)

Źródło inwentarza:
Akta notariusza Franciszka Lisieckiego z Wielunia z roku 1821b. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu, numer aktu 55)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

"Działo się na Folwarku Jarząb zwanym do dóbr Krzeczowa w Powiecie i Obwodzie Wieluńskim Woiewództwie Kaliskiem położonych należącym, a mianowicie w Papierni tamże będącey dnia dwudziestego drugiego miesiąca sierpnia roku tysiącznego ośmsetnego dwudziestego pierwszego."

Notariusz Franciszek z Liśca Lisiecki stawił się w Papierni zwanej Jarząb w celu spisania inwentarza pozostałości po zmarłym papierniku Janie Bogumile Klingenberg. Notariusz zastał na miejscu Katarzynę z Moszyńskich Klingenberg, wdowę po właścicielu Papierni, matkę i opiekunkę pozostałych dzieci czyli małoletnich Gustawa, Józefa i Alberta w Papierni Jarząb zamieszkałej, Krystiana Głomba, młynarza w młynie Krzeczowskim zamieszkałego, który na mocy aktu Rady Familijnej został opiekunem nieletnich dzieci po Janie Bogumile Klingenberg, oraz Józefa Jągowskiego, taksatora z Wielunia.


Status Activa
Dobra nieruchome
Tytuł Iy Budynki i grunta ziemi.

1. Grunta Jarząb zwane in territorio dóbr Krzeczowa w Powiecie i Obwodzie Wieluńskim położonych sytuowane pola orne, łąki, ogrody, zarośle obeymuiące morgów rheinlandzkich dwadzieścia siedm powierzchni swey wynoszące, czwartey klassy, każdy morg taxowany złotych trzydzieści sześć ogólnie złotych dziewięćset siedmdziesiąt dwa polskich.

Nota: Pozostałe po niegdy Samuelu Szmidt młynarzu grunta powyższe na zasadzie aktu umowy przed Notaryuszem Powiatu tuteyszego między dominium Krzeczowem a spadkodawcą Klingenbergiem pod dniem ośmnastym miesiąca stycznia roku tysiąc ośmset dwudziestego zawartey. Tenże spadkodawca posiadał
2. Budynek Papiernia na rzece Warcie stoiący kosztem i staraniem spadkodawcy w reglówkę czyli w mur Pruski wybudowany łokci miary warszawskiey pięćdziesiąt trzy długi, łokci dwadzieścia i ieden szeroki, łokci sześć i pół wysoki, w mieyscu Jarząb zwanem sytuowany, taxowany złotych sześć tysięcy polskich.
3. Osnowa i pogrodki przy teyże papierni sześćset.

Stan powyższey nieruchomości.

Wchodząc z frontu do powyższego budynku papierni na prawey stronie iest izba i alkierz, w tórych podłogi z tarcic i szkło w oknach dobre. Za alkierzem komora z podłogą także z tarcic dobra, komin nowy z cegły murowany. W sieni tegoż budynku są wschody na górę prowadzące dobre, trzy góry pod dachem będące z tyczkami do wieszania papieru służącemi z posowami z tarcic dobremi. Dach cały na tymże budynku ze szkudeł iest w dobrym stanie, szczyty dachu są z tarcic. Wchodząc drugiemi drzwiami z frontu do młynicy iest stępnica w którey znayduie się sześć stępów czyli otworów. W każdym są cztery stąpory z klinami i blachami żelaznemi, stąpory w obręcze żelazne oprawne, żelazo iest w dobrym stanie, stąpory dobre dwa, wał i koło trybowe dobre na każdym wale cztery obręcze żelazne i dwa czopy żelazne z iedną korbą żelazną do rzekla? służącą dobre, pogrodki i osnowa są w dobrym stanie. W powyższey młynicy iest olęder do melenia materyi papierowey służący z wszelkiemi rekwizytami ze stoiącym wałem dobry, dwa koła, iedno paleczne, iedno leżące z trybem, drzewo w olędrze i w skrzyniach do tegoż należących iest w dobrym stanie, żelaza w olendrze, to iest: walec, noże we walcu w liczbie trzydzieści dwa w grundworku nożów ośm, na cewiu dwie obręcze żelazne, na wielkim trybie także dwie obręcze żelazne, na wale stoiącym cztery obręcze żelazne z dwiema czopami i ponewką żelaznemi wszystko iest w dobrym stanie, pompy dwie iedna do olendra, iedna do stępów czyli otworów służące dobre.

