Jaskinia Za Kratą

Jaskinia Za Kratą, jaskinia znajdująca się w gminie Działoszyn, obok wsi Węże, w granicach Załęczańskiego Parku Krajobrazowego. Stanowi ona jedną z atrakcji Rezerwatu przyrody Węże.

Jaskinia za Kratą na mapie z 1965 r.

 JASKINIA ZA KRATĄ 25.07.2020

Opis drogi dojścia do otworu

Do jaskini dochodzimy idąc od osady Węże w kierunku północnym. Prowadzi tędy droga gruntowa, a na pewnym odcinku towarzyszy nam niebieski szlak turystyczny. Po przejściu (od Wężów) około 1 km, dochodzimy do skrzyżowania, gdzie naszą drogę przecina czerwony szlak turystyczny (w tym miejscu jesteśmy już po północnej stronie góry Zelce). Kierujemy się w lewo (zachód) ścieżką którą biegnie czerwony szlak. Ścieżka prowadzi wzdłuż zalesionego zbocza góry, na prawo (północ) łąki-nieużytki. Około 200 m dalej ścieżka wchodzi w teren zalesiony i podchodzimy na wzniesienie, po przejściu 80 m. osiągamy najwyższe miejsce (mijamy Jaskinię Małą), stąd ścieżka prowadzi łagodnie w dół. Kilkadziesiąt metrów dalej, z lewej znajduje się wylot niewielkiej dolinki, skręcamy zaraz za nią w lewo, nieco wyżej wśród niewielkich skałek znajduje się otwór Jaskini za Kratą.

Opis jaskini

Wejście do jaskini znajduje się w pionowej szczelinie o przebiegu SW-NE, pomiędzy skałkami. Strop szczeliny ułożono z betonowych płyt, wejście zamknięte było metalową kratą, która została zniszczona. Szerokość szczeliny w wejściu wynosi 1 m, dno nachylone jest do środka, po 5 metrach korytarz wstępny osiąga wysokość 5 m, a w dnie znajduje się 3 metrowa studnia z metalową drabiną ułatwiającą zejście. Z dna ciasny przełaz (Korkociąg) doprowadza do Korytarza Górnego o przebiegu N-S, wysokości początkowo 0,5 m, później podnoszącego się do 2 m i szerokości do 3 m. Po 15 metrach w dnie otwiera się II studnia z 6 metrową, metalową drabiną. W dnie korytarza wcięta jest rynna denna, na ścianach są widoczne liczne zagłębienia wirowe i drobne kanały. Przedłużeniem korytarza za studnią jest 3 metrowa Nisza nad Studnią, która wypełniona jest rozmaitymi formami naciekowymi - są tutaj między innymi masywne stalagmity, polewy z żebrami i drobne, przyrastające obecnie stalaktyty rurkowe („makarony”). Studnia na górze o ma wymiary 1x0,5 m, rozszerza się ku dołowi i przechodzi w Salę pod Studnią położoną na poziomie dolnego piętra jaskini. Dolne piętro tworzy ciąg sal: Komory i Sali pod Studnią oraz Korytarza Dolnego o długości 20 m i wysokości do 4 m. Główny ciąg dolnego piętra ma przebieg N-S. Na ścianach widoczne są resztki bogatej niegdyś, mocno zniszczonej szaty naciekowej, ściany z licznymi zagłębieniami wirowymi tworzącymi struktury komórkowe są silnie skorodowane. Na dnie spoczywają głazy i obfite namulisko. Korytarz Dolny, ukośny w przekroju, ma spąg z płyty wapiennej, nachylony ku SE. Pod koniec w zachodniej ścianie Korytarza Dolnego studnia 1,3 m głębokości sprowadza pomiędzy blokami do niewielkiej Sali z Namuliskami i ciasnych korytarzy (kilkumetrowej długości) pomiędzy blokami wapienia.
Jaskinia o genezie krasowej utworzyła się w wapieniach skalistych górnej jury (środkowy oksford). Na ścianach i w stropie zachowały się liczne formy erozyjne, freatyczne takie jak miseczkowe zagłębienia i kotły wirowe, drobne kanały i rury oraz wadyczna rynna denna w Korytarzu Górnym.
W jaskini znajduje się bogata szata naciekowa wielu generacji, nacieki tworzyły się w dużych przedziałach czasowych, niektóre mają ślady erozji w postaci kotłów i zagłębień wirowych. Starsze generacje pokrywają znaczne powierzchnie ścian, są to polewy o dużej grubości pokryte żebrami naciekowymi, często z naciekiem wełnistym i miseczkami nacieków barierowych (polami ryżowymi). Na dnie w Niszy nad Studnią występują masywne stalagmity, a na stropie ciągle przyrastające, niewielkie rurkowe stalaktyty (makarony). Na stropie i ścianach w Korytarzu Górnym miejscami spotyka się mleko wapienne. W wielu miejscach występują grzybki naciekowe. W ścianach Korytarza Górnego widoczne są warstwy kalcytu naciekowego, osiągające do 30 cm grubości. Większość nacieków została mocno zniszczona przez eksploatację kalcytu, a przyrastające obecnie są niszczone przez odwiedzających jaskinię.
Namulisko jest w jaskini obfite. Osady wypełniają dno komór i korytarzy szczególnie w dolnym piętrze jaskini, na powierzchni miejscami występuje gruz i bloki wapienia. W rynnie Korytarza Górnego namulisko ilasto-piaszczyste, brązowe. W piętrze dolnym czerwone, czarne z konkrecjami kalcytowymi, z goethytem i tlenkami manganu.
Jaskinia jest wewnątrz wilgotna. Przewiew jest wyczuwalny szczególnie w Korkociągu i w Korytarzu Górnym.
Światło sięga kilka metrów w głąb szczeliny przy wejściu.
Na ścianach w szczelinie, przy otworze, występują glony.
Wewnątrz spotyka się pajęczaki i komary. W jaskini przebywają nietoperze: nocek duży Myotis myotis, gacek brunatny Plecotus auritus i nocek Bechsteina Myotis bechsteinii.