3. Budynek z obory i stayni pod iednym dachem deskami pokrytym będących, składaiący się zupełnie zdezelowany z drzewa budowany taxowany złotych pięćdziesiąt.

4. Stodoła z drzewa budowana o dwóch boiowiskach, którey dach słomą poszyty  w całości zdezelowana taxowana złotych sto.

Nota: Powyższe budynki po niegdy Samuelu Szmidt pozostałe w skutek aktu umowy wyż cytowanego do powyższey papierni należą.

Tytuł II Pszczoły
1. Pień z pszczołami ieden taxowany złotych dwanaście.

Kolejno opisano narzędzia rolnicze, porządki w młynicy, w warsztacie w Papierni, ruchomości: w warsztacie, w izdebce przy warsztacie, ruchomości w izbie wielkiey, alkierzu, komorze, pod dachem w Papierni, na podwórzu czyli placu na którym Papiernia stoi. Następnie wyszczególniono sprzęty różne gospodarskie, książki w języku niemieckim, konie w stayni, bydło w oborze (krowy doyne i jałowe), bielizna, pościel, suknie spadkodawcy. Na końcu opisano długi i massę pozostałości ninieyszey ciążące.


piątek, 17 września 2021

Kluzy

Kluzy, pustkowie położone na północ od wsi Krzyworzeka w gminie Mokrsko, zaznaczone na mapie Władysława Zielińskiego z 1847 roku. (źródło: Odrys Pomiaru 1:10000 Wsi Rządowej Kryworzeka w Ekonomii Mokzko Gubernii Warszawskiej Powiecie Wieluńskim położonej, AGAD w Warszawie, zbiór kartograficzny, sygn. 402_0_0_273-9_0001.)

1847 r.

 




czwartek, 16 września 2021

Inwentarz Równa (1847)

Źródło inwentarza:
Dowody majątku Równa. Księgi i akta hipoteczne Sądów w Sieradzu 839/1966. (Archiwum Państwowe w Łodzi, oddział w Sieradzu)
Tekst z oryginalnego inwentarza przepisał Piotr Tameczka.

"Działo się w dobrach Równa w Okręgu i Powiecie Sieradzkiem Gubernii Warszawskiej w zamieszkaniu Ludwika Grodzickiego debenta dnia 8/20 września 1847 r."

Franciszek Grodzicki właściciel dóbr Równa z nomenklaturami Zakrzewy vel Pomykacz, Mierzony, Sykuta i Rubice oraz karczmą Pychna zadłużył się u Marianny (z Sulimierskich) i Adama Wojciechowskich. Nie uregulowanie długów skutkowało zajęciem dóbr na przymusową sprzedaż. Komornik Franciszek Rowecki przystąpił do opisania stanu dóbr.


Opis zabudowań dworskich wsi Równy.

1. Dwór w złym stanie, zbudowany od frontu z cegły po bok i z tyłu z słupów i bali, dach szkudłami kryty, o 4 pokojach, 1 kredensie, 1 przedpokoju, 1 schowaniu, 2 kominów murowanych, długości miary warszawskiey 33, szerokości 16, wysokości 4.

2. Przystawka przy dworze w dobrym stanie, zbudowana z bali i słupów, ściany gliną oblepione, dach szkudłami kryty, o 1 pokoju, 1 komina murowanego, długości miary warszawskiey 10, szerokości 6, wysokości 4.

Ogród owocowy w którym jest drzewek rodzajnych sztuk 200, w którem można siać i sadzić tyle ziemiopłodów ile potrzeba gruntowa wymaga.

3. Szpichrz i sieczkarnia pod 1 dachem, zbudowane z bali i słupów na węgieł, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 33, szerokości 12 1/2, wysokości 3 1/2.

4. Kloak o 1 przedziale w złym stanie, zbudowany z desek i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 3, szerokości 3, wysokości 3.

5. Stodoła w miernym stanie, o dwóch klepiskach, 8 wrotniach na biegunach, zbudowana z słupów w strychulce gliną oblepiana, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 55, szerokości 15, wysokości 5.

6. Stodoła w dobrym stanie, o 4 klepiskach, 16 wrotniach, zbudowana z słupów w strychulce gliną oblepiana, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 93, szerokości 19, wysokości 5.

W dziedzińcu przed dworem jest drzew dzikich różnego gatunku i krzewów sztuk 300.

7. Owczarnia w złym stanie, zbudowana z bali i słupów na węgieł, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 87, szerokości 18, wysokości 4.

8. Obory, chlewy i staynie pod 1 dachem w złym stanie, zbudowane z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 80, szerokości 14, wysokości 3 1/2. Z nadmienieniem iż połowa tegoż budynku jest szersza o łokci 5.

Inspekta za szkłem .... kwadrat matami słomianemi kryte.

9. Officyna nie wykończona, z nowego drzewa z bali i słupów budowana, bez pokrycia i bez środkowych ścian, długości miary warszawskiey 20, szerokości 17, wysokości 6.

Studnia balami ocembrowana w złym stanie.

10. Kuchnia zawalona, o 1 kominie murowanym, o 2 izbach i 1 komorze, zbudowana z bali i słupów na węgieł, dach szkudłami kryty, długości miary warszawskiey 36, szerokości 13, wysokości 4.

11. Nowo budowana kuchnia w budowli pozostająca, o 2 sieniach i 2 przedziałach, budowana z słupów w ryglówkę, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 18, szerokości 14, wysokości 5.

12. Gołębnik na słupie u góry z desek, dach szkudłami kryty.

13. Dół do kartofli w dobrym stanie, u góry z słupów i żerdzi rzniętych, ziemią kryty, długości miary warszawskiey 17, szerokości 9, wysokości 3.

Około zabudowań dworskich są ogrodzenia z żerdzi łupanych, kołkami zwiercane, oraz w dziedzińcu drzew dzikich 150.

Zabudowania wieyskie.

1o. Chałupa w złym stanie, o 1 izbie, 1 komorze, 1 sieni, 1 komina lepionego, zbudowana z bali i słupów na węgieł, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 19 1/2, szerokości 9 1/2, wysokości 3 1/2.

Chlewik w dobrym stanie, zbudowany z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 5 1/2, szerokości 6, wysokości 3.

Obora grozi zawaleniem, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 9, szerokości 8, wysokości 3.

Stodoła w złym stanie, o 1 klepisku, 2 wrotniach, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 25 1/2, szerokości 11, wysokości 2 1/2.

Ogród owocowy w którym iest drzewek rodzaynych sztuk 39.

2o. Chałupa w złym stanie, o 1 izbie, 1 komorze, 1 sieni, 1 komina lepionego, zbudowana z bali i słupów na węgieł, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 18, szerokości 9, wysokości 3.

Obora w złym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 13, szerokości 9, wysokości 3.

Stodoła w złym stanie, o 1 klepisku, 2 wrotach, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 23 1/2, szerokości 12, wysokości 3.

Ogród owocowy w którym jest drzewek rodzajnych sztuk 30.

3o. Chałupa w miernem stanie, o 2 izbach, 2 komorach, 1 sieni, 1 komina lepionego, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 29, szerokości 8, wysokości 3.

Obora i chlewik pod 1 dachem w złym stanie, zbudowane z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 15, szerokości 6, wysokości 3.

Stodoła w złym stanie, o 1 klepisku, 2 wrotniach, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 24, szerokości 11, wysokości 3.

Studzienka balikami ocembrowana, zdezelowana, długości miary warszawskiey 6, szerokości 3, wysokości 2.

Ogród w którym jest drzewek owocowych rodzajnych sztuk 35.

4. Chałupa w złym stanie, o 2 izbach, 2 komorach, 1 sieni, 1 kominie sztangowym, zbudowana z bali i słupów na węgieł, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 20, szerokości 12, wysokości 4.

Obora i wozownia pod 1 dachem, w złym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 12, szerokości 10, wysokości 3.

Przystawka do chałupy obora i wozownia w złym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 11, szerokości 7, wysokości 3.

Stodoła o 1 klepisku, 2 wrotniach, w złym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 24, szerokości 12, wysokości 3.

Stodoła o 1 klepisku, 2 wrotniach, w miernym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 21, szerokości 11, wysokości 3.

Studzienka balami ocembrowana.

Ogród owocowy, w którym jest drzewek rodzaynych sztuk 20.

5. Chałupa gościniec o 3 izbach, 1 sieni, 1 komory, 1 komina murowanego, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 24 1/2, szerokości 10, wysokości 3 1/2.