Historia badań
    
Jaskinia została odkryta podczas poszukiwania kalcytu, którego eksploatację następnie w niej prowadzono. Pierwsza wzmianka o jaskini pochodzi z 1956 roku (Potęga 1956). Zinwentaryzowana została przez A. Szynkiewicza w 1971 roku. Zwiedzana od dawna, już w roku 1971 zamknięta była żelazna kratą.

Żródło informacji: http://jaskiniepolski.pgi.gov.pl/Details/Information/1752

Jaskinia Zanokcica

Jaskinia Zanokcica, jaskinia znajdująca się w gminie Działoszyn, obok wsi Węże, w granicach Załęczańskiego Parku Krajobrazowego. Stanowi ona jedną z atrakcji Rezerwatu przyrody Węże.

Jaskinia Zanokcica zaznaczona na mapie w skali 1:10000

JASKINIA ZANOKCICA 25.07.2020

Opis drogi dojścia do otworu

Do jaskini dochodzimy idąc od osady Węże w kierunku północnym. Droga asfaltowa kończy się przy zabudowaniach osady, dalej prowadzi droga gruntowa. Po przejściu (od Wężów) około 300 m z prawej dołącza niebieski szlak turystyczny, idziemy jeszcze kilkadziesiąt metrów drogą, po czym skręcamy tak, jak prowadzi szlak, na drogę biegnącą w lewo (na zachód) i dalej idziemy za znakowaną ścieżką, przez łąkę, potem lasem, podchodzimy na wzniesienie Zelców, mijamy symboliczną kapliczkę i dochodzimy do drogi już na wierzchowinie. Szlak skręca w lewo, my kierujemy się na prawo i dochodzimy do niezalesionej wierzchowiny Góry Zelce z budyneczkiem kryjącym wejście do jaskini Stalagmitowej. Stąd idziemy wyraźną ścieżką w kierunku NE na wschodnią kulminację góry do widocznej niedużej skałki, u podnóża której znajduje się Jaskinia Zanokcica. Zwiedzanie jaskini wymaga użycia liny, studnia w dolnym, 5 metrowym odcinku rozszerza się i jest częściowo przewieszona. Korytarzyk odchodzący z sali na dnie ciasny.