Przystawka, zbudowana z bali i słupów, bez pokrycia.

Obora przystawiona, w złym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 7 1/2, szerokości 7, wysokości 3.

6. Chałupa o 2 izbach, 2 komorach, 1 sieni, 1 komina lepionego, w dobrym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 3 1/2, szerokości 9, wysokości 4.

Obora przystawiona, w miernym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 12, szerokości 5 1/2, wysokości 2 1/2.

Oborka przystawiona, w miernym stanie, zbudowana z żerdzi i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 5, szerokości 4 1/2, wysokości 3.

Stodoła o 1 klepisku, 2 wrotniach, w złym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 24 1/2, szerokości 10, wysokości 4.

Stodoła przystawiona, o 1 klepisku, 2 wrotniach, w złym stanie, zbudowana z żerdzi i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 15, szerokości 10, wysokości 4.

7. Chałupa o 2 izbach, 2 komorach, 1 sieni, 1 kominie sztangowym, w dobrym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 36, szerokości 8 1/2, wysokości 4.

Obora przystawiona, w dobrym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 12, szerokości 7, wysokości 4.

Oborka przystawiona, w dobrym stanie, zbudowana z żerdzi i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 5, szerokości 8, wysokości 2 1/2.

Stodoła o 2 wrotniach, 1 klepisku, grozi zawaleniem, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 23, szerokości 10, wysokości 2 1/2.

8. Chałupa dwojaki o 2 izbach, 2 komorach, 1 sieni, 1 komina sztangowego, w dobrym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 27, szerokości 10, wysokości 4.

Ogród owocowy w ktorym jest drzewek rodzajnych sztuk 60.

Studnia z żurawiem balikami ocembrowana.

9. Chałupa i oborka pod 1 dachem, o 1 izbie, 1 komorze, 1 sieni, 1 komina lepionego, w złym stanie, zbudowana z bali i słupów na węgieł, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 22, szerokości 7, wysokości 3 1/2.

Stodoła o 1 klepisku, 1 wrotni, grozi zawaleniem, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 18, szerokości 8, wysokości 3 1/2.

10. Chałupa o 4 izbach, 1 sieni, 1 kominie lepionym, w dobrym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 21, szerokości 12 1/2, wysokości 4.

Przystawka zawalona w połowie, zbudowana z żerdzi, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 5, szerokości 6, wysokości 3.

Chlewik, w miernym stanie, zbudowana z obarków, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 4 1/2, szerokości 3, wysokości 2 1/2.

Obora, w miernym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 10, szerokości 7, wysokości 3.

Studnia z żurawiem ocembrowana.

Ogród owocowy w którym jest drzewek rodzajnych sztuk 30.

Stodoła o 3 wrotniach, 2 klepiskach, w złym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 39, szerokości 10, wysokości 3 1/2.

11. Chałupa i obora pod 1 dachem, o 2 izbach, 1 komorze, 1 sieni, 1 komina lepionego, w złym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 29, szerokości 8, wysokości 4.

Oborka przystawiona, w złym stanie, zbudowana z obarków, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 6, szerokości 3, wysokości 2.

Przy Olszynie

12. Chałupa i oborka pod 1 dachem, o 1 izbie, 1 komorze, 1 sieni, 1 komina lepionego, w miernym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 24 1/2, szerokości 8 1/2, wysokości 3 1/2.

Studzienka balikami ocembrowana.

Ogród owocowy, w którym jest drzewek rodzajnych sztuk 60. Olszyn drzew stojących mających obszerności po łokci 1 1/2 w ogóle sztuk 420.

13. Chałupa, oborka i chlewik o 2 izbach, 2 komorach, 1 sieni, 1 komina murowanego, w dobrym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 29, szerokości 17 1/2, wysokości 4.

Stodoła o 1 klepisku, 1 wrotni, w złym stanie, zbudowana z obarków i słupów na węgieł, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 18, szerokości 9, wysokości 4.

Wiatrak do mielenia zboża tarcicami obity z drzewa budowany, potrzebuje szkudłami znacznej reparacyi, długości miary warszawskiey 10, szerokości 10, wysokości 15. Porządki na wiatraku do gruntu przywiązane są następujące: 2 kamienie, 1 wierzchni i 1 spodni do mielenia zboża, 1 kosz, 1 skrzynia z desek, 1 socha żelazna, 1 cywie drewniane z żelaznemi obręczami, 1 tybłoty drewniane z żelaznemi obręczami, 1 drąg żelazny, 1 łańcuch do obracania wiatraka, 1 lina do wciągania miechów, 1 lina na stawidle, 1 lina do podnoszenia kamienia.

14. Chałupa o 1 kuźni, 1 izbie, 1 sieni, 1 komina murowanego, w dobrym stanie, zbudowana z bali i słupów na węgieł, dach dranicami kryty, długości miary warszawskiey 18, szerokości 10, wysokości 4.

15. Gościniec przy szosie o 3 izbach, 2 komorach, 1 sieni, 1 komina murowanego, w dobrym stanie, zbudowany z bali i słupów, dach szkudłami kryty, długości miary warszawskiey 20, szerokości 13, wysokości 4.

Stodoła o 1 klepisku, 1 wrotni, w dobrym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 16, szerokości 10, wysokości 4.

Studnia balikami ocembrowana.

Nomenklatura Rubice

1. Chałupa o 2 izbach, 1 sieni, 1 kominie lepionym, w miernym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 21, szerokości 12, wysokości 4.

Stodoła o 1 klepisku, 2 wrotniach, grozi zawaleniem, zbudowana z obarków, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 20, szerokości 10, wysokości 2 1/2.

2. Chałupa o 1 izbie, 1 komorze, 1 sieni, 1 komina lepionego, w złym stanie, zbudowana z bali i słupów na węgieł, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 19, szerokości 8, wysokości 4.

Ogród owocowy w którym się mieści drzewek rodzajnych sztuk 40.

3. Chałupa o 1 izbie, 1 komorze, 1 sieni, 1 komina lepionego, w złym stanie, zbudowana z bali i słupów na węgieł, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 14, szerokości 10, wysokości 4.

Chlewik zdezelowany, zbudowany z obarków, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 5, szerokości 4, wysokości 3.

Oborka, w złym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 9, szerokości 7 1/2, wysokości 3 1/2.

Stodoła o 1 klepisku, 2 wrotniach, w złym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 26, szerokości 7 12, wysokości 3.

Ogród owocowy, w którym jest drzewek rodzajnych sztuk 30.

4. Chałupa, chlewik, oborka i stajenka pod 1 dachem, o 2 izbach, 1 komorze, 1 sieni, 1 komina lepionego, w miernym stanie, zbudowana z bali i słupów na węgieł, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 50, szerokości 9, wysokości 4.

Stodoła o 1 klepisku, 2 wrotniach, w złym stanie, zbudowana z bali i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 26, szerokości 11, wysokości 3 1/2.

Ogród owocowy w którym jest drzewek rodzajnych sztuk 36.

Studnia z żurawiem balikami ocembrowana.

Nomenklatura Mierzony

1. Chałupa gościniec o 2 izbach, 2 komorach, 1 sieni, 1 komina u dołu murowanego, u góry zaś jest lepiony, w miernym stanie, zbudowana z bali i słupów na węgieł, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 25 1/2, szerokości 11 1/2, wysokości 4.

Stodoła o 1 klepisku, 1 wrotni, zdezelowana, zbudowana z bali, obarków i słupów, dach słomą kryty, długości miary warszawskiey 21, szerokości 9, wysokości 3 1/2.

Studzienka balikami ocembrowana.

Niniejszym zajmuje się cegły palonej sztuk 2000, jak również kamieni średniej wielkości sztuk 120, które to materyały bydź użyte do rozpoczetych już budowli.

Kolejno opisano posadę włościan i ich powinności (wymieniono 12 zagrodników: Jędrzej Roj, Wincenty Janiak, Paweł Sprzeciwniak, Mikołaj Mijak, Wawrzyniec Karski, Michał Kolasiński, Bartłomiej Skweres, Franciszek Wielbus, Kazimierz Wojda, Antoni Wojtczak, Szczepan Ambroziak, Michał Steśniak, 2 półrolników: Paweł Szymański, Kacper Wielbus, komornicy: Józef Grzegorek, młynarz: Franciszek Ruszkowski, kowal: Paweł Wągrowski, propinator przy Olszynie: Jan Marczak, owczarz: Mateusz Grzelaczyk). Potem opisano inwentarz żywy i martwy do gruntu przywiązany, podatki, wysiew, rozległość i granice.