Opis jaskini

Otwór studni wejściowej jest owalny, o metrowej długości i szerokości 0,9 m. Studnia prowadząca do wnętrza po 2,5 m podzielona jest przegrodą na odcinku 1 m, na 9,5 m głębokości wyprowadza w stropie sali o wymiarach 2,3x5 m. Dno Sali pokrywa gruz i większe bloki wapienne z ilasto-piaszczystym materiałem. Na ścianach występują częściowo zniszczone polewy naciekowe. Dno w sali jest lekko nachylone w kierunku NE, gdzie sala przechodzi w ciasny 4 metrowy korytarzyk (0,5 m szerokości i 0,4 m wysokości) z naciekami, zakończony ciasną, metrowej głębokości studzienką, za którą widoczny jest korytarz niemożliwy do przejścia.
Jaskinia o genezie krasowej, utworzyła się w wapieniach skalistych górnej jury (środkowy oksford) na pęknięciu o kierunku SW-NE. W jaskini występują formy erozyjne w postaci kotłów wirowych w stropie sali, rury i drobne kuliste wymycia. Jaskinia stanowi fragment większego, niedostępnego, krasowego systemu korytarzy w Górze Zelce.
Szata naciekowa w jaskini została mocno zniszczona podczas eksploatacji kalcytu. Na ścianach studni zachowały się polewy z żebrami naciekowymi. Sporo nacieków znajduje się w 4 metrowym korytarzyku, są tutaj polewy naciekowe pokrywające ściany i częściowo dno korytarza, na nich pod koniec korytarza znajdują się niewielkie misy naciekowe („pola ryżowe”), a w stropie korytarzyka stalaktyty (zniszczone), niektóre z nich, utrącone, mają kilka cm średnicy. Liczne fragmenty nacieków spotyka się w gruzie na dnie studni, oraz na hałdzie przed otworem jaskini.
Jaskinia zagruzowana jest materiałem pozostałym po eksploatacji kalcytu, w korytarzyku występują osady piaszczysto-ilaste, częściowo pokryte polewą naciekową.
Jaskinia jest wilgotna, wyczuwalny przewiew powietrza w korytarzyku. Światło w studni sięga do przegrody.
Na ścianie studni w zasięgu światła glony i licznie występująca zanokcica skalna Asplenium trichomanes L.

Historia badań 

Jaskinia została odkopana przez Jana Draba w latach 30 XX wieku, który natrafił po zgłębieniu 8 m. wąskiej, pionowej zwietrzeliną i piaskiem zatkanej szczeliny, na naturalną próżnię skalną (Kowalski 1951). Od lat 30-tych do 60-tych XX wieku była tu jedna z większych „kopalń szpatu”, pod koniec lat 60 XX wieku została zasypana (Szynkiewicz 1995). Ponowne odkopanie studni miało miejsce pod koniec lat 90-tych. Jaskinia pozostaje do chwili obecnej niezabezpieczona i stanowi duże zagrożenie dla odwiedzających licznie rezerwat.

Żródło informacji: http://jaskiniepolski.pgi.gov.pl/Details/Information/1767

Jaskinia Samsonowicza

Jaskinia Samsonowicza, jaskinia znajdująca się w gminie Działoszyn, obok wsi Węże, w granicach Załęczańskiego Parku Krajobrazowego. Jest ona jedną z atrakcji Rezerwatu przyrody Węże.

 Jaskinia Samsonowicza zaznaczona na mapie z 1965 r.

JASKINIA SAMSONOWICZA 25.07.2020.

 

 

Opis drogi dojścia do otworu

Do jaskini dochodzimy idąc od osady Węże w kierunku północnym. Droga asfaltowa kończy się przy zabudowaniach osady, dalej prowadzi droga gruntowa. Po przejściu (od Wężów) około 300 m z prawej dołącza niebieski szlak turystyczny, idziemy jeszcze kilkadziesiąt metrów drogą, po czym skręcamy tak, jak prowadzi szlak, na drogę biegnącą w lewo (na zachód) i dalej idziemy za znakowaną ścieżką, przez łąkę, potem lasem, podchodzimy na wzniesienie Zelców, mijamy symboliczną kapliczkę i dochodzimy do drogi już na wierzchowinie. Tam idziemy na zachód, przez łąkę na zalesione zbocze. Obszerna studnia znajduje się około 30 m od granicy lasu. Wejście do jaskini wymaga pokonania 5 metrowego progu, częściowo skalnego, który szczególnie po deszczu może być trudny do przejścia, należy więc przy schodzeniu zabezpieczyć się używając liny do asekuracji.

Opis jaskini 

Jaskinia to studnia krasowa na płaskim, zalesionym, północnym zboczu Góry Zelce. Jej maksymalna głębokość wynosi 5,5 m. Ściany od W i E są pionowe, ściana S częściowo przewieszona, a południowa to 5 metrowy, częściowo skalny, stromy próg. Dno jest nierówne, nachylone do środka, ku S pokryte gruzem wapiennym z fragmentami brył kalcytu. Studnia na górze ma wymiary 8 x 5 m. a na dnie 4 x 2,5 m. Z dna studni niski na 1 m, dwumetrowy przełaz doprowadza do poprzecznego korytarza o długości 9,5 m, rozwiniętego na pionowym pęknięciu i fudze międzyławicowej. Występują w nim 3 duże kotły wirowe rozwinięte w stropie, osiągające 2,5 m wysokości i 1 m średnicy. Na końcach korytarza znajdują się kominki, rozwinięte na szczelinach o wysokości 2,7 m. Dno pokrywa gruz wapienny, bryły skruszonych polew naciekowych i duże płyty wapienne. Korytarz o szerokości do 2,5 m przechodzi ku południowi w 1,5 m studnię zasypaną gruzem i blokami wapiennymi. Ściany korytarza są bardzo skorodowane, z licznymi wżerami i jamami (gąbczastość krasowa), miejscami występują resztki polew z krystalicznego kalcytu.
Jaskinia o genezie krasowej powstała w wapieniach skalistych górnej jury (środkowy oksford). Na ścianach występują liczne formy erozyjne, powstałe w warunkach freatycznych, takie jak kotły wirowe w stropie korytarza, liczne jamy, kanały i gąbczastość krasowa. Widoczny jest wyraźny związek ich genezy z pionowym pęknięciem o kierunku W-E. Jaskinia stanowi fragment większego systemu kanałów cyrkulacji krasowej obecnie niedostępnych, ich istnienie potwierdziły badania geofizyczne.
Nacieki w jaskini w większości zostały zniszczone przez wydobycie kalcytu a później brekcji zawartej w warstwach polewy naciekowej. Niewielkie stalaktyty znajdują się pomiędzy płytami wapienia w korytarzu. Na ścianie zachodniej w studni wejściowej zachowały się resztki poziomych warstw polewy naciekowej ze słupami grubokrystalicznego kalcytu.
Namulisko z jaskini zostało prawie w całości usunięte. Obecnie na dnie studni znajduje się gruz wapienny z okruchami nacieków i szczątkami organicznymi, a głębiej większe bloki i płyty wapienne z gruzem.
Wyeksploatowane namulisko miało około 8 m miąższości, w nim znajdowały się 4 warstwy kalcytu naciekowego i czerwonych ilastych piaskowców zawierające niezwykle bogatą, plioceńską faunę - głównie drobnych kręgowców. Wydobyty materiał opracowywany przez wiele lat był podstawą do powstania wielu publikacji. Z całego profilu geologicznego opracowano ponad 100 gatunków kopalnych kręgowców lądowych. Na stanowisku Węże I (wczesny pliocen - Ruscinian, MN 15, późny pliocen - Villanian, plejstocen) stwierdzono występowanie szczątków: Amphibia, Reptilia, Aves, Insectivora, Chiroptera, Lagomorpha, Rodentia, Carnivora, Perissodactyla, Artiodactyla.
Jaskinia jest wewnątrz wilgotna. W studni na dnie wyczuwa się przewiew. Światło sięga dna studni.
Na ścianach wejściowej studni i częściowo jej dnie występują mchy i porosty. Niezwykle licznie występuje zanokcica skalna Asplenium trichomanes L.
Wewnątrz zaobserwowano pajęczaki i szczerbówkę ksieni Scoliopteryx libatrix (09.2008 r.). 

Historia badań 

Jaskinię odkryto podczas poszukiwań kalcytu w 1933 roku, kiedy to na gruncie gospodarza Rocha Jarząba odkryto kocioł krasowy wypełniony „skamieniałymi kośćmi”. Powiadomiony o tym został geolog, profesor Uniwersytetu Warszawskiego Jan Samsonowicz, który wydobył stamtąd, w tym samym roku, około 11 ton brekcji kostnej, którą zdeponowano w Muzeum Ziemi w Warszawie. W latach 1951 i 1952 wydobyta została reszta warstw z brekcją kostną przez pracowników Zakładu Paleozoologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Pozostała po wykopaliskach studnia, niezabezpieczona trwa do czasu sporządzania aktualnej inwentaryzacji.

Żródło informacji: http://jaskiniepolski.pgi.gov.pl/Details/Information/1